ÖNSÖZ Tarih sahnesine çıktığı günden şimdiye kadar onlarca devlet ...

gibi kullanımlarında kelimenin somut anlamından sıyrılarak soyut bir anlam
kazandığına şahit olmaktayız. Kelimelerin tek tek incelendiğinde kesin olarak soyutsomut
yargısına varılabildiği, fakat yakın ve ilişkili bulundukları öteki öğelerle bir arada
düşünüldüğünde, yani cümle içerisindeki kullanımlarında veya kelime grupları
içerisindeki kullanımlarında (deyimler, ad aktarmaları gibi) yargının değişebileceği
kanısındayız.
Yukarıda isimleri anlamları açısından sınıflandırırken, cins ve özel olmak üzere
iki ana kategoride toplamıştık. Daha sonra varlıkların oluşlarına göre yaptığımız
sınıflamada soyut (mana) ve somut (madde) adlı iki başlık altında incelemeye almıştık.
Bu son sınıflandırmanın, kelimenin tek başına, bağımsız bir şekilde değil de, cümle
içerisinde kullanımlarında birbirinin içine girmiş durumda olacağını, kesin bir ayrıma
tabi tutamayacağımızı belirttik. Bu duruma açıklık getirebilmemiz için öncelikle genel
olarak anlam, anlam türleri ve kendi anlam anlayışımız konuları üzerinde bir miktar
durmamız gerekiyor kanısındayız.
Anlam terimiyle belirtilmek istenen, bir sözcüğün yansıttığı 35 , belirtmek istediği
kavramdır. Yani örneğin, yatmak kavramıyla genelde anlatılmak istenen canlının
dinlenmek ve tabii uyku ihtiyacını gidermek amacıyla uzanarak, gözlerini kapatıp tıbbi
fonksiyonlarının bazılarından sıyrılması kastedilir. Fakat aynı kavram, bir “Bu iş yattı”
cümlesinde bir işin olumsuz sonuçlanması anlamında kullanılmıştır. Bir başka örnek
verecek olursak, bozulmak, sıkılmak kavramları akla daha çok soyut anlamda insanın
belli durumlarda içinde bulunduğu haleti ruhiyesini gösterir. Aynı kavram somut olarak
da birer anlam ifade etmektedir. Yahut “Bu yol uzun değildir” cümlesi açık, anlaşılması
kolay, Türkçe kurallara uygun olumsuz bir isim cümlesidir. Aynı cümleyi farklı
düşüncelerimizi açıklamak için de kullanabiliriz. Türkçede biz bir düşüncemizi, belirli
anlamlarından uzaklaşmış tek tek birimlerin kurdukları yepyeni ilişkilerle
açıklayabiliriz. Konuşurken de yazarken de etkili ve özgün bir anlatım sağlayabilmek
için değişik, yeni yollara baş vurabiliyoruz. 36 Yukarıdaki cümleye bir de şu açılardan
bakalım: 1) Cümlenin ilk akla gelen anlamı kastedilen yolun çok uzun olmayışı, kısa
35
Aksan, 2000, s. 159
36
Aksan, 2000, s. 176