ÖNSÖZ Tarih sahnesine çıktığı günden şimdiye kadar onlarca devlet ...

ÖZET
Kıpçak Türkçesi eserlerinden ve bu alanda yapılagelmiş araştırmalardan yola
çıkılarak, Türkçenin fazla dokunulmamış bir konusu olan soyut isimler, Türkçenin bu
alanı üzerinde araştırılmaya çalışıldı.
Sınırları ancak sözcükler tek tek ele alınıp incelendiği takdirde – kesin olmasa
bile – çizilmesi mümkün olan soyut isimler, bazı noktalarda tartışmalara olabildiğine
açıktır. Bu konuda yapılmış olan tanımlama ve değerlendirmeleri göz önünde
bulundurarak soyut isimlerin sınırlarını çizebilecek bir tanım yapılmaya çalışıldı. Soyut
isim; varlığı düşünce yoluyla kabul edilen ve söylendiğinde, zihinde belli bir görüntü
veya tasavvur uyandırmayan, uzayda bir yer doldurmayan, molekül yapısı - kimyevi ve
fiziki içeriği – olmayan, algılanması duygu, düşünce ve tasavvurlara dayanan, bağımsız
varlıkları ve varlıkların niteliklerini bildiren kelimelere-nesnelere denir.
Kıpçakça eserlerden taranarak çıkarılan soyut isimleri içerdiği anlamları
açısından şöyle bir tasnife tabi tutulabilir.
1. Akraba isimleri : abaga, aġa, ‘a©ıla, ‘a²aba, bibi, dāya, egeçi, küyegü, küyev
vb.
2. Meslek isimleri; Yapıcı adı (bir işi yapan, eden kimseler için kullanılan adlar) :
al©ışçı, altunçı, bitikçi, dilmaç, hökümçi, tercümān, yülüçi vb.
3. Unvan adları : beylik, ¨al@ falı©, ¨anlı©, ©a£īlı©, vāl@ lik, vb.
4. Bağlılık bildiren isimler : ‘alev@ , baġdād@ , ¨orāsān@ , kitāb@ , mecūsi vb.
5. Yön-istikamet bildiren isimler : ar©a, cihet, ¨afi©ayn, ısra, ilgerü, iley, meñley,
şar©, vb.
6. Sıfat durumunda olan isimler : ābdān, açlı©, ‘ayblı, baġlı, delülik, dostlu©,
¨ışınra©, ¨ayırlu, ©alıñlı©, keb@ r, kiçikrek, küçük, şavlı, ulu vb.
7. Bir yere ait olma durumu bildiren isimler : hārezm@ li, illik, kentli, köylü, şārlu,
yirlü vb.