Metnin Tamamı - orsam

OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE BASRA
H. 29 senesinde Halife Hz. Osman zamannda Basra’ya 25 yandaki Abdullah b.
Amir, vali olarak tayin edildi. O dönemde Basra, olaanüstü imarl ve gelimeye yüz tutmu,
geni çarlar, yüksek binalar olan bir yerdi.
H. 36 senesinde Halife Hz. Ali b. Ebi Talib (R.A) döneminde Basra valisi olarak
Osman b. Hefif tayin olundu ve mehur Cemel Vakas bunun zamannda meydana geldi.
Cemel Vakas:
Halife Hz. Osman (R.A) efendimizin öldürülme olayndan dolay, Medine’de meydana
gelen iddetli anlamazlk ve görü ayrl üzerine, Hz. Zübeyir ve Talha (R.A) Mekke’ye
giderek Hz. Aye ile anlam, 600 deve ve 3.000 asker hazrlayarak Basra’ya gelmilerdi.
Basra’ya ulatklarnda, halk iki gruba bölünmütü. Birinci grup onlar destekledi ve
Hz. Osman’n intikamnn alnmasn savundular. kinci grup ise, bunlar “harici” 49 addederek
aleyhlerine sava açtlar. O dönemin Basra Valisi Osman b. Hafif, Halife Hz. Ali’ye bir
mektup yazarak durumu anlatt. Gelen cevapta, Talha ve Zübeyir’in, hilafete biat 50
ettiklerinden dolay böyle bir eye kalkmaya haklarnn olmad, ancak konuulmas
gereken bir ey varsa Halife hazretleri ile görümeleri gerektii ifade ediliyordu.
Bu cevaptan sonra Vali Osman b. Hafif, kendi adamlarn toplayarak, Talha ve
Zübeyir’i engellemeye çalm ise de, geceleyin Talha ve Zübeyir’in adamlar cami basarak
valinin 40 yaknn ile adamlarn öldürmü ve Osman b. Hafif’i de hapsetmilerdir. Daha
sonra beytülmal ve valilik makamn ele geçirerek am, Kûfe ve dier memleketlere durumu
bildirmilerdir. Bu olay, H.36 ylnn Rebî‘ü’l-âhir aynda meydana gelmitir.
Haberler Halife Hz. Ali’ye ulatnda, Halife Medine’den bir miktar asker toplayarak
yola çkt. Yolda Kûfe ile temas kurarak, ona katlanlarla birlikte yaklak 30.000 kadar asker
ile Basra’ya yöneldi. Hz. Ali, Basra’ya yakn bir bölgede durdu ve Zübeyir ile Talha’ya
Peygamber Efendimizin sahabelerinden El-Ka’ka’ adl ahs elçi olarak göndererek, maksat
ve niyetlerini örenmek istedi. Zübeyir, Talha ve Hz. Aye (R.A) elçiye bu seferden
maksatlarnn Hz. Osman’n intikamn almak ve katilleri cezalandrmak olduunu, böyle ulu
bir slam Halifesinin kannn yerde kalmasnn caiz olmayacan ve bundan baka bir
maksatlarnn da olmadn beyan etmilerdir.
Elçi dönüünde, Halife Hz. Ali’ye durumu anlatnca, Hz. Ali: “…Osman’n kan yerde
kalmayacak, onun hakkn almak her Müslümana farz olduu gibi ilk olarak bana farzdr.
Ancak, aramzdaki görü ayrln atp birleir ve tek vücut olursak bu ii elbirlii ile çözeriz.
Kan dökülmesinin hiç kimseye yarar yoktur.” cevabn gönderdi. Daha sonra Zübeyir ve
Talha ile bir araya gelip görütüklerinde, Peygamber Efendimiz Hazretleri ile olan
sohbetlerini anlatt. Çok sayda cihatta kazanm olduklar eref ve mertebeleri hatrlatnca,
Hz. Zübeyir; zaten kan dökmek ve savamak gibi bir fikre sahip olmadklarn dile getirip, bir
49 Harici: Darya mensup anlamnda Hz. Ali’ye (R.A.) kar isyan edenlere verilen ad. Bu anlamda isim gibi de
kullanlr, çoulu “havaric”. Bkz. emseddin Sami, Kamus- Türkî, stanbul 1317(1901) s.566. (Birçok terimin
açklamas için Kamus- Türki’den yararlanlmtr. Bu nedenle bundan sonra yaplan terim açklamalarnda,
yalnzca açklama verilecek ve künye kayd yer almayacaktr). Hariciler daha sonra Hz. Ali’ye kar pek çok
savaa katlmlardr. te böyle bir ayaklanmada Hz. Ali, bir haricinin zehirli klc ile öldürülmütür. Halife Ali
b. Ebi Talip Irak’taki kanl ayaklamalar, entrikalar, huzursuzluk ve fitneler yüzünden devlet içinde hiçbir icraat
yapamadan vefat etti. Bkz. Yasin Baker, History of Bloody Violance in Iraq, Beyrut. 1999, s. 97.
50 Biat: Biat etmek, birinin hâkimiyetini onaylamak, ballk ve sadakat arz etmek demektir.
33
33