Metnin Tamamı - orsam

OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE BASRA
H. 126 senesinde Irak valisi Abdullah b. Ömer b. Abdülaziz zamannda Basra’ya vali
olarak El-Mesur b. Ömer b. bat tayin olunmutur. Bu vali döneminde Basra’da Abbasilerin
ilkeleri görünmeye balad ve Basra’ya gizlice gelen birtakm ihtilalciler, Emevi Devleti
aleyhine baz ayaklanmalar balatmak istemilerdir. Vali bu durumdan haberdar olunca
ayaklanmann önünün alnmas için pek çok ihtiyati tedbir almasna ramen, baar elde
edilememitir. Çünkü halk zaten Emevi Devleti’nden nefret etmektedir ve vilayetin kendi
askerleri bile ihanet içindedir.
H. 128 senesinde Irak’ta El-Zahik b. Kays adnda bir adam isyan ederek, Abdullah b.
Ömer ile mücadeleye girimi ve sonunda, sekiz günlük bir kuatmadan sonra El-Mesur b.
Ömer b. bat, Basra’y teslim etmitir.
H. 129 senesinde Halife Mervan tarafndan, Yezid b. Hubeyre Irak’a vali olarak
atanmtr. Adgeçen vali çok sayda asker ile Irak’a gelerek Kûfe’yi Haricilerden kurtarm
ve Basra’ya yönelmitir. Basra dnda meydana gelen ve oldukça iddetli geçen 11 günlük bir
savatan sonra Hariciler yenilmi, Basra Yezid b. Hubeyre tarafndan geri alnmtr.
H.130 senesinde Vali Yezid b. Hubeyre döneminde, Basra’da taun salgn ba
göstermi ve 45 gün devam etmitir. Bu salgn srasnda 60.000’den fazla insan telef olmu ve
sa kalanlarn çou ehri terk edip çöllere kaçmlardr.
Abbasi Devleti Döneminde Basra:
H.131 senesinde Basra valilii Müslüm b. Kuteybe’ye teslim edilmiti. Birkaç ay
sonra Abbasi Devleti’nin izleri ortaya çkm ve her tarafta Abbasi Devleti’nin askerleri
görünmeye balamtr. 56 Basra’ya Ebulabbas Abdullah Es-Seffah 57 tarafndan, Süfyan b.
Muaviye b. Yezid b. Mühelleb vali olarak atanmtr. Ancak ehrin teslim olmaya niyeti
yoktu. O srada Horasan’da bulunan 4.000 süvari Emevi askeri Basra’ya gelerek savunmay
güçlendirdi. Yedi gün boyunca süren çetin savalar sonunda, Basra teslim oldu ve Abbasi
kuvvetlerinin eline geçti. Bu yedi gün içinde Basra’da 11.000 insan ölmü ve Basra’nn
tamamna yakn yamalanm, 7.000 ev ile o dönemde Basra’da var olan çarlarn
yarsndan fazlas yklmtr. Basra yerle bir edildikten sonra “aman” verilmi ve Ebulabbas
Es-Seffah tarafndan vali olarak atanan Süfyan b. Muaviye b. Yezid b. Mühelleb, Abbasilerin
ilk Basra valisi olmutur.
Bu tarihten sonra Basra’da hutbeler Abbasi Halifesi adna okunmaya balam ve yine
bu sene içinde Basra’da bulunan Emevi ailesinin ileri gelenlerinden 60 kadar kii önce idam
edilmi ve daha sonra da cesetleri sokaklarda köpeklere terk edilmitir. Bu olay halk arasnda
büyük bir korku ve infiale neden olmutur.
56 Emevi Devleti’nin kesin olarak tarihten yok oluunun dönüm noktas, H. 132 ylnda meydana gelen Zab
Nehri Savadr. Bu savata Halife Mervan b. Muhammed Emevi kuvvetlerinin komutanln üstlenmitir.
Abbasi kuvvetlerinin komutan ise Abdullah b. Ali’ye (Ebulabbas Abdullah Es-Seffah’n amcas) teslim
edilmiti. Çok çetin bir savatan sonra, Halife yenileceini anlaynca hiç arkasna bakmadan sava meydanndan
kaçmtr. Ancak Abdullah b. Ali, onu brakmaya niyeti olmad için halife ve adamlarn önce am’a kadar
takip etmi oradan da Filistin’e daha sonra Msr’a kadar peinden gitmitir. Msr’n güneyinde Sa’id bölgesinde
“Bosir” diye bilinen köyde onu yakalayarak öldürmü ve kafasn keserek Es-Seffah’a geri getirmitir. Böylece
Emevi Devleti tarih sahnesinden kanl bir ekilde ayrlmtr. Bkz. Yasin Baker, History of Bloody Violance in
Iraq, Beyrut 1999, s. 114.
57 Abbasi Devleti’nin ilk Halifesi ve kurucusudur. Es-Seffah (Kasap) lakab ile anlmaktadr.
39
39