Metnin Tamamı - orsam

OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE BASRA
H. 75 senesinde mehur Zalim Haccac b. Yusuf Es-Sakafi 52 vali olarak tayin olundu.
Haricileri tedip etmek için Mühelleb’i ordunun bana getirdi ve orduya tüm Kûfe ve
Basrallar katt. O yln ortasnda Haccac’a kar isyan balatan Abdullah b. El-Carud adnda
bir kii, toplad airetlerle Haccac’a saldrmaya balad. Tüm maln ve kadnlarn
yamalad, ayrca hizmetçilerinden 18 kiiyi katlederek Haccac’ saklanmaya mecbur etti.
Haccac sonradan askerlerini toplayp, birtakm airetleri de yanna alarak, orduyu
Abdullah’n üzerine sevk etmi ve iddetli savalar sonunda Carud ve maiyetinde bulunan
18.000 kiinin 3.000’i telef olmu, kendisi de öldürülmütür. Haccac büyük bir zafer
kazanarak azameti tüm Irak’a yaylm ve tek hâkim oluvermitir.
H. 80 senesinde Basra’da yeni bir taun salgn meydana gelmi ve bu salgnda
Basra’da 50.000 insan ölmütür. Halkn geri kalan çöllere kaçarak mallar telef olmutur. 50
gün süren salgnn, 35 günü çok iddetli geçmitir.
H. 81 ylnda Abdurrahman b. El-E’s adnda bir kii Irak’ta büyük bir ordu
toplayarak, Haccac’n üzerine gitmi ve Basra’y igal etmitir. Haccac da, Basra’dan kaçarak
Kûfe’ye snm ve orada bo durmamtr. Kûfe halkndan ve am’dan toplad insanlarla
yeni bir ordu kurarak tekrar El-E’s’in ordusuyla çatmaya girmitir. Bu seferi de tamamen
kaybederek ve tekrar Kûfe’de yaamaya balamtr. Abdurrahman b. El-E’s Basra’da
kontrolü saladktan sonra vali olarak Bin Eyüp Es-Sakafi’yi tayin etmitir.
Haccac, Kûfe’de kald sürede hile, aldatmaca ve oyunlarna bavurmaya balamtr.
Abdurrahman b. El-e’s’n ordusunu yenemeyeceini anladktan sonra, Abdurrahman b. Ele’s’in
adamlarndan ileri gelenlerini rüvet yolu ile datt ve El-e’s‘ten uzaklatrd.
Tarihçilerin anlattklarna göre; plan, güzel bir plandr, ancak ar ilemitir. Haccac plann,
tekrar Basra’ya gelinceye kadar uygulamtr. Fakat, sava kazanp Basra’y ele geçirir
geçirmez de o adamlarn mallarna el koyarak, hepsini idam etti.
H. 83 senesine gelince Irak valisi olan Haccac b. Yusuf Es-Sakafi’nin, Basra ve
Kûfe’ye yakn olmak ve olas bir ihtilalde Basra’ya hzla yetiebilmek için orta bir yerde
ikamet etmesi gerekiyordu. Bunun için, Vast 53 ad verilen yeri seçerek bir cami ve bir imaret
ina etmi, burasn hükümet merkezi yapmtr. Daha sonra, dileyenlerin bu bölgede
konaklayabileceini ilan ederek, ksa bir sürede oldukça büyük bir ehrin kurulmasn
salamtr. Haccac’n, son günlerinde Vast’da yaptrd nüfus saymna göre, ehirde
600.000 insann yaad görülmektedir.
H. 93 senesinde Sait b. El-Cebir adl ahs öldürerek Vast yaknlarnda defnettirdi
(mezar halk tarafndan ziyaret edilir). Bu kii, zamannda Abdurrahman b. El-E’s
destekledii için cezasn buldu. H.95 senesinde Haccac b. Yusuf Es-Sakafi vefat etti ve
yerine Yezid b. Mühelleb vali tayin edildi. 97 senesinde de Basra’ya vali olarak Abdullah b.
Hilal El-Kelayi tayin edildi.
H. 98 senesinde Abdullah b. Hilal azledilerek yerine, Süfyan b. Abdullah El-Kindi vali
olarak atand.
52 Haccac’n kanl yöntemleri hakknda, Haccac kendi sözleri ile unu söylemektedir. “Bu yöntemler Irak halk
için en uygunudur…” hatta bir rivayete göre Haccac’n öldürdüü insan says 120 bine ulamtr. Baker Yasin,
History Of Bloody Violance n Iraq, s.107.
53 Vast: Badat ve Basra arasnda bir ehir.
37
37