Metnin Tamamı - orsam

OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE BASRA
Zenci Ayaklanmas 60 :
H. 232 senesinde Basra valiliine Âmir b. Âmmar, 239 senesinde de Muhammed b.
Reca atand. Bu vali zamannda, Basra halk iki gruba bölünür: “Hilaliye” ve “Sa’diye”. Bu
iki grup arasndaki çatmalar çok kanl savalara dönümütür. O derece ki, Vali Muhammed
b. Reca kovulmu, hapiste olanlar serbest braklm, Beytülmal yamalanm ve Basra tam
anlamyla bir kemeke ve kargaa içerisine düürülmütür. Bu kargaa, H.253 ylna kadar
devam etmi ve atanan valiler bazen bir ay, bazen de iki üç ay kadar kaldktan sonra ya istifa
etmiler, ya öldürülmüler ya da kovulmulardr.
H. 254 senesinde Ali b. Ahmet b. Muhammed adnda birisi ortaya çkar ve zencileri
etrafna toplayp, her birisine beer altn vererek kölelikten kurtarmak üzere kendisine tabi
klar ve sahiplerine isyan etmelerini tevik eder. Ali b. Ahmet, etrafnda yaklak 3.000 kadar
zenci toplayarak Basra’ya saldrr. Saldrda yaklak 2.000 kii öldü, pek çok mal mülk telef
oldu ve köyler yaklarak yok edildi. Basra’ya korku ve panik hâkim oldu.
Basrallar toplam olduklar askerlerle birkaç defa kar koymaya çaltlarsa da,
hiçbir sonuç alamadlar. Malup olduklarndan ve artk Zencilerle savama imkân
kalmadndan durumu Halife’ye arz ettiler.
H. 255 senesinde Basra’ya El-Ehvas El-Bahaîli vali olarak atanr ve Ce’lan Et-Türkî
komutasnda büyük bir ordu Zenciler ile muharebeye balamak üzere Basra’ya gelir.
Ce’lan Et-Türkî, birkaç teebbüsten sonra Basra’nn muhafazas daha önemli
olduundan, Basra etrafnda bir hendek kazarak Basra’y zencilerin saldrsndan korumaya
çalr.
H. 256 senesinde “Hilaliye” ve “Sa’diye” gruplar büyük bir askeri güç tekil ederek
Basra’ya saldrmaya balarlar. Tam 11 gün süren çatmalarda yaklak 5.000–6.000 insan
telef olduktan sonra, Basrallar sava kaybeder. Zenciler Basra köylerini yamalar ve
birçounu da yakarlar. Abülhasib halk yerinden ederek, bölgeyi kendileri için üs olarak
kullanr. Daha sonra Ebele’ye saldrya geçerler, dört gün süren sava sonucunda kasabadaki
birçok evi yakarak, ahaliye kar katliama giriirler, halk yok ederler ve mallarn
yamalarlar.
H.257 senesinde, Zencilerle savamak üzere Said b. Salih El-Hacib görevlendirilir.
Büyük bir ordu ile Basra’ya gelen El-Hacib, bölgeye ular ulamaz muharebeye tutuarak,
Zencilerin öncü birliklerini perian eder. Daha sonra Zencilerin birkaç frkas üzerine hücum
ederek onlar da yok eder. Ancak, Zencilerin cahiliyet duygular kabarr ve toparlanarak El-
Hacib’in ordusuna iddetli bir saldr düzenlerler. Bu saldr sonucu ordu dalr, ordugâh
yaklr, askerlerin çounluu ölür ve El-Hacib kaçmak zorunda kalr.
Ayn yln son aylarnda Mansur b. Cafer El-Hayyat bölgeye gönderilir. Çok sayda
gemi ve asker ile bölgeye gelen Mansur El-Hayyat, Basra’ya üç saatlik mesafede Zencilerin
60 Zenci Ayaklanmas: Bu ayaklanma (H.255–270) yllar arasnda Basra’nn Ahvaz ve Bataklk bölgesinde 14
yl boyunca devam etmitir. Dr. Philip Hatti, Arap Tarihi adl eserinin 543.sayfasnda “…Halifenin ordusu ile
Zenciler arasnda meydana gelen savalarda, zenciler genelde esir düen askerlerin kafasn keserek
öldürdüklerinden, ölü says baz kaynaklarda 500.000’den fazla olduu”nu söylemektedir. “ …Bat Asya
tarihinde bu kadar korkunç ve kanl bir devrim ayaklanmas görülmemitir…” Bkz. Yasin, Baker, History of
Bloody Violance in Iraq, s.154.
43
43