Metnin Tamamı - orsam

OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE BASRA
Emevi Devleti Döneminde Basra:
Yukarda bahsedilen olaylardan sonra Basra’ya Abdullah b. Abbas vali olarak tayin
edildi. H. 38 senesinde Basra’y kontrol altnda tutmak için Muaviye tarafndan, Abdullah b.
El-Hazremi gönderilmesine ramen kabul görmeyerek, adamlar ile birlikte Sümbül saraynda
yaklarak öldürülmütür.
H. 41 ylnn balarnda Muaviye ile Hz. Hasan b. Ali arasnda anlama salanm ve
Hz. Hasan hilafetten çekilmitir. Bu srada Harman b. Aban ayaklanarak Basra’y ele geçirmi
ise de, hilafet Muaviye’de istikrar edince çok büyük bir ordu ile Basra’y geri alm ve Beser
b. Ebi Ertat vali olarak tayin edilmitir. Ayn yln sonunda Utbe b. Ebi Süfyan vali olmu ve
Horasan ile Secistan Basra’ya balanmtr.
H. 43 senesinde Utbe b. Ebi Süfyan azl olunarak, Basra’ya Abdullah b. Amir tayin
oldu ve bir sene sonra da onun yerine Hares b. Abdullah El-Ezderi tayin olundu. Bunun
döneminde Basra halk arasnda fesat artm ve hükümetin hiçbir emrine itaat edilmeyerek,
çeitli cemiyetler ortaya çkmtr. Bu olaylardan dolay Muaviye çok üzülmü ve dört ay
görevde kalan Hares’i azlederek, yerine Abdullah El-Ezedî vali tayin etmitir. Bunun
zamannda da hrszlk, adam yaralama, adam öldürme ve saldrlar artmaya balar. O
dereceye gelir ki, devlet sadece bir sözden ibaret olur. Her türlü vergi ve harçlar ödenmez
olur, devlet memurlar ile alay edilir hale gelir, bundan dolay vali azl olunarak yerine Ziyad
b. Ümeyye vali olarak atanr.
Ziyad b. Ümeyye çok cesur, azimli, otoriter, güçlü bir ahsiyete sahip tedbirli bir adam
olduundan, gelir gelmez Betra ad altnda bir hutbe okutturur ve bu hutbe ile Basra’y titretir.
Basra’ya geliinin üçüncü günü bir duyuru ile “Her kimden bir ey kaybolmu ise, gelip
kendisinden almasn tembih etmi ve gece saat üçte her kimin kellesi görünürse kesinlikle
öldürülecei ve herhangi bir mahallede bir cinayet ilenirse o mahallenin ileri gelenlerinin
ölüm derecesine varncaya kadar ceza alacaklar” n ilan eder.
Bu ilandan sonra pek çok insann kellesi uçmu, hakl haksz hiç fark etmeden ölümler
bir birini takip etmi ve memlekete olaanüstü bir emniyet ve huzur hâkim olmutur.
Hrszlk, saldrlar ve cinayetlerden eser kalmamtr.
H. 50 senesinde Kûfe ehri, Basra vilayetine baland ve kaymakam olarak Kûfe’ye
Sümra b. Cindeb atand. Vali Ziyad tarafndan, alt ay Basra’da ve alt ay Kûfe’de ikamet
etmek zorunluluu getirildi. Bu sene Karip El-Ezedi ve El-Zahaf adnda iki kii Basra’da
isyan çkarp, pek çok mal kaçrm ve çok sayda insan katletmilerdir. Vali Ziyad b.
Ümeyye, halk toplad ve üzerlerine hücum etti, kendilerini ve adamlarn klçtan geçirdi.
H. 53 senesinde Ziyad b. Ümeyye vefat etti ve Basra’ya Sümra b. Cindeb asaleten vali
olarak atand.
H. 54 senesinde Abdullah b. Geylan Basra valiliine tayin oldu. Bunun döneminde
halk arasnda fesat çoaldndan azledilerek, H. 55 ylnda yerine Übeydullah b. Ziyad tayin
edildi.
H. 58 senesinde Basra’da Beni Abdulkays kabilesinden “Tavaf” adnda bir kiinin
Übeydullah b. Ziyad’a kar isyan balatmasyla pek çok muharebe meydana geldi. Bunun
sonucunda, Übeydullah hepsini katlederek galip gelmitir.
35
35