Metnin Tamamı - orsam

OSMANLI VİLAYET SALNAMELERİNDE BASRA
H. 423 senesinde Basra ve Irak’n birçok bölgesinde veba salgn meydana gelir,
Basra’da çok sayda insan ölür.
H.424 senesinde Celalüddevle tekrar Basra’y ele geçirmek için bir ordu hazrlar ve bu
ordunun bana olu El-Melikülaziz’i komutan olarak atar. Ordu Basra’ya yaklarken, o
srada Ebu Kalicar tarafndan atanm Basra Valisi Ebulkasm, Celalüddevle’ye balln
gösterir ve El-Melikülaziz’in gelii ile memleketi teslim eder ve vali olarak görevini sürdürür.
Daha sonra Ebulkasm ile El-Melikülaziz arasnda anlamazlk ba gösterir ve Basra içinde,
halkn da katlm ile çatmalar balar. Bu çatma, 5.000–6.000 kiinin ölümü ile
sonuçlandktan sonra, Ebulkasm’n taraf galip gelir ve El-Melikülaziz Basra’dan dar atlr.
Ebulkasm, Basra’y elinde tutmak için yllk 70.000 Dinar vermeyi kabul ettii halde,
daha sonradan bu bedeli ödememitir. Ebulkasm ikide bir ya Celalüddevle’ye, ya da Ebu
Kalicar’a dönerek tutarsz bir davran sergiledii için, Ebu Kalicar kendisinden kurtulmak
amacyla, H. 431 ylnda bir ordu hazrlayarak Basra’ya saldrr. Bir iki muharebeden sonra ve
3.000-4.000 ölü verilerek, Ebu Kalicar Basra’nn kontrolünü ele geçirir ve yllk 100.000
dinar vermek kaydyla valilii olu zzülmuluk’e devreder. Yardmclna da veziri
Ebulfarac’ tayin eder.
H.445 senesinde El-Melikürrahim b. Ebu Kalicar, Basra’y geri almak için kardei Ebu
Ali üzerine sefer düzenler. Dicle nehri üzerinde gemiler ile karlarlar ve sava sonunda Ebu
Ali’nin kuvvetleri yenilir ve Basra’ya geri dönerek kendini surlarn içerisinde korumaya alr.
Ancak, Basra halkna her zaman yapt zulüm, bask ve kötü muamele nedeniyle, El-
Melikülrahim Basra’ya gelir gelmez halk onu sevinçle karlar ve memleketi ona teslim eder.
Ebu Ali’yi de Basra’dan uzaklatrrlar.
atanr.
H. 446 senesinde El-Melikürrahim tarafndan Basra valiliine Arslan El-Besasiri
H. 447 senesinde Badat hükümeti El-Büveyh’i ailesinden alnr ve Turul Bey’e 62
verilir. Basra valilii de yllk 360.000 Dinar ödemek kayd ile Hzar Esp b. Tekir’e verilir.
H. 451 senesinde Basra valiliine Uur b. Ebu Said Sabur atanr. Bu vali zamannda
Vast ile Basra arasnda bulunan airetler isyan etmi, üzerlerine asker sevk edilmi ve mal ile
hayvanlar yamalanm, 5.000–6.000 kii de telef olmutur.
H. 469 senesinde Basra valiliine Yahudi asll Bin Alane atand. Ad geçen vali
döneminde Basra’nn tüm mal ve vergi ilemleri salamlat ve kaytlara geçildi. Bu vali halk
arasnda büyük bir sayg ve nüfuza sahip oldu. Hatta valinin ei vefat ettiinde, tüm Basra
halk ve ileri gelenler cenazenin arkasnda yürüdü. Sadece Basra kads gitmeyi red ettii için,
Sultan Melikah tarafndan 100.000 altn ile cezalandrld.
H. 471 senesinde Basra vilayeti 100.000 dinar ve yüz at bedeli ile Hammar Tekin’e
ihale edildi.
62 Turul Bey: Büyük Selçuklu Hükümdar. Halifenin kzyla evlenir ve kendisine yedi kat hil’at giydirilerek
zaptettii yerlerde “ saltanat hukuku hariç” olmak üzere istedii gibi hüküm sürmesine müsaade eden bir ferman
verilerek M.1118’de kendisine “Sultanü’l-mark ve ’l-marib” unvan verildi. Bkz. Musul-Kerkük le lgili
Ariv Belgeleri, Babakanlk Osmanl Arivi Daire Bakanl Yaynlar, Yayn no:11, Ankara 1993, s.19.
50
51