yara bakım 1.bölüm - Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
yara bakım 1.bölüm - Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
yara bakım 1.bölüm - Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Opr. Dr. Erdem GÜVEN<br />
ATEÞLÝ SÝLAH YARALANMALARI<br />
Patofizyoloji<br />
Silahlar düþük hýzlý (1200 ft/s) ve yüksek hýzlý (2500 ft/s) olmak üzere<br />
ayrýlýrlar.Çoðu el silahý düþük hýzlýdýr; av tüfekleri ve askeri silahlar ise yükse<br />
hýzlýdýr. Fizikte hareket eden herhangi bir kitlenin kinetik enerjisi KE =1/2 MV2/g<br />
formülü ile belirlenir. KE: Kinetik enerji, M:Kütle, V:Hýz, G: Yerçekimi (32.174<br />
ft/sec). Bu formüle göre hýz 2 kat artarsa oluþan kinetik enerji 4 katýna çýkar ve<br />
hasar da o ölçüde artar. Düþük hýzlý silahlar yumuþak dokuyu laserasyon ve ezilme<br />
ile geçerken, yüksek hýzlý silahlar þok dalgalarý ve kavitasyonlar ile geçer. Düþük<br />
hýzlý mermiler dokularý iterek kendi boyutlarýyla ayný kalýcý trase oluþtururlar. Bu<br />
trase çarptýklarý dokulardan dolayý (kemik gibi) sapabilir. Yüksek hýzlý silahlarda<br />
enerji transferinin yol açtýðý büyük hacimde geçici boþluk oluþur, ayrýca kalýcý<br />
trase de mermiden birkaç kat daha fazla olabilir. El silahý ile <strong>yara</strong>lanmalar düþük<br />
hýzlý kabul edilse de, yakýn mesafeden <strong>yara</strong>lanmalarda (yaklaþýk 4.5 metreden<br />
az mesafe) doku <strong>yara</strong>lanmasý yüksek hýzlý silahlar gibi olmaktadýr.(1) Yüksek hýzlý<br />
silah <strong>yara</strong>lanmalarýnda merminin girdiði ilk 12cm'de doku hasarýnýn az olduðu ve<br />
ön kol <strong>yara</strong>lanmalarýnda kemiðe temas yoksa 12cm'lik mesafe dolayýsýyla<br />
tedavinin konservatif yapýlabileceði belirtilmektedir.(2)<br />
Yüksek enerjili <strong>yara</strong>lanmada oluþan geçici boþluk, negatif basýnç etkisiyle<br />
kontamine olur. Organik maddeler (odun, kemik gibi) parçalanmaya daha müsait<br />
olup gözenekli yapýlarýndan dolayý inorganik maddelere göre (cam, metal kurþun)<br />
enfekte olmaya daha eðilimlidir. Stafilokok gibi bazý bakteriler özelikle yabancý<br />
cisimlerin üzerinde biyofilm oluþturmaya eðilimlidir ve yabancý cisim<br />
enfeksiyonu oluþtururlar.<br />
Bomba <strong>yara</strong>lanmalarýnda parça etkisi, patlamanýn basýnç etkisi ve yanan<br />
barutun termal etkisi ile yumuþak doku hasarý oluþmaktadýr. Sýklýkla avülsiyon,<br />
laserasyon, ezilme ve yanýk <strong>yara</strong>lanmasý beraber olmaktadýr. Genellikle ekstremite<br />
derin dokusuna penetre olan yabancý cisimler <strong>yara</strong>lanmanýn karmaþýklýðýna<br />
katkýda bulunurlar. Patlama hasarýnýn patofizyolojisinin iyi anlaþýlmasý tedaviye<br />
yön verir. Primer patlama etkisinde süpersonik hava dalgalarýnýn akselerasyon ve<br />
deselerasyonu dokuda primer hasarý akciðer, kulak ve baðýrsaktaki hava-sývý<br />
arayüzeylerinde yapmaktadýr. Sekonder patlama etkisinde þarapnel parçalarý doku<br />
içine girmektedir. Tersiyer patlama etkisinde patlamanýn basýnç etkisiyle hastanýn<br />
düþmesi veya cisimlerin çarpmasýyla künt travma oluþmaktadýr. Dördüncü etkide<br />
de sýcaklýk ve patlayýcýlardan çýkan duman ve kimyasallardan termal veya<br />
kimyasal hasar olmaktadýr.(3)<br />
210
Change language