yara bakım 1.bölüm - Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
yara bakım 1.bölüm - Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
yara bakım 1.bölüm - Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Prof. Dr.Akýn Yücel<br />
Basý <strong>yara</strong>sý açýlmasýnda basýncýn þiddeti kadar süresi de önemlidir. Kosiak<br />
köpekler üzerinde yaptýðý 1959 tarihli çalýþmasýnda 2 saat boyunca uygulanan 70<br />
8<br />
mmHg basýncýn geri dönüþü olmayan doku hasarýna yol açtýðýný göstermiþtir .<br />
Uzun süreli düþük þiddette basýya maruz kalma ya da kýsa süreli yüksek þiddette<br />
3,8<br />
basý benzer doku hasarýna yol açabilir . Basýnýn kýsa süreli de olsa ortadan<br />
8<br />
kalkmasý, dokularýn dayanma gücünü büyük ölçüde arttýrýr .<br />
Basýnçtan deðiþik dokular farklý oranlarda etkilenirler. Bunun nedeni gerek<br />
dokularýn basýnca karþý hassasiyetlerinin farklý olmasý, gerekse basýncýn farklý<br />
doku derinliklerine farklý yansýmasýdýr. Doku içi basýnç ölçümleri basýncýn kemiðe<br />
komþu derin dokularda daha geniþ bir alanda etkili olduðunu, yüzeyde ise daha dar<br />
6<br />
bir bölgeye yansýdýðýný göstermektedir . Böylelikle, derinde yer alan ve iskemiye<br />
dayanýksýz olan kas dokusunda hem daha erken, hem de daha büyük bir nekroz<br />
geliþirken, yüzeydeki cilt fazla etkilenmez. Derine doðru geniþleyen bir koni<br />
þeklinde geliþen basý <strong>yara</strong>larýnda, cilt ülseri genellikle buzdaðýnýn görünen kýsmý<br />
gibidir ve esas hasar daha derindedir.<br />
Ýdrar inkontinansý nedeni ile paraplejik hastalarýn ýslak kalmalarý sýk<br />
karþýlaþýlan bir durumdur. Nem, cildin massere olmasýna neden olur ve basýya<br />
uðrayan dokularda ülser geliþmesini kolaylaþtýrýr. Sürtünme de benzer þekilde cilt<br />
bütünlüðünü bozarak basý <strong>yara</strong>larýnýn açýlmasýný hýzlandýrýr. Bir dönem basý<br />
<strong>yara</strong>larýnýn en önemli nedenlerinden birisi olduðu düþünülen makaslama<br />
kuvvetleri, hastanýn yatakta yukarý çekilmesi ya da oturur pozisyondayken aþaðý<br />
kaymasýna baðlý olarak ortaya çýkar. Bu durumun adeleden cilde giden perforan<br />
damarlarýn kopmasýna yol açtýðý ve cilt beslenmesini bozduðu düþünülmekte idi.<br />
8<br />
Ancak Dinsdale bu mekanizmanýn geçerli olmadýðýný ve epidermis üzerindeki<br />
doðrudan mekanik etkinin ülser geliþimine yol açtýðýný ileri sürmüþtür.<br />
Basý <strong>yara</strong>larýnýn oluþmasýný kolaylaþtýran etkenlerden birisi de enfeksiyondur.<br />
6<br />
1942'de Groth bakteriyemi varlýðýnda basý altýnda kalan bölgelerde bakterilerin<br />
yerleþerek lokal enfeksiyona neden olduðunu göstermiþtir. Ayrýca, kontamine<br />
<strong>yara</strong>lara basý uygulandýðýnda bakterilerin 100 kat daha hýzlý çoðaldýklarý da<br />
6<br />
bildirilmiþtir . Basý <strong>yara</strong>larýna hemen her zaman bakteryal enfeksiyon da eþlik<br />
eder. Bunun nedeni lenfatik akýmýn bozulmuþ olmasý, iskemi ve baðýþýklýk<br />
sistemlerindeki bozukluklardýr.<br />
Paraplejik hastalarda özellikle erken dönemde yaygýn bir doku ödemi geliþir.<br />
Kas fonksiyonlarýnýn durmasýna baðlý olarak lenfatik akýmýn bozulmasý bunun<br />
nedenlerinden birisidir. Ayrýca basýnca baðlý olarak salýnan enflamatuvar<br />
mediatörler de ödemi arttýrýr. Artmýþ ödem interstisiyal basýncý arttýrýr. Buna<br />
eksternal basýncýn da eklenmesiyle kapiller kan akýmý durur ve iskemik süreç<br />
baþlar. Ayrýca ödem cilt direncinin saðlanmasýnda önemli bir madde olan sebum<br />
oluþumunu da azaltýr.<br />
40
Change language