dar anlamlar, umum-husus çeşitleri, Allah’ın fiilleri, mecaz-ı mürsel çeşitleriyle fiillerin öznelerine izafe edilmesi, sathî bakışla tutarsız sanılan (müşkil) âyetler konusunda çelişkiyi giderme yöntemi, Kur’ân-ı Hakîm’in bütün hikmetleri içerdiği hâlde insanların ekserisinin onun hakikatlerini tam kavrayamamasının sebepleri, ümmetin âlimlerini şereflendirmek ve sevaplandırmak için içtihad imkânlarının bırakılması. 53 Kur’ân’ın, Arap dil ve edebiyatının üslûpları ile indirilmiş olmasının izahı, Kur’ân’da anlam tabakaları; âlimlerin, ilimlerinin kuvveti derecesinde ondan yararlanmaları, Kur’ân’ın içerdiği altı ana konu, ibadet felsefesi. Nesih hakkında orijinal ve etraflı açıklama (ahkâmın asıllarında değil fürüatta neshin cevazı), müteşabih âyetlerin hikmetleri, Kur’ân’da anlaşılmayacak bir yer olur mu? Allah’ın hayata koyduğu tekâmül kanunu, Tefsir ilminin şerefi, muteber tefsirin şartları, Kur’ân’ın i’câzı, muvakkat ve sürekli mucize. Râgıb, Kur’ân’ın zatında muciz olduğunu vurguladıktan sonra, insanların nazire yapmalarını ilâhî engellemeyi de i’câzdan sayar. Bu tarz sarfeyi benimseyen Sünni âlimler vardır. Makalemizi bitirirken şunu da belirtelim ki Râgıb’ın kısmen bize ulaşan Tefsirini, bu Mukaddimesi açısından inceleyen bir çalışma, önerdiği usulü uyguladığını belirtmektedir. 54 Kitabı tercüme eden Dr. Celalettin Divlekci, okuyucunun yararlanmasını kolaylaştırmak için ayrıca alt başlıklar, gereken yerlerde önemli dipnotlar koymuş. Çalışma boyunca gözlemlenen ilmî titizlik ve düzgün bir Türkçe, kitabı gerçekten okunaklı kılmış. Bu eseri Türkçeye kazandırmasından dolayı kendisini tebrik eder, bu kitaptan yararlanarak Kur’ân’ı anlama gayretlerini artıran okuyucularımızın sayısını artırmasını Cenâb-ı Allah’tan niyaz ederim. * Marmara Üniv. İlâhiyat Fak. E. Öğretim Üyesi syildirim@yeniumit.com.tr Dipnotlar 1. Kitap Dr. Celaletin Divlekçi tarafından Türkçe’ye çevrilip İstanbul’da Rağbet Yayınevi tarafından 2011’de yayınlanmıştır. 2. Yusuf 12/1. 3. Şuara 26/195. 4. İbn Ebî Şeybe, Musannef, Dâru’t-Tac, Beyrut 1989, 6/116; el-Hâkim, el- Müstedrek ale’s-Sahîhayn, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1990, 2/477; Ebû Ya’lâ el-Mevsılî, Müsned, thk. Hüseyin Selim Esed, Dâru’l-Me’mûn li’t-Turâs, Dımaşk, 1986, 11/436; Süyuti, el-İtkan, 1/113, Mısır, 1370/1951. Aynı yerde Beyhaki’den başka bir hadise daha yer verir. 5. Tirmizi, Tefsir bölümü; Ahmed b. Hanbel (el-Fethu’r-rabbani, 18/77); Kenzu’l-ummal, 2/1-2; İbn Hacer, Fethu’l-Bari, 9/238. 6. Bakara 2/177. 7. Müslim, 45, hadis no:14; Tefsiru İbn Kesir, 3/87. 8. Ahmed b. Hanbel, Müsned, 5/258; Ebu Davud, had. No.134; Taberî 10/32; İbn Kesir, 2/508. 9. Buhari, Tefsir, 5/156; Müslim, 13, had. No.33; Ahmed b. Hanbel, el- Fethu’-rabbani, 18/81. 10. Suat Yıldırım, Peygamberimizin Kur’ânı Tefsiri, 1/193-206, İst., <strong>Yeni</strong> Akademi yay., 2006. 11. Taberî, 1/54; Süyuti, İtkan, 1/119. 12. Süyuti, İtkan,1/120. 13. Cevapları havi Risale Şam Zahiriye, Berlin kütüphanelerinde mevcutur. Ğaribu’l-Kur’ân adlı, Ata b Ebi Rabah’ın ondan rivayet ettiği risale İstanbul Atıf Ef ktp. Nr. 2815/8 yer alır. M. Fuad Abdülbaki Mu’cemu Ğaribi’l-Kur’ân adı ile yayınlamıştır (Kahire, 1950). 14. Yusuf 12/1. 15. Şuara 26/195. 16. Süyuti, İtkan,1/119. 17. Age, 1/182. 18. Muhammed Sûresi 47/19. 19. İtkan 2/182 vd. 20. Tefsiru İbn Kesir, Bakara 2/25 âyetinin tefsirinde; Râzî, et-Tefsîru’l-Kebîr: Mefâtîhu’l-Gayb, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1990, 33/220; İbn Teymiyye, Mecmûu Fetâvâ, Cem’ ve Tertîb Abdurrahmân b. Muhammed b. Kâsım el-Âsımî en-Necdî, Dâru Âlemi’l-Kutub, Riyad, 1991, 3/28; İbn Hacer el-Askalânî, Fethu’l-Bârî bi-Şerhi Sahîhi’l-Buhârî, tahk. Abdulazîz b. Abdillâh b. Abdurrahmân b. Baz, Muhibbuddîn el-Hatîb, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 6/321. 21. Ebu Ubeyde, Mecazu’l-Kur’ân, 1/8. 22. Age, 1/18-19 23. Ali Bulut, Erken Dönem Tefsir Mukaddimelerinin Tefsir Usulü Açısından Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2009, s. 125-126. 24. Adem Yerinde, DİA, “Mecazu’l-Kur’ân” md., XXVIII, 225. 25. Ebu Ubeyde, Mecaz, 1/20. 26. Age, 1/25. 27. Adem Yerinde, Agm., DİA, XXVIII, 226. 28. İbn Kuteybe, Te’vilu Müşkili’l-Kur’ân, Kahire, Daru’t-Türas, thk. Ahmed Sakr, 1393/1973. 29. Age, s.12. 30. Age, s.7. Başka misaller için bu kitabın 4-11. sahifelerine bkz. 31. Age, s. 3. 32. Age, s. 13 33. Age, s.16. 34. Y. Şevki Yavuz, “İbn Kuteybe” md., DİA, XX, 149. 35. Age, s.12. 36. Ali Bulut, s. 69. 37. Age, s.127. 38. İbn Kuteybe, s. 3-11. 39. Y. Şevki Yavuz, Agm., DİA, XX,149. 40. Hüseyin Yazıcı, İbn Kuteybe md., XX, 145. 41. Fehmu’l-Kur’ân, thk. Hüseyn el-Kuvvetli, Daru’l-fikr, 1402/1982. Bu kitap Türkçeye çevrilmiştir: Kitabu’l-Akl ve Fehmu’l-Kur’ân, İstanbul, İşaret Yay., 2003. 42. H. el-Kuvvetli, Fehmu’l-Kur’ân, s. 259-260. Mesela Fasl ve Vasl konusunda (s. 4<strong>92</strong>-502) anlam itibariyle fasl edilmesi gerekli yerlerde vasl etmenin, vasl gereken yerlerde fasl etmenin dil bakımından yanlışa yol açacağını belirtir. 43. Age, s. 260’da Âl-i İmrân 7. âyetindeki müteşabihat hakkında nakli yer alır. 44. Age, s. 476. 45. Age, s. 488-491 46. Age, H. el-Kuvvetli’nin değerlendirmesi, s. 253-254. 47. Taberî, Câmiu’l-beyân an te’vili âyi’l-Kur’ân, mukaddime. 48. Age, 1/17-19. 49. Age, 1/57-58. 50. Ali Bulut, Erken Dönem Tefsir Mukaddimeleri, s. 150. 51. Tercüme s.12. 52. Age, s. 16-18. 53. Age, s. 39. 54. Mustafa Kiriş, er-Râgıb el-Isfahânî’nin Mukaddimetu’t-Tefsir Adlı Eseri ve Tefsir Usulü Açısından Tefsirin Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas 2006, s.189. 12 | YENİ ÜMİT DERGİSİ
YENi ÜMiT Prof. Dr. Abdulhakim YÜCE * Nisan / Mayıs / Haziran 2011 - <strong>Say</strong>ı <strong>92</strong> Bizim aksiyon ve düşünce hayatımızın temel dinamiği ruhî hayatımızdır; ruhî hayatımızı da dinî düşüncelerimizden ayırmamız mümkün değildir. Bu milletin her varoluş kavgası, İslâmî ruh ve mânâya sığınılarak gerçekleştirilmiştir. “Peygamber Yolu”ndan kasıt, Efendimiz’in (sallallahü aleyhi ve sellem) vahyin rehberliğinde yaşayarak açtığı, mübarek sözleriyle izahını yapıp temel prensiplerini koyduğu, insan fıtratına en uygun; en kısa ve selâmetli tarzda ruhları tasfiye ve nefisleri tezki ye eden, insanî latîfeleri inkişaf ettiren; bunun yanında cismanî is teklerin ve bedenî arzuların aşılmasını sağlayan; esmâ, sıfât ve şuûnât-ı ilâhiye adına parlak bir ayna seviyesine ula şmayı netice veren ve hedefi de sadece rızâ-i ilâhî olan yoldur. Bu yolu aslına uygun anlayan, bütün asırlara mikyas olacak misâlleriyle -her ferdin bu konuda eşit seviyede olduğu söylenmese bile- toplum olarak yaşayan ve eksiksiz bir şekilde bize aktaranlar da Efendimiz’in (sallallahü aleyhi ve sellem) ashabı olmuştur. Bundan dolayı daha sonra kaleme alınan İslâmî eserlerde bu yolun, özellikle ruh ve mânâ boyutuna, sahabe mesleği adı verilmiştir. Yazımızda bu mesleğin temel birkaç özelliğine değinmeye gayret edeceğiz. Sahabe Mesleği Efendimiz’in sohbetine katılıp onun boyasıyla boyanma şerefine eren, ölümü göze almadan imanlarını izhar edemeyecekleri zor bir dönemde İslâm’a sahip çıkan, bir ömür boyu yalana asla tenezzül etmeyerek sıdk ve sadâkatle dine hizmet eden ve böylece peygamberlerden sonra insanların en seçkinleri ve faziletlileri olma pâyesini kazanan Ashâb-ı Kirâm efendilerimizin, Allah’a kurbet yolunda takip ettikleri yola ‘sahabe mesleği’ denilmiştir. ‘Velâyet-i kübrâ’, ‘verâset-i nübüvvet’ ve ‘cadde-i kübrâ’ (Bkz: İmam Rabbanî, Mektubât, I, 414, 260. Mektup) ifadeleriyle de anılan sahabe mesleği, insanı bir bütün olarak ele alan ve onun sadece kalbini değil akıl, ruh, sır, nefis gibi latîfelerinin hepsini doyurmayı hedefleyen Peygamber Yolu’dur. Bu yol saadet asrından sonraki dönemlerde de Peygamber vârisi Hak Dostları tarafından en geniş cadde ve en selâmetli yol kabul YENİ ÜMİT DERGİSİ | 13
Change language