Yeni Ümit Say 92 deneme.indd

kendine tercih edebilmesidir. “Onlar, mü’minlere
verilen şeylerden nefislerinde herhangi bir kaygı duymaz
ve muhtaç olsalar bile onları kendilerine tercih
ederler.” (Haşr, 59/9) âyetiyle işaret edilmek istenen
îsâr zirvesi de işte budur.
Bu âyetin nüzûl sebebi olarak, sahabenin dillere
destan îsâr kahramanlığını gösteren şöyle bir hâdise
rivayet edilmektedir: Hz. Ebu Hüreyre anlatıyor: “Allah
Resulü’ne (sallallahü aleyhi ve sellem) (yemeğe ihtiyacı
olan) bir adam geldi. Resulullah (sallallahü aleyhi
ve sellem) hanımlarına haber gönderdi, ancak onlar
‘Yanımızda sudan başka (yiyecek) bir şey yok.’ dediler.
Bunun üzerine Hz. Peygamber (sallallahü aleyhi ve
sellem), “Bu adamı kim misafir edecek?” dedi. Ensar’dan
bir zât -ki Ebu Talha olduğu zikredilmiştir- “Ben Yâ
Resulallah!” diye cevap verdi. Ve adamı alıp evine götürdü.
Hanımına, “Resulullah’ın misafirine yemek ikram
et.” dedi. Hanımı, “Vallahi benim yanımda çocuklarımın
yiyeceğinden başka bir şey yoktur.” dedi. Kocası da ona,
“Sen yemeği hazırla, kandili yak, çocuklar akşam yemeği istedikleri
zaman onları uyut.” dedi. Hanımı dediği gibi yaptı.
Sonra kandili düzeltiyor gibi yapıp söndürdü. Ev sahipleri
yemek yiyor gibi yapıp aç yattılar. Sabahleyin misafir
Resulullah’ın (sallallahü aleyhi ve sellem) yanına vardı.
Allah Resulü, “Bu gece Allah, yaptıklarından ötürü,
falan ve falandan son derece hoşnut oldu ve haklarında
şu âyeti inzal buyurdu: “Kendilerinde bir ihtiyaç olsa bile
onları kendilerine tercih ederler” dedi. (Buhari, Tefsir 59/6)
Îsâr ve cömertliğin ulaşılması güç zirvelerinden
birini gösteren bu durum sahabede, farklı derecelerde
de olsa, âdeta tabiî bir hâl almıştı. Zîrâ hem mal
hem de canlarını seve seve Allah rızası için harcayarak
cömertliğin her türlüsünün destanını yazmışlardı.
Onları anlatan kitaplar bu altın tablolarla bezelidir.
Bu durum da elbette Peygamber Yolu’nda gitmenin
bir neticesiydi, zîrâ O Peygamber (sallallahü aleyhi ve
sellem) mi’rac gibi bir makama yüceltilmiş olmasına
rağmen insanlığın kurtuluşu için onların içine geri
dönmüş ve kimsenin yapmaya güç yetiremeyeceği bir
îsâr ahlâkı ortaya koymuştu.
Netice
Allah Resulü (sallallahü aleyhi ve sellem) maddîmânevî
yapısının sağlamlığı, duygularının duruluğu,
düşüncelerinin resâneti ve meâliyâta açık vicdanının
enginliğiyle, Hakk’ın mesajlarını olduğu gibi almaya,
orijinalliğini koruyarak insanlığa aktarmaya ve gereğine
uygun uygulamaya müsait ve müstait bir fıtratta
yaratılmış; özü ve ruh safveti korunmuş, beşerî talim
ve terbiyenin tesirine karşı kapalı kalmış, sonra da vahiyle
donatılarak insanlığa gönderilmiş bir mürşid-i
kâmil-i mükemmildi.
Bu mükemmeliyet ile vahyin beraberliğinden yanılmaz
ve yanıltmaz bir yol, yani O’nun Sünnet’i meydana
geldi. İşte sahabe-i kiram bu Zâtı tanımış, O’ndan
terbiye almış, O’nu örnek edinmiş, O’nu takip etmiş
ve Sünnet’i bütünüyle hayatlarının ruhu kılmışlardı.
Onların bu konuda yanıltmaz tek kaynakları Kur’ân
idi. Sahabe, 1. Cenâb-ı Hakk’ın marziyatını anlamak
için Kur’ân’a bakıyordu; 2. Efendimiz’in ahlâkını anlamak
ve öğrenmek için Kur’ân’a bakıyordu; 3. Gece
ruhban-gündüz fürsan kıvamını yakalamak ve dengesini
korumak için Kur’ân’a bakıyordu. Bu bakışta
da Efendimiz’i âdeta bir prizma gibi görüyor, O’nun
rehberliğinde Kur’ân’ı anlamaya çalışıyorlardı. Mükemmel
bir ahlâka, fıtrat-ı sâniye oluşacak enginlikte
bir ibadet-cihad dengesine ve seviyesine, Rabbe ulaştıracak
kıvama ve risaletin temel hedeflerinden biri olan
ahlâk-ı âliyeyi yaşamaya, Kur’ân’ı hayata hayat yaparak
ulaşmaya çalıştılar ve elhak muvaffak da oldular.
Sahabeden sonra gelen nesiller de güçleri yettiği
ölçüde bu yolu takip etmişlerdir. Ancak Sünnet-i
Seniyye’nin her bir nevine tamamen bilfiil ittibâ etmek,
ehass-ı havassa dahi ancak müyesser olduğundan,
özellikle zühd dönemi adıyla meşhur olan asırlarda,
toplum olarak Peygamber Yolu’nu takip etmede zorluk
ve aksaklıklar ortaya çıkmış; neticede zâhid, nâsik,
âbid vb. adlar verilen bazı şahsiyetler belli konularda
temayüz etmiş ve onların yaşadığı bölgelerde daha
çok bu konuları öne çıkaran zühd ekolleri oluşmuştur.
Medine, Kûfe, Basra ve Horasan bu ekollere ev sahipliği
yapmış kutlu beldelerdendir. Emevî dönemindeki
bazı sebeplerden ötürü adı geçen ekollerde “gece
ruhban gündüz fürsan” dengesi tam korunamadığından
daha çok gece ruhbanlığı lehine gelişmelerin kaydedildiği
müşahede edilmiştir. Durum böyle olunca da
Sahabe Mesleğinden uzaklaşma söz konusu olmuştur.
Öyle ise Peygamber Yolu’nun ruh ve mânâ boyutunu
tekrar anlamak ve yaşayabilmek için sahabe mesleğinin
iyi araştırılması ve yaşanması elzemdir.
*
Iğdır Üniv. İlâhiyat Fak. Öğretim Üyesi.
ayuce@yeniumit.com.tr
Dipnotlar
1. M. F. Gülen, Ölümsüzlük İksiri, s. 91.
2. Bkz: M. F. Gülen, Kırık Testi, Himmet, Teveccüh, İnfak ve Gayret,
19.12.2005.
3. Tarih kitaplarında ilk defa bu sözü, Müslümanlara esir düşen ve bir fırsatını
bulup kaçan bir Rum askerine, bir sefer dönüşü İstanbul’a gitmekte olan
İmparator Hirakl’ın, Müslümanların durumunu sorması üzerine söylediği
rivayet edilmektedir. Esaretten kurtulan askerin ifadeleri şu şekildedir: “Onlar
gündüz atlı savaşçı, gece ise rahiptirler. Zimmetlerindeki şeyin parasını
vermeden ondan yemezler. Selâm vermeden içeri girmezler. Bir kavme baskın
yapmadan önce karşı tarafı iyi araştırırlar.” Hirakl bunun üzerine şöyle
diyor: “Eğer doğru söylüyorsan onlar ayaklarımı bastığım bu yerlere sahip
olacaklardır.” Bkz: el-Bidaye ve’n-Nihaye, VII, 53; Tarih-i Taberî, III, 99.
4. Sahabenin geceleri ortaya koydukları engin ibadete dair misaller ve uygulamalar
için bkz: S. H. Affanî, Ruhbanu’l-Leyl 1-3, el-Cezire, 2002; A. Yüce,
Gece İbadeti, İzmir, 1996.
16 | YENİ ÜMİT DERGİSİ