İNSAN BEYNİ - Hasan Hüseyin BALIK

Bulanık Mantık :Bulanık mantık (Fuzzy Logic) kavramı ilk kez 1965 yılında California BerkeleyÜniversitesinden Prof. Lotfi A.Zadeh’in bu konu üzerinde ilk makallelerini yayınlamasıyladuyuldu. O tarihten sonra önemi gittikçe artarak günümüze kadar gelen bulanık mantık,belirsizliklerin anlatımı ve belirsizliklerle çalışılabilmesi için kurulmuş katı bir matematik düzenolarak tanımlanabilir. Bilindiği gibi istatistikte ve olasılık kuramında, belirsizliklerle değilkesinliklerle çalışılır ama insanın yaşadığı ortam daha çok belirsizliklerle doludur. Bu yüzdeninsanoğlunun sonuç çıkarabilme yeteneğini anlayabilmek için belirsizliklerle çalışmak gereklidir.Fuzzy kuramının merkez kavramı fuzzy kümeleridir. Küme kavramı kulağa birazmatematiksel gelebilir ama anlaşılması kolaydır. Örneğin “orta yaş” kavramını inceleyerekolursak, bu kavramın sınırlarının kişiden kişiye değişiklik gösterdiğini görürüz. Kesin sınırlar sözkonusu olmadığı için kavramı matematiksel olarak da kolayca formüle edemeyiz. Ama genelolarak 35 ile 55 yaşları orta yaşlılık sınırları olarak düşünülebilir. Bu kavramı grafik olarak ifadeetmek istediğimizde karşımıza şekil deki gibi bir eğri çıkacaktır. Bu eğriye “aitlik eğrisi” adıverilir ve kavram içinde hangi değerin hangi ağırlıkta olduğunu gösterir.Bir fuzzy kümesi kendi aitlik fonksiyonu ile açık olarak temsil edilebilir. Şekildegörüldüğü gibi aitlik fonksiyonu 0 ile 1 arasındaki her değeri alabilir. Böyle bir aitlik fonksiyonuile “kesinlikle ait” veya “kesinlikle ait değil” arasında istenilen incelikte ayarlama yapmakmümkündür.Bulanık mantıkta fuzzy kümeleri kadar önemli bir diğer kavramda linguistik değişkenkavramıdır. Linguistik değişken “sıcak” veya “soğuk” gibi kelimeler ve ifadelerle tanımlanabilendeğişkenlerdir. Bir linguistik değişkenin değerleri fuzzy kümeleri ile ifade edilir. Örneğin odasıcaklığı linguistik değişken için “sıcak”, “soğuk” ve “çok sıcak” ifadelerini alabilir. Bu üçifadenin her biri ayrı ayrı fuzzy kümeleri ile modellenir.Bulanık mantığın uygulama alanları çok geniştir. Sağladığı en büyük fayda ise “insanaözgü tecrübe ile öğrenme” olayının kolayca modellenebilmesi ve belirsiz kavramların bilematematiksel olarak ifade edilebilmesine olanak tanımasıdır. Bu nedenle lineer olmayansistemlere yaklaşım yapabilmek için özellikle uygundur.Bulanık mantık konusunda yapılan araştırmalar Japonya’da oldukça fazladır. Özelliklefuzzy process controller olarak isimlendirilen özel amaçlı bulanık mantık mikroişlemci çipi’ninüretilmesine çalışılmaktadır. Bu teknoloji fotoğraf makineleri, çamaşır makineleri, klimalar veotomatik iletim hatları gibi uygulamalarda kullanılmaktadır. Bundan başka uzay araştırmaları vehavacılık endüstrisinde de kullanılmaktadır. TAI’de araştırma gelişme kısmında bulanık mantıkkonusunda çalışmalar yapılmaktadır. Yine bir başka uygulama olarak otomatik civatalamaların