(I). MADENCİLİKI.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi OlanDoğal MalzemelerI.1.1. Sanayi MadenleriŞırnak <strong>ili</strong>nde sanayi madeni olarak, kireçtaşı ve kil rezervi bulunmaktadır. Kireçtaşı, yolmalzemesi yapımında, kil mineralleri ise tarafından tuğla üretiminde kullanılmaktadır.I.1.2. Metalik Madenleriİldeki metalik maden rezervi hakkında bilgi bulunmamaktadır.I.1.3. Enerji MadenleriŞırnak <strong>ili</strong>nde enerji madeni olarak asfaltit bulunmakta olup, üretimi yapılmaktadır.M.T.A. Enstitüsü verilerine göre Şırnak yöresindeki asfaltit rezervleri şu şekilde tespitedilmiştir:1. Avgamasya filonu : 17.000.000 ton (görünür+muhtemel – 1300 m. derinliğe kadar)2. Milli filonu : 6.500.000 ton (gör. + muh. + mümkün – 200 m. ‘’ ‘’ )3. Karatepe filonu : 5.000.000 ton ( // // // // // )4. Seridahli filonu : 4.000.000 ton ( // // // // // )5. Nivekara filonu : 3.500.000 ton ( // // // // // )6. Segürük filonu : 2.000.000 ton ( // // // // // )7. Harbol filonu : 30.000.000 ton ( // // // 350 m. // )Yukarıdaki filonların dışında ayrıca bugüne kadar değerlendirilmeyen birkaç filon dahamevcuttur. Örneğin Anılmış-İspindoruk filonu, Silopi-Rutkekorat filonu, Uludere filonugibi. Tüm Şırnak asfaltitlerinin toplam rezervi ( görünür + muhtemel + mümkün )yaklaşık 100.000.000 ton olarak tahmin edilmektedir.Özel firmalar tarafından çıkarılan asfaltit kömürlerin bir kısmı melas ve kireç karıştırılıp,preslenip torbalanarak piyasaya sürülmekte, diğer bir kısmı yine özel firmalar tarafından tozve çeşitli boyutlarda parça olarak sınıflara ayrıldıktan sonra satışa sunulmaktadır.Üretimi yapılan asfaltit madenlerinin tamamı açık ocak yöntemi ile çalıştırılmaktadır. Üretimesnasında patlayıcı madde kullanılmakta olup, kullanılan patlayıcı madde ve patlatmalar,patlayıcı madde tüzüğüne uygun olarak yapılmaktadır.I.1.4 .Taş ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal MalzemelerŞırnak İli Eruh yolu 3. km Karayolları Taş Ocağı Rezerv:504.000 m 3Silopi İlçesi. Hezil Çayı Tellioğlu Kum Ocağı Rezervi:14 00 m 3Cizre İlçesi ÇatalKöy Köyü Mevkii Çetin KALKAN Kum Ocağı Rezervi:10.000 m 3Silopi İlçesi,Kavaközü Köyü Mevkii Devlet su İşleri X.Bölge Müdürlüğü Taşocağı Rezervi:Yaklaşık 144.000 m 3Cizre İlçesi Dirsekli Köyü, Demirtaç Kum Ocağı Rezervi: 12.000m 3Cizre İlçesi Dirsekli Köyü,Demirler Kum Ocağı Rezerv:5.824 m 3- 110 -
Silopi İlçesi, Ortaköy Köyü, Mehmet ÖKTEN Kum Ocağı-Rezervi: 22500 m³Cizre İlçesi, Dirsekli Köyü, Abdurrahman ÇİFTÇİ Kum Ocağı-Rezervi:8287 m³1.2. Madenc<strong>ili</strong>k Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin ÖzellikleriJeolojik olarak bölgede görülen en eski kayaçlar özellikle Harbul’un doğusunda mostra verenDevoniyen yaşlı şüke formosyonudur. Bu formosyon başlıca kalkerli şeyl ve şistlerdenoluşmuştur. Daha üstte Permo karbonifere ithal edilen kalker kuvarsit, yeş<strong>ili</strong>mtırak renklikalkerler ve ince tabakalı kuvarsitlerden meydana gelen harbul formosyonu görülür. Harbulfomosyonu dört kuvarslı kumtaşı bantı içermektedir. Harbul fomasyonu üstte triyas’a(verfeniyen) ait Goyan formasyonu izler. Bu formasyon ince katkılı kalkerler, kalkerli şistler,kırmızı-mor ve kırmızı kahverengi şistler ve üste doğru genellikle ince dolomit tabakalarıkatkılı;rengi, griden koyu griye kadar giden şistlerden ibarettir. Goyan formasyonun üstündeJura-Kretase yaşlı Cudi grubu vardır. Kalınlığı 1000 metreye yaklaşan bu grubun tabanındaOrta triyas, tavanın ise orta ve üst kretase olduğu kabul edilmektedir. Genellikle koyu renktepetit kalker, dolomit kalker ve dolomitlerden oluşmuştur ve Güneydoğu Anadolu petrollerininhane kayacıdır. Bu gubun ortasında,kalınlığı 10m'ye ulaşan siyah renkli bitümli şist ara katkısıgörülür. Bu horizon asfaltit madde damarlarının oluşumunda çok önemli bir rol oynar. Cudigrubunun üstüne kalınlığı 1600-2000 m. olan kampaniyen ve mestrichtiyen yaşlı Germavformasyonu gelmektedir. Germav formasyonu alttan üste doğru şu kısımlara ayrılmaktadır.Alt Şırnak formasyonu: Oldukça sert marnlı kalker ve yumuşak marn ardalanması(Kampaniyen),Orta Şırnak formasyonu: Çörtü marn ve yumuşak marn ardalanması (Mestrichtiyen),Üst Şırnak formasyonu:Kompakt, sert marnlı kalker ve mavi-gri yumuşak marn ardalanması,Alt Germav formasyonu:Yumuşak,yeş<strong>ili</strong>msi gri marnlar,Üst Germav formasyonu:Koyu gri, sert kumtaşı bankları içeren iyi tabakalanmış marnlar.Germav formasyonunun üstünde yer yer paleosen yaşlı mavimsi gri renkli Becirmankalkerleri görülür. Kalınlığı 20 ile 200m arasında değişen ve Harbon civarında bulunmayanbu kalkerleri paleosen-Alt Eosen’e atfedilen karasal karekterli kırmızı renkli, kalın tabakalıkonglomera, kumtaşı, şeyl ve marndan ibaret Gercüş formasyonu örter. Bu sonuncuformasyon 800-1300 m. kalınlığındadır. Daha üstte geniş yayılım gösteren ve denizelkalkerlerden oluşmuş Lutesiyen yaşlı Midyat formasyonu vardır. Neojen karasal veya denizelkökenli kumtaşı, kil, konglomera ve bazaltlarla temsil ed<strong>ili</strong>r. Plio-Kuvaterner formasyonlar isekumlu-topraklı çakılların oluşturduğu taraçalardan ibarettir. Bölgede oldukça geniş heyelansahaları vardır. Bu heyelan alanlarında ezilmiş kumtaşlarına, marnlara ve becirmankalkerlerinden kopmuş büyük bloklara rastlanır.1.3. Cevher Zenginleştirmeİlde bulanan asfaltit yatakları bir zenginleştirme işlemine tabi tutulmamaktadır. Ancak preskömür fabrikaları tarafından toz kömür yumurta boyutunda briketlenip satışa sunulmaktadır.I.4. Madenc<strong>ili</strong>k Faaliyetlerinin Çevre üzerine EtkileriMadenc<strong>ili</strong>k faaliyetleri sonucu toprak ve <strong>çevre</strong> bozulması iki kısma ayrılır:- Doğrudan bozulma; Maden ocakları çalışma sahalarındaki örtü ve atık yığınları ilemadenc<strong>ili</strong>k binalarının inşa edildiği diğer alanlardaki toprak ve bitki örtüsünün yok edilmesisonucu meydana gelir.- Dolaylı bozulma; Eski maden hafriyat yerleri, örtü ve atık yığınları maden binaları vemineral zenginleştirme tesislerinin bulunduğu yerlerde toprak yapısı, su <strong>ili</strong>şkileri, kimyasal- 111 -