Yeni Ümit Sayı 95 - yeni_calisma.indd

YENi ÜMiTProf. Dr. Şehmus DEMİR*Ocak / Şubat / Mart 2012 - Sayı 95Haram-helâl mülâhazasına bağlı olarak alış-veriş yapan bir tüccarın,işinin başında geçirdiği ve geçireceği dakikalar ibadet sayılır.SERVET VE MAL KARŞISINDA İNSANServet ve malın, insan açısından büyük ölçüdeönem ve değerinin olduğu bilinen bir husustur.Kur’ân’ın ve onun açıklayıcısı konumundabulunan hadîslerin, insanın servet ve malla olanmünasebetinin hangi düzlemde gerçekleşmesi gerektiğiile ilgili ortaya koyduğu kaideler, Müslümanferdin bu alandaki duruşunu belirlemesi açısındançok ciddi önem arz etmektedir. Bu sebeple, mal,servet ve genel mânâda insanın hizmetine sunulannimetler karşısında takınılması gereken tavrı vebunlardan faydalanılırken kabul edilmesi gerekentemel ölçüyü belirlemek gerekmektedir.Kur’ân-ı Kerîm’de kâinatın bütününün insan içinyaratıldığı farklı ifadelerle birçok yerde vurgulanır:“Yeryüzünde olanların hepsini sizin için yaratan O’dur.” 1mealindeki âyetten hareketle müfessirler, ‘eşyada aslolanibahadır’ temel prensibine varmışlardır. Bunagöre, yasaklığına delil teşkil edecek nitelikte birhüküm bulunmadıkça kâinatta var olan her nimettengönül rahatlığıyla faydalanılabilir. Faydalanmaimkânını engelleyip yasaklamaya kimseninhakkı bulunmamaktadır. Zîrâ Yüce Allah, helâlve meşrû kıldığı bir şeyi haram etme yetkisini hiçkimseye vermediğini şu ifadelerle belirtmektedir:“Ey inananlar! Allah’ın size helâl ettiği temiz şeyleri28 | YENİ ÜMİT DERGİSİharam kılmayın, hududu aşmayın, doğrusu Allah aşırıgidenleri sevmez. Allah’ın size verdiği rızıktan temiz vehelâl olarak yiyin. İnandığınız Allah’tan sakının!” 2Kur’ân’ın birçok yerinde malın ‘hayr’, ‘tayyibat’3 gibi övücü nitelikteki sözcüklerle ifade edilmesi,aslında kötü değil, iyi olduğunun delilidir.Cahiliyye döneminde hac aylarında panayırlarkurulur ve hac ibadetiyle birlikte ticarî faaliyetlerde yapılırdı. Sahabîlerden bir kısmı, hac aylarındaticaretle uğraşmanın cahiliyye âdetlerinden olduğunu,zîrâ hac farizasının uhrevî bir ibadet olmasısebebiyle, dünyevî amel ve menfaatlerin uhrevîibadetlerle bir arada yapılamayacağını ve bundandolayı da hac aylarında ticarî faaliyetlerde bulunupkazanç elde etmeye çalışmanın günah olduğunudüşünmekteydiler. Yüce Allah bu düşünceyi ortadankaldırmak ve haccın adabı dışına çıkılmadığımüddetçe ticaretle uğraşıp kazanç elde edilebileceğidüşüncesini Müslümanların zihnine yerleştirmekmaksadıyla; “Hac mevsiminde ticaret yaparakRabbinizden gelecek bir lütuf ve keremi (fadl) aramanızdasize herhangi bir günah yoktur.” (Bakara, 2/198)mealindeki âyeti indirmiştir. Müfessirlerin çoğunagöre, bu âyette geçen ‘fadl’ kelimesinden ticaretkastedilmiştir.