tir. Kitaba ulaşmanın kolay olmadığı bir dönemdehacimli bir eserden ilgili konuyu bulmanın zorluğuda eklenince böyle bir çalışma takdire şayan birhizmettir.Tenbîhü’l-MüsterşidînBu eserin tam adı şu şekildedir: Tenbîhü’l-Müsterşidîn ale’l-Menâfii ve’l-Mehâliki ala Beytin minElfiyeti İbn Malik. Adından da anlaşılacağı gibi çalışma,meşhur dilbilimci İbn Malik’in 4 (672/1274)gramer kaidelerini veciz bir şekilde işlediği Elfiyyeadlı manzum eserinin bir beytinin ( א א א א ) tasavvufî yorumudur.Toplam on sekiz sayfa olan eser belki desahasının tek örneğidir. Bilindiği gibi tasavvuf ehlibirçok âyet ve hadîsten tasavvufî mânâ ve işaretlerçıkarmışlar; bazen aşırı zorlamalara gittikleri içintenkit de edilmişlerdir. Şeyh Seyda ise bir nahivkaidesini ele alan beyitten sayfalar dolusu tasavvufîmânâ ve işaret çıkarmıştır. Şerhte başta İmamGazali’nin İhyası olmak üzere, bazı klâsik tasavvufeserlerinden alıntılar da yapılmaktadır. Keşke bütünElfiyye’yi bu şekilde şerh etseydi, kim bilir nemânâ enginliğiyle karşılaşırdık?Manzumeleri ve MektuplarıŞeyh Seyda’nın iki şiirine ulaşabildik. Bu şiirlerinbirinde, tasavvuf sistematiği içinde önemli biryere sahip olan ve kısaca Ricâlu’l-Gayb diye isimlendirilen,başta kutup olmak üzere üçler, yediler,kırklar şeklinde sıralanan mânevî şahsiyetlerdensöz edilmektedir. Diğerinde ise, başta az yeme,az uyuma ve az konuşma olmak üzere, mânevîkemalât basamaklarını aşmak için uyulacak bazı temelprensipler ele alınmaktır. İki manzumede debelâgat, dile hâkimiyet ve şiir kabiliyeti açık bir şekildekendini göstermektir.Diğer birçok âlim ve mürşit gibi Şeyh Seyda dahalifelerine, dostlarına, uzağa giden çocuklarınamektuplar yazmış ve bu mektupların bazılarında,ya bir soru üzerine veya ihtiyaç hissettiği zamanbazı önemli meselelere temas etmiş ve cevaplaryazmıştır. Halifelerinden Mehmet Emin Er Hoca 5tarafından bir araya getirilen ve birçoğu kendisineyazılan bazı mektupları inceleme imkânını elde ettik.Bu mektuplarda başta tasavvufî konular olmaküzere değişik birçok meseleden söz edilmektedir.NeticeŞeyh Seyda, Osmanlı Devleti’nin yıkılmayabaşladığı, 1. ve 2. Cihan Harplerinin yaşandığı,bundan dolayı başta kıtlık, tefrika ve cehalet olmaküzere, ülkemizde birçok problemin olduğu bir dönemde,Güney Doğu Anadolu başta olmak üzere,ülkemizde ve bölge ülkelerinde geniş bir kitleyerehberlik etmiş, onlara kucak açmış ve mânenayakta kalmalarına vesile olmuştur. Yetiştirdiği halifeve talebeler ile yazdığı eserlerle de kendindensonra uzun bir zaman tesiri devam edecek mânevîbir miras bırakmıştır.*Y. Y. Üniv. İlahiyat Fak. Öğrt. Üyesiayuce@<strong>yeni</strong>umit.com.trDipnotlar1. “Tercemetu Lafzı Seydâ” başlığıyla kaleme aldığı kısa bir yazıda‘Seydâ’ kelimesini bizzat kendisi açıklamakta ve özetle şöyledemektedir: “Bil ki bana ‘Seydâ’ diyorlar, oysa bırakın Seydâ olmaktalebe bile olamam. Seydâ kelimesi şu şekilde ortaya çıkmıştır:‘Ya Seyyidî’ (Ey Efendim!) hitabının ders sırasında talebelertarafından çok sık kullanılması neticesinde önce ortasındakiyâ harflerinden birisi atılmış; ardından sonundaki mütekellimyâsı elife dönüşmüş, kendinden önceki harfin kesresi yerine fethakonmuş ve başındaki nida yâsı da atılarak en sonunda seydâelde edilmiştir. Seydâ kelimesi ders verme seviyesinde olan müderrisâlimler için kullanılmaktadır. Bu kelime eğitim-öğretimahlakı açısından talebenin hocasına olan saygısının bir göstergesidirve bu durum hocanın hakkıdır. Ancak bu kelime, şeyhlerimdenbirisinin benim ismim gibi söylemesi neticesinde bumiskinin özel ismi haline geldi. Ben de bu şeyhime hürmetenitiraz etmedim. Oysa önceden babam bana Muhammed Saidadını koymuştu.” Şeyh Seyda’nın Eserleri, 139.2. 1948 yılında doğan M. Nurullah küçük yaştan itibaren, bölgeninâlimlerinden ders okudu. Özellikle genç yaşında zeka veüstün aklı ile hocalarının dikkatini çekti. Genç yaşına rağmen,ilim ve takvası ile muhterem pederinin yerini doldurabilecekbir seviyeye geldi. Özellikle yaşadığı toplumun ve çağın problemleriyleilgilendi. Bugünün insanının nasıl irşad edilmesi, onadoğruların hangi metotla ulaştırılması gerektiği konusunda gayretgösterdi. Birçok eser kaleme aldı. Bir mutasavvıf ve mürşitolarak tasavvufu Kur’an ve Sünnet ışığında süzgeçten geçireneserleri büyük ilgi gördü. Mesela henüz 20 yaşında iken kalemealdığı Esrâru’t-Tasavvuf isimli eseri, geniş hacimli olmamasınarağmen, net ve öz bir tarzda tasavvuf anlayışını ortaya koyan,ifrat ve tefrit noktasındakileri insafa davet eden bir eseridir. M.Nurullah Seyda, belki en verimli çağında, 12 Mayıs 1985 tarihinde34 yaşında iken, geride 10 binlerle ifade edilen seveni ve11 eser bırakarak elim bir trafik kazasında Rabbine kavuştu.3. Baştan itibaren verilen bilgiler Şeyh Seyda'nın kendi eserlerininyanı sıra şu iki çalışmadan özetlenmiştir: Şeyh Molla Fahreddin,Zülfikâru’l-Hayderi fi Nusreti eş-Şeyh Muhammed SaidSeyda el-Cezerî, 7-14; Heyet, Evliyalar Ansiklopedisi, XI,297-303.4. İbn Malik, Cemalüddin Muhammed b. Abdullah et-Tai, el-Elfiyye fi’n-Nahv, Mısır, 1310/1892.5. 1914’te dünyaya gelen Mehmet Emin Er bir hatırasını şöyle anlatıyor:“Isparta’da Üstad Bediuzzaman’ı ziyaret edip döndüktensonra Şeyh Seyda’ya selâm ve tebriklerini evvela mektupla, sonraCizre’ye gittiğimde şifahen tebliğ ettim. Cemaatten birisininsuali dolayısıyla Şeyh Seyda Üstad hakkında şunları söyledi:“Bediüzzaman’ı bu asırda Allah Teâla bize göndermiştir. Dahagenç yaşlarda iken Cizre’ye gelmiş, en büyük âlim ve mürşidlerindensayılan dayılarımız ve ağabeylerimiz onun ilmini, fazlını,büyüklüğünü kabul ve itiraf etmişlerdir. O, inancı olmayanların,Firavunların Musa’sıdır. Onun vazifesi öyledir. Bizimki deböyledir. Eğer bir mani olmasa idi ziyaretine gider, elini öper,dua talep ederdim. Kitapları hakikattirler. Bizde mevcutturlar.”Necmettin Şahiner, Son Şahitler, IV, 185.46 | YENİ ÜMİT DERGİSİ
YENi ÜMiTDr. M. Selim ARIK*Ocak / Şubat / Mart 2012 - Sayı <strong>95</strong>İnsan, midesinin altında kalıp ezilmemeli, yemesini-içmesini disipline eden/edebilen bir irade insanı olmalıdır. Yani mide insanı olmamalıdır. Aksi hâldeabur cubur yemeğe kendini salıveren birinin, az uyuması da, tembelliktenkurtulması da, yakîne ulaşması da mümkün değildir.Mü’mindekiZaafPeygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem)ümmetinin zayıf noktalarını çok iyi bildiğinden,zaman zaman çeşitli ikaz vetembihlerde bulunmuşlardır. Bu husustadikkat çeken ikazlardan biri de şöyledir: אכ א א א כ א אא “Ümmetim hakkında korktuğum şeylerin enkorkuncu (tehlikelisi) şunlardır: Karın büyüklüğü(göbek bağlamak), çok uyku, (maddi ve manevî)tembellik ve yakîn (iman) zayıflığıdır.” 1 Görüldüğügibi burada sayılan hususlar birbirleriyle bağlantılıolarak zikredilmiştir. Böylece hadiste müslümanlar,gaflete, tembelliğe ve iman zayıflığına karşı devamlıuyanık tutulmaya çalışılmıştır. Nitekim Hz.Ali (r.a) de insanların dünyevî gafletine şöyle işaretetmişlerdir: א אא א א א א “İnsanlar uykudadır(gaflettedir), ancak öldükleri zaman uyanırlar(hakikati anlarlar)” 2 Şu halde günümüzde Müslümanlarda bu konularda daha dikkatli olmalı ve gafletedüşmemelidir. İkaz edilen dört hususu kısacaşöyle açıklayabiliriz:1. א כ (Karın büyüklüğü): Öncelikle hadistedikkat çekilen şişmanlık değil, “göbek bağlamak”anlamındaki oburluktur. Dolayısıyla karınbüyüklüğü ile, kendini gaflete salıp çok yiyen,yeme ve içmeyi hayatın gayesi edinen belki böyleceşişman olan insanlar kastedilmektedir. Zira Peygamberimizböyle yaşayan kimseler için dünya veahiret hayatları adına endişe duymuşlardır. Şu haldebir insanın hayatında yeme ve içme gaye olmuşsa,onda ahiret hayatı adına bir hazırlık beklemekde zordur. Nitekim Peygamberimiz “Ademoğlukarnından daha kötü bir kap doldurmamıştır. Oysaki Ademoğlu için belini doğrultacak birkaç lokmayeterlidir. Şayet mutlaka yemesi gerekiyorsa, o zaman(midesinin) üçte birini yemek, üçte birini su,üçte birini de nefes için ayırsın” 3 buyurmuşlardır.Hz. Ömer “Çok yeme içmeden sakının! Zira o,bün<strong>yeni</strong>zi hastalandırır, korkaklığı artırır ve ibadetlerinizdetembelleştirir” 4 şeklinde ikaz etmiştir.Hz. Ali (r.a) da “Eğer karnın doymuyor ve oburisen, kendini müzmin hastalardan say” 5 demiştir.YENİ ÜMİT DERGİSİ | 47
Change language