Kadıköy Life / Mart & Nisan 2019

Özel Dosya
çok önemli bu! Naum Tiyatrosu, Papazın
Bağı Tiyatrosu, Kuşdili Tiyatrosu… Ne
yazık ki sağlıklı bilgiler yok. Fakat olsun; iki
kalas, bir heves ile Kadıköy’e renk kattıkları
gerçek! Ramazan ayları çok önem taşırmış
tiyatrocular için. Her akşam perde açılır
ve hınca hınç dolan salonlar önemli bir
gelir bırakırmış sanatçılara. Önceden kalan
borçlar bu ay ödenirmiş. Bereket derlermiş
Ramazan için! Bu dönemde Kadıköy’ün
gece hayatına Mühürdar Gazinosu ve
Kuşdili Sineması da damga vuruyor. Çok
sonraları Apollon Sineması da gayrimüslim
vatandaşlarımızın! Belki başkaları da…
Şimdi Ermeni mutfağına geçeceğim ama bir
parantez açayım. Mutfak inanılmaz elbette!
Dostlarımızda hep tartışılan bir şey; ‘Papaz
Yahnisi’ Rumların mı, yoksa Ermenilerin mi?
Durun, Türklerin de geleneğinde var olan
bir yemektir! Bir farkla; biz sirke kullanırız,
Rum ve Ermeniler şarap… Hadi buradan
yak! Günümüzde Kırklareli mutfağı ile anılır.
Geçmişte balık, dana, sığır ve kuzu eti ile de
yapılırmış. Pilava onlar da bizim gibi ‘pilav’
der. Kayısılı ve bademli pilavları, düğün ve
bayramlarda vazgeçilmezleridir. ‘Havidz’
ise en güzel bayram tatlıları. Ciğer bohçası,
fasulye paçası özel! Her yıl Ağustos’un ikinci
pazarında ‘üzüm’ ilk kez yenir, kilise ayini
sonrası! Daha önce yasak... Meyve gelişsin,
bollaşsın diye…
Veee ‘Topik’... Bu geleneksel yemeğin bir
süre bekletildiği topik bezi, her Ermeni gelin
adayının çeyizinin olmazsa olmazı desem?
Nohut, tahin, patates ve soğanın mükemmel
bileşimi… Bugün nadir buluruz. Pişirilme
öncesi dağılmasın diye sarılan tülbent
bezi, işte bu çeyizde… Madem Ermeni mutfağına
girdik, yürüyelim… Paçanga böreği
de onlara ait. Ve ünlü dolmaları… Noel’de
dalak dolması önemli… Uskumru dolması
geleneksel, hayatımıza çokça girmiş midye
dolması da onların!
‘Bir Ermeni evinden baharat kokusu gelirse,
bil ki yakında davet vardır’ der eskiler. Bu
davetin hazırlanışının belki de en güzel
tarafı, tüm ailenin mutfakta beraber çalışmasıdır.
Bu bir gelenek... Takuhi Tovmasyan
der ki; “Kimi evde yaşamak için yenir, kimi
evde ise yemek için yaşanır.” Paskalya’dan
(Zadig) bir gece önce, Nisan ayına denk geldiğinden
kalkan balığı yemek adetlerinden.
Tekir balığından ve uskumru çirozundan
da vazgeçmezler. Paskalya’yı biraz açmak
gerekirse, 50 günlük büyük perhiz deniyor.
Bu sürede kanı dökülen hiçbir hayvan eti
yenmiyor. Tüm Hristiyanların geleneği olan
Paskalya; Panteizm’den geliyor. ‘Her şey
tanrı’… Pan (her şey), theos (tanrı)… Bu 50
günlük perhizde hayvan eti yenmemesini,
onların doğurganlık dönemine denk gelmesi
ile de açıklıyorlar. Doğaya saygı, baharla
yeniden uyanış gibi… İspanyol ekmeği Pandispanya
da Paskalya çöreğine dönüşüyor,
bu özel durum için! Bizler de benimsemişiz
Paskalya çöreğini.
1900’lü yıllara gelinirken, Kadıköy 1892’de
havagazına, iki yıl sonra da şehir şebeke
suyuna kavuşuyor. Semtin pek çok yerinde
orta ve üst gelir grubuna mensup gayrimüslimler
yaşamakta bu devirlerde. Moda
Burnu’nda İngilizler, Küçük Moda Burnu’nda
Fransızlar etkin… Az sayıda İtalyan
da var! Türklerin daha çok Hasanpaşa ve
merkeze yakın yaşamlarına karşın Altıyol ve
Bahariye, Ermenilerle gündeme geliyor. Yer-
leşim genel olarak müstakil evlerde elbette!
Modern apartman olgusuna, yani toplu halde
yaşamaya bakmak için Yeldeğirmeni’ne
gideceğiz. Bugün bile çok keyifli olan semt,
ilk apartmanların yapıldığı yer. Yeldeğirmeni’nde
ilginç hikâyeler var. Buranın yaşamı
ile ilgili bilgiler verirken de karşımıza diğer
azınlık vatandaşlarımız, Yahudiler çıkacak.
Biraz tarihlerine bakacak olursak Yahudilerin,
Anadolu yakasına geçmeleri ilkin
Kuzguncuk’ ta başlıyor. Biraz da Bağlarbaşı!
Fakat, Kuzguncuk onların Kudüs’ü gibi!
1872’de çıkan bir yangın sonrası toplu
olarak Yeldeğirmeni’ne göç ediyorlar. 1.
Abdülhamit’in buraya dört adet değirmeni
inşa ettirmesi semte adını vermiş. Sonraları
azınlıkların topluca yaşadığı bir yer halini
almış. Rumlar ve Ermeniler, Yahudilerin
buraya gelmesinden rahatsız olmuşlar,
hatta rivayete göre kanlı kavgalar çıkmış.
46 : kadikoylife.com Mart & Nisan 2019