Decor November December 2019

Dünyanın bilinen
ilk halısı;
Pazırık Halısı
2500 yıllık yolculuk… Türk halı
sanatının 2500 yıllık serüveni.
Halıcılığın tarihsel gelişimi
Halıcılığın günümüze gelinceye kadar hangi tarihlerde,
nerelerde, kimler tarafından, ne şekilde dokunduğunu,
arkeologların kazılarından elde ettikleri halı
kalıntılarından ve bu alanda araştırma yapan bilim
adamlarının çalışmalarından öğrenmekteyiz. Kazılardan
elde edilen halı parçalarından, halının hangi
zaman diliminde kimler tarafından dokunduğunu ve
nasıl bir kalite özelliğine sahip olduğunu araştırmacılar
ortaya koymuşlardır. Bu araştırmalardan elde
edilen sonuçlara göre halıcılık eski tarihlerden bu
yana boyamada, desende, düğüm tekniğinde ve ebatlarda
gelişme göstererek günümüze kadar gelmiştir.
Bu değişimlerin bir kısmı teknolojideki gelişmelere
paralel olarak ortaya çıkmıştır.
Dünya tekstil tarihinde yaklaşık 3000 yıldır temel
yapısı değişmeden bu güne kadar önemini saklamış
tek ürün el halısıdır. İlk zamanlar insanların yaygı ve
örtü ihtiyaçlarını karşılamak için meydana getirdikleri
halı, sonraları değerli bir sanat eseri olarak sarayları,
mabetleri ve şatoları süslemiş, ressamların tablolarına
konu olmuştur. El dokusu halıcılığın çok eski bir
geçmişi vardır. Arkeolojik araştırmalara göre tarihsel
devirlerde yaşamış insanlar; ağaç kabuğu ve liflerini
örerek ilk dokumayı meydana getirmişlerdir. Diğer
dokumaları tarihin akışı içerisinde, insanlar hayat
şartlarına göre oluşturmuşlardır.
Pazırık Halısı
Halıcılık insanlığın en eski el dokuma sanatlarından
birisidir. Halıcılığın kökeni milattan önceki yüzyıllara
kadar uzanmaktadır. Bulunan en eski halının M.Ö.
V. yüzyılda dokunduğu ve en eski halı örneği olduğu
konusunda, halı bilginleri arasında kuvvetli bir fikir
birliği vardır. Gördes düğümü tekniğiyle dokunmuş
çok ince bir işçilik gösteren koyu ve açık kahverengi
zeminli, sarı desenli, 1 santimetrekaredeki düğüm
sayısı 36 olan 1.83x2 metre büyüklüğündeki bir halıya
rastlanmıştır. Bu düğüm sıklığı halının kendi dönemi
içerisinde büyük bir ustalıkla yapıldığını göstermektedir.
Güney Sibirya’da Pazırık bölgesinde ki kurganların(mezar)
birinde bulunan bu halını yanında at
iskeletinin bulunması, eyer örtüsü olarak kullanıldığı
düşündürmüştür.
Yüz yıl öncesine kadar dünyanın en eski halılarının
XIV-XV. yüzyıllardan kalmış oldukları literatürlerde
yer alırken, Orta Asya’nın yüksek yaylalarında Hun
kurganlarında yapılan kazılarda ortaya çıkan yeni halıların
keşfiyle dünya halı sanatı tarihçesi, birden bire
günümüzden 2500 yıl öncesine kaydırılmıştır. M.Ö.
VI. yüzyıllardan I. yüzyıla kadar, bütün Orta Asya’yı
kapsayan ve Hun topluluklarının yayıldığı alanlarda
12
DECOR • November - December 2019