MİNTAN-3 (Dijital Dergi)

5
nin işlevlerini bireysel, kişisel ve insani
ihtiyaçlar açısından ele alarak, üçlü bir
bakış açısı ile açıklamıştır. Ona göre, aile,
“beslenme, barınma, korunma, sağlıklı
yaşama” gibi bireysel; eğitme, yetiştirme
ve haklara sâhip kılma, gibi kişisel;
manevi duygu ve düşüncelerle donatma
gibi insani ihtiyaçları karşılayan sosyo–
ekonomik bir kurumdur.” 2 Bu düşünceler
ile ailenin bireysel anlamda kişinin üzerinde
çok fazla önem taşıdığını bir kez
daha anlamış oluyoruz. Bir yandan aile
ve işlevleri hakkında Nirun’a nazaran
daha bütüncül yaklaşan bir bakış açısı
ile Ogburn’a da değinmek isterim.
Ogburn, ailenin işlevlerini şöyle
tanımlamıştır; “neslin devamını
sağlamak, ekonomik gereksinmeleri
karşılamak, statü sağlamak, çocuklara
eğitim vermek, dini bilgi ve inançlarını
kazandırmak, boş zamanı değerlendirecek
etkinlikler gerçekleştirmek, aile üyelerinin
birbirini kollamaları, karşılıklı
sevgi ortamı meydana getirme ve cinsel
doyumu sağlamak için meşru ortam
oluşturma gibi işlevlerdir.”. 3 Ogburn’a
benzer bir yaklaşım gösteren Erkal’dan da
bahsedelim: “Aile nüfusu yenileme, milli
kültürü taşıma, çocukları sosyalleştirme,
ekonomik, biyolojik ve psikolojik tatmin
fonksiyonlarının yerine getirildiği bir
müessesedir”. 4 Erkal’ın da aile hakkındaki
fikirlerini ortaya koyarken, Ogburn’un
bütüncül yaklaşımı ve Gökalp’ın aileyi
bir “müessese” olarak tanımlamasından
esinlendiğini söyleyebiliriz. Bu
düşünceler doğrultusunda, ailenin insanlar
üzerindeki işlevleri konusunda; ekonomik
ihtiyaçların giderilmesi, karşılıklı
sevgi ve saygı bağının kurulması, koruma
ve barınma ihtiyacının karşılanması, kültürün
kuşaklar arası aktarımını sağlama,
eğitim ve gelişim düzeyini arttırma gibi
işlev ve görevleri oluğunu söyleyebiliriz.
1.2 Aile Biçimleri
Toplumun mihenk taşlarından biri
olan aile kurumu tarih boyunca türlü
değişimlere uğramıştır. Doğal olarak; aile
biçimleri ve evlenme şekilleri gibi konular
da bu değişimlerden etkilenmiştir.
Evlilik, insanlığın devamlılığı ve toplumun
düzeni için en önemli faktörlerden
biridir. Tarihe baktığımızda toplumun
düzenini bir bakıma evlilik şekilleri kategorize
etmektedir. Çok eşli evlilikler
(poligami), tek eşli evlilikler (monogami),
aile-içi akraba evlilikleri (endogami)
ve aile-dışı evlilikler (egzogami)
olmak üzere evlilik türlerini dört gruba
ayırabiliriz. Bu evlilik gruplarından biraz
daha ayrıntılı bahsetmek isteriz.
Çok eşli evlilik (poligami): Bazı din
ve kültürlerde kabul gören ve kendi
içerisinde iki gruba ayrılan poligami,
erkek ya da kadının birden fazla kişiyle
aynı anda evlilik sürdürmesidir. Kadının
birden fazla erkekle evlilik sürdürmesine
“poliandri”, erkeğin birden fazla kadınla
evlilik sürdürmesine ise “polijini” denir.
Tek eşli evlilik (monogami): Kısaca,
kadının ya da erkeğin bir eşte sâdık
kalmasıdır.
Aile-içi akraba evlilikleri (endogami):
Dıştan bir kız ya da erkeği aileye sokmayan,
dıştan evliliklere kapalı olan zihniyettir.
Kendi soyundan olan kişilerle evlenirler.
Aşiret tipi evliliktir.
Aile-dışı evlilikler (egzogami): Akraba
dışındaki bireylerle evlilik yapabilme,
eşini kendi soyunun dışından seçebilme
özgürlüğüdür. Sosyal hareketlilik
açısından önem arz etmektedir.
Bu aile biçimleri farklı kültürler ve
yöresel faktörler sonucu kabul gören ya
2 Kır, a.g.m., s.384.
3 Kır, a.g.m., s.384.
4 Mustafa Erkal, Sosyoloji (Toplumbilim), Filiz Kitabevi, İstanbul 1987, s.76.
MINTAN - 3
.