Download (8Mb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

Vilayet Umumi Meclisleri, diğer idari meclislerden farklı bir meclistir. Vilayet,
sancak ve kazalardaki idare meclislerinin üyeleri, “tabii” ve “seçimle” gelenler olmak
üzere iki kısımdan meydana geldiği halde, Vilayet Umumi Meclisleri’nin üyeleri
Müslüman ve gayrimüslim halktan ikişer kişi olmak üzere bütünüyle seçimle
belirlenmektedir. Ayrıca diğer idare meclislerindeki tabii üyelerin büyük çoğunluğu
müslümandır. Bu bakımdan, Vilayet Umumi Meclisleri’nde, gayrimüslim tebaanın
temsiline, eşitlik yönünden daha fazla önem verildiği görülmektedir. Bu meclislerin
oluşmasında, halkın yönetime katılması ve özellikle gayrimüslim tebaanın temsili
düşüncesinin önemli bir yeri olmakla beraber, daha çok merkezi idarenin
güçlendirilmesi amaçlanmıştır. 12
Meclisin “idari” ve “yargı” olmak üzere iki görevi vardır, başkanlığını vali
yapmaktadır. 13
Günümüz İ.Ö.İ.’nin oluşturulmasında ilk adım olan 1864 Nizamnamesi dört
yıllık bir uygulamadan sonra 22 Ocak 1871 tarihli İdare-i Umumiye-i Vilayat
Nizamnamesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. 14 1871 Nizamnamesi esasen bu yönetimleri
özerk bir yerel yönetim birimi olmaktan çok, bir tür “danışma meclisi” olarak
öngörmüştür. 15
1864 Nizamnamesi’nde olduğu gibi 1871 Nizamnamesi'nde de İ.Ö.İ.ne tüzel
kişilik tanınmamıştır. İ.Ö.İ., ayrı gelir kaynaklarına, bütçeye ve mal varlığına sahip
olamadıkları için, bir yerel yönetim birimi olarak kabul edilememektedir. 16
Vilayetlerin esas olarak bir adem-i merkeziyet idaresi haline getirilmesi yasal
yönden ilk olarak 1876 tarihli Kanun-i Esasi ile olmuştur. Kanun-i Esasi’nin 110.
maddesi şöyledir: “Vilayetin Usul-u İdaresi, tevsi-i mezuniyet (yetki genişliği) 17 ve
12 İlber ORTAYLI, Tanzimat’tan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği, Hil Yayınları, 1.Baskı,
İstanbul, 1985, s.70
13 ERYILMAZ, “Yerel Yönetimlerin Yeniden…”, s.48–49
14 Mustafa GÜNDOĞAN, İl Özel İdareleri, Basılmamış YLT, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale, 1998,
s.10
15 Yusuf Şevki HAKYEMEZ, “İl Özel İdarelerinin İşlevi, Organları ve Rolleri”, Sayıştay Dergisi, S:31,
1998, s.170
16 NADAROĞLU, a.g.e., s.180
17 Yetki genişliği (deconcentration/tevsii mezuniyet), görevlerin bir bölümünün yürütülebilmesi için
gerekli kararları almak ve uygulamak gibi kamu gücünden doğan yetkilerin yasa ile bir bölge ya da
hizmetin başında bulunan memura (valilere) tanınması yöntemidir. Şeref GÖZÜBÜYÜK, Turgut TAN,
İdare Hukuku, Genel Esaslar, Cilt 1, Turhan Kitabevi, Ankara, 1998, s.130
5