Ma`muriy huquq

usullarini wrnatish va amalga oshirishdan boshlanadi.
Yuqorida kwrsatib wtganimizdek, davlat xizmatini wtash davlat xizmati huquqiy institutining ichki instituti
bwlib, quyidagilarni tartibga soluvchi huquqiy me`yorlar yig`indisidan iboratdir: davlat mansabini egallash; turli
davlat organlari xodimlarining maxsus professional tayyorgarligi; wrindoshlik; xizmatchilar tomonidan wzlarining
mansab majburiyatlarini bajarishi va huquqlarini amalga oshirishi; malaka razryadlarning, maxsus unvonlarning
berish tartibi; xizmatchilarni rag`batlantirish va ularni javobgarlikka tortish; davlat xizmatchilarining attestatsiyasi;
xizmat bwyicha harakatlanish; xizmatning sharoitlari; davlat xizmatchilarining ijtimoiy-huquqiy himoyasi
(kafolatlar, imtiyozlar, kompensatsiyalar); davlat xizmatining tugashi asoslari va usullari.
Taniqli rus olimi D.M.Ovsyankoning fikricha, davlat xizmatini wtash ikki turdagi huquqiy aktlar bilan
tartibga solinadi. Bu huquqiy aktlar bir-biridan yuridik oqibatlarni yuzaga keltirishi bilan farqlanadi.
Birinchi huquqiy akt - bu normativ huquqiy aktlar bwlib, ular orqali barcha fuqarolar tomonidan wtaladigan
davlat xizmatining umumiy tartibi wrnatiladi. Normativ aktlar orqali davlat xizmatiga qabul qilish tartibi, sinov
muddatini wtash, attestatsiya wtkazish tartibi, davlat xizmati sharoitlarining xususiyatlari, mansablarni egallash,
malaka razryadlarni, ilmiy unvonlarni berish va boshqa masalalar belgilab beradi.
Ikkinchi huquqiy akt - bu individual aktlar. Individual aktlar konkret fuqaro uchun davlat-xizmat huquqiy
munosabatlarini yuzaga keltirishda, wzgartirishda va bekor qilishda yuridik fakt sifatida xizmat qiladi.
Davlat xizmatini wtash davlat xizmati institutining asosiy elementi bwlib, unda davlat xizmatchilarining
huquqiy holatini amalga oshiriladi. Davlat xizmatini wtash - siyosiy va ma`muriy davlat mansablarini twldirish
faoliyati - davlat ma`muriyatida mansablarning davlat xizmatchilari tomonidan ketma-ketlikda almashinuvini,
xizmatchilarning davlat-xizmat huquqiy munosabatlari wzgarishini wz ichiga oladi. Har bir davlat xizmatchisi
individual mansab (xizmat) ywnalishiga egadir. Shuning uchun ham amalda davlat xizmatini wtash ham
individualdir.
Wzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan davlat xizmatiga qabul qilishning, sinov muddatini wtashning
tartibi, davlat xizmati sharoitlarining wziga xos xususiyatlari, xizmatchilarni attestatsiyadan wtkazish tartibi, davlat
mansablarini egallash va boshqalar belgilab berilgandir.
Amaldagi qonunchilikga binoan davlat xizmatiga kirish huquqiga, qoida bwyicha, davlat tilini biladigan,
professional ta`limga ega bwlgan, davlat xizmatiga qwyilgan talablarga javob bera oladigan Wzbekiston
Respublikasining 18 yoshga twlgan fuqarolari egadir. Dalat xizmatiga ishga kirishida, shuningdek uni wtash
jarayonida ma`lum bir, masalan, millati, tili, jinsi, kelib chiqishi, mulkiy ahvoli, e`tiqodi va boshqa belgilarga qarab
cheklovlarning qwyilishi mumkin emas.
Davlat xizmatini wtashning asosiy belgisi - bu davlat lavozimini egallashdir. Davlat lavozimini egallash
fuqaroning mansab huquqlari, majburiyatlari, cheklovlar va huquqiy javobgarlikning sub`ektiga aylanganidan
dalolat beradi. Davlat lavozimlarini egallashda qonunchilikda wrnatilgan hollarda ba`zi bir cheklovlar wrnatilishi
mumkin. Jumladan, fuqarolar quyidagi hollarda davlat xizmatida bwlishi yoki davlat lavozimini egallashi mumkin
emas: birinchidan, fuqaro sud hukmi bilan muomilaga layoqatsiz yoki muomila layoqati cheklangan deb topilgan
bwlsa; ikkinchidan, sud tomonidan fuqaroning belgilangan muddatda davlat lavozimini egallashi taqiqlangan bwlsa;
uchinchidan, tibbiy muassasaning xulosasiga kwra, davlat majburiyatlarini bajarishga noloyiq bwlsa; twrtinchidan,
wzaro yaqin qarindoshlarning bwysunuv asosida davlat xizmatini bitta davlat organida wtashi va boshqa holatlar.
Jumladan, Wzbekiston Respublikasining 1995 yil 21 dekabr qonuni bilan tasdiqlangan Mehnat kodeksining 79moddasiga
binoan wzaro yaqin qarindosh yoki quda-anda bwlgan shaxslarning (ota-onalar, aka-ukalar, opa-singillar,
wg`il va qizlar, er-xotinlar, shuningdek er-xotinlarning ota-onalari, aka-ukalari, opa-singillari va bolalari), basharti
ulardan biri ikkinchisiga bevosita bwysunib yoki uning nazorati ostida xizmat qiladigan bwlsa, bir davlat
korxonasida birga xizmat qilishlari taqiqlanadi. Bu qoidadan istisnolar Wzbekiston Respublikasi Hukumati
tomonidan belgilanishi mumkin.
Davlat xizmatini wtash sharoitlariga esa quyidagilarni kiritishimiz mumkin: xizmat vaqtining, har yilgi
mehnat ta`tilining davomiyligi; qwshimcha mehnat ta`tillari; xizmatchilarning pul ta`minoti; imtiyozlar, kafolatlar
va kompensatsiyalar; davlat ijtimoiy sug`urtasi; xizmat uyi, xizmat avtotransporti bilan ta`minlash tartibi; xizmat
safarida bwlganda ijtimoiy-maishiy va texnik xususiyatdagi xizmatlar.
Davlat-xizmat huquqiy munosabatlarining yuzaga kelishida ikki asosiy huquqiy hujjatni: birinchidan,
mehnat shartnomasi; ikkinchidan, fuqaroni davlat xizmatidagi davlat mansabiga tayinlash twg`risidagi buyruqni
farqlay olish lozim.
Davlat xizmatini wtashdagi asosiy elementlardan yana biri - bu davlat xizmatchilarining xizmat bwyicha
harakatlanishidir. Davlat xizmatchilarining xizmat bwyicha harakatlanishi quyidagicha bwlishi mumkin: xodimning
xizmat bwyicha harakatlanishi maqsadida yuqori mansabni egallashi; bir xil ahamiyatdagi mansabni egallashi; quyi
mansabga wtkazilishi; wqishga kirishi munosabati bilan mansabidan ozod qilish, shuningdek wqishni
tamomlaganidan swng mansabga tayinlanishi.
26