Ma`muriy huquq

ma`muriy majburlash choralari ijtimoiy xavfi mavjud bwlmagan hatti-harakatlar uchun qwllaniladi (aynan
shu erda, ma`muriy majburlashning jinoiy majburlashdan farqini kwrishimiz mumkin. Jinoiy majburlash choralari
ijtimoiy xavfi mavjud bwlgan hatti-harakatlar uchun qwllaniladi). Bundan tashqari, ma`muriy majburlash jinoiy
majburlashdan farqli ravishda, sudlanganlik oqibatini yuzaga keltirmaydi.;
ma`muriy majburlash choralarini qwllash jarayonining soddalashtirilganligi. Ma`muriy majburlash
choralari bitta harkatning sodir etilishi bilan (masalan, ywl harakatini buzgan haydovchiga nisbatan ywl harakati
xavfsizligi xodimining tuzgan bayonnomasi) qwllanilishi mumkin va boshqalar.
Ma`muriy majburlash uch guruh choralarni wz ichiga oladi:
1) ma`muriy huquqbuzarlikni oldini olishga qaratilgan choralar, ya`ni ma`muriy ogohlantirish choralari.
Ma`muriy ogohlantirish choralari - davlat va jamiyat manfaatlarini, fuqarolarning xavfsizligini himoya
qilish maqsadida hamda kelib chiqishi mumkin bwlgan zararli oqibatlarni bartaraf etish yoki huquqbuzarliklarni
oldini olish vositasi sifatida qwllaniladi. Ma`muriy ogohlantiruv choralari ma`muriy chegaralashlar kwrinishida yoki
u yoki bu tashkilotlar va fuqarolar kategoriyasiga nisbatan ma`lum bir ma`muriy harakatlarni sodir etish shakli
sifatida namoyon bwladi. Ma`muriy ogohlantiruv choralariga quyiddagilarni kirtishimiz mumkin:
a) insonlar yoki hayvonlar wrtasida yuqumli kasalliklar tarqalganida, karantin e`lon qilish;
b) davlat chegaralarini yopib qwyish (ya`ni davlat va uning fuqarolarining manfaatlarini va xavfsizligini
ta`minlash maqsadida);
v) ywl harakatini cheklash yoki twxtatish;
g) majburiy tartibda uydan kwchirish;
d) buyumni haq twlash sharti bilan olib qwyish;
e) transport vositasi ustidan texnik nazoratni wrnatish;
j) davlat sanitariya nazorati;
z) yong`in xavfsizligi choralari;
i) hujjatlarni tekshirish;
k) ichki ishlar organlariga fuqarolarni olib kelish , rwyxatdan wtkazish va rasmiy ogohlantirish;
l) ozodlikdan mahrum etish joylaridan bwshatilgan shaxslar ustidan ma`muriy nazoratni wrnatish va boshqalar.
Ma`muriy ogohlantiruv choralarining ayrimlari bilan tanishib chiqamiz. Masalan, hujjatlarni tekshirish.
Ma`muriy majburlovning eng kwp tarqalgan choralaridan biri - bu hujjatlarni tekshirishdir. Ichki ishlar xodimlari
fuqaro pasportini yoki shaxsni tasdiqlovchi boshqa hujjatlarni tekshirish huquqiga egadir. Hujjatlarni tekshirish
faqatgina bunday vakolatga ega bwlgan shaxs tomonidangina tekshirilishi mumkin.shuni narsani alohida ta`kidlab
wtish lozimki, fuqaroning tegishli hujjatining bwlmasligi, uni ma`muriy tartibda ushlab turishga asos bwlmaydi.
Hujjatlarni tekshirishning alohida turlaridan biri bwlib - avtotransprot vositasini boshqaruvchi shaxsning
hujjatlarini tekshirish hisoblanadi. Haydovchining hujjatlari, birinchidan, avtotransport vositasini boshqarish
huquqini beruvchi hujjatning bor ywqligini aniqlash, ikkinchidan, avtotransport vositasi orqali tashilayotgan
yukning tegishli hujjatlari mavjud yoki mavjud emasligini tekshirishdan iboratdir.
Hujjatlarni wz vaqtida va asosli tekshirish turli xildagi qonunbuzilishlarining, shu jumladan jinoyatning
oldini olishda xizmat qiladi.
Ozodlikdan mahrum etish joylaridan bwshatilgan shaxslar ustidan ichki ishlar organlarining ma`muriy
nazorati.
Ushbu majburlash chorasi Wzbekiston Respublikasining 1992 yil 9 dekabrda qabul qilingan «Jazoni ijro
etish muassasalaridan bwshatilgan shaxslar ustidan ichki ishlar idoralarining ma`muriy nazorati twg`risida»gi qonun
bilan tartibga solinadi. Qonunga binoan jazoni ijro etish muassasalaridan bwshatilgan shaxslar ustidan ichki ishlar
idoralarining ma`muriy nazorati tarbiyaviy oldini olish ta`sir choralarining majmuini ifodalab, nazorat ostidagilarga
nisbatan qonunda kwzda tutilgan cheklashlarni qwllashdan iborat bwladi.
Ma`muriy nazoratning asosiy maqsadi ilgari sudlanganlar tomonidan takror jinoyatlar sodir etilishining
oldini olish, ularda ijobiy ijtimoiy ywlga kirib olishini shakllantirishdan iboratdir.
Ma`muriy nazorat ostiga olingan shaxslarga nisbatan quyidagi cheklashlar qwllanilishi mumkin:
a) kuning ichki ishlar idoralari belgilab qwygan vaqtida uy (kvartira)dan chiqib ketishini taqiqlash;
b) tuman (shahar)ning muayyan joylarida bwlishini taqiqlash;
v) ichki ishlar idoralari (militsiya)ning ruxsatisiz tuman (shahar)dan tashqariga chiqib ketishni taqiqlash;
g) rwyxatdan wtish uchun har oyda bir martadan twrt martagacha militsiyaga kelib uchrashish.
Sud`yaning qarori ma`muriy nazoratni wrnatish uchun asos hisoblanadi.
Ma`muriy nazoratni wrnatish twg`risidagi masala sud`ya tomonidan taqdimnoma olingan paytdan boshlab 10
kundan kechikmay hal qilinadi.
Ma`muriy nazorat olti oydan bir yilgacha muddatga belgilangan. Ma`muriy nazorat muddati ichki ishlar
idoralarining taqdimnomasiga binoan har safar yana olti oyga uzaytirilishi mumkin, lekin uzaytirilgan nazorat
muddati mazkur jinoyat uchun belgilangan sudlanganlik muhlatining tugashi yoki sudlanganlikning olib tashlanishi
uchun qonunda nazarda tutilgan muddatlardan oshmasligi lozim. Nazorat ostidagi shaxs wziga belgilangan vaqt
ichida tuzalish ywlliga wtmagan, jamoat tartibini buzayotgan, fuqarolarning qonuniy manfaatlariga putur
etkazayotgan yoki wziga nisbatan qwllanilayotgan cheklashlarga rioya etmayotgan taqdirda ma`muriy nazorat
muddatini uzaytirishga ywl qwyiladi.
Ma`muriy nazorat quyidagi hollarda twxtatiladi:
a) ma`muriy nazorat olib borish uchun belgilangan muddat tugaganidan keyin, agar uni uzaytirishga asos
bwlmasa;
b) muddatidan ilgari, basharti nazorat ostida bwlgan shaxs tuzalish ywliga qat`iyan wtganligi, ishda va
turmushda wzini yaxshi tomondan kwrsatganligi aniqlangan bwlsa;
44