Pedagogika tariyxı

Turkiy guliston yohu axloq asari XX-asr boshlari pedagogik fikrlari taraqiyotlarini o’rganich
sohasida katta ahamiyatga muolifdir.
{Turkiy guliston yohud axloq} asari axloqiy va ta’limiy tarbiyaviy asardir. Asarda
insonlarni yaxshilikka shaqiruvchi, yomonlardan qaytaruvchi bir ilm axloq haqida fikr yuritilib
{Agar bir kishi yoshligida nafsi buzilib, tarbiyasiz, axloqsiz bo’lib o’sadimi, alloxu akbar, bunday
kishilardan yaxshilik kutmoq, u erdan turib yulduzlarga qo’l uzatmak} kabidur-deydi. Uning
fikricha, bolalarga axloqiy jihatlarining tartib topishida ijtimoiy muhit oilaviy sharoit va bolaning
atrafidagi kishilar g’oyat katta ahamiyatga ega. O’zbek pedagogika tarixida Avloniy birinshi marta
pedagogika fanini yaxshi bilganligidan dalolat beradi .
Avloniy bola tarbiyasini nisfiy ravishda quyidagi to’rt bo’limga ajratadi
q. Tarbiyaning zamoni
w. Badan tarbiyasi
e. Fikr tarbiyasi
r. Axloq tarbiyasi va b haqidagi uning ahamiyati to’g’risida fikr yuritadi .
{Ta’rbiyaning zamoni} bo’limida tarbiyani yoshlikdan berish zarurligini, bu ishga hammani
ota-ona, muallim, hukumat va boshqalarning kirishi kerakligini ta’kidlaydi. {Alxosil tarbiya} bizlar
uchun yo hayot, yo momot, yo najot-yo halokat, yo saodat-yo falokat masalasidur-deb o’qtiriladi,
Avloniy.
Tarbiya xususiy ish emas, milliy, ijtimoiy ishdir. Har bir xalqning taraqqiy avlodlar
tarbiyasiga ko’p jihatdan bog’liq, deb hisoblaydi adib. Tarbiya zurriyat dunyoga kelgandan
boshlab umrining oxirigacha qadar davom etadi. U bir qancha bbosqichdan oila, bog’cha, maktab
va jamoatchilik tarbiyasidan tashkil topgan. Avloniy tarbiyaning doirasiga keng ma’noda tushunadi.
Uni birgina axloq bilan chegaralanib ko’ymaydi. U birinchi navbatda bolaning sog’ligi haqida
g’amqo’rliq qilishi lozimligini uqtiradi. Avloniy o’tmish mutafakkirlari kabi yoshlarning foydali
kasb hunarni egallashga chaqiradi. Adib boylik ketidan quvuvchilarni, ularning odamgarchilikka
tug’ri kelmaydigan ishlar bilan shug’illanayotganligini kurib, ulardan nafratlanadi. Avloniy
yoshlarni boylikka ruju quymaslikka undaydi, boylikni utkinchi bulutga uxshatadi. Avloniy yangi
adabiyot dasturi asosida qooe yili o’zbek maktablarining VII sinflari uchun {Adabiyot
xrestomatiyasini} tuzdi. Avloniyning mehnati yuksak ta’kidlanib, unga o’zbek madaniyatini
yuksaltirishda xodimlar tayyorlashda, uzoq yillik halol mehnati uchun qowt yili {Mehnat
qahramoni} unvoni qoe0 yili mehnat sevarligi ilmiy ishlari va asarlari uchun {Qizil professor} va
O’zbekiston maorifi zarbdori unvonlari berildi. Avloniy qoer yilning wt avgustida Toshkent
shahrida vafot etdi. Avloniyning pedagogik qatorlarida hozirgi kunda ham yangi iinsonni kamol
toptirishi yulida kishilarni chinakam tuyg’ular, umuminsoniy ezgu g’oyalar ruhida, vijdoniylik
ruxda tarbiyalash borasida qimmatli tarixiy material sifatida e:tiborni o’ziga jalb qiladi.
SEYFULGABIT MAJITOV
Qoraqalpoq xalqining atoqli shoiri ma’rifatda salmoqli o’rni bor Seyfulg’abit Majitov qiyo
yili Qozon guberniyasining Kuyuk qishlog’ida tug’ilgan. Otasi Abdulmajit uy sharoiti tufayli
Qaroqalpog’istonga kuchib kelgan. Bu vaqtda Seyfulg’abit boshlangich bilimga ega edi, o’tkir
zehnli qw yoshdagi bola bulgan. U Kulen bolisning kotibi bo’lib ishlaydi. Kulen bolisning urniga
bulgan (qiio) Qorozbekning kotibi xizmatida yurgan vaqtda qaroqalpoq xalqining hayoti bilan
yaqindan tanishadi. U usha yillari Berdax shoir bilan uchrashadi. S.Majitovning oilasi qoqw yili
Kungirotga kuchib keladi. Seyfulgabit Majitov qowq yildan boshlab Kungirot okruglik bilim berish
bo’limining boshlig’i etib tayinlanadi. qowr-yili qi-dekabr:da Xujayli okrugi buyicha bilim berish
inspektori bulib tayinlanadi. Ma’naviy bilim berish ichidagi xizmatlari uchun Xorezm xalq
respublikasining {Mehnat qizil bayrog’i} ordeni bilan taqdirlanadi. Atoqli tadbirkor Qosim Avezov
boschiligidagi arab alifbosini to’zib qaroqalpoq {Alifbo} sini, {Kattalar uchun o’qish kitobi} ni
ishlab chiqdi. {Erkin Qaroqalpog’iston} gazetasining muharrir kotibi bo’lib ishlagan davrida
ma’naviyatga etibor berdi, shuningdek S.Majitov {Qoraqalpoq alifbo} sining (Turtkul qoe0 y)
{Qaroqalpoq oblastidagi savodsizlar maktabiga programma} (Moskva qoer) {Qoraqalpoq tilining
grammatikasi} (Moskva qoew) shunga uxshagan darslik kitoblarni yozishga qatnashdi.
S.Majitovning umri e0 yillarning w yarmida juda og’irlashdi. U qoew-qoer yillari hozirgi