Álitsgerð Kirkjueignanefndar – fyrri hluti 1984 - Þjóðkirkjan

Stórnin féllst í flestum atriðum á frumvarp nefndarinnar. Biskup hafði látið í ljós, að
launabæturnar væru ónógar, og einkum þótti honum ófært, að lögin kæmu ekki til
framkvæmda fyrr en jafnóðum og prestaköll losnuðu (Alþt. 1907, A 227). Breytti
stjórnin því, og kvað svo á, að prestar mættu sjálfir velja, hvort þeir vildu ganga undir
þessi nýju lög, og þá taka þeim breytingum á prestakallaskipuninni, sem samfara var, ef
það væri hægt. Smábreytingar gerði stjórnin nokkrar fleiri (Alþt. 1907, A, 220).
Efri deildar nefndin, sem fékk öll kirkjumálin til meðferðar, gerði afar víðtækar
breytingartillögur við frumvarpið, sem sé þær, að afnema gömlu sóknartekjurnar og
setja í staðinn laun úr landsjóði, að svo miklu leyti sem presturinn tæki ekki tekjur
undir sjálfum sér (jarðarafgjöld og prestsmötu). Felldi hún svo niður úr frumvarpinu
allar greinar um innheimtur og borganir milli sóknarnefnda, prófasta og
prestslaunasjóðs. Þá vildi hún færa aukaþóknun til dómkirkjuprestsins niður í 1200
krónur, og fella niður persónulegu launaviðbæturnar, en hækka almennu prestslaunin
upp í 1250, 1450 og 1650 krónur. Enn fremur vildi hún fela hreppstjórum alla umsjón
kirkjugarða (Nál., Alþt. 1907, A, 515). Var allt þetta samþykkt, og fór frumvarpið
þannig breytt til neðri deildar.
Þegar til neðri deildar kom, tók nefndin þar frumvarpið til meðferðar, og færði til sama
vegar og stjórnarfrumvarpið í aðalatriðum og bætti inn af nýju greinum um
sóknargjöldin gömlu. Aftur á móti lét hún hinar breytingarnar haldast (Nál. og brt.
Alþt. 1907, A, 1100, 1101). Var þetta samþykkt. Enn fremur voru föstu launin nú færð
upp í 1300, 1500 og 1700 krónur, og nokkrar smábreytingar fleiri gerðar og varð
frumvarpið þannig að lögum, því að efri deild gekk að því óbreyttu (Lög nr. 46, 16. nóv
1907).“
Í lögum þessum segir m.a.:
(1. gr.) „Hver sóknarprestur fær að byrjunarlaunum 1.300 kr. ár ári. Þegar hann er orðin
eldri að embættisaldri en fullur þriðjungur sóknarpresta landsins, fær hann í laun 1.500
kr. á ári, og þegar hann er orðinn eldri að embættisaldri, en fullir tveir þriðjungar
sóknarpresta landsins, fær hann í laun 1.700 kr. á ári.
(3. gr.) Auk launa þeirra, sem ákveðin eru í undanförnum greinum, ber hverjum presti
borgun fyrir aukaverk eptir gildandi lögum, þó svo, að borgun fyrir aukaverk í þarfir
þurfamanna greiðist úr sveitarsjóði. Presturinn innheimtir sjálfur borgun fyrir aukaverk.
(4. gr.) Þar sem presturinn hefur hingað til haft ákveðið prestssetur, heldur hann
ábúarrjetti á því framvegis.
(5. gr.) Afgjald eptir prestssetrið, lóðargjöld á landi þess, arð af ítökum, er prestur notar
sjálfur, sem og prestsmötu, tekur hann, að svo miklu leyti sem gjöld þessi fara ekki
fram úr launum hans, samkvæmt 1. og 2. gr., undir sjálfum sjer, með því ákvæðisverði,
sem sett er á gjöld þessi í matsgjörð, er fari fram 10. hvert ár.
(8. gr.) Hreppstjóri hefur umsjón yfir öllum þeim kirkjueignum, er liggja í hreppi hans,
að undanskildum prestssetrum og lóðargjöldum á prestssetrunum, sem og ítökum þeim
er presturinn notar sjálfur. Hann innheimtir eptirgjöld jarðanna og skilar sýslumanni
þeim innan þriggja mánaða frá gjalddaga, en sýslumaður greiðir þau eptir ráðstöfun
stjórnarráðsins. Í umboðslaun fá hreppstjórar 6% af eptirgjöldum.
(9. gr.) Hreppstjórar hafa byggingarráð á kirkjueignum þeim, er þeir hafa umráð yfir
samkvæmt reglum, er stjórnarráðið setur; þó skal bygging á jörðum því aðeins fullgild,
að sýslumaður hafi ritað samþykki sitt á byggingarbrjefið.
Þegar kirkjujarðir eru framvegis byggðar, skal eptirgjaldið ákveðið í peningum og
gjalddagi 31.desbr. ár hvert. Ef lóðarblettur eða önnur jarðarnot eru leigð lengur en
31