Szczecin

PREZENTACJE
Szczecińskie obchody
65. rocznicy repatriacji
obywateli polskich z ZSRR
Wybuch II wojny światowej na trwałe zmienił losy świata. Wydarzenia tamtego okresu
wyjątkowo tragicznie zapisały się na kartach historii Polski. Być może właśnie z tego
powodu w naszym kraju co roku media przypominają o przypadających właśnie rocznicach
najważniejszych wydarzeń czasu II wojny światowej – o dniu jej wybuchu i zakończenia,
o dacie radzieckiej agresji dokonanej na ziemie II RP, o początku powstania warszawskiego,
o zdobyciu Monte Cassino.
Co może jednak dziwić, Polacy nie znają dat
najważniejszych faktów historycznych, zapominają
o obchodach ich rocznic, czego przykładem jest chociażby
65. rocznica repatriacji obywateli polskich deportowanych
podczas II wojny światowej do ZSRR.
We wrześniu 1939 roku ziemie polskie, zgodnie
z ustaleniami paktu Ribbentrop – Mołotow, zostały
podzielone między III Rzeszę i ZSRR.
Egzystencja mieszkańców obszarów włączonych
do ZSRR okazywała się coraz trudniejsza, na porządku
dziennym były: poważne braki aprowizacyjne,
wszechobecna propaganda komunistyczna, aresztowania,
egzekucje, wyroki pracy w obozach, wreszcie
– deportacje w głąb kraju. Te ostatnie zaczęły się już
we wrześniu 1939 roku, jednak masową skalę przybrały
dopiero od lutego 1940 roku, kiedy przeprowadzono
pierwszą z czterech wielkich akcji deportacyjnych.
Do dziś nie ustalono, jak wiele osób padło ich
ofiarą. Rosyjski Memoriał mówi o ponad 300 tysiącach
wywiezionych, polscy historycy nawet o prawie
2 milionach osób. Tylko części deportowanych udało
się po wojnie powrócić do Polski.
Szczecińskie obchody rocznicy repatriacji
W obchody uroczystości 65-lecia repatriacji zaangażowały
się miejscowe oddziały Związku Sybiraków,
w tym też oddział szczeciński, organizując
konkursy dla uczniów szkół naszego województwa
oraz wystawę umieszczoną w wagonie towarowym,
podobnym do tych, którymi posłużono się w czasie
repatriacji (zwiedzać go będzie można od czerwca
tego roku).
Pierwszym elementem szczecińskich obchodów
rocznicowych była zorganizowana 17 marca w Klubie
12. Dywizji (dawny Klub Garnizonowy) sesja popularnonaukowa
z udziałem zesłańców i ich rodzin
oraz pracowników US, studentów oraz uczniów VII
Gimnazjum w Szczecinie. W spotkaniu uczestniczyli
także przedstawiciele: prezydenta miasta Szczecin,
Urzędu Marszałkowskiego, szczecińskiego oddziału
Instytutu Pamięci Narodowej i Wojska Polskiego.
Stan badań polskich i europejskich dotyczących
repatriacji
Zebranych gości przywitała w imieniu organizatorów
Iwona Biedulska, pełniąca obowiązki prezesa
szczecińskiego oddziału Związku Sybiraków.
Do jej wystąpienia nawiązał prof. Andrzej Furier
(Uniwersytet Szczeciński) w swoim referacie Powroty
do ojczyzny osób deportowanych w latach 40. XX
wieku do Związku Radzieckiego, w którym poszerzył
prezentację problemu repatriacji o przesiedlenia do
Polski mieszkańców ziem kresowych II Rzeczypospolitej.
Zwrócił także uwagę na liczne kontrowersje, które
wciąż pojawiają się wokół tego problemu, mówiąc
m.in. o nieścisłości samego pojęcia repatriacja w odniesieniu
do osób wracających z zesłania, gdyż w ich
wypadku powrót do Polski nie był równoznaczny
z powrotem do ich małej ojczyzny. Przyjeżdżali bowiem
oni na ziemie, uzyskane przez Polskę po II wojnie
światowej, które wcześniej należały do państwa
niemieckiego.
Profesor A. Furier zwrócił uwagę, że w dalszym
ciągu nie udało się badaczom ustalić dokładnej liczby
osób wywiezionych do ZSRR, a co za tym idzie, także
liczby repatriowanych z tego kraju. Podkreślił również
to, że nawet stworzenie ram chronologicznych
dla procesu powrotu obywateli polskich ze Związku
Radzieckiego wciąż pozostaje problemem, bowiem
pierwsze z nich zaczęły się już w 1945 roku i trwały,
przynajmniej oficjalnie, do stycznia 1959 roku, kiedy
to nakazano zakończenie pracy instytucji odpowiedzialnych
za koordynację drugiej repatriacji. W referacie
odnotowano brak znajomości tej problematyki
i niechęć do jej prezentowania przez naukowców zachodnich,
zwłaszcza badaczy anglosaskich.
Psycholog, prof. Ewa Jackowska (Uniwersytet
Szczeciński) w wystąpieniu zatytułowanym Trauma
opromieniona nadzieją skupiła się na dwóch zagadnieniach.
W pierwszej kolejności określiła na podstawie
przeprowadzonych przez siebie badań psychologicznych
w grupie stu repatriowanych główne
Anna Szymczak
doktorantka
w Instytucie Historii
i Stosunków
Międzynarodowych
79