Browse publication

Prasa konspiracyjna w Wilnie i Okręgu Wileńskim w latach 1939-1945
„Niepodległość” ukazywała się do 1945 roku. Do maja 1944
roku wydano 41 numerów pisma, po czym jego wydanie zostało
zawieszone. Wznowiono je jesienią 1944 roku podczas okupacji
sowieckiej. Z datą 1 września 1944 ukazał się numer 8 (42). Na
Nowy Rok przygotowano numer specjalny noszący tytuł Nasze
pieśni nie pachną rozmarynem..., nawiązujący tytułem do hymnu
III Brygady „Szczerbca”. Antologię opracowała Maria Sadowska
„Milena”, przedmowę napisał dr Jerzy Dobrzański.
W sumie ukazało się 50 numerów, z czego rozkolportowano 48.
Numer 5 (39) z marca 1944 roku, nie trafił do czytelników z powodu
aresztowań w wileńskim podziemiu 28 .
Ostatni 50 numer został wydany w styczniu 1945 roku. Otwierał
go artykuł zatytułowany Nec mergitur, w nawiązaniu do obrazu Ferdynanda
Ruszczyca 29 . Gazeta nie trafiła do kolportażu, bowiem po
otrzymaniu rozkazu Komendanta Głównego Armii Krajowej o rozwiązaniu
AK, komendant Okręgu ppłk Julian Kulikowski „Ryngraf”
rozkazał zniszczenie całego nakładu tego numeru 30 .
„Nasza Wieś”
„Nasza Wieś” było pismem BIP-owskim przeznaczonym dla
ludności wiejskiej. Początkowo zaczęło się ukazywać jako wkładka
do „Niepodległości” pt. „Dodatek dla wsi”. Redagowanie dodatku
zostało powierzone Marii Sadowskiej „Milenie” 31 , która wczesną
wiosną została przeniesiona z Legalizacji. Współredaktorem był
Eugeniusz Gulczyński 32 .
Prawdopodobnie z redakcją współpracował Leon Lech Beynar
oraz dr Jerzy Dobrzański 33 . Pierwszy numer „Dodatku…” ukazał
28 Od redakcji, „Niepodległość. Organ Ziemi Wileńskiej”, nr 6(40) z 15 czerwca 1944 roku, Litewskie
Archiwum Państwowe F 601 Ap 10 B 92 k. 1.
29 W. Chocianowicz, Ziemie Wschodnie RP w latach 1939-1944, [w:] Pamiętnik wileński, Londyn 1972,
s. 108.
30 S. Lewandowska, Losy Wilnian. Zapis rzeczywistości okupacyjnej. Ludzie, fakty, wydarzenia
1939-1945, Warszawa 2004, s. 313.
31 Maria Sadowska (1911-1959), urodzona w Warszawie, absolwentka USB, działała w BIP-ie do stycznia
1945 roku, kiedy to została aresztowana przez NKWD i po sześciu miesiącach zesłana na
Syberię. Do Polski powróciła w lipcu 1956 roku – A. Kokociński, op. cit., s. 27.
32 W swoich wspomnieniach Z. S. Brzozowski podaje, że wydawcą „Naszej Wsi” był A. Snarski
„Solny”, por. Z. S. Brzozowski, Litwa–Wilno 1910-1945, Paryż 1987, s. 125.
33 H. Nowosad-Łapatiew, W. Mroczkowski, Polska prasa konspiracyjna w latach 1939-1945. Prasa
115