Browse publication

Prasa konspiracyjna w Wilnie i Okręgu Wileńskim w latach 1939-1945
Druki ulotne
Oprócz gazetek w Wilnie były wydawane ulotki, a więc druki
o objętości od jednej do czterech stron przeznaczone do szybkiego
rozpowszechniania. Tak naprawdę nie wiadomo ile tego typu druków
zostało wydanych w latach 1939-1945. Trzeba tu przypomnieć
słowa ks. Kazimierza Kucharskiego o pierwszym okresie konspiracji
i dużej ilości grup tajnych, których głównym przedmiotem było
wydawanie ulotek i gazetek. Trochę informacji o drukach ulotnych
znajdujemy w meldunkach Saugumy oraz w zachowanych relacjach.
Pierwsze ulotki wydano w Wilnie, prawdopodobnie w październiku
1939 roku. Informacje o drukach ulotnych z okresu pierwszej
okupacji sowieckiej i okupacji litewskiej posiadamy głównie
dzięki meldunkom Saugumy.
Były one drukowane i kolportowane głównie przez organizacje
konspiracyjne, o których pisałem wyżej, a które zajmowały
się wydawaniem prasy podziemnej. W listopadzie lub grudniu 1939
roku Organizacja Polski Walczącej kolportowała ulotkę pod tytułem
„Odezwa” zachęcającą do oporu przeciwko okupantowi, do
wstępowania w szeregi OPW oraz do zachowania jedności. Ulotki
kolportowała pani Świderska zamieszkała przy ulicy Kalwaryjskiej
20. Były one prawdopodobnie przekazane również księżom w Sużanach,
Podbrodziu i Korkużyszkach 82 .
W grudniu były także wydawane przez OPW odezwy „Funduszu
Walczących Polaków” oraz ulotki „Akademicy!”, „Polacy z ziem
okupowanych przez Rosję!”, „W Górę Serca” (w której stwierdzono,
że Litwa nie ma żadnych praw do Wilna i Wileńszczyzny),
„Młodzież Polska”. W ulotkach protestowano przeciwko likwidacji
Uniwersytetu Stefana Batorego przez władze litewskie, krytykowano
politykę okupanta wobec Polaków, wzywano do przeciwstawiania
się lituanizacji. OPW prowadziła bardzo szeroką działalność wśród
młodzieży szkolnej i akademickiej, która trwała do likwidacji
organizacji w styczniu 1940 roku 83 .
82 J. Wołkonowski, Penetracja polskiego podziemia na Wileńszczyźnie przez litewską policję bezpieczeństwa
(listopad 1939 – lipiec 1940), [w:] Społeczeństwo białoruskie, litewskie i polskie na ziemiach
północno-wschodnich II Rzeczypospolitej w latach 1939-1941, pod redakcją M. Giżejewskiej
i T. Strzembosza, Warszawa 1995, s. 344.
83 Organizacja Polski Walczącej posiadała także nadajnik krótkofalowy „Radio Wolność” i w grudniu
129