Browse publication

Prasa konspiracyjna w Wilnie i Okręgu Wileńskim w latach 1939-1945
Kazimierza Sosnkowskiego, z 31 marca 1940 roku, wygłoszonym
z Paryża, do Polaków w Kraju. W przemówieniu tym gen. Sosnkowski
powiedział m.in.: Odbudujemy Polskę rządną, sprawiedliwą
społecznie, lepszą i większą, w granicach zdatniejszych do obrony.
Stanie z powrotem Kościuszko na Wawelu, Chrobrego przeniesiemy
z Gniezna nad Odrę, dla Jagiełły wybierzemy miejsce na brzegach
Bałtyku, Wilno, Lwów i wschodnie ziemie kresowe wrócą do Rzeczypospolitej,
otoczone chwałą niezłomnej wierności. Bracia Najdrożsi
z dalekiego kraju! (...) Bądźcie ostrożni i nie dajcie się sprowokować.
Nie dajcie się sprowokować do czynów nierozważnych! 88 .
W połowie maja 1940 roku była kolportowana ulotka
z wystąpieniem gen. Władysława Sikorskiego z 1 maja 1940 roku.
W przemówieniu tym Naczelny Wódz poruszył m.in. sprawę antypolskich
pogromów urządzanych przez Litwinów. Dochodzą do mnie
od ludności zamieszkałej na Wileńszczyźnie głosy o ich tragicznym
położeniu. Wileńszczyzna została zagarnięta bezprawnie a fakt przejęcia
jej przez Litwę z rąk sowieckich w niczym bezprawia tego nie
umniejsza. Dnia 15 listopada 1939 roku Rząd Polski powziął uchwałę
stwierdzającą, że fakty, dokonane ze strony Litwy przynajmniej nie
zamykają spraw Wilna i Wileńszczyzny, że Polska praw swoich się nie
zrzeka i będzie ich z całą bezwzględnością dochodzić. Krótkowzroczne
metody ucisku i eksterminacji stosowane przez władze litewskie,
wobec bezbronnej ludności polskiej, zaważą ciężko w ogólnym rozrachunku
końcowym, tak jak z drugiej strony pomoc okazana Polakom
przez naród litewski mogłaby się stać podstawą zgodnego współżycia
z odbudowaną Polską. (...) Wszystkie ziemie powrócą do Macierzy,
a Polska, która powstanie po rozbiciu nowoczesnego barbarzyństwa,
będzie równie silna i równie szczęśliwa jak Polska Jagiellonów (...) 89 .
To wystąpienie gen. Sikorskiego przypominające bezprawność
podziału ziem Polski przez okupantów, podkreślało polskość
Wilna i ziemi wileńskiej. Słowa wypowiedziane przez Naczelnego
Wodza będą się przewijały w tekstach publicystycznych drukowanych
w prasie podziemnej.
W formie ulotek był kolportowany na terenie Wilna w listopadzie
(grudniu) 1939 roku „Manifest Wolności” Organizacji
88 Cyt. za: K. Sosnkowski, Materiały historyczne, Londyn 1966, s. 78.
89 „Monitor Polski” Nr 104-109 z 10 maja 1940 roku, s. 38.
131