Browse publication

Jacek A. Żurawski
niż krąg czytelników konspiracyjnych gazetek. Często były one reakcją
na zdarzenia mające miejsce na terenach okupowanych, wzywały
do określonych zachowań względem okupantów, a także stanowiły
formę komunikacji z Litwinami, wzywając ich do zaniechania represji
wobec polskiej ludności Wileńszczyzny. Ulotki te, podobnie jak prasa,
są ciekawym źródłem do historii życia codziennego pod okupacją.
Epilog. Działalność wydawnicza 5 i 6 Wileńskiej Brygady AK
(1945 – 1946)
Od połowy 1944 roku Wilno było w rękach Rosjan. W czerwcu
1945 została rozbita Okręgowa Delegatura Rządu 103 w Wilnie. Część
oddziałów partyzanckich, które uniknęły rozbrojenia przez Rosjan,
przedostały się przez Białostocczyznę na tereny Polski Centralnej
i Zachodniej. Mjr Antoni Olechnowicz stanął na czele
„eksterytorialnego” Wileńskiego Okręgu AK. Jemu podporządkował
się mjr Zygmunt Szendzielarz „Łupaszka”, dowódca oddziałów
partyzanckich 5 i 6 Wileńskiej Brygady AK, które od kwietnia
1945 operowały na terenie Polski północnej. I właściwie tu
zakończyła się także konspiracyjna działalność wydawnicza,
która miała swój początek w październiku 1939 roku w Wilnie.
Właściwie jako pierwszą należy omówić ulotkę „Porównanie”,
ponieważ prawdopodobnie była kolportowana już w 1945 roku 104 , a po
drugie zawierała słowa, które były mottem podziemnej działalności
wydawniczej: Stałe napaści uzasadnione jedynie z punktu widzenia
rozumowania zaprzedanych Rosji nowoczesnych marksistowskich
„targowiczan” w osobach obecnego „rządu” i jego filarów z P.P.R.
zmuszają nas do szerszego rozpoczęcia konspiracji prasowej, by we
właściwym czasie świetle pokazać społeczeństwu cel naszej walki 105 .
Następne (chronologicznie) ulotki zostały wydane przez
dowódcę 5 Brygady Wileńskiej mjr Zygmunta Szendzielarza „Łupa-
103 Była to tzw. „Druga Delegatura”. „Pierwsza Delegatura” została rozbita w okresie sierpień – grudzień
1944 roku, kiedy NKWD aresztowało Okręgowego Delegata Rządu Z. Federowicza oraz członków
władz delegatury. Na czele „Drugiej Delegatury” stanął J. Dobrzański, który został aresztowany
przez NKWD w czerwcu 1945 roku, zaś ostatniego Delegata – Adama Galińskiego aresztowano
w lipcu 1945 roku.
104 W. Chojnacki, poz. 1630.
105 Ibidem.
136