Browse publication

Prasa konspiracyjna w Wilnie i Okręgu Wileńskim w latach 1939-1945
lipca 1943 roku Kierownictwa Walki Podziemnej, wskazówki, zalecenia
i ostrzeżenia powtarzane z ust do ust, żyły potem własnym życiem
również wśród tych ludzi, do których prasa tajna nie zawsze docierała
i znajdowały w poważnym stopniu posłuch w różnych sprawach –
zarówno mniejszej jak i większej wagi – dotyczących postawy wobec
okupanta lub manifestowania pewnych form solidarności narodowej 121 .
Podziemie Wileńskie było częścią organizmu, który obecnie
nazywamy Polskim Państwem Podziemnym. Tajna prasa była
odpowiednikiem prasy legalnej w niepodległym państwie – mieliśmy
oficjalne organy prasowe władz podziemnych zarówno wojskowych,
jak i cywilnych, pisma partii i stronnictw politycznych czy
grup społecznych. Nie wiemy nawet ile tytułów się ukazało. Kolejni
okupanci doskonale wiedzieli jakie zagrożenie dla ich polityki
niesie wolne słowo i starali się je zniszczyć wszelkimi sposobami.
Obecnie udało się nie tylko uzyskać informacje, ale nawet odnaleźć
oryginalne egzemplarze pism konspiracyjnych wydawanych
w Wilnie. Niestety po wielu ślad zaginął. Zupełnie nieznany rozdział
stanowi historia prasy konspiracyjnej w wileńskim getcie. Jeszcze
gorzej wygląda stan naszej wiedzy na temat druków ulotnych.
Twórcy pism konspiracyjnych – autorzy, redaktorzy, drukarze
i kolporterzy za swoją działalność zapłacili wysoką cenę, często
najwyższą. Ich nazwiska widnieją na listach straconych w Ponarach,
zesłanych na Sybir, wśród więźniów Saugumy, Gestapo, NKWD
i UB. Niektórzy znaleźli sie po 1941 r. w 2 Korpusie, gdzie kontynuowali
walkę rozpoczętą we wrześniu 1939 roku. Inni wyzwalali
Wilno w lipcu 1944 roku. Wszystkich łączyło jedno – wypełnienie
słów Marszałka Józefa Piłsudskiego: My proszę was żyjemy
tylko wówczas, gdy mamy bibułę. My (...) śpiący tu jesteśmy, bibuła
nas budzi!
Jacek A. Żurawski
121 W. Bartoszewski, Tajna prasa w okresie okupacji 1939-1945 i jej rola w życiu społeczeństwa, [w:]
Na drodze do Niepodległości, Paryż 1987, s. 182.
141