Skript në lëndën Gazetari e televizionit (e përmirësuar). - Gazetaria

dhe këtë dhjetëvjeçar i është shtuar edhe anglishtja, veçanërisht në Kosovë, për vetë faktorët
politikë dhe mbi të gjitha socialë që kanë ndikim të madh në jetën e shqipfolësve.
Janë pikërisht ndryshimet në shoqëri që sjellin ndryshimet gjuhësore. Në këtë kontekst politikat
sociale janë më të fuqishme se politikat gjuhësore. Këtë konstatim Mufwene ( 2001:17) e pasqyron
nëpërmjet metaforës: E parë si një specie, gjuha është një parazit, jeta e së cilës varet nga ajo e
bartësve të saj.
Vetë procesi historik që kanë kaluar shqiptarët dëshmon për shumë prurje në leksikun e saj,
jetëgjatësia e të cilave ndikohet shumë edhe nga besimet që ekzistojnë për gjuhën nga e cila vijnë.
Kështu në qoftë se në dy dekadat e fundit elementet italianë në shqipe konsiderohen si “prishje” apo
edhe “bastardim” i gjuhës, ato franceze të fillimit të shekullit XX bartin ende privilegjin e një gjuhe
elitare. Në këtë diferencim unë shoh edhe një faktor tjetër të rëndësishem, por që ndoshta nuk është
potencuar sa duhet duke lënë të ekzistojë edhe një besim tjetër, ai i diferencimit të gjuhëve, ku, në
rastin konkret, frëngjishtja konsiderohet “elitare” dhe italishtja një gjuhë “e rëndomtë”. Kjo për
mendimin tim është krijuar pikërisht nga diferencimi që ekziston në shoqëri për vetë përcjellësit e
huazimeve. Dihet që huazimet vijnë nga bilingët e për shoqërinë shqiptare ata që kanë sjellë më së
shumti prurje në gjuhë janë intelektualët. Ndërkohë që huazimet nga frëngjishtja i kanë sjellë
intelektualët shqiptarë të shkolluar në Francë, ato nga italishtja janë bërë nga masa e gjerë e
popullsisë që u “vetëbombardua” nga ndikimet italiane në shumë aspekte të jetës, duke e parë
Italinë si portën e parë drejt perëndimit të cilit shqiptarët besonin se i përkitnin po aq sa edhe të
tjerët. Ky diferencim i statusit social të prurësve të elementeve të huaja ka ndikuar edhe në
diferencimin e besimit mbi gjuhët.
Ky faktor mendoj se është më specifik se kur huazimet vijnë nga një gjuhë që është dominante mbi
një gjuhë tjetër në një periudhë të caktuar historike, pasi zhvillimet politike dhe ekonomike si
pasojë, mund të sjellin ndryshime të tjera në gjuhë. Për shqipen kjo ilustrohet shkëlqyeshëm nga
huazimet turke, shumë prej të cilave kanë marrë ngjyrim pezhorativ. Kjo lidhet direkt me
kapitullimin e perandorisë turke, qe humbi prestigjin si superfuqi në botë, pra edhe te shqiptarët.
Ndërkohë që ndaj elementeve sllave në shqipen e folur në Kosovë duket se vazhdon një luftë e
“ashper”, pasi ato i përkasin pushtuesit.
Huazimi është mënyra më e lehtë e prurjes në gjuhë dhe shpesh kur huazohet objekti bashkë me
temin përkatës, mjaftohet vetëm me përshtatjen fonologjike të termit sipas sistemit fonologjik të
gjuhës që huazon. Dy rrugët e tjera janë: riaktualizimi i fjalëve më të vjetra në gjuhë dhe krijimi i
fjalëve të reja. Me gjithë vështirësinë që kanë dy mënyrat e fundit të pasurimit gjuhësor, edhe pasi
18