07.02.2015 Views

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Qяrbиn иnkишafыnыn<br />

paradиqmasы<br />

Шahlar Яsgяrov<br />

professor, яmяkdar elm xadиmи<br />

XX яsrиn яvvяllяrиndяn baшlayaraq Azяrbaycanыn<br />

mцtяfяkkиr zиyalыlarыnыn bиr qиsmи (Яhmяd bяy Aьaoьlu,<br />

Яlи bяy Hцseynzadя, Mяhяmmяd Яmиn Rяsulzadя vя<br />

dиgяrlяrи) Шяrqиn bиr чox sahяlяrdя Qяrbdяn gerи qalmasыnыn<br />

sяbяblяrиnи юyrяnmяyя cяhd etmиш vя bu gerиlиyи aradan<br />

qaldыrmaq yollarыnы mцяyyяn etmяyя чalышmышlar.<br />

Zиyalыlarыmыzdan bяzиlяrи bu gerиlиyи dиndя, bяzиlяrи qadыnlarыn<br />

sosиal vяzиyyяtиndя, bяzиlяrи яlиfbanыn mцrяkkяblиyиndя<br />

gюrцrdцlяr. Gerи qalmanы aradan qaldыrmaq цчцn<br />

mцasиrlяшmяk vя avropalaшmaq иdeyasы bцtцn Шяrqи bцrцmцшdц.<br />

Mцbarиz Sцleymanlыya gюrя (“Mяdяnиyyяtdя<br />

mцasиrlяшmя problemиnя tarиxи bиr baxыш”) avropalaшma vя<br />

mцasиrlяшmя иdeyasы яtrafыndakы mцzakиrяlяr Azяrbaycan<br />

vя Tцrkиyя zиyalыlarыnы цч yerя parчalamышdыr:<br />

Mцhafиzяkar mюvqedя duran zиyalыlar (Cяmиl Merич,<br />

Tцrkиyя) belя hesab edиrlяr kи, mяdяnиyyяtdя mцasиrlяшmяk<br />

dиnиn–иmanыn яldяn getmяsи иlя nяtиcяlяnяcяk;<br />

Я. Aьaoьlu kиmи иkиncи qrup tяmsиlчиlяrи Qяrb mяdяnиyyяtиnиn<br />

иstиsnasыz qяbulunun<br />

tяrяfdarы olmuшlar;<br />

Цчцncц mюvqe tяrяfdarlarы (Я.<br />

Hцseynzadя, M. Я. Rяsulzadя) elmиtexnиkи<br />

tяrяqqиvяmяdяnиyenиlиklяrи<br />

mяnиmsяmяk, ruhи-mяnяvи dяyяrlяr<br />

иsя mцhafиzя etmяyи lazыm bиlmишlяr.<br />

Gюrцndцyц kиmи, Azяrbaycanыn<br />

яn parlaq zиyalыlarы Qяrbиn texnogen<br />

mяdяnиyyяtиndяn gerиqalmada hяmfиkиr<br />

deyиllяr vя problemиn hяllиndя<br />

mцxtяlиf mюvqedяn чыxыш edиrlяr. O<br />

zamandan bяrи чox vaxt keчmяsиnя<br />

baxmayaraq, vяzиyyяt az dяyишmишdиr.<br />

Yenя яvvяlkи kиmи dцnyada<br />

gedяn proseslяrиn subyektи Qяrb,<br />

obyektи иsяШяrqdиr.<br />

Gerиqalmanыn sяbяblяrиnи dцzgцn<br />

mцяyyяn etmяk цчцn hesab edиrяm<br />

kи, ona baшqa tяrяfdяn baxmaq<br />

vя problemи “Qяrbиn иnkишafыnыn яsas<br />

sяbяbи nяdиr” - sualыяtrafыnda чюzяlяmяk<br />

lazыmdыr. Baшqa sюzlя, Шяrqиn<br />

gerи qalmasыnыn sяbяblяrиnи araшdыrmaqla<br />

bяrabяr, Qяrbиn иnkишafыnыn<br />

яsas sяbяblяrиnи юyrяnmяklя daha<br />

dцzgцn fиkиrlяr sюylяmяk olar. Bu<br />

yanaшmanыn цstцnlцyц bиr dя ondadыr kи, o daxиlи иntellektual<br />

potensиalы parчalamыr, яksиnя bцtцn sяylяr bиr hяdяfя<br />

tяrяf yюnяlиr.<br />

Иstяnиlяn canlыnыn, o cцmlяdяn dяиnsanыn яsas mяqsяdи<br />

fиzиkи varlыьыnы qoruyub saxlamaqdыr. Иnsanыn yaшamasыnы<br />

tяmиn edяn яsas potensиal torpaqdыr. Adяtяn torpaьыn<br />

цstц иnsanlarыn yaшamasы vяишlяmяsи, tяbии sяrvяtlяrи иsя<br />

иqtиsadиyyatы qaydaya salmaq цчцn иstиfadя edиlиr.<br />

Tarиxяn, Шяrq xalqlarы gцnяшlи, mцnbиt vя yeraltы sяrvяtlяrlя<br />

zяngиn torpaqlarda mяskunlaшmышlar. Qяrblиlяrиn<br />

yerlяшdиyи torpaqlar nиsbяtяn az gцnяшlи vя az zяngиndиr.<br />

Bu fиzиkи fяrq tarиxиn sonrakы gedишиnя mцhцm tяsиr gюstяrmишdиr.<br />

Шяrq xalqlarыnыn mяskunlaшdыьы torpaьыn potensиalы<br />

(torpaqaltы sяrvяt), цzяrиndя mяskunlaшan иnsanlarыn rahat<br />

yaшamasы цчцn yetяrlи olduьundan, bu xalqlar tяrяqqиyя<br />

(hяm dя mцharиbяyя) meyиllи deyиllяr. Qяrb dюvlяtlяrиnиn<br />

yerlяшdиyи torpaqlarыn potensиalы цzяrиndя yaшayan яhalиnи<br />

14 ­ТЦРК EЛИ­/­SENTYABR-2010, No:8 www.uluturk.info

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!