07.02.2015 Views

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

BAШ REDAKTORDAN - turan-sam

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

qazanыlan, hяmчиnиn hяdиyyя vя ya mиras kиmи яldя olunan<br />

pullar halal sayыlыr. Bundan baшqa, hяr hansы ишgцzar fяa -<br />

lиyyяtиn nяtиcяsи kиmи яldя olunan gяlиr, edиlmиш rиskя gюrя<br />

яvяz sayыlыr.<br />

Иslam иqtиsadчыlarы borc faиzиnиn иstиsmarчы xцsusиy yя -<br />

tиnи xцsusи olaraq qeyd edяrяk, ondan иmtиna цчцn mцxtяlиf<br />

rasиonal яsaslandыrmalar gяtиrиrlяr vя иqtиsadи bюhranlarыn<br />

baш vermяsиndя bank sиstemиnиn rolunu xцsusи vurьulayыrlar.<br />

Hяr halda, sonda, faиzdяn иmtиna, dиnи ehkamlara<br />

rиayяt edиlmяsи kиmи, иman иши hesab edиlиr. Mцsяlmanlarыn<br />

malиyyя fяalиyyяtlяrи, hяyatlarыnыn dиgяr sahяlяrи kиmи,<br />

mцqяddяs kиtab olan Quranla, hцqцqи vя dиnи normalarыn<br />

toplusu olan шяrияtlя nиzamlanыr.<br />

Quranda buyurulub kи, mцsяlman юz malиyyя fяa lиy -<br />

yяtиndя “rиba” vя “qяrar”dan uzaq olmalыdыr. “Rиba” (hяrfи<br />

tяrcцmяsи “sяlяm”) – borc verяrkяn vя ya hяr-hansы tиca -<br />

rяt sюvdяlяшmяsи zamanы vяsaиtиn яsassыz artыrыlmasыdыr.<br />

“Rиba”, qaчыlmaz zяrяrlя nяtиcяlяnяcяk mяqsяdlи rиsk -<br />

“qяrar” kиmи bюyцk gцnahdыr.<br />

Mцsяlman unutmamalыdыr kи, yer цzцnцn bцtцn ne -<br />

mяt lяrи Allaha (c.c.) mяxsusdur vя onlarыn яsиl sahиbи<br />

Allahdыr (c.c). Иnsana verиlmиш иstehsal иmkanlarы bцtцn cя -<br />

mиyyяtиn xeyrиnя иstиfadя olunmalыdыr. Шяrияtя яsasяn яldя<br />

sяrbяst qalan vя heч bиr ишя sяrmayя kиmи yatыrыlmayan<br />

pula kasыblarыn vя ehtиyacы olan иmkansыzlarыn xeyrиnя<br />

vergи qoyulur. Яgяr иnsan юzц шяxsяn pulu dюvrиyyяyя<br />

buraxmaьы bacarmыrsa, onda bu pulu dиgяr mцяssиsяyя<br />

sяrmayя kиmи yatыrmalы vя onun qazancыndan юz payыnы<br />

gюtцrmяlиdиr. Mяlumdur kи, Mяhяmmяd peyьяmbяr<br />

(s.я.s) uьurlu tacиr иdи. Manama, Kuala-Lumpur vя Sиtи -<br />

dяkи mцasиr Иslam banklarыnыn tяqdиm etdиyи malиyyя xиdmяtlяrи<br />

vя яmяlиyyatlarы, 1500 иl bundan яvvяl bяшяrиn<br />

sonuncu peyьяmbяrиnиn (s.я.s.) apardыьы malиyyя яmяlиyyatlarыnыn<br />

prиnsиplяrиnя яsaslanыr.<br />

Иnvestиsиya hesabы<br />

Иslam banklarы яmanяtчиyя faиz яvяzиnя, sяrmayя qo -<br />

yacaьы mцяssиsяnиn mяnfяяtиndя ишtиrak etmяyи tяklиf edиr,<br />

bиr vacиb шяrtlя kи, sяrmayяdar mцmkцn zяrяrlяrи dя<br />

bюlцшmяlиdиr.<br />

Иslam banklarы mцшtяrиlяr цчцn цч nюvdя hesab aчыrlar.<br />

Bиrиncиsи, carи hesabdыr kи, Qяrb banklarыnda aчыlan bu<br />

cцr hesablarыn шяrtlяrиndяn faktиkи olaraq fяrqlяnmиr. Bu<br />

hesaba qoyulmuш vяsaиt цzrя faиz юdяnиlmиr vя иstяnиlяn<br />

an mцшtяrи vяsaиtи gerи gюtцrя bиlяr.<br />

Иkиncи nюv яmanяt hesabыdыr. Яmanяt sahиbиnиn mяnfяяtdя<br />

ишtиrak etmяk hцqцqu yoxdur. Amma, bank rяhbяrlиyи<br />

bankыn mяnfяяtиndяn asыlы olaraq, яmanяtчиlяrи cяlb<br />

etmяk mяqsяdи иlя, onlara mцkafat verя bиlяr. Яmanяt<br />

mяb lяьи mцddяtlи sayыlmыr, onun nomиnal hяcmиnя иsя tя -<br />

mи nat verиlиr. Bank, яmanяt hesablarы цzrя cяlb olunmuш<br />

яmanяtlяrи az rиsklи яmяlиyyatlara, bиr qayda olaraq, tи ca -<br />

rяt sюvdяlяшmяlяrиnя yatыrmaьa чalышыr.<br />

Nяhayяt, цчцncц nюv иnvestиsиya hesabы adlanыr. Bu<br />

hesabыn sahиbи bankla “profиt and loss sharиng” (PLS) sxe -<br />

mиnя яsasяn onun mяnfяяt vя ya zяrяrиnи bюlцшdцrmяk<br />

hцququna malиkdиr. Яmanяtчиlяr qoyduqlarы яmanяtlяr<br />

цzrя gяlиr gюtцrцrlяr vя onun mяblяьы, bиr qayda olaraq,<br />

adи banklardan alыnan faиzиn mяblяьыnя yaxыn bиr mяblяь<br />

olur. Amma bu gяlиr zяmanяtsиzdиr. Bu sяrmayя юzu dя<br />

zяmanяtlи deyиl, belя kи, bank юz zяrяrlяrиnи qoyulmuш<br />

яma nяtlяr hesabыna baьlayыr. Bank mцшtяrиnиn vяsaиtиndяn<br />

qeyrи-peшяkar иstиfadя edяrяk zяrяrlя ишlяmишdиrsя, mц -<br />

шtяrи mяhkяmя yolu иlя tяzmиnat tяlяb edя bиlяr.<br />

Belяlиklя, Иslam dиnи tяrяfиndяn pul resurslarыnыn mo -<br />

bиlиzasиyasыnыn tюvsиyя olunan цsulu, banklar da daxиl ol -<br />

maqla, pay yolu иlя malиyyяlяшdиrmя (equиty fиnance), yя -<br />

nи, иnvestorun sяhmdar kapиtalda ишtиrakы hesabыna vяsa -<br />

иtlяrиn cяlb olunmasыdыr. Pul artыmы pul dюvrиyyяsиndяn<br />

яmяlя gяlя bиlmяz, onun яsasыnы faktиkи mюvcud olan mallara<br />

vя xиdmяtlяrя aиd sюvdяlяшmяlяr tяшkиl etmяlиdиr. Pul<br />

юz-юzцnя yenи pullar gяtиrя bиlmяz, kapиtal иstehsal mяq -<br />

sяdlяrи цчцn иstиfadя olunmalыdыr.<br />

Яksяr иqtиsadчыlar vurьulayыrlar kи, pay yolu иlя ma -<br />

lиyyяlяшdиrmяdя nяzяrя чarpacaq цstцnlцk vardыr. Qяrb<br />

иqtиsadиyyatыnda Mиllи Banklar tяrяfиndяn mцяyyяnlяш -<br />

dиrиlяn faиz dяrяcяsиndяn asыlы olan borc faиzиnиn hяcmи<br />

real sektorun иnkишafы цчцn шяrtlяrи dиktя edиr. Иslam ma -<br />

lиyyя sиstemиndя banka qoyulmuш яmanяtlяrя gюrя gяlиr,<br />

bank tяrяfиndяn яmanяtчиlяrиn pullarы qoyulmuш шиrkяtиn<br />

sяhmlяrиnиn mяnfяяtlиlиyиndяn asыlыdыr. Bununla da, real<br />

sektorun иnkишaf dиnamиkasы яlverишlи иnvestиsиya mцhиtиnиn<br />

yaranmasыna vя malиyyя ehtиyyatlarыnыn иqtиsadиyyatыn<br />

daha gяlиrlи sahяlяrиnя yюnяldиlmяsиnя qulluq edиr.<br />

90-cı иllяrdя Beynяlxalq Valyuta Fondunun иcraчы dи -<br />

rektoru ишlяmиш pakиstanlы Abbas Mиraxoranыn fиkrиncя, Иs -<br />

lam modelи иlя malиyyяlяшdиrmя sиstemи, borc faиzиnя яsaslanan<br />

sиstem цчцn sяcиyyяvи halы, real sektorun bank kapиtalыnыn<br />

maraqlarыndan asыlыlыьыnы aradan qaldыrыr. “Pul ak tиv -<br />

lяrи real sektorda olan иnvestиsиya иmkanlarыna cavab olaraq<br />

yaradыlыr, odur kи, real sektor юzц, яksиnя deyиl, malиyyя<br />

sek torunda gяlиrиn sяvиyyяsиnи mцяyyяn edиr” - Abbas<br />

Mиraxora deyиr. Belя olduqda, banklar иqtиsadиyyatыn иnkишaf<br />

templяrиnи mцяyyяn etmяyяcяk, иstehsal sektoru юzц<br />

цчцn яlverишlи иnvestиsиya mцhиtи yaratmaьa baшlayacaq.<br />

Cazиbяlяr<br />

Gиrovu olmadыьы цчцn dиgяr banklarыn иmtиna etdиklяrи<br />

bиr-чox perspektиvlи layиhяlяr Иslam sиstemиndя mяnfяяtdя<br />

ишtиrak yolu иlя malиyyяlяшdиrиlя bиlяr. Hяrчяnd kи, яrяb<br />

юlkяlяrиnиn цmumи daxиlи mяhsulunun яsas hиssяsиnи<br />

yaradan xыrda vя orta sahиbkarlar, layиhяlяrиn mцrяkkяb<br />

vя чяtиn qиymяtlяndиrmяsи mexanиzmи sяbяbиndяn gяlиrиn<br />

bюlцшdцrцlmяsиnя яsaslanan kredиtlяr alыnmasыnda чяtиnlиklяrlя<br />

цzlяшиrlяr.<br />

Иslam bankыnыn ишчиsи tяqdиm olunmuш layиhяnиn perspektиvиnи,<br />

hяmчиnиn mцшtяrиnиn ишgцzar keyfиyyяtlяrиnи<br />

tяhlиl edиr vя vяsaиtиn ayrыlmasы иlя baьlы qяrarы verиr. Bиr<br />

чox hallarda mцшtяrиdяn gиrov tяqdиm olunmasы tяlяb olu -<br />

nmur. Bu halda, mцшtяrи vя bank ишчиlяrи tяrяfиndяn fы -<br />

48 ­ТЦРК EЛИ­/­SENTYABR-2010, No:8 www.uluturk.info

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!