Vuk Karadzic Crna Gora i Crnogorci - Opština Berane

ubistvo platiti jednu glavu, i još polovinu više, što su ga tako spalili. Paštrovići se zakunu,
i svađa prestane. - Drugi slučaj desio se u isto doba. Jedan čovjek iz jednog plemena
nađen je mrtav blizu jedne kuće drugog plemena. Njegovi saplemenici odmah objave da
je ubijen, utoliko prije, što su, vele, na lešu našli i druge znake povrede. Ali ljudi iz ove
kuće i njihovi saplemenici kažu da je on htio da ubije pseto, i slučajno sebe pogodio.
Pleme ubijenoga s ovijem se ne zadovolji. Ono je još ranije bilo dužno jednu glavu
drugom plemenu, i htjelo je novijem traženjem da oduži stari dug. Da bi se utvrdilo koja
je strana u pravu, moralo se po traženju protivne strane pleme ubijenoga kleti da je njihov
čovjek zaista ubijen od drugog plemena. - Iz ovoga se primjera vidi da se ljudi nekad
kunu i ako nijesu sigurni (što je često i nemoguće) da su u pravu, već prosto to čine na
vjeru i povjerenje drugijeh ljudi. Zbog toga glavari, a osobito popovi prvo pozovu u
crkvu one ljude po čijim se iskazima zakletva polaže, i objasne im važnost zakletve i
opomenu ih da lažju ne gube spas duše i kažu pravu istinu. Tek poslije toga pristupa se
zakletvi. - Ti su ljudi u prvom slučaju bili vazda sa sinovima, a u drugom oni koji su
poginulog gola vidjeli i razgledali.
Može ovaj način zakletve i dokazivanja krivice ili nevinosti i izgledati neobičan, ali se ne
može poreći da je ovaj običaj i potreban i koristan zbog osobitijeh prilika u Crnoj Gori,
jer su njime mnoga zla prekraćena.
Na svršetku izmirenja stanu obje strane jedna prema drugoj, i jedan sudija, koji nije u
stvar umiješan, privodi jednog po jednog s jedne strane k jednom po jednom s druge
strane da se poljube. Pri tome se naročito pazi da se poljube jednak s jednakijem, tj.
najbujniji s najbujnijim, mirniji s mirnijim. Vršeći to on izvadi svakom iza pojasa pušku
ili veliki nož, metne sve oružje na gomilu, i vrati svakom svoje kad obje strane isplate
sudijama nagradu, koja se obično s glavnom stvari utvrdi i objavi. Poslije toga dobiju
strane pisanu presudu (akt izmirenja) na koju se, kao što je rečeno, o konac objesi pola
pare, i koju obično vladika potvrdi.
Teže je i s mnogo je više formalnosti skopčano mirenje porodica i pojedinijeh ljudi. Pri
mirenju čitavijeh opština ne gleda se mnogo ni na ubicu ni na osvetnika; opšta stvar
potiskuje ličnu. Strasti koje pri mirenju ljudi stvar otežavaju, ne uzimaju se u obzir pri
mirenju opština. Cijena je glavi istina utvrđena i poznata, ali zbog častoljublja nije uvijek
lako uvrijeđenu stranu privoljeti da se primanjem novca izmiri za izgubljenu glavu.
Štaviše često se dešava da položeni novac godinama leži kod kakvog posrednika, i svaki
put, kad se uvrijeđenom ponudi, on odgovara da za novac ne prodaje glavu svoga brata,
sina itd. Ponekad uvrijeđeni traži preko toga kao pogodbu za izmirenje i dare, koje znaju
da im protivna strana i pored najbolje volje ne može dati, npr. kakvu haljinu od ovoga, ili
komad oružja od onoga (kao što je u 23. i 24. narodnoj pjesmi 4. knjige Ban Zadranin
tražio je od Vuka Anđelića između ostaloga tri konja turskijeh junaka [11] .
Značajan je običaj da ubilac uz izmirenje moli protivnika da mu bude kršteni kum. To je
svakojako jedno zbog toga da bi ga lakše na mirenje privolio, a drugo da bi od
dotadašnjeg neprijatelja načinio iskrenog prijatelja. Ponekad po više dana uzastopce idu
žene, dvanaest na broju, s malom djecom u kolijevkama, i kume ga bogom i svetijem
Jovanom da se izmiri. Na završetku kad se izmirenje svrši obično mora ubilac pojaviti se