PRZYRODA<strong>Program</strong> nauczania w szkole podstawowejwyciąganie wniosków na podstawie analizy wykresów temperatur i opadów oraz map tematycznych;•wykonanie plakatu, albumu, prezentacji multimedialnej lub ulotki opisujących wybrany rejon świata.•JAK W ŚRODOWISKU LĄDOWYM ROZWIJA SIĘ ŻYCIE?Szczegółowe cele edukacyjne:umiejętność rozpoznawania wybranych gatunków zwierząt, wyróżnianie gatunków chronionych;•umiejętność prowadzenia obserwacji wybranych gatunków zwierząt;•poznanie przystosowań zwierząt do życia w środowisku wodno-lądowym, lądowym, do opanowania•środowiska powietrznego;• określenie znaczenia zwierząt w przyrodzie i życiu człowieka.Zakres treści programowych:charakterystyka, przystosowania w budowie, różnorodność bezkręgowców i kręgowców: płazów, gadów,•ptaków i ssaków;znaczenie zwierząt w przyrodzie i gospodarce człowieka;•ochrona zwierząt.•Procedury osiągania celów:obserwowanie wybranych gatunków zwierząt pod kątem ich przystosowań do warunków życia;•rozpoznawanie na podstawie zdjęć, kluczy do oznaczania gatunków oraz nazywanie przykładów zwierząt•należących do bezkręgowców i kręgowców;• wykonanie plakatu przedstawiającego przystosowania danego zwierzęcia do warunków środowiska, w którymżyje.CO GROZI NASZEJ PLANECIE I JAK JĄ CHRONIĆ?Szczegółowe cele edukacyjne:świadomość wpływu codziennych czynności ludzi na stan środowiska przyrodniczego świata;•podsumowanie wiadomości o integralności elementów środowiska przyrodniczego;•przekonanie o celowości działań podejmowanych przez różnorodne organizacje przyrodnicze i ekologiczne na•świecie.Zakres treści programowych:wpływ działalności człowieka na środowisko przyrodnicze;•ochrona zasobów przyrody;•zasady zrównoważonego rozwoju;•alternatywne źródła energii;•organizacje działające na rzecz ochrony przyrody.•Procedury osiągania celów:obserwacja i określenie stanu środowiska przyrodniczego: zanieczyszczenie powietrza, wody, gleby;•określenie wpływu codziennych czynności ludzi na stan środowiska przyrodniczego;•• podanie przykładów działań podejmowanych przez organizacje działające na rzecz ochrony przyrody.SPOSOBY OSIĄGANIA CELÓW KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA<strong>Program</strong> zakłada osiągnięcie celów kształcenia i wychowania, biorąc pod uwagę różnorodne warunki funkcjonowaniaszkół, warunki pracy ucznia i nauczyciela. Do najważniejszych należą:liczba godzin przydzielona na zrealizowanie programu;•liczebność klas;•zainteresowania uczniów i baza dydaktyczna szkoły;•korelacja z innymi przedmiotami.•Liczba godzin przydzielona na zrealizowanie programu – liczba godzin przeznaczona na zajęcia z przyrodyw trzyletnim cyklu nauczania nie może być mniejsza niż 240 godzin (według informacji podanych przez MEN), a zatemw szkołach będzie możliwa sytuacja różnego przydzielenia liczby godzin na poszczególne klasy przeznaczonychna realizacje zajęć z przyrody. <strong>Program</strong> może być realizowany w dwóch lub trzech wariantach:PRZYRODA <strong>Program</strong> nauczania 12
PRZYRODA<strong>Program</strong> nauczania w szkole podstawowej• wariant I: klasa 4 – 2 godziny, klasa 5 – 3 godziny, klasa 6 – 3 godziny;• wariant II: klasa 4 – 3 godziny, klasa 5 – 3 godziny, klasa 6 – 2 godziny;• wariant III: klasa 4 – 3 godziny, klasa 5 – 3 godziny, klasa 6 – 3 godziny (przy założeniu dodania jednej,dodatkowej godziny z tzw. godzin do dyspozycji dyrektora szkoły).Średnio w ciągu jednego roku szkolnego są 33 tygodnie przeznaczone na zajęcia lekcyjne, a zatem nauczycielzrealizuje ten program w całości, mając jeszcze do dyspozycji część lekcji na dodatkowe powtórki, ćwiczenia lubkonkursy.Liczebność klas – optymalną liczbę uczniów w klasie określa się na 24. Umożliwia ona zarówno efektywną pracęindywidualną ucznia, jak i pracę w zespołach uczniowskich podczas lekcji. Nauczyciel powinien wyjątkowo staraniedobrać metody i formy pracy umożliwiające w przystępny sposób przyswojenie przez uczniów określonego programemzakresu treści i umiejętności. Dobre zaplanowanie i zrealizowanie lekcji przez nauczyciela jest drogą do sukcesuucznia. Jest to zadanie szczególnie trudne, jeśli grupa uczniów w klasie jest bardzo liczna.<strong>Program</strong> ten zakłada realizację zadań, przeprowadzanie obserwacji i doświadczeń w sposób indywidualny, a takżew zróżnicowanych liczebnie zespołach uczniowskich.Zainteresowania uczniów i baza dydaktyczna szkoły – przedstawiany program nauczania przyrody jest możliwydo zrealizowania praktycznie w każdej szkole, bez względu na to, jakie jest jej wyposażenie w pomoce dydaktyczne.Zdecydowana większość ćwiczeń i doświadczeń związana jest z wykorzystaniem przedmiotów codziennego użytku,dostępnych w każdym domu i szkole. Do niektórych z ćwiczeń wykorzystać należy przyrządy, które stanowią raczejstandardowe wyposażenie każdej szkoły, np. optyczne (lupa, mikroskop), miernicze (taśma miernicza) lub pomiarowe(termometr, barometr).Przy realizacji treści programowych nauczyciel powinien uwzględnić także warunki środowiska przyrodniczegonajbliższej okolicy oraz zainteresowania uczniów, umożliwiając rozwój postawy badawczej dzieci.Korelacja z innymi przedmiotami – w programie uwzględniono korelację treści między różnymi przedmiotami,szczególnie z matematyką. Stanowi to bardzo ważny element przygotowania ucznia do sprawdzianu kompetencji poklasie 6 oraz do konkursów matematyczno-przyrodniczych.<strong>Program</strong> proponuje, w jaki sposób osiągać określone w podstawie programowej cele kształcenia i wychowania,ale ostateczną decyzję podejmie nauczyciel, który ma najlepsze rozeznanie w pracy z konkretną grupą ucznióww warunkach swojej szkoły.OPIS ZAŁOŻONYCH OSIĄGNIĘĆ UCZNIAUczeń kończący klasę 4 powinien umieć:• obserwować przyrodę, stosując podstawowe przyrządy służące prowadzeniu obserwacji;przeprowadzać i dokumentować proste doświadczenia i obserwacje;•stosować podstawowe zasady opieki nad prowadzonymi hodowlami roślin i zwierząt domowych;•wyjaśnić, czym jest komórka oraz że wszystkie organizmy zbudowane są z komórek;•posługiwać się mikroskopem optycznym;•prowadzić obserwacje preparatów mikroskopowych;•wymienić podstawowe czynności życiowe organizmów;•wymienić i wyznaczać w terenie główne kierunki świata;•posługiwać się planem, mapą;•stosować skalę liniową (podziałkę);•omówić obieg wody w przyrodzie;•omówić warunki panujące na lądzie i w wodzie;•opisać przystosowania wybranych organizmów do życia na lądzie lub w wodzie;•dokonać pomiaru wysokości i odległości w terenie;•charakteryzować skały i gleby występujące w najbliższej okolicy;•PRZYRODA <strong>Program</strong> nauczania 13