Edukata shoqërore 6, 7, 8, 9 - Albas

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Botues:Latif AJRULLAIRita PETRORedaktore përgjegjëse:Jorina KRYEZIURecensent:Dritan ReçaArti grafik:Emanuela Lumani© Albas, Tiranë 2009Të gjitha të drejtat janë të rezervuaraShtëpia Botuese AlbasNë Tiranë: Rr. Budi, Pall. “Clasic Constuction”, zyra n. 2Tel/Fax: ++ 355 4 2379184e-mail: albas_tr@yahoo.comNë Tetovë: Rr.Ilindenit, nr.105Tel: 044 344047e-mail: albas_te@yahoo.comNë Prishtinë: Rr.Eqrem Çabej, nr.47Tel: 038 5457139e-mail: albas_pr@yahoo.comwww.albasint.com

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”HyrjeLibri i mësuesit për tekstet Edukata shoqërore 6, 7, 8, 9 është hartuar në përputhje tematikeme tekstet bazë. Qëllimi i këtij libri është që nëpërmjet përvojave konkrete t’i ndihmojë mësuesitnë organizimin e orës mësimore duke paraqitur modele pa cenuar subjektivitetin e organizimit tëmësimit.Libri është i ndarë në katër pjesë, të cilat kanë strukturë të njëjtë. Çdo pjesë ka planin mësimor,mësime model për çdo temë dhe teste.Metodat, teknikat dhe veprimtaritë që janë përdorur për të paraqitur dhe prezantuar orënmësimore janë të larmishme.Çdo model mësimi parashikon disa elemente, si:- temën,- objektivat, të cilat janë renditur sipas nivelit të nxënësve, duke filuar nga niveli minimal dukearritur te niveli maksimal.- materialet dhe mjetet,- metodat dhe teknikat,- zbërthimin e temës, i cili kalon në tri faza.Ora mësimore është ndërtuar sipas strukturës mësimore PNP (Parashikimi, Ndërtimi i njohurivedhe Përforcimi).o Në fazën e parë, Parashikimi, mësuesi i njeh nxënësit me temën e re, pra, me atë çka do tëtrajtohet, me objektivat dhe me konceptet kryesore të mësimit dhe aktivizon të menduarit enxënësit, duke nxitur kujtesën dhe rikujtuar njohuri që do t’i shërbejnë për fazën e dytë. Metodatdhe teknikat e përdorura më së shumti në këtë fazë janë: stuhi mendimesh, diskutim, minuta edebatit, bashkëbisedim, parashikim në terma paraprakë etj.o Në fazën e dytë, Ndërtimi i njohurive, trajtohen njohuritë e reja në mënyrë të strukturuar, dukenxitur të menduarit kritik të nxënësit. Në këtë fazë sugjerohen të përdoren metodat dhe teknikat,si: pema e mendjes, ditari dypjesësh, rrjeti i merimangës, INSERT, punë e drejtuar, marrëdhënietpyetje-përgjigje, diagrami i Venit, Di/Dua të di/ Mësova, piramida e mendjes, përvijimi i tëmenduarit, tabela e koncepteve, punë në grupe, të nxënit në bashkëpunim, analizë rastesh etj.o Në fazën e tretë, Përforcimi, bëhet një përmbledhje e shkurtër e çështjeve kryesore të trajtuara.Metodat dhe teknikat e përdorura gjatë kësaj faze janë: turi i galerisë, rrjeti i merimangës,pesëvargëshi, shkrim i lirë, veprimtari në klasë, punë me tekstin etj. Por, shpeshherë në këtëfazë trajtohet edhe metoda Rrjeti i diskutimit, në mënyrë që nxënësit të reflektojnë mbi atë qëmësuan, të marrin pjesë në mësim, duke dhënë argumentet dhe mendimet e tyre pro dhe kundër,si dhe të arrijnë në një përfundim të përbashkët.Shpresojmë që ky botim të jetë i vlefshëm për ju.Mirëpresim mendimet dhe sugjerimet tuaja.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Libër mësuesiEdukata shoqërore 6Përgatitur nga:Anila TabakuLumnije Hasaj4

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”

KAPITULLI IINDIVIDËT, GRUPET, INSTITUCIONETLibër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Tema 1. Rregullimi i marrëdhënieve njerëzore?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të shpjegojë termin marrëdhënie njerëzore.• Të dallojë rëndësinë e rregullimit të marrëdhënieve të njerëzve nëpërmjet rregullavedhe ligjeve.• Të renditë disa tradita dhe zakone.• Të dallojë ligjet nga rregullat.??Parashikimi: Pyetje-përgjigjeFjalë kyç:Mjetet:shoqëri, rregulla, ligje, zakone, norma shoqërore.Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Kodi i Qarkullimit Rrugor, Kanuni i LekëDukagjinit.ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimiPyetje-përgjigjePërvijimi i të menduaritRrjeti i diskutimit?Zhvillimi i mësimitShkruhet në dërrasën e zezë tema e mësimit të ditës. Nxiten nxënësit të flasin rreth temës, duke iu përgjigjurpyetjeve.- Si i rregullojnë njerëzit marrëdhëniet ndërmjet tyre?- Cilat janë rregullat që udhëheqin jetën e njerëzve?- Cilat janë disa zakone të zonës suaj?- Cilat janë disa nga rregullat që zbatoni ju në shkollë dhe në shtëpi?Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë disa nga përgjigjet e nxënësve.Ndërtimi i njohurive: Përvijimi i të menduaritNë këtë fazë, nëpërmjet një diskutimi, rikujtohen njohuritë që nxënësit kanë për këtë temë. Mësuesi/jashkruan në dërrasë të zezë fjalët rregulla dhe ligje. Nxënësit përmendin disa rregulla dhe ligje që kanëdëgjuar. Për të shpjeguar më konkretisht, mësuesi/ja vizaton tabelën e mëposhtme në dërrasën e zezë.RregullaRregullorja e shkollësRregullat e lojës në futboll, basketboll, atletikë etj.Rregullat e qarkullimit rrugorLigjeLigji “Për Arsimin Parauniversitar”Ligji “Për Kontrollin dhe Deklarimin e Pasurive”Kushtetuta, Kodi Civil, Kodi Penal, Kodi Zgjedhor etj.Pas plotësimit të tabelës, mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:- Cili e përcakton nëse braktisja e shkollës përbën shkelje të ligjit?- A mban përgjegjësi familja për braktisjen e shkollës nga fëmija?- Çfarë do të ndodhte në një shoqëri nëse do të mungonin ligjet?

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Shtrohet pyetja: - Cilat nga rregullat shoqërore janë të shkruara dhe cilat të pashkruara?Më pas, mësuesi/ja vizaton një tabelë tjetër me fjalët kyç zakone dhe norma shoqërore.ZakoneVeshja e fustanit të bardhë të nusërisëVeshja me të zeza në raste vdekjeshNorma shoqëroreRespekti ndaj të moshuarvePërshëndetja e mësuesit brenda dhe jashtëshkollës.Nxënësit respektojnë mendimin e njëri tjetritMësuesi/ja u kërkon nxënësve të shtojnë në tabelë zakone nga krahinat e tyre.Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja zhvillon me nxënësit diskutimin e pyetjes.Jo Pyetja PoArgumentetkundërA mendoni se rregullat e pashkruara janë tëmjaftueshme për të rregulluar marrëdhëniet midisnjerëzve në ditët e sotme?ArgumentetproPërfundimi: ...................................................................................................?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 5.Tema 2. Roli i rregullave dhe ligjeve në shoqëri?• Të renditë arsyet e domosdoshmërisë së rregullave dhe ligjeve në jetën shoqërore.• Të shpjegojë rolin e ligjeve në familje, shkollë e veprimtari të tjera shoqërore.• Të argumentojë rolin e ligjit si mbrojtës i interesave të individit në shoqëri.Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç: rregulla, ligje, funksione.??Mjetet: Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Dispozitat Normative të Arsimit, Ligji “PërArsimin Parauniversitar”, Kodi i Familjes i Republikës së Shqipërisë, artikuj tëndryshëm shtypi që flasin për ligjet e reja të miratuara nga Kuvendi i Shqipërisë etj.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiPyetje-përgjigjeNdërtimi i njohuriveDitari dypjesëshPërforcimiPesëvargëshi10

?Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet.- Përse duhen ligjet?- Cili i harton ligjet?- A mendoni se çdo institucion mund të hartojë ligje?- Çfarë ndodh kur shkelen ligjet?Mbështetur nga përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja u shpjegon atyre rëndësinë, rolin dhe domosdoshmërinë eligjeve në funksionimin dhe rregullimin e jetës në shoqëri.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë mësimin, ndërkohë që ajo e ndan tabelën në dy pjesë.Fjalia ose çështja- Rregullat në familje- Rregullat në shkollë- Rregullat në punë- Rregullat në veprimtaritë sportive- Ligji “Për Sistemin ArsimorParauniversitar”- Ligji “Për Organizimin dheFunksionimin e Pushtetit Vendor”- Kodi i Qarkullimit RrugorKomenti nga nxënësi- Rregullat na ndihmojnë të ndajmë rolet dhe detyrat dhe tëndërtojmë marrëdhëniet me njëri-tjetrin.- Përcakton marrëdhëniet mësues-nxënës, kontributin enxënësve në orën e mësimit.- Rregullat përcaktojnë orarin e punës, planin e punës, ndarjen edetyrave, sigurinë e jetës dhe objektivat se çfarë duhet të arrijnëgjatë orarit të punës.- Rregullat tregojnë se si duhet të sillen lojtarët, trajnerët,gjyqtarët dhe tifozët dhe cilat janë rregullat për çdo veprimtari.- Përcakton regullat që veprojnë në shkollë, si: arsimin edetyrueshëm deri në moshën 16 vjeç.- Përcakton detyrat, përgjegjësitë, të drejtat dhe kompetencat ebashkive dhe komunave.- Përcakton rregullat e qarkullimit rrugor të mjeteve lëvizësemotorike dhe këmbësorëve.Përforcimi: PesëvargëshiMësuesi/ja jep një model pesëvargëshi dhe kërkon nga nxënësit mendimet e tyre rreth tij.LIGJIi domosdoshëmi nevojshëmpërcakton mbron kufizonLigji rregullon marrëdhëniet e njerëzve.normë, rregullDetyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 7.11

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Tema 3. Qytetaria: liritë, të drejtat dhe përgjegjësitë?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:? Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përkufizojë termin qytetari.• Të evidentojë liritë dhe të drejtat themelore të njeriut në Konventën e të Drejtave tëNjeriut.• Të përcaktojë detyrat dhe përgjegjësitë e nxënësve në jetën shkollore.qytetar, qytetari, liri, të drejta, përgjegjësi qytetare, atdhetarizëm.Konventa për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve, Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë.Stuhi mendimeshDiskutimPërforcimiRrjeti i diskutimit?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelën e zezë togfjalëshat Të drejtat e mia në familje dhe Të drejtat e mia nëshkollë. Kjo bëhet për arsye se janë dy mjedise, ku nxënësi kalon pjesën më të madhe të kohës. Kështumësuesi/ja kupton, nëpërmjet përgjigjeve të nxënësve, sa i njohin ata të drejtat e tyre.Të ndjek aktivitetet sportiveE drejta e fjalësTë ushqehem e të vishemTë drejtat e mia nëfamiljeTë arsimohemTë strehohemTë dëgjohemTë respektohem nga mësuesiTë më pranojnë siç jamTë drejtat e mia nëshkollëTë mos fyhemTë arsimohem12Nxënësit arrijnë në përfundimin: Të drejtat dhe liritë e mia mbarojnë aty ku fillojnë të drejtat dhe liritë e tjetrit.Ndërtimi i njohurive: DiskutimMësuesi/ja e ndan klasën në grupe, ku secilit grup i jepen dokumentet dhe broshurat, që lidhen me të drejtate njeriut, si: Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut, Konventa për të drejtat e fëmijëve, Kushtetuta eRepublikës së Shqipërisë, botime të ndryshme për të drejtat e fëmijëve.Për disa minuta, nxënësit u hedhin një vështrim këtyre materialeve dhe bëjnë përmbledhjen e tyre. Në secilingrup caktohet një përfaqësues për të lexuar atë që ka shkruar grupi. Nxënësit e tjerë dëgjojnë me vëmendje,plotësojnë dhe bëjnë pyetje për grupet e tjera ku evidentohen pikat e tyre të përbashkëta.Pasi mësuesi/ja dëgjon përfaqësuesit e grupeve, shtron pyetjen:- Në cilin nga dokumentet që ju lexuat ndeshët me detyrat dhe përgjegjësitë tuaja?- Cilat janë disa nga përgjegjësitë tuaja?- Kush ua ngarkon këto detyra, si: në shkollë, në familje dhe në shoqëri.Më pas mësuesi/ja shpjegon konceptin përgjegjësi.Përgjegjësitë janë të lidhura ngushtë me rolin që luajnë qytetarët në jetën e tyre shoqërore.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja shtron pyetjen:Po Pyetja JoA ndieni përgjegjësi kur zgjidheni senator iklasës?Mësuesi/ja nxit nxënësit të sjellin sa më shumë argumente për alternativën e zgjedhur dhe, duke u mbështeturnë to, nxënësit formulojnë përfundimin, i cili shkruhet në tabelë.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 9.Tema 4. Qeverisja dhe roli i saj?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:??Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimi• Të shpjegojë termin qeverisje.• Të përcaktojë rëndësinë e qeverisjes në shoqëri.• Të dallojë qeverisjen qendrore dhe atë vendore dhe disa nga funksionet e tyre.qeverisje, qeverisje qendrore, qeverisje vendore, organ ekzekutiv.materiale që trajtojnë realizime apo kontestime të punës së qeverisë aktuale,Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Ligji “Për Pushtetin Vendor”.Stuhi mendimeshShpjegim dhe pema e mendjesMarrëdhëniet pyetje-përgjigje?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën qeverisje dhe kërkon nga nxënësit të sjellin mendime, ide, informacioneqë u zgjon kjo fjalë. Nxënësit plotësojnë skemën në tabelë ose në fletoret e tyre.qeverisjeMësuesi/ja nënvizon atë informacion që do t’i shërbejë në etapat e mëtejshme.Për të ndihmuar nxënësit mund t’u drejtohen pyetjet:- Ç’është qeveria sipas jush?- Kush e qeveris vendin? Po komunitetin tuaj?- Cili kujdeset për shkollimin, shëndetin, rrugët, mjedisin etj.?- Ç’kuptoni ju me pushtet vendor? Ç’veprimtari ka kryer pushteti vendor në komunitetin tuaj?- Cili është kryetari i bashkisë/komunës në qytetin/fshatin tuaj?13

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Ndërtimi i njohurive: Shpjegim dhe pema e mendjesMësuesi/ja u paraqet nxënësve skemën e mëposhtme, ku janë shënuar detyrat kryesore të qeverisë.Ruajtja e sigurisëkombëtare dhe erendit shoqërorMbrojtja e mjedisitDetyrat e qeverisëMarrja e vendimeveekonomikeSigurimi ishërbimeve publikeNxënësit mendohen dhe japin mendimet e tyre në lidhje më këto detyra. Mësuesi/ja sqaron në mënyrë tëplotë konceptin e qeverisjes.Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve funksionet e pushtetit ekzekutiv, qeverisë; gjithashtu u shpjegon atyreprocedurat e krijimit të qeverisë, emërimit të Kryeministrit nga Presidenti i Republikës, propozimit të ministravenga Kryeministri dhe miratimi nga Presidenti, paraqitjen e programit të qeverisë në Kuvendin e Shqipërisë dhemarrja e votëbesimit të tij nga më tepër se gjysma e deputetëve.Më pas, mësuesi/ja u flet nxënësve për pushtetin vendor, u tregon në tabelë hartën administrative tëRepublikës së Shqipërisë dhe shpjegon se ç’është bashkia dhe komuna.Bashkia dhe komuna janë njësi të pavarura administrative, Kryetarët e tyre zgjidhen drejtpërdrejt nga popullinë zgjedhjet vendore që organizohen një herë në katër vjet. Pushteti vendor vepron i pavarur nga pushtetiqendror dhe është më afër problemeve dhe shqetësimeve të komunitetit dhe banorëve të tij, si dhe në shërbimtë tyre.Mësuesi/ja nxjerr në pah ndryshimet midis pushtetit qendror dhe pushtetit vendor, ku thekson se pushtetiqendror e shtrin veprimtarinë në të gjithë vendin, kurse pushteti vendor mbulon vetëm një njësi administrativetë caktuar. Rolet e tyre janë të ndara. Gjithashtu, edhe taksat mblidhen veçmas nga të dy, ku pushteti vendormbulon biznesin e vogël, ndërsa pushteti qendror mbulon biznesin e madh.Përforcimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja shtron pyetjet:- Ç’kuptojmë me termin qeveri? Ku ndryshon pushteti qendror nga ai vendor?- A ka detyra që bashkia /komuna juaj mund t’i bëjë më mirë?Tema 5. Të drejtat dhe liritë e njeriut?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç: Të drejta, liri, deklaratë, garantim.? Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohurivePërforcimi• Të listojë liritë dhe të drejtat themelore të njeriut.• Të dallojë dokumentet ku garantohen liritë dhe të drejtat universale.• Të klasifikojë nivele të ndryshme të respektimit të të drejtave në kohë dhe nëhapësirë.Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut, Kushtetuta e Shqipërisë, Pjesa II, krerëte veçantë për të drejtat e njeriut, materiale të grumbulluara gjatë javës për të drejtate njeriut, shembuj të shkeljes dhe kufizimit të të drejtave të njeriut.Tabela e koncepteveDiskutim14

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët Të drejtat e njeriut dhe pyet nxënësit:- Ç’dini ju për të drejtat e njeriut?Të drejtat e njeriut- Cilat janë disa nga të drejtat e njeriut që ju i njihni?- Cili i garanton të drejtat e njeriut në një shoqëri të qytetëruar?Pasi merr përgjigje nga nxënësit, mësuesi/ja bën një përmbledhje të tyre dhe ndalet në të drejtat e njeriut qëjanë dhënë në tekstin e mësimit.Ndërtimi i njohurive: Tabela e koncepteveNxënësit ndahen në dyshe, ku secili çift zgjedh një të drejtë, e analizojnë sipas mënyrës së tyre dhe sjellinraste të zbatimit, të shkeljes apo kufizimit të kësaj të drejte në jetën e përditshme. Në këtë rast nxënësitshfrytëzojnë materialet e mbledhura gjatë javës për këtë temë.E drejta Analizimi (Komenti) Raste të:zbatimitshkeljesMë pas, dëgjohen përgjigjet e nxënësve, bëhen komente, plotësime, sqarime të mëtejshme nga nxënësit e tjerë.Përforcimi: DiskutimDiskutim rreth rëndësisë së garantimit të të drejtave të njeriut në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar, pavarësishtgjinisë, moshës, racës, etnisë apo aftësive fizike dhe mendore.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 13.Tema 6. Vendimmarrja??Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:• Të përkufizojë termin vendimmarrje.• Të dallojë vendimmarrësit: individin, grupet dhe institucionet.• Të dallojë Kuvendin e Shqipërisë, si një nga institucionet më të rëndësishmevendimmarrëse.• Të listojë mënyrat e marrjes së një vendimi.vendimmarrje, Kuvend, deputet, konsensus, opinion.Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, foto nga një juri, nga mbledhje të senatit të shkollës dhemateriale të tjera të shtypit që lidhen me Kuvendin e Shqipërisë, paketa për qeverinëe nxënësve.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiINSERTNdërtimi i njohurivePema e mendjesPërforcimiDiskutim i lirë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: INSERTPasi shkruhet tema e mësimit në dërrasën e zezë, mësuesi/ja i fton nxënësit të lexojnë mësimin dhe të vënëshenjat e INSERT-it. Në dërrasë të zezë ndërton tabelën e INSERT-it, ndërkohë nxënësit e ndërtojnë këtëtabelë në fletoret e tyre.INSERT-i është një metodë që nis me rikujtimin e njohurive të fituara më parë dhe i lejon nxënësit tëkontrollojnë shkallën e të kuptuarit gjatë leximit të tekstit.15

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Shpjegohen shenjat e tabelë së INSERT-it:+–?Nxënësit e dinë informacionin që polexojnëInformacioni i ripër nxënësitNxënësit edinin ndrysheinformacionin e riInformacionishtesëMarrëdhëniet e njerëzve rregullohen merregulla të shkruara dhe të pashkruara.Si ndikojnërregullat nëmarrëdhënietmes njerëzve nëkomunitet?Si dhe nga kushhartohen rregullate pashkruara?Vendimmarrja është një proces kuindividi ose një grup individësh vendosinpër një çështje.Vendimet merrennga grupi ose ngadrejtuesiMënyrat evendimmarrjes,arritja emarrëveshjes,vendimi ishumicës, vendimii përfaqësuesveLigjet miratohen nga Kuvendi iShqipërisëMe shumicëvotash; Procesi imiratimitCila konsiderohetshumicë absolute?Rregullat hartohen dhe miratohen ngagrupe dhe institucione shtetërore aprivate për të rregulluar veprimtaritë etyreRregullat janë nënivel më të ulët seligjet;Çfarë ndodh nërast shkeljesh tërregullave?Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesNxënësit lexojnë shënimet nga tabela e INSERT –it. Ndalen në ato shënime që lidhen me Kuvendin,përbërjen e tij, me detyrën e tij kryesore, miratimin e ligjeve, si dhe me mënyrën e miratimit të tyre.Më pas, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shohin figurën dhe të flasin rreth saj (vendin ku rri kryesia eKuvendit, vendi ku ulen deputetët, anëtarët e qeverisë, si dhe sekretaria e Kuvendit).Nxënësve u paraqitet diagrami i mëposhtëm, në bazë të të cilit mësuesi/ja paraqet mënyrat e vendimmarrjes.Arritja e marrëveshjes(konsensus)Mendimi ishumicësMënyrat evendimmarrjesVendimi iudhëheqësitVendimi ipërfaqësuesvePërforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja u kërkon nxënësve të plotësojnë ose të punojnë me rubrikën “Veprimtari në klasë”.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 15. Sillni faktedhe foto nga punimet e Kuvendit të Shqipërisë.16

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Tema 7. Këshilli i Evropës?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç: Këshilli i Evropës, integrimi evropian, anëtarësi.??Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimi• Të tregojë se ç’është Këshilli i Evropës.• Të flasë për qëllimin e ekzistencës së Këshillit të Evropës në kontinentin tonë.• Të renditë disa nga strukturat përbërëse të Këshillit të Evropës.Informacionet për KE-në dhe BE-në, flamurin e BE-së, hartën memece tëEvropës, flamujt e shteteve anëtare.Parashikim me terma paraprakëPema e mendjesShkrim i lirë, turi i galerisë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja vendos në tabelën e zezë materialet e mëposhtme:Flamuri i BE-sëHarta politike e Evropës Godina e Këshillit të Evropës Himni i Këshillit Evropian(“Oda e gëzimit”, Bethovenit)Mësuesi/ja pyet nxënësit se çfarë lidhje kanë këto figura me mësimin e ditës. Pasi merr përgjigjet nganxënësit, vë të dëgjojnë Himnin e Këshillit të Evropës.Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë pjesët kryesore, ndërkohë shkruan nëtabelën e zezë togfjalëshin Këshilli i Evropës. Plotësohet pema e mendjes.Selia në Strasburgu krijua më 194941 shtetepjesëmarrëseOrganizatëndërkombëtareevropiane ku janëanëtare shtetetevropianeFormaKëshilli i EvropësMisioniArsyeja ekrijimitPër të kapërcyerproblemet e shumta tëpopullsisë evropianetë pas Luftës IIBotërorePërforcimi: Shkrim i lirë, turi i galerisëNxënësit paraqesin para klasës punët e tyre.Punohet me shkrim ushtrimi 2, i rubrikës “Aktivitete në klasë”.?Nxitja e bashkëpunimit ndërmjetshteteve evropiane mbi bazëne traditave të tyre të përbashkëtdhe lirive politikeDetyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 17.17

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”TEST PËR KreuN I1. Listo disa rregulla dhe zakone të komunitetit ku banon.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Plotëso.Një shoqëri pa rregulla dhe ligje do të ishte ________________________________________________3. Shkruaj dy rregulla që janë zakone dhe dy rregulla që janë ligje.Ligje ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Rregulla _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. Shkruaj dy arsye përse duhet ligji.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Rretho përgjigjen e saktë.Një nga ndryshimet ndërmjet ligjeve dhe rregullave është:a. duhet të zbatohen nga të gjithë;b. vendosin standarde (norma) të sjelljes;c. vendosin dënime;d. u tregojnë njerëzve se si duhen kryer veprimet.6. Shkruaj pesë nga të drejtat që figurojnë në Konventën e të Drejtave të Fëmijëve.1. ____________________________________________________________________________________2. ____________________________________________________________________________________3. ____________________________________________________________________________________4. ____________________________________________________________________________________5. ____________________________________________________________________________________18

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”7. Plotëso.Qeveria është ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________8. Argumento termin qytetar i botës.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________9. Krahaso pushtetin vendor me pushtetin qendror.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________10. Cili është qëllimi dhe misioni i veprimtarisë së Këshillit të Evropës?Qëllimi: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Misioni: ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________11. Rretho përgjigjen e saktë.Këshilli i Evropës u formua në vitin:a. 1938 b. 1949 c. 195512. Ç’është vendimmarrja?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________19

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Kreu IIIDEALET DHE PRAKTIKAT E QYTETARISËTema 1. Të drejtat dhe përgjegjësitë e qytetarisë?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:? Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përkufizojë konceptin përgjegjësi qytetare.• Të përkufizojë konceptin: e drejtë politike, ligjore, shoqërore.• Të listojë disa prej të drejtave.• Të shpjegojë ç’është përgjegjësia qytetare, duke listuar veprimtari të qytetarëve tëpërgjegjshëm.• Të argumentojë pse pjesëmarrja në një juri është një përgjegjësi e madhe qytetare.qytetar i përgjegjshëm, rezident, të drejtat, përgjegjësitë, e mira e përbashkët, juri.pllakate* (postera) për të drejtat dhe detyrat e qytetarëve, tabakë të bardhë letre,lapostila, Konventa për të Drejtat e Fëmijëve, botimi i organizatës “Save the Children”për të drejtat dhe detyrat e fëmijëve.Stuhi mendimeshDiagrami i VenitPërforcimiPunë në grupe?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja bën këtë hyrje: “Meqenëse ju jeni njohur me të drejtat tuaja, mendoni për 5 minuta për përgjegjësitëqytetare që keni”. Mendimet e nxënësve shkruhen në skemë.Disa nga përgjigjet që priten prej nxënësve janë:Të respektojnë orarin eparaqitjes në shkollëTë kujdesen për vetenPërgjegjësiTë zbatojnë rregullorene shkollësTë respektojnë rregulloren eshkollës dhe rregullat në familjeDëgjohen me vëmendje mendimet e nxënësve dhe nxjerren të përbashkëtat dhe dallimet midis detyrave dhepërgjegjësive.Ndërtimi i njohurive: Diagrami i VenitMësuesi/ja bën në tabelë diagramin e Venit.Nxënësit duhet të nxjerrin të përbashkëtat dhe dallimet midis detyrave dhe përgjegjësive. Mësuesi/ja dëgjonpërgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura. Me tej, ai/ajo pyet:DetyratTë vijnë të përgatitur në mësim______________________________Të përbashkëtat______________________________Përgjegjësitë20Pllakat - Vizatim me përmasa të mëdha, zakonisht me ngjyra dhe me një tekst të shkurtër, që shpreh një ide të caktuar,shumëfishohet në shtypshkronjë dhe vendoset në rrugë a në një vend tjetër të dukshëm si reklamë.

- Cila është lidhja dhe varësia midis të drejtave dhe përgjegjësive?Shoqërojeni mendimin tuaj me shembuj nga jeta e përditshme.Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Të drejtatDetyratPërgjegjësitëNxënësve u kërkohet të lexojnë të drejtat dhe përgjegjësitë e qytetarit dhe të bëjnë komente për to. Paraqitennë tabelë të drejtat dhe përgjegjësitë e qytetarit.LigjorePolitikeShoqëroreTë drejtatE drejta e votës sapo mbush moshën18 vjeç.E drejta e krijimit ose anëtarësimit nënjë organizatë politike.Argëtimi, kërkesë për ndërtim këndeshsportive etj.PërgjegjësitëTë marrë pjesë në zgjedhje, të kryejëshërbimin e detyruar ushtarak; tëpaguajë taksat.Të jetë tolerant ndaj mendimit tëkundërt, të ketë frymën e mirëkuptimitdhe kompromisit.Mbrojtja e mjedisit, ndihma për njerëzitme aftësi të kufizuara, sjellja sipasrregullave të shoqërisë.Përforcimi: Punë në grupeMësuesi/ja shtron pyetje:- Cilat janë detyrat dhe përgjegjësitë e një anëtari të jurisë në një konkurs a në një veprimtari artistike?Kjo etapë do të organizohet nëpërmjet një veprimtarie konkrete. Në këtë etapë, mësuesja ngre tre grupe kusecilit prej tyre i jep një detyrë. Një juri vlerëson punën e secilit grup. Pasi juria jep vlerësimet e veta, diskutohetme të gjithë nxënësit për përgjegjësinë që treguan anëtarët e jurisë.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 20.Tema 2. Letër një zyrtari të pushtetit vendor?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:? Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiDiskutimNdërtimi i njohurivePërforcimi• Të listojë problemet e zonës ku banon.• Të renditë disa rregulla mirësjelljeje, që ndiqen për t’i shkruar një letër një zyrtari të lartë.• Të shkruajë vetë një letër zyrtare.komunitet, anëtar i komunitetit, njësi bashkiake, zyrtar, pushtet vendor, ndryshim.modele letrash, tabakë të bardhë letre, lapostila, stilolaps, zarf, pullë.ShpjegimShkrim i lirë21

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: DiskutimPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të mendojnë për pakminuta për problemet që kanë në komunitetin ku jetojnë dhe u drejton pyetjet:- Kujt mund t’i drejtohemi për zgjidhjen e problemeve që kemi në zonën tonë?Ndërtimi i njohurive: ShpjegimPas përgjigjeve që japin nxënësit, mësuesi/ja thekson rëndësinë që kanë letrat në komunikimin mesnjerëzve. Më pas, ai/ajo shpjegon rëndësinë e komunikimit të saktë dhe të qartë për trajtimin e çështjeveqë shqetësojnë njerëzit, komunitetin, si dhe për shprehjen e mendimeve apo kritikave për tema të caktuara.Gjithashtu, mësuesi/ja paraqet në tabakun e bardhë të letrës disa rregulla të shkrimit të një letre zyrtare, kunë fillim është koka e letrës, adresa e dërguesit. Data shkruhet në të djathtë, në krye. Letra mbyllet me fjalët‘sinqerisht’, ‘me respekt’, etj., dhe firmoset nga shkruesi. Mësuesja vizaton një letër të tillë në dërrasë dhe/osetregon një letër të shkruar zyrtare. Ajo shkruan në dërrasë elementët kryesorë që përbëjnë një letër zyrtare.Përforcimi: Shkrim i lirëMësuesi/ja mund t’i orientojë nxënësit t’i drejtojnë nga një letër zyrtarit më të lartë të shkollës.Me qëllim përforcimin e njohurive të marra, mësuesi/ja rikujton rregullat dhe u kërkon nxënësve të shkruajnënjë letër. Ajo i orienton ata të përqëndrohen në pikat e diskutuara më parë. Nxënësit lexojnë në klasë letrat epërgatitura në praninë e një jurie që e kanë zgjedhur vetë për të vlerësuar letrat që i kanë dërguar zyrtarit të lartë.Në këtë vlerësim nxënësit përqendrohen në: Mënyrën se si është shkruar letra; Problemet që ngrihen në to;Zgjidhjet e propozuar për këto probleme.Juria përzgjedh letrën më të mirë dhe ia dërgon atë një zyrtari të pushtetit vendor.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 22.Tema 3. Anëtarët e pakicave kombëtare janë edhe qytetarë shqiptarë???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:• Të përkufizojë termin pakicë kombëtare dhe pakicë gjuhësore..• Të dallojë karakteristikat dhe vlerat e pakicave kombëtare në vendin tonë.• Të shtjellojë mënyrat e forcimit të respektit ndaj diversitetit kulturor dhe etnik tëpakicave.pakicë (minoritet) kombëtare, kulturë, diskriminim, nomad, zakone, homogjen,gjuhë amtare.Mjetet: magnetofon, kaseta me këngë greke, sllave dhe rome, foto dhe pamje nga mënyra ejetesës së pakicave maqedonase, greke dhe rome; pjesë letrare kushtuar fëmijëve tëpakicave; pjesë nga Kushtetuta e Shqipërisë për pakicat kombëtare.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohurivePunë me grupePërforcimiShkrim i lirë22

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja vë në magnetofon një kasetë me muzikë grekedhe maqedonase. Mësuesi/ja u kërkon nxënësve t’i dëgjojnë me vëmendje dhe u kërkon atyre të tregojnë secilit komb u përkasin këto këngë. Më pas ajo shtron pyetjet:- A keni dëgjuar ndonjëherë fjalët minoritet ose pakicë?- A ka pakica kombëtare që jetojnë në vendin tonë? Nëse po, cilat janë ato?- Si trajtohen në Shqipëri pakicat kombëtare nga shteti shqiptar?- A mund të themi se pakicat kombëtare janë ura lidhëse të miqësisë midis popujve?Ndërtimi i njohurive: Punë me grupePër t’i njohur nxënësit me të drejtat e pakicave kombëtare, të përcaktuara në Kushtetutë dhe në DeklaratënUniversale të të Drejtave të Njeriut, mësuesja i ndan nxënësit në tri grupe, ku secili grup lexon pjesën qëudhëzon mësuesi/ja.‣Grupi i parë: lexon pjesë nga Kushtetuta e Shqipërisë që bën fjalë për pakicat kombëtare.‣Grupi i dytë: lexon nenet përkatëse nga Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut për pakicat kombëtare.‣Grupi i tretë: zgjedh nene nga Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, që lidhen me pakicat kombëtare.Pas disa minutave, nxënësit u tregojnë shokëve materialin që studiuan. Mësuesi/ja bën plotësimet përkatësepër secilën pjesë që kanë trajtuar grupet.Përforcimi: Shkrim i lirëMësuesi/ja u kërkon nxënësve të formulojnë mendimet e tyre në lidhje me qëndrimin që duhet të mbajnë atanë rastin kur në klasën e tyre ka nxënës nga komuniteti rom, maqedonas apo grek.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 24.Tema 4. Si të parandalojmë përdorimin e drogave dhe dëmtuesve të tjerë të shëndetit???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohurivePërforcimi• Të dalë në përfundimin se përdorimi i drogave është i dëmshëm për shëndetin.• Të dallojë vlerat e parandalimit të përdorimit të substancave të dëmshme.• Të vlerësojë kontributin individual lidhur me parandalimin e dukurisë.substanca të dëmshme, i paligjshëm, drogë, shkaqe, pasoja.shiringë, postera, broshura për duhanin, drogën, SIDA-n dhe alkoolin, fotografi tënjerëzve të sëmurë prej substancave narkotike, Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut.Punë me grupeDiskutim23

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshNxënësit njihen me temën e mësimit dhe mësuesi/ja u drejton pyetjet:- Cilët janë armiqtë e shëndetit të njeriut?- Cilët janë disa nga sëmundjet e rënda?Dëmtimi i shëndetit- Pse pirja e duhanit dhe alkoolit është e dëmshme për shëndetin e njeriut?- Cilat janë arsyet që njerëzit drogohen?Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe shkruan në dërrasë disa nga më të saktat si nëpërmbajtje, ashtu edhe në formulim, duke bërë ndërhyrjet përkatëse për të nxitur pjesëmarrjen e të gjithë nxënësve.Ndërtimi i njohurive: Punë në grupeMësuesi/ja fillon t’u flasë nxënësve për llojet e sëmundjeve që prekin moshën shkollore dhe shkaqet e tyre,si dhe kujdesin që duhet të tregojnë ata për shëndetin e tyre. Në këtë pjesë mësuesi/ja i kushton vëmendjetë veçantë rreziqeve që sjell përdorimi i duhanit, drogës dhe alkoolit. Ai/ajo diskuton me nxënësit për pasojatnegative që sjellin ato në shëndetin e njeriut, sidomos të fëmijëve. Më pas, mësuesi/ja ndan klasën në grupe.Pas ndarjes së klasës në tri grupe, mësuesi/ja shpërndan materialet dhe mjetet e mësimit, si posterat dhebroshurat për drogën, alkoolin dhe duhanin dhe i pyet ata:- Çfarë mesazhi përcjellin këto materiale?- Si do ta përcillni ju këtë mesazh në shtëpi dhe në komunitetin ku jetoni?Më pas, secili grup përgatit një poster kundër përdorimit të duhanit, drogave dhe alkoolit. Përfaqësuesi igrupit e paraqet posterin e grupit të tij para klasës dhe shpjegon mesazhin e tij.Përforcimi: DiskutimiDiskutojmë me psikologen e shkollës dhe organizojmë së bashku një veprimtari për parandalimin e përdorimittë substancave të dëmshme në klasë. Mësuesi/ja fton psikologun/en e shkollës dhe së bashku me të përdorinpostera dhe materiale të tjera, në të cilat demonstrohen mënyrat e parandalimit të përdorimit të drogës. Po ashtu,me ndihmën e psikologut/es, ajo rithekson pasojat negative në shëndetin e njeriut që ka përdorimi i drogave.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 27.Tema 5. Si të përballemi me problemin HIV/SIDAObjektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:?• Të përkufizojë termat HIV dhe SIDA.Fjalë kyç:??Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimi• Të dallojë rrugët e transmetimit të tyre.• Të argumentojë mënyrat e parandalimit të përhapjes së sëmundjes.HIV, SIDA, test, paragjykim, imunodefiçencë, transfuzion, sistem imunitar.raporte e të dhëna mbi HIV/SIDA-n, broshura për këtë temë, Deklarata Universale etë Drejtave të Njeriut.Stuhi mendimesh, pyetje-përgjigjeShpjegimMarrëdhëniet pyetje-përgjigje24

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimesh, pyetje-përgjigjeNxënësit njihen me temën e mësimit dhe mësuesi/ja u drejton pyetjet:- A keni dëgjuar termat HIV dhe SIDA apo AIDS?- Si merret virusi HIV dhe infeksioni SIDA?HIV/SIDA - A është ai i përhapur në vendin tonë?- A mund të bëjë jetë normale një person i infektuar me këtë sëmundje?- Si duhet të sillemi me një person të infektuar me këto sëmundje?Ndërtimi i njohurive: ShpjegimMësuesi/ja u shpërndan nxënësve broshurat me temë të HIV/SIDA dhe shpjegon:- ç’është SIDA,- nga se shkaktohet- si transmetohet.SIDA është një sëmundje që shkaktohet nga virusi HIV (virusi i imunodefiçencës njerëzore), Ai hyn nëgjakun e njeriut, shumëzohet ngadalë dhe shkatërron aftësinë e organizmit për të luftuar sëmundjet, pra, preksistemin imunitar, që është një mekanizëm që e mbron organizmin nga sëmundjet dhe infeksionet. SIDA edobëson aq shumë sistemin imunitar, sa organizmi nuk përballon asnjë infeksion të rastit, prandaj të sëmurëtme SIDA bartin dhe shumë sëmundje të tjera, që në mjaft raste çojnë në vdekjen e të sëmurit.SIDA jeton në lëngjet e trupit të njeriut, si p.sh., në gjak etj. Ajo merret në mënyra të ndryshme, si nëpërmjetshiringave të përdorur më parë nga njerëz të infektuar me këtë sëmundje, përdorimi i mjeteve të papastranga dentisti, (të përdorura më parë te të infektuarit); nga nëna te fëmija dhe në marrëdhënie të pambrojturaseksuale me një të infektuar.Përforcimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje- Çfarë përfshin sëmundja?- Si përhapet ajo?- Si mund të prekë njerëzit, familjet dhe komunitetin ku ata jetojnë?- Si i zbulon ai ndjenjat, si: frika, zemërimi, frika, shpresa, turpi etj.??Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 29.Tema 6. Për një shkollë dhe një shoqëri më të sigurt???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin krim ose sjellje kriminale.• Të përshkruajë shkaqet e krimeve në moshat e reja.• Të renditë masat, rrugët dhe mënyrat për parandalimin e krimit.Fjalë kyç:Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimesh, pyetje-përgjigjeNdërtimi i njohurivePërforcimikrim, sjellje kriminale, kundërvajtje penale, presion, Kodi Penal, përkatësi në grup.foto të burgjeve të të miturve, artikuj të ndryshëm që bëjnë fjalë për zbulimin ekrimeve dhe arrestimin e kriminelëve, Kodi Penal, Konventa për të Drejtat e Fëmijëve.Punë me grupePunë në grup, lojë në role25

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimesh, pyetje-përgjigjePasi shkruan termin krim në dërrasë të zezë, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve:- Cilat janë shkaqet e krimit?Krim- Cilat mosha kryejnë më tepër krime?- Si mund të luftohet krimi?- Cilat janë mënyrat që mund të parandalojmë krimin?Plotësohet skema.Ndërtimi i njohurive: Punë në grupMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë përgjigjet që ajo mendon se janë më interesante dhe fillon shpjegiminpër krimin dhe sjelljet kriminale, si: vjedhjet, grabitjet, rrahjet, dhuna në familje, prostitucioni. Ndërkohë ajoorienton nxënësit të lexojnë për disa minuta tekstin e mësimit dhe i ndan ata në grupe.‣ Grupi i parë: të japë mendime për nenet që parashikon Konventa për dënimin dhe mbrojtjen e fëmijëve;‣ Grupi i dytë: të evidentojë disa nga masat më të efektshme për parandalimin e krimit te moshat e reja;‣ Grupi i tretë: të evidentojë shkaqet e dhunës në familje dhe masat ose mënyrat e parandalimit të saj.Përforcimi: Punë në grup, lojë në roleMësuesi/ja fton nxënësit të ndahen në tri grupe dhe secili grup përcakton një situatë që jepet në tekst terubrika “Si të thuash jo” ose e zgjedhur nga jeta dhe përvoja e tyre, në të cilat ata kanë mundur të parandalojnëfutjen në situata të papërshtatshme.Mësuesi/ja vëzhgon nxënësit duke luajtur rolet e tyre dhe mund të bëjë ndërhyrjet përkatëse për të siguruarse rolet përqëndrohen në udhëzimet e mësueses.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 31.26Tema 7. Të kuptojmë dhe pakësojmë sjelljet e pahijshme??Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin ndjenjë.• Të klasifikojë ndjenjat.• Të përcaktojë ndjenjat dhe sjelljet që lidhen me to.Fjalë kyç:Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiDiskutimNdërtimi i njohurivePërforcimindjenjë, zgjidhje problemi, tallje, dhunë, respekt.foto me pamje nga aksidente në rrugë, informacione për krime apo ngjarje e sjelljetë pahijshme, postera kundër dhunës, Konventa për të Drejtat e Njeriut, Konventa përtë Drejtat e Fëmijëve.Ditari dypjesëshPunë në grupe?Zhvillimi i mësimitParashikimi: DiskutimMësuesi/ja i fton nxënësit të shohin dy fotot e paraqitura në tekst. Ai/ajo i pyet për ndjenjat dhe përshtypjetqë u shkaktojnë dy pamjet. Nxënësit diskutojnë me njëri-tjetrin.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshKjo metodë nxit nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshme, duke lidhur ngushtë pamjet me atë që lexojnë.Mësuesi/ja e ndan tabelën në dy pjesë dhe orienton nxënësit të bëjnë të njëjtën gjë në fletoret e tyre.Fjalia ose çështjaKomenti nga nxënësi- Ndjenjat - Të këndshme, si: gëzim, lumturi, krenari.- Të pakëndshme, si: dhimbje, inat, zemërim, frikë, zhgënjim.- Ndryshimi midis një ndjenje dhesjelljes që vjen prej saj.- Duhet të gjejmë rrugën e duhur për të shprehur ndjenjat tona,në mënyrë që sjellja që shkaktohet nga ndjenjat tona të moslëndojë të tjerët.- Zgjidhja e problemit - Planifikim- Ndryshim- Marrje vendimi → pasojat- Hapat për zgjidhjen e njëproblemi- Ndalo dhe mendo: - Cili është problemi?- Mendo për zgjedhjet e mundshme.- Mendo për pasojat e çdo veprimi për zgjedhjet e mundshme.- Bëj një plan.Përforcimi: Punë në grupeMësuesi/ja jep pesë situata dhe i ndan nxënësit në pesë grupe (një situatë - një grup). Situata mund tëmerren në kutinë në fillim të faqes 33 të teksti. Nxënësit duhet të listojnë disa nga rrugët e mundshme përzgjidhjen e situatave.Në rubrikën “Veprimtari në klasë”, mësuesi/ja udhëzon nxënësit të kontrollojnë njohuritë e marra në mësimine ditës, duke kryer veprimtari në klasë dhe për çdo pikë kërkon mendimin e nxënësve.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 34.Tema 8. Si mund të kontribuoni si pjesë e një grupi??Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin shoqatë.• Të listojë rrugët e krijimit të një shoqate.• Të analizojë anët e dobishme të misionit të një shoqate.Fjalë kyç:Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiPyetje-përgjigjeNdërtimi i njohurivePërforcimishoqatë, qëllim, veprimtari afatgjatë, besueshmëri.fotografi nga veprimtari të shoqatave, pllakate të krijuara nga shoqata të ndryshme, emrashoqatash veprimtaria e të cilave ndihmon në zhvillimin e arsimit, ligji “Për shoqatat”.ShpjegimPunë në grup27

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Pyetje-përgjigjeMësuesi/ja iu paraqet nxënësve postera të shoqatave të ndryshme dhe u bën pyetje:- Çfarë kuptoni ju me shoqatë?- Cili është qëllimi i krijimit të një shoqate?- A do të dëshironit të krijonit edhe ju një shoqatë?- A bëjnë pjesë prindërit tuaj në ndonjë shoqatë?Ndërtimi i njohurive: ShpjegimMësuesi/ja u shpjegon nxënësve qëllimin e krijimit të shoqatave; kontributin e tyre në zhvillimin e shoqërisëdemokratike, rrugët dhe procedurat për krijimin e shoqatës, detyrimet që kanë anëtarët e shoqatës, kuanëtarësia është vullnetare.Më pas, nxënësit bashkohen me njëri-tjetrin sipas mendimeve të tyre të përbashkëta për probleme dheçështje të ndryshme në komunitetin ku ata jetojnë. Po ashtu, u shpjegohet nxënësve se shoqatat kryejnëveprimtari të ndryshme jofitimprurëse për zhvillimin ose zgjidhjen e një çështjeje të caktuar të shoqërisë. Paskësaj, nxënësit plotësojnë tabelën e mëposhtme:Shoqata që duam të krijojmë ne është .................................................., për arsye se ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Shoqata jonë ka si qëllim: ......................................................................................................................Anëtarët e saj janë: ......................................, .........................................., ...........................................,......................................, .........................................., ..................................., .......................................Numri i anëtarëve të shoqatës sonë është: ..........Deri tani shoqata jonë ka kryer këto veprimtari:1. ...................................................................................................................................................2. ...................................................................................................................................................3. ...................................................................................................................................................Objektivat e shoqatës sonë për të ardhmen, janë si më poshtë:1. ...................................................................................................................................................2. ...................................................................................................................................................3. ...................................................................................................................................................28Përforcimi: Punë në grupPas plotësimit të tabelës së mësipërme, nxënësit diskutojnë duke bërë krahasim midis shoqatave që kanëkrijuar ata, ngjashmëritë dhe ndryshimet midis këtyre shoqatave në objektivat dhe veprimtaritë e tyre, si dhezgjedhin organet drejtuese të këtyre shoqatave. Ata vendosin të krijojnë një shoqatë në ndihmë të fëmijëve nënevojë. Për këtë, me ndihmën dhe udhëzimet nga mësuesja, ata përcaktojnë hapat për krijimin e shoqatës.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 36.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”TEST PËR KreuN II1. Plotëso.Të drejtat dhe liritë ..................................................................... duhet t’u garantohen ...................................................., pavarësisht nga gjinia, ............................, ....................................., ...................................,.........................................2. Çfarë është përgjegjësia dhe cilat janë përgjegjësitë që ke ti si nxënës?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Krahaso të drejtat me përgjegjësitë.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. Cilat janë pakicat kombëtare në vendin tonë? Shkruaj karakteristikat e tyre.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Plotëso.Droga, alkooli dhe duhani janë ________________________________________________________________________________________________________________________________________________.6. Shkruaj tri nga problemet më të vështira për shoqërinë lidhur me mbrojtjen e shëndetit.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________29

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”7. Cilat janë disa nga masat parandaluese që frenojnë përhapjes e SIDA-s?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________8. Si duhet të sillemi me një person të infektuar me HIV/SIDA?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________9. Shkruaj disa nga shkaqet që çojnë të rinjtë në rrugën e krimit.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________10. Ç’do të thotë “të refuzosh në mënyrë bindëse, por të sjellshme”?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________11. Rendit hapat për zgjidhjen e një problemi.a. _________________________________________________________________________________b. _________________________________________________________________________________c. _________________________________________________________________________________d. _________________________________________________________________________________12. Listo rrugët e krijimit të një shoqate.a. _________________________________________________________________________________b. _________________________________________________________________________________c. _________________________________________________________________________________d. _________________________________________________________________________________30

Tema 1. Ligje dhe zakoneParashikimiKAPITULLI IIIPUSHTETI, AUTORITETI, QEVERISJAObjektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:?• Të përkufizojë termat ligj dhe zakon.Fjalë kyç: ligj, zakon, kushtetutë, Kuvend.??Mjetet:Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të dallojë ndryshimet midis ligjit dhe zakonit.• Të argumentojë rëndësinë e ekzistencës së ligjit në shoqëri.Kushtetuta e Shqipërisë, dispozitat normative, Konventa për të Drejtët e Fëmijëve,foto me pamje nga ritet dhe zakonet e krahinave të ndryshme të sjella nga nxënësit.Stuhi mendimeshDitari dypjesëshPërforcimiDiagrami i Venit?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët kyç dhe kërkon nga nxënësit shpjegime për secilën fjalë. Pasidëgjon përgjigjet e nxënësve, i orienton ata të ndajnë fletoren në dy pjesë dhe të shkruajnë në njërën anëfjalinë dhe në anën tjetër komentet.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshNdërtohet në tabelë ditari dypjesësh, i cili plotësohet me komentet e nxënësve.Fjalia ose çështjaZakonetKomenti nga nxënësi- Rregulla të pashkruara.- Ndryshojnë sipas vendeve ose krahinave.- Trashëgohen brez pas brezi.- Nuk janë të detyrueshme.LigjetMoszbatimi i zakoneve- Janë rregulla të shkruara.- Të detyrueshme për të gjithë shtetasit e një vendi.- Miratohen në Kuvend (Parlament).- Bazohen në kushtetutën e vendit.- Para ligjit të gjithë janë të barabartë.- Krijon përplasje brezash: brezi i vjetër që kërkon tëndjekë zakonet; brezi i ri që kërkon t’i ndryshojë ato;Moszbatimi i ligjit- Çon në dënimin e shkelësit të ligjit.31

?Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Përforcimi: Diagrami i VenitNxënësve u paraqitet diagrami i mëposhtëm. Secili prej tyre evidenton të përbashkëtat dhe ndryshimet midisligjeve dhe zakoneve.Të veçantatLigjet- .............Të përbashkëtatZakonet- ..............Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 38.Të veçantatTema 2. Rëndësia e ligjeve?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç: ndëshkim, zbatim, mbrojtje, institucion.??Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përshkruajë me fjalët e tekstit rëndësinë e ligjeve.• Të dallojë ndikimin e ligjeve në jetë, familje, shkollë.• Të arrijë në përfundimin se ligjet ndihmojnë në zgjidhjen e problemeve të shoqërisë.Kushtetuta, rregullorja e Kuvendit të Shqipërisë, Kodi i Familjes.Stuhi mendimeshPema e mendjesPërforcimiPuna me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasë temën e mësimit dhe u drejton nxënësve disa pyetje:- Ç’kuptoni me ligj?- Pse janë të rëndësishme ligjet?Ligji- A ndikojnë ligjet në jetën tonë të përditshme?- Si e përfytyroni një shoqëri pa ligje?Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë mësimin për pak minuta dhe shkruan në dërrasën e zezë togfjalëshinrëndësia e ligjeve. Nxënësit japin mendimet e tyre rreth këtij togfjalëshi.RregullojnëmarrëdhënietNdryshojnë sipasnevojave e problemeveRëndësia e ligjeveJapin siguriParandalojnë konfliktetdhe krimet32Përforcimi: Puna me tekstinNxënësit do të listojnë arsyet pse janë të rëndësishme ligjet dhe plotësojnë tabelën e paraqitur në rubrikën‘Veprimtari në klasë’ në faqen 40 të librit.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 40.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Tema 3. Procesi i përgatitjes së ligjeve?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:? Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përkufizojë termin projektligj.• Të tregojë hapat e përgatitjes dhe miratimit të një ligji.• Të dalë në përfundimin se botimi i ligjit është i rëndësishëm.projektligj, votim, deputet, Fletore zyrtare, komision parlamentar.rregullorja e Kuvendit, Kushtetuta, Fletore zyrtare, foto me pamje ngapunimet e komisionit të ligjeve të Kuvendit të Shqipërisë, rregullorja e shkollës.Stuhi mendimeshINSERTPërforcimiShkrim i lirë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit dhe u drejton nxënësve disa pyetje:- Pse hartohen ligjet? Si krijohen ligjet e reja?- Cili i harton ligjet? Cili i miraton ato?- Cili ka të drejtë t’i ndryshojë ligjet?Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë për disa minuta mësimin me teknikën e INSERT-it. + – ?Nxënësit e dinëInformacioni është i ri.Informacion që e Informacioni shtesë.informacionin që po lexojnë.dinin ndryshe.Ligjet rregullojnëmarrëdhëniet në shoqëri.Kushtetuta shërben si bazëpër të gjitha ligjet e tjera.Projektligji propozohet nga Këshillii Ministrave, çdo deputet ose20000 zgjedhës.Projektligj: ligj i ri i pamiratuarende.Projektligji shqyrtohet ngakomisionet parlamentare dhevotohet nga Kuvendi nen për nendhe në tërësi.Shpallja: ligji dekretohet ngaPresidenti dhe botohet në Fletorenzyrtare.Ku dhe nga kushshkruhen ligjet?Cila është përbërjae komisioneveparlamentare?Çfarë ështëFletorja Zyrtare?Çdo etapë e miratimit të një projektligji mund të shoqërohet me foto të ndryshme.Përforcimi: Shkrim i lirëMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë një pikë të rregullores së shkollës dhe u kërkon nxënësve të japinmendimet e tyre secila do të ishte rruga që do të ndiqnin për ta ndryshuar atë.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 42.33

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Tema 4. Të drejtat dhe përgjegjësitë e individit në një shtet demokratik?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalët kyç: Liri, të drejta, përgjegjësi, detyrim ligjor? Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përkufizojë termat të drejta dhe përgjegjësi.• Të renditë burimet dhe përgjegjësitë qytetare ndaj shtetit dhe institucioneve të tij.• Të renditë disa të drejta të njeriut dhe të shpjegojë pse janë të rëndësishme.Konventa për të Drejtat e Fëmijëve, Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Kodi iProcedurës Administrative, Deklarata Universale për të drejtatdhe liritë themelore të njeriut, materiale me pamje nga zbatimi i të drejtavedhe përgjegjësive të shtetasveStuhi mendimeshPunë në grupePërforcimiRrjeti i diskutimit?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit dhe duke marrë parasysh njohuritë që nxënësit kanë marrëpër të drejtat dhe liritë e përgjegjësitë e qytetarëve në një shtet demokratik nga mësimet e kaluara, mësuesi/ja ftonnxënësit të mendojnë për pesë minuta për të drejtat dhe përgjegjësitë e tyre. Shënohen në tabelë disa prej tyre.Ndërtimi i njohurive: Punë në grupeNxënësit ndahen në grupe. Secili grup mendon një të drejtë dhe pasi diskutohet në grup, zbulojnë përgjegjësitëqë u lindin për të gëzuar atë të drejtë. Plotësohet në dërrasën e zezë tabela e mëposhtme.Të drejtat PërgjegjësitëTrajtim i barabartëMbrojtje ligjoreE drejta e fjalësE drejta e votësÇdo njeri duhet të sillet dhe t’u shërbejë njëlloj të tjerëve.Drejtësi për të gjithë dhe sipas ligjeve.Të mos thotë gënjeshtra, shpifje,Të votojë dhe të votohet (si senator i klasës apo në forumet drejtuese).E drejta e besimit fetarTë mos fyejë njerëzit e besimeve të tjera.Të jetë tolerant ndaj besimeve të tjera.Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja shtron pyetjen binar të cilën e shkruan në dërrasë të zezë:Po Pyetja JoA mendoni se një person që nuk ka votuar ka përmbushurpërgjegjësinë e tij si qytetar i një shoqërie demokratike?34

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Tema 5. Të drejtat dhe liritë e pakicave?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:? Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përshkruajë me fjalët e tekstit dallimet e grupeve shoqërore.• Të dallojë të drejtat e pakicave kombëtare.• Të përmendë institucionet që mbrojnë të drejtat e pakicave kombëtare.minoritet-pakicë, pakicë kombëtare, pakicë gjuhësore, diskriminim, organizatë.pjesë nga Kushtetuta e Shqipërisë për pakicat kombëtare, Konventa për të Drejtat eNjeriut, Kodi Civil i Republikës së Shqipërisë, Kodi Penal i Republikës së Shqipërisë.Stuhi mendimeshPunë me grupePërforcimiRrjeti i diskutimit?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve:- Çfarë kuptojmë me fjalën minoritet?- Cilat janë grupet minoritare që jetojnë në vendin tonë?- Çfarë vlerash sjellin pakicat kombëtare?- Kush i mbron të drejtat e pakicave kombëtare?Mësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën minoritet. Nxënësit bëjnë plotësimet përkatëse.malazezgrekromKonventa për tëDrejtat e NjeriutMinoritetKushtetuta e Republikëssë ShqipërisëpakicëmaqedonasNdërtimi i njohurive: Punë me grupeMësuesi/ja shkruan çështjet kryesore në dërrasën e zezë dhe u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin. Nxënësitndahen në tri grupe pune, duke i përcaktuar ato në:- pakica kombëtare greke, maqedonase, malazeze, rome.U kërkohet nxënësve të përcaktojnë karakteristikat fizike, gjuhën, traditat, origjinën dhe të drejtat e secilës pakicë.Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë rrjetin e diskutimit.Po Pyetja JoMësuesi/ja dëgjon argumentet që sjell secili nxënës dhe bën komente rreth tyre.?A është e drejtë që një bashkëmoshatari që i përket një pakicekombëtare t’i mohohet arsimimi në gjuhën e tij amtare?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 46.35

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Tema 6. Të drejtat e fëmijëve?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç: të drejta, konventë, nënshkrim, ndëshkim, fëmijë.? Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të renditë disa nga të drejtat themelore të fëmijëve.• Të dallojë rëndësinë e Konventës të të Drejtave të Fëmijëve.• Të listojë të përbashkëtat dhe ndryshimet midis Konventës për të Drejtat e Fëmijëvedhe Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut.pjesë nga Kushtetuta e Shqipërisë për të drejtat dhe liritë e njeriut, Konventa e tëDrejtave të Fëmijëve, Kodi i Familjes, Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut,botime dhe postera për të drejtat e fëmijëve.Parashikim me terma paraprakëDiagrami i VenitPërforcimiDiskutim i lirë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikim me terma paraprakëPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, si dhe fjalët kyç:12 3konventë ndëshkim fëmijëtë drejtaMarrëveshje e lidhur ndërmjetdy a më shumë shteteve përshkëmbime në fusha të ndryshme,me interes të përbashkët (tregtare,kulturore etj.).Masë dënimi qëmerret kundër dikujtpër një faj, dënim.Çdo personqë sa lindderi sa bëhet18 vjeç.Tërësia enormave qërregullojnëmarrëdhënietshoqërore.Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shpjegojnë lidhjen e këtyre fjalëve me njëra-tjetrën, duke u mbështetur nëidenë e të drejtave të fëmijëve.Mësuesi/ja u kërkon fëmijëve të krijojnë një tekst të shkurtër që të ketë si fjalë kyç termat e dhënë.Ndërtimi i njohurive: Diagrami i VenitMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë për disa minuta mësimin dhe të shkruajnë në fletoren e tyre disa nga tëdrejtat që ata mendojnë se janë më të rëndësishme, si dhe argumentojnë zgjedhjen e tyre. Pasi nxënësit të jenënjohur me Konventën e të Drejtave të Fëmijëve dhe Deklaratën Universale të të Drejtave të Njeriut, mësuesja ukërkon nxënësve të nxjerrin të përbashkëtat midis këtyre dy dokumenteve themelore të të drejtave.Të veçantatKonventa e të Drejtavetë FëmijëveDeklarata Universale etë Drejtave të NjeriutTë veçantatTë përbashkëtat36

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Disa nga të përbashkëtat që duhet të nxjerrin nxënësit janë:E drejta për arsim.E drejta për një trajtim të barabartë me të tjerët.E drejta për lirinë e shprehjes, opinionit dhe e besimit fetar.E drejta e argëtimit.E drejta e kujdesit shëndetësor etj.Përforcimi: Diskutim i lirë.Mësuesi/ja hap diskutimet në klasë me pyetjen:- Si reagoni kur ju shkelen të drejtat tuaja themelore?Dëgjohen përgjigjet që jep secili nxënës dhe bëhen komente rreth tyre.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 48.Tema 7. Sistemi i drejtësisë në Shqipëri???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin mosmarrëveshje.• Të dallojë institucionet që zgjidhin mosmarrëveshjet.• Të listojë rrugët që ndiqen për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.• Të dalë në përfundimin pse njerëzit i drejtohen gjykatës për zgjidhjen e konfliktevedhe mosmarrëveshjeve.Fjalë kyç:Mjetet:gjykatë, gjyqtar, avokat, mosmarrëveshje, konflikt.Kushtetuta e Shqipërisë, Ligji “Për Organizimin dhe Funksionimin e Ministrisë sëDrejtësisë”, Ligji “Për Gjykatën Kushtetuese”, Ligji “Për Organizimin dhe Funksionimine Sistemit Gjyqësor”, Ligji “Për Avokatinë”, botime të ndryshme për gjykatat, foto ngagjykatat në vendin tonë.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimesh, pyetje-përgjigjeNdërtimi i njohuriveShpjegimPërforcimiAnalizë rastesh?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimesh, pyetje-përgjigjePasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje.- Ç’është drejtësia?Drejtësia- Kush e vendos drejtësinë?- Kush e parandalon krimin në shkollë?- A mund të themi se shkolla është institucioni që edukon drejtësi?Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja i bën pyetjet më konkrete në marrëdhëniet e nxënësve menjëri-tjetrin ose me familjen apo shoqërinë.37

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”- A keni pasur mosmarrëveshje me njëri-tjetrin?- Si i keni zgjidhur këto mosmarrëveshje?Ndërtimi i njohurive: ShpjegimMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë për disa minuta mësimin, ndërkohë që ajo ndërton në dërrasëne zezë një skemë të llojeve të gjykatave në Shqipëri. Nëpërmjet një bashkëbisedimi, mësuesi/ja plotësontabelën në dërrasën e zezë.Nivelet e Gjykatave në Shqipëri, janë:- Civile;- Penale;- Administrative.Gjykata e LartëGjykata KushtetueseGjykata e Rrethitku banojmëLlojet e gjykatavenë vendin tonëGjykata e ApelitMë pas mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Sipas mendimit tuaj, cili është roli i gjykatës në zgjidhjen e një mosmarrëveshjeje apo konflikti?Mësuesi/ja plotëson mendimet duke shpjeguar se pas çdo vendimi gjyqësor, palët kanë të drejtë të ankohenpër vendimin në një gjykatë të shkallës më të lartë, pra, vendimi i Gjykatës së Rrethit ankimohet në Gjykatëne Apelit, e kështu me radhë.Përforcimi: Analizë rasteshMësuesi/ja jep një rast për diskutim “Pse njerëzit u drejtohen gjykatave për të zgjidhur konfliktet e ndryshmeqë mund të kenë?”.Diskutohen edhe rastet e paraqitura në rubrikën ‘Veprimtari në klasë’.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 50.38

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”TEST PËR KreuN III1. Plotëso.Ligji kryesor i një shteti është ___________________________________________________2. Përkufizo termin projektligj.__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Shëno hapat e përgatitjes së një ligji.a. _________________________________________________________________________________b. _________________________________________________________________________________c. _________________________________________________________________________________d. _________________________________________________________________________________e. _________________________________________________________________________________4. Rretho përgjigjen e saktë.Ku miratohen ligjet?a. Në Presidencë b. Në Qeveri c. Në Kuvendin e Shqipërisë5. A mendoni se një person që nuk voton ka përmbushur përgjegjësitë e tij si qytetar?PoJo6. Listo disa tipare që i bëjnë të dallueshme pakicat kombëtare.__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________7. Si e kupton shprehjen “Respektoni të tjerët siç respektoni veten”?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________8. Përkufizo termin konflikt.______________________________________________________________________________________9. Rendit llojet e gjykatave.______________________________________________________________________________________10. Plotëso.Drejtësia është ______________________________________________________________________39

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Tema 1. Puna dhe tregu i punësParashikimiKAPITULLI IVPRODHIMI DHE SHPËRNDARJAObjektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:?• Të përkufizojë termin punë.• Të renditë llojet e punës.• Të analizojë elementet e tregut të punës.Fjalë kyç:??Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimipunë, punë e papaguar, punë e paguar, treg pune, punëdhënës, punëmarrës.Kodi i Punës, kopje të një kontrate pune, foto me pamje nga kantiere pune si ndërtim,bujqësi, nga një kompani e suksesshme.Stuhi mendimeshDiagrami i VenitDiskutim i lirë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje.- Sipas mendimit tuaj, çfarë është puna?- Pse duhet të punojnë njerëzit?- Cilat janë disa nga profesionet që ju pëlqejnë më shumë?- Sipas mendimit tuaj, a duhet të punojnë fëmijët dhe pse?- A ka raste në vendin tonë të shfrytëzimit të punës së fëmijëve? Jepni shembuj.Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë disa prej tyre, të cilat ajo mendonse janë më interesantet.Ndërtimi i njohurive: Diagrami i VenitMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë për disa minuta mësimin, ndërkohë që ajo ndërton në dërrasën ezezë diagramin e Venit.Punë epaguarPunë epapaguarNëpërmjet një bashkëbisedimi dhe me ndihmën e mësuesit/es nxënësit nxjerrin në pah të përbashkëtat dhedallimet midis punës së paguar dhe asaj të papaguar.40Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja shtron dy pyetje për diskutim të lirë.- Pse fëmijët nuk duhet të punojnë pa mbushur moshën?- Pse është e dëmshme puna për fëmijët??Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 52.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Tema 2. Rëndësia e punës dhe e karrierës???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përkufizojë termin karrierë.• Të analizojë lidhjen e punës me arsimin.• Të krahasojë profesionin me karrierën.punë, karrierë, prirje, përgjegjësi, aftësi, interes, teknologji.Kodi i Punës, foto të njerëzve që kanë bërë karrierë, personalitete të ndryshmepolitike, kulturore dhe artistike.Parashikim me terma paraprakëPunë në grupPërforcimiTuri i galerisë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikim me terma paraprakëPasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja i fton nxënësit të shohin figurat e paraqitura në tekstdhe u kërkon atyre të japin mendime në lidhje me to, duke nxjerrë në pah profesionet që janë paraqitur në foto.Ndërtimi i njohurive: Punë në grupPasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja i ndan nxënësit në disa grupe, duke u caktuar detyra, si:o Sipas prirjeve tuaja, zgjidhni profesionin që doni të ushtroni në të ardhmen.o Cilat janë kontributet që jep në shoqëri profesioni që zgjodhët?o Cilën shkollë apo arsimim duhet të ndiqni për të marrë këtë profesion?Përforcimi: Turi i galerisëNxënësit shprehin prirjet e tyre në vizatim, muzikë, letërsi etj., dhe i paraqesin këto punë të shpejta paraklasës, duke i diskutuar ato me njëri-tjetrin. Mësuesi/ja bën plotësimet përkatëse duke i nxitur nxënësit tëvazhdojnë më tej prirjet e tyre në fusha që nxënësit mendojnë se kanë dhunti.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 54.Tema 3. Si të ndërtosh një biznesObjektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:?• Të përkufizojë termin biznes.• Të dallojë rrugët e menaxhimit të të ardhurave.• Të analizojë hapat për ndërtimin e një biznesi.Fjalë kyç:??menaxhim, burim, buxhet, të ardhura, nevoja, dëshira, joshje.Mjetet: “Ligji për Biznesin”, Kodi Civil i Shqipërisë, foto me pamje nga puna në një biznes.41

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiMarrëdhëniet pyetje-përgjigjeNdërtimi i njohurivePunë në grupPërforcimiDiskutimParashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjePasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje.- A ka ndonjëri prej jush pjesëtarë të familjes që merren me biznes?- Ç’do të thotë të menaxhosh (administrosh) paratë?- Cili është buxheti i familjes suaj?- Pse është i rëndësishëm biznesi për ekonominë e një vendi?Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja shkruan disa përgjigje në dërrasën e zezë, duke i renditur atosipas pyetjeve.Ndërtimi i njohurive: Punë në grupMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë për pak minuta tekstin, ndërkohë që ajo vizaton një tabelë nëdërrasën e zezë. Nxënësit ndahen në grupe.‣Grupi i parë: do të shprehë nevojat.‣Grupi i dytë: do të shprehë dëshirat.‣Grupi i tretë: do të merret me gjetjen e burimeve për plotësimin e tyre.‣Grupi i katërt: do të përcaktojë koston e tyre.Të dhënat që do të nxjerrë secili grup, shënohen në tabelën e mëposhtme:Nevojat Dëshirat Burimet për plotësimine tyreKostotMësuesi/ja i orienton nxënësit të përqendrohen fillimisht në plotësimin e nevojave, duke lënë në radhë të dytëdëshirat, të cilat mund edhe të mos plotësohen për shkak të pamundësisë së burimeve ose kostos së lartë.Mësuesi/ja i ndihmon nxënësit me disa pyetje:- A ka ndonjë nevojë që mund të renditet te dëshirat dhe anasjellas?- A ka ndonjë mundësi për të ulur koston në plotësimin e një nevoje apo dëshire?- Kur mund të kursehen para, me qëllim që të plotësohen nevojat më urgjente, duke lënë mënjanëdëshirat për një periudhë tjetër?42Përforcimi: DiskutimMësuesi/ja tregon se në shoqërinë e sotme, të rinjtë ndeshen me joshjen që sjellin modelet e reja të pajisjeveteknologjike, si: MP3, MP4 etj., veshjet e kushtueshme, celularët e shtrenjtë. Jepni mendimin tuaj se si duhettë reagojmë ndaj disa kërkesave ndoshta të tepruara, të cilat nuk përputhen me mundësitë financiare tëfamiljes.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 56.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”TEST PËR KreuN IV1. Përkufizo termin punë.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Krahaso punën e paguar me punën e papaguar.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Rendit disa nga punët që janë të dëmshme për fëmijët.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. Cilat janë disa nga profesionet që të pëlqejnë? Argumento përgjigjet e tua.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Përkufizo termin karrierë.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________6. Krahaso karrierën me profesionin.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________7. Plotëso.Buxheti familjar është _________________________________________________________________.8. Ç`do të thotë të menaxhosh të ardhurat e tua?________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________43

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Libër mësuesiEdukata shoqërore 7Përgatitur nga:Anila TabakuLumnije Hasaj44

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”45

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”46

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”47

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”49

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe i orienton ato në përfundimin: Mirëkuptimi shoqëror arrihet kurgrupi shoqëror respekton vendimet e marra nga shumica dhe punon që ato të zbatohen.Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja ndërton në dërrasë të zezë rrjetin e diskutimit:Po Pyetja JoA mund të merren vendime pa mirëkuptimin e të gjithëve?Mësuesi/ja dëgjon argumentet që sjell secili nxënës dhe bën komente rreth tyre.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 6.Tema 2. Marrëdhëniet në grupin shoqëror?• Të identifikojë ndikimin e rregullave dhe ligjeve në vendimmarrje.• Të dallojë rolin e traditave dhe zakoneve në rregullimin e marrëdhënieve shoqërore.• Të argumentojë rëndësinë e përcjelljes së vlerave dhe traditave brez pas brezi.Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç: rregull, ligj, tradita, zakone.??Mjetet:Kushtetuta e Shqipërisë, Kodi Civil, Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut, fotome pamje nga një veprimtari ose mbledhje me shumë njerëz, pamje të nxënësve qëpunojnë në grup për realizimin e një veprimtarie.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiParashikim me terma paraprakëNdërtimi i njohurivePunë në grup dhe INSERTPërforcimiMarrëdhëniet pyetje-përgjigje?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikimi me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalët kyç të mësimit.RregullLigjTraditëZakonNormë a parimqë rregullonecurinë nëmarrëdhënietmes njerëzve.Normë, rregull qëvendoset nga organimë i lartë i pushtetitshtetëror dhe është edetyrueshmepër të gjithë shtetasitdhe organet shtetërore.Norma ,rregulla, pasurishpirtërore, zakone,virtyte etj., që janëformuar historikisht nëjetën e një populli dheqë ruhen, trashëgohenbrez pas brezi.Rregull a normë nëmënyrën e jetesës (nësjellje, veshje etj.), evendosur historikisht e qëzbatohet si ligj i pashkruarnga një popull dhetrashëgohet brez pas brezi.51

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Duke përfituar edhe nga njohuritë që nxënësit kanë nga viti i kaluar shkollor, mësuesi/ja u kërkon atyre të thonë njërregull, një ligj, një zakon, një traditë nga krahina e tyre dhe dëgjon mendimet e tyre. Më pas, u drejton disa pyetje:• Si ndikojnë zakonet dhe traditat në jetën tuaj të përditshme?• A janë të detyrueshme traditat dhe zakonet për t’u zbatuar? Pse?• Ku dallojnë ligjet nga zakonet?Ndërtimi i njohurive: Punë në grup dhe INSERTDuke marrë shkas nga përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja i ndan nxënësit në disa grupe pune sipasparapëlqimeve:‣ grup për filmin,‣ grup për sportet,‣ grup për letërsinë,‣ grup për muzikën etj.Grupeve u kërkohet që në fletoren e klasës t’u përgjigjen pyetjeve të mëposhtme për 5-7 minuta.• Cilët aktorë ju pëlqejnë dhe cilat video të tyre keni blerë kohët e fundit?• Cili është sporti juaj i parapëlqyer dhe pse?• Cili është libri i fundit që keni lexuar?• Cili këngëtar/grup muzikor dhe këngë ju pëlqen?Pasi nxënësit kanë mbaruar punën, mësuesi/ja i udhëzon të lexojnë për pak minuta tekstin. Në këtë çast ajondërthur metodën e punës në grup me metodën e INSERT-it, e cila është një metodë që nis me rikujtimin enjohurive të fituara më parë dhe lejon nxënësit të kontrollojnë shkallën e të kuptuarit gjatë leximit të tekstit.Mësuesi/ja i fton nxënësit të lexojnë mësimin dhe në dërrasë të zezë ndërton tabelën e INSERT-it, ndërkohënxënësit e ndërtojnë këtë tabelë në fletoret e tyre. + – ?Nxënësit e dinëinformacionin që po lexojnë.Nxënësit nuk e dinëinformacionin që lexuan.Informacioni qënxënësit e dinin ndryshe.Informacioni shtesë.Grupi shoqëror mbështetetnë rregulla dhe ligjeZakonet dhe traditatndikojnë në rregullimine marrëdhënieve midisnjerëzveZakone dhe traditatë ndryshme nga atotë krahinës së tyrePërforcimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje:• Ku mbështeten vendimet që marrin grupet shoqërore?• Si ndihmojnë rregullat në marrëdhëniet midis njerëzve në komunitetin ku jetoni?• Cilat janë traditat dhe zakonet që zbatohen në komunitetin tuaj?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet që sjell secili nxënës dhe bën komente rreth tyre.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 8.52

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Tema 3. Qytetarë aktivë në marrjen e vendimeve?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç: vendim, pjesëmarrje, vendimmarrje.??Mjetet:• Të përkufizojë termin angazhim qytetar.• Të përcaktojë rolin e qytetarëve në marrjen e vendimeve.• Të vlerësojë drejt alternativat e zgjedhjes dhe pasojat për marrjen e një vendimi.Kodi Zgjedhor, Kushtetuta e Shqipërisë, fotografi dhe materiale të ndryshme shtypiqë paraqesin procesin e votimit.ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohuriveStuhi mendimeshDitari dypjesëshPërforcimiPunë me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë thënien: “Çdo qytetar i mirë duhet të shqetësohet dhe të marrëpjesë në çështjet e familjes, të shkollës dhe të komunitetit ku jeton, pra të ketë angazhim qytetar.”Mbrojtja e mjedisitLufta kundër duhanit elëndëve narkotikeAngazhim qytetarPjesëmarrja nëprotesta publikeMë pas, mësuesi/ja pyet: - A mendoni se angazhimi qytetar është për të mirën tuaj, të familjes, të fqinjëvedhe komunitetit ku bëni pjesë? Jepni mendimin tuaj.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndërton tabelën e ditarit dypjesësh në dërrasën e zezë.Fjalia ose çështjaQytetaria në vendimmarrjerealizohetKomenti nga nxënësi- Me grupimin e individëve sipas interesave të caktuara;(kjo bëhet me takime, pjesëmarrje në organizata, tubime etj.)- Më pjesëmarrjen e çdo individi në votim.Pjesëmarrja në këtëvendimmarrje- Rrit përgjegjësinë qytetare të individit;- U ofron qytetarëve mundësi që të dëgjohet zëri i tyre.Përforcimi: Punë me tekstinPas plotësimit të tabelës edhe me pjesëmarrjen e nxënësve, mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të hapin librinnë faqen 10 dhe të lexojnë në tabelën me titull: “Vendime të marra nga qytetarët sipas grupeve”. Në këtë tabelënxënësit duhet të evidentojnë pikat ku ata mendojnë se roli i tyre në vendimmarrje është i dukshëm.53

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”KREU IIORGANIZIMI DHE FUNKSIONI I SHTETIT DEMOKRATIKTema 1. Shteti demokratik???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç:Mjetet:• Të listojë parimet e një shtetit demokratik.• Të përshkruajë veprimet e parimeve demokratike në jetën e komunitetit.• Të analizojë vlerat pozitive të parimeve të shtetit demokratik.të drejtat e njeriut, pushtet, ndarje e pushteteve, parimi i shumicës, pozitë, opozitë,sistem shumëpartiak.Kushtetuta e Shqipërisë, rregullorja e Kuvendit të Shqipërisë, fotografi dhe materialetë ndryshme shtypi që paraqesin mbledhje të qeverisë, seanca plenare në Kuvendine Shqipërisë etj.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiDiskutimNdërtimi i njohuriveShpjegim dhe piramida e mendjesPërforcimiPunë në grup?Zhvillimi i mësimitParashikimi: DiskutimPasi paraqet temën e re, mësuesi/ja bën disa pyetje për të nxitur diskutimin.• Cilat janë disa nga parimet mbi të cilat ndërtohet një shtet demokratik?• Duke pasur parasysh njohuritë e marra nga historia, cilat janë karakteristikat e një shteti me sistemnjëpartiak ose diktatorial?• Cilat janë parimet që udhëheqin jetën tuaj të përditshme?Pasi i dëgjon me interes përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja diskuton me ta përgjigjet, si dhe plotëson disa prejtyre, duke nxitur diskutime edhe mes vetë nxënësve.Ndërtimi i njohurive: Shpjegim dhe piramida e mendjesDuke marrë shkas edhe nga diskutimet e nxënësve, mësuesi/ja fillon të shpjegojë disa nga parimet themeloretë funksionimit të një shteti demokratik. Ai/ajo shtjellon se shteti demokratik ka në themel të tij respektimin etë drejtave të njeriut, mbizotërimin e ligjit, parimin e përfaqësimit, ndarjen e pushteteve dhe pavarësinë e tyre,parimin e shumicës dhe respektimin e opozitës.Theksohet se pa këto parime funksionimi i një shteti demokratik është i pamundur. Edhe shtetet diktatorialepërdorin disa nga këto parime, por ato i zbatojnë në mënyrë mjaft të cunguar ose të pjesshme.Për të ndërtuar piramidën e mendjes, mësuesi/ja i ndan nxënësit në gjashtë grupe pune.Secili grup punon për një parim të shtetit demokratik. Në fund grupet bashkojnë punimet e tyre.54

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Ja një shembull:Shteti demokratikRespektimiMbizotërimi iParimi INdarja eParimi irespektimi ii tëdrejtaveLppshptëiËuuanjeriutgjitrfaqËsishtetevmicËskicËsmeitPërforcimi: Rrjeti i merimangësMësuesi/ja zgjedh 6 nxënës dhe i vendos në formën e një rrethi. Secili nga nxënësit, pasi ka thënë një ngaparimet e shtetit demokratik i kalon lëmshin një nxënësi tjetër.Pasi nxënësi flet për parimin tjetër, ia kalon lëmshin nxënësit të tretë e kështu vazhdohet deri te nxënësi igjashtë.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 12.55

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Tema 2. Kreu i shtetit?ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përshkruajë figurën e një presidenti.• Të renditë kompetencat e Presidentit të Republikës.• Të nxjerrë në pah dallimin midis të drejtave dhe detyrimeve të presidentit në njështet demokratik dhe të një monarku.Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalë kyç: kreu i shtetit, monarku, presidenti, kompetenca.??Mjetet: teksti, pamjet e mësimit të ditës, pamje nga Presidenca.Pyetje-përgjigjeDi / Dua të di/ MësovaPërforcimiDiskutim i lirë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Pyetje-përgjigjeMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit dhe vizaton diagramin e mposhtëm:Kryetar shtetiMbrojtës i Kushtetutës PresidentiPërfaqëson unitetin epopullitMë pas, mësuesi/ja shtron pyetjet e mëposhtme:- Cili është presidenti aktual i vendit?- A mund të rendisni disa nga detyrat e Presidentit në vendin tonë?- Ku ndodhet selia (ndërtesa ku qëndron dhe ushtron veprimtarinë) Kuvendi i Shqipërisë?Listoni disa nga emrat e peridentëve të vendit tonë.Ndërtimi i njohurive: Di/ Dua të di/ MësovaPasi shkruan në dërrasë të zezë disa nga përgjigjet më të mira, mësuesi/ja i fton nxënësit të hapin librin dhenë bazë të njohurive të paraqitura të tekst, nxënësit plotësojnë tabelën e mëposhtme.Në kolonën Di, nxënësi plotëson njohuritë që ka për këtë temë. Në kolonën Dua të di, nxënësi shkruan pikat përtë cilat ai kërkon shpjegime të mëtejshme. Në kolonën Mësova, nxënësi shkruan informacionin që ka mësuar.Di Dua të di MësovaPresidenti është kreu ishtetit.Detyrat specifike dhefunksionet e Presidentit,pra kompetencat e tij.Presidenti është simbol i unitetit të kombit,siguron lidhjen dhe funksionimin harmonik tëtri pushteteve: legjislativ, ekzekutiv, gjyqësor.56Pasi jep njohuritë që nxënësit duan të dinë dhe njohuritë që kanë marrë nga historia, mësuesi/ja pyet:• Po monarku ç’përfaqëson?• Si ndahen monarkitë? A mund të jepni një shembull për secilën prej tyre?• Ku ndryshon monarku nga presidenti në një shtet demokratik?

Edhe për rastin e monarkut ndërtohet tabela: Di/ Dua të di/ Mësova.Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Di Dua të di Mësova- Monarku e ka pushtetin tëtrashëguar.- I gjithë pushtetipërqendrohet në duart emonarkut.- Ahmet Zogu ka qenëmbret i shqiptarëve.Detyrat specifike dhefunksionet e monarkut, prakompetencat e tij.Ndarjet e monarkisë në: absolute,kushtetuese dhe parlamentare.Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja u kërkon nxënësve të diskutojnë rreth temës: “Sikur të isha Presidenti i vendit, do të përqendrojapunën time në këto drejtime:” Nxënësit plotësojnë drejtimet që duan të ndjekin:1. __________________________________________________________________________________2. __________________________________________________________________________________3. __________________________________________________________________________________Nxënësit japin mendimet e tyre për problemet kryesore që shqetësojnë komunitetin e tyre dhe për të cilat atamendojnë se roli i Presidentit është i rëndësishëm në zgjidhjen e tyre.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 14.Tema 3. Struktura vertikale e pushtetit?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë konceptet pushtet qendror dhe pushtet vendor.• Të përmendë funksionet e pushtetit vendor.• Të dallojë ndryshimet midis pushtetit qendror dhe pushtetit vendor.??Parashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeFjalë kyç:Mjetet:pushtet qendror, pushtet vendor, decentralizim, autonomi.Kushtetuta e Shqipërisë, Ligji “Për organizimin dhe Funksionimin e Pushtetit Vendor”foto me pamje dhe materiale shtypi nga mbledhje dhe puna e qeverisë qendrore dhepushtetit vendor, harta e Shqipërisë.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiMarrëdhëniet pyetje-përgjigjeNdërtimi i njohurivePema e mendjesPërforcimiPunë me librin?Zhvillimi i mësimitPasi paraqet temën e re, mësuesi/ja shtron disa pyetje për nxënësit:• Ç’kuptoni ju me termin qeveri?• Po në shkollën tonë, a ka qeveri të nxënësve?• Si funksionon ajo? Si është zgjedhur?• Në cilën bashki/komunë bën pjesë komuniteti ku jetoni ju?57

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”• Cilat mendoni se janë detyrat e pushtetit vendor?• A janë paraqitur problemet e komunitetit tuaj në bashkinë/komunën ku bëni pjesë?Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesPasi shkruan dhe dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja u kërkon atyre të lexojnë tekstin për disa minuta,ndërkohë që ajo ndërton skemën në dërrasë të zezë.Qeverisja e venditPushteti qendrorPushteti vendorMinistritë Prefekturat Bashkitë/komunat Qarqet/rrethetMësuesi/ja shpjegon se sipas Kushtetutës (mund të lexojë pjesën përkatëse të Kushtetutës sonë) pushtetivendor është i pavarur nga pushteti qendror. Duke pasur parasysh njohuritë që nxënësit kanë marrë më parë,mësuesi/ja pyet:• Sipas mendimit tuaj, cili është pushteti që ju gjendet më afër në zgjidhjen e problemeve tuaja?Ndërkohë, mësuesi/ja i orienton nxënësit në tekst te skema, duke theksuar rolin e prefekturave dhe dukecilësuar se pushteti vendor është më pranë komunitetit dhe ka kompetenca, që ushtrohen në mënyrë të pavarurnga pushteti qendror, si: infrastruktura, gjelbërimi, ndriçimi i rrugëve në qytet/fshat, mirëmbajtja dhe kanalizimetetj. Më pas, mësuesi/ja shpjegon se ky nivel qeverisjeje zvogëlon largësinë midis qytetarëve dhe pushtetit.Përforcimi: Punë me librinMësuesi/ja i orienton nxënësit të punojnë me tabelën e paraqitur në rubrikën “Veprimtari në klasë”, në faqen17 të tekstit.?Detyrë shtëpie. Bëni një ese të shkurtër me temë: “Sikur ju të ishit kryetar ibashkisë/komunës, çfarë do të përmirësonit në qytetin/fshatin tuaj?”.Tema 4. Pushteti vendor???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të tregojë ndarjen administrative të Republikës së Shqipërisë.• Të listojë njësitë e pushtetit vendor.• Të krahasojë bashkinë me komunën, qarkun me prefekturën.Fjalë kyç: bashki, komunë, qark, prefekturë, prefekt.Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, Ligji “Për organizimin dhe Funksionimin e Pushtetit Vendor” foto mepamje dhe materiale shtypi nga puna e pushtetit vendor, si dhe disa veprimtari të bashkive/komunavetë ndryshme në vend, harta e Shqipërisë me ndarje administrative të rretheve.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiMarrëdhëniet pyetje-përgjigjeNdërtimi i njohurivePërforcimiShpjegimPema e mendjes58

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeDuke pasur parasysh njohuritë e fituara më parë, mësuesi/ja pyet:• Cili është dallimi midis pushtetit qendror dhe atij vendor?• Cili mban përgjegjësi për mirëmbajtjen e rrugëve, mbledhjen e mbeturinave, ndriçimin e rrugëve,shesheve,riparimin e shkollave, etj., në qytetin/fshatin tuaj?• Nëse komuniteti ku banoni ju do të donte të ndërtonte një kënd lojërash apo një kënd sportiv në lagjentuaj, kujt duhet t’i drejtohet dhe pse?• Nëse prindërit tuaj nuk do t’i paguajnë rregullisht taksat vendore, a mendoni se bashkia/komuna juaj dotë mund t’i mirëmbante rrugët, të mblidhte mbeturinat ...?Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje dhe shkruan në dërrasë të zezë përgjigjet më të spikatura.Ndërtimi i njohurive: ShpjegimMë pas, mësuesi/ja vendos në mur hartën e Shqipërisë me ndarjen administrative dhe fillon të shpjegojë seç’është komuna, bashkia, qarku dhe prefektura. Pastaj, nxënësit fillojnë të njihen me funksionet e pushtetitvendor dhe për t’i orientuar nxënësit, mësuesi/ja paraqet diagramin e mëposhtëm:ShërbimetshoqërorePushteti dheshfrytëzimi i pasuriveFusha eveprimtarisëZhvillimiekonomikOrganizimi iadministratës vendoreMësuesi/ja shpjegon se për t’u shërbyer sa më mirë njerëzve është krijuar pushteti vendor, që është edhemë pranë tyre dhe për këtë pushteti qendror (qeveria) i ka deleguar (i ka dhënë) pushtetit vendor shumëfunksione dhe kompetenca dhe sipas Kushtetutës dhe Ligjit “Për organizimin dhe funksionimin e pushtetitvendor”, bashkitë/komunat kanë autonomi të plotë dhe pavarësi nga pushteti qendror.Përforcimi: Pema e mendjesPasi nxënësit kanë marrë njohuritë e nevojshme për temën e re, mësuesi/ja jep skemën e qarqeve dhetë rretheve për çdo qark dhe u kërkon nxënësve ta plotësojnë, duke i orientuar ata në hartën e ndarjesadministrative të Shqipërisë.59

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”i Elbasaniti Gjirokastrësi Durrësiti BeratitPlotëso qarqet me rrethet përkatëse.i Tiranësi DibrësQARQET(12)i Lezhës i FieritKukësi Kukësiti VlorësHasTropojëi Shkodrësi Korçës60

TEST PËR KRERËT I, IILibër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”1. Listo të drejtat e individit në një shoqëri demokratike.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. A janë të detyrueshme për t’u zbatuar traditat dhe zakonet? Pse?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Krahaso termat rregull dhe traditë. Shkruaj në diagramin e Venit veçoritë e përbashkëta dhedallimet.RregullTraditë4. Plotëso.Qytetaria në vendimmarrje realizohet ______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Përkufizo termin angazhim qytetar.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________6. Pse është e rëndësishme pjesëmarrja juaj në zgjidhjen e problemit që shqetëson klasën tuaj?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________7. Parimet e shtetit demokratik janë:a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________c. ________________________________________________________________________________d. ________________________________________________________________________________e. ________________________________________________________________________________f. ________________________________________________________________________________8. Krahaso karakteristikat e një shteti diktatorial njëpartiak me ato të një shteti demokratik.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________61

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”9. Rretho alternativën e saktë.Në vendin tonë ekziston sistemi:a. Diktatorial b. Demokratik c. Monarkist10. Ku ndryshon monarku nga presidenti në një shtet demokratik?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________11. Nëse prindi juaj nuk paguan rregullisht taksat vendore, a mendoni se bashkia do të bënte njëpunë të mirë në mirëmbajtjen e rrugëve dhe pse?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________12. Rendit kompetencat e Presidentit:a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________c. ________________________________________________________________________________d. ________________________________________________________________________________e. ________________________________________________________________________________f. ________________________________________________________________________________g. ________________________________________________________________________________13. Shkruaj emrat e bashkisë a komunës, qarkut, rrethit e prefekturës ku jeton ti.__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________14. Plotëso skemat e strukturës vertikale të pushtetit qendor.Këshilli i ministraveministria62

Tema 1. Organizimi dhe funksionimi i pushtetit ligjvënës?KREU IIIFORMAT E PUSHTETITObjektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin pushtet legjislativ.• Të dallojë funksionet dhe detyrat e Kuvendit të Shqipërisë.• Të listojë detyrat e qeverisë së nxënësve në shkollë.Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”???Fjalët kyç: ligj, Kuvend, deputet, kryetari i Kuvendit, rregullore, komision.Mjetet: Kushtetuta e Shqipërisë, rregullorja e Kuvendit, Ligji ‘Për statusin e Deputetit’, foto me pamjedhe materiale shtypi nga puna e Komisionit të Ligjeve dhe seancave plenare të Kuvendit.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiParashikim me terma paraprakëNdërtimi i njohuriveINSERTPërforcimiShkrim i lirëZhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikim me terma paraprakëPasi shkruan në dërrasë të zezë fjalët kyç, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të japin mendime për secilën fjalëdhe të bëjnë lidhjet mes tyre.Kuvend Ligj Deputet RregulloreMë pas, mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e tyre, dhe pyet:• A e dini ku ndodhet Kuvendi i Shqipërisë?• Cili është qëllimi i Kuvendit të Shqipërisë?• Si quhet drejtuesi i Kuvendit?• Cilat janë problemet që diskutohen në Kuvendin e Shqipërisë?Mësuesi/ja shkruan përgjigjet e nxënësve në dërrasë të zezë.Ndërtimi i njohurive: INSERTMë pas, mësuesi/ja u kërkon të lexojnë tekstin për pak minuta dhe gjatë leximit nxënësit do të vendosin katërshenjat e metodës INSERT. + – ?Pushteti ligjvënëspërfaqësohet nga Kuvendi iShqipërisëFunksionet dhe detyrat eKuvendit të ShqipërisëFunksionete Komisionittë Ligjeve tëKuvendit63

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Pasi dëgjon shënimet që kanë mbajtur nxënësit, mësuesi/ja bën plotësimet e nevojshme. Më pas, ajoshpjegon se detyra kryesore e Kuvendit është hartimi i ligjeve dhe miratimi i tyre, miratimi i marrëveshjeve tëndryshme të shtetit shqiptar me shtete të tjera etj.Përforcimi: LojëMësuesi/ja krijon në klasë formën e parlamentit dhe grupet parlamentare. Mësuesi/ja shtron për diskutim njëçështje. Kështu nxënësit marrin rolin e deputetëve dhe diskutojnë rreth kësaj çështjeje.?Detyrë shtëpie. Rubrika “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 21.Tema 2. Organizimi dhe funksionimi i pushtetit ekzekutiv?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përshkruajë organizimin e pushtetit ekzekutiv.• Të analizojë funksionet e qeverisë.• Të përcaktojë mënyrat që përdor pushteti ekzekutiv për zbatimin e ligjeve.???Fjalët kyç:Mjetet:Këshilli i Ministrave, Kryeministër, ministër, vendim, drejtim politik, drejtim administrativ.Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, foto me pamje dhe materiale shtypi nga punae Këshillit të Ministrave, foto të mbledhjeve të Këshillit të Ministrave apo të ministrive tëndryshme.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiMarrëdhënie pyetje-përgjigjeNdërtimi i njohuriveDitari dypjesëshPërforcimiPuna me tekstinZhvillimi i mësimitParashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjePasi shkruan në dërrasë të zezë temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve:- A e dini se kush është kryeministri i vendit tonë?- A mund të thoni emrat e disa ministrave të kabinetit të qeverisë aktuale?- Nga se përbëhet Këshilli i Ministrave dhe kush e drejton atë?- Me fjalët tuaja, çfarë kuptoni me pushtet ekzekutiv?- Cilat janë disa nga ministritë që ju mendoni se janë kryesore?Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja shpjegon organizimin e pushtetit ekzekutiv, duke filluar ngapërbërja e qeverisë, që fillon me Kryeministrin, me zëvendëskryeministrin dhe ministrat.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMë pas, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për pak minuta dhe ndërkohë ndërton tabelën e ditaritdypjesësh në dërrasë të zezë. Më pas, ai/ajo udhëzon nxënësit të bëjnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.64

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Fjalia ose çështjaPushteti ekzekutivPërbërja e qeverisëFunksionet e pushtetitqendrorKomenti nga nxënësi- Realizohet nga organet qendrore dhe vendore- Kryeministri,- Zëvendëskryeministri- Ministrat- Drejtimi politik dhe administrativ- Nxjerr akte nënligjore1. Vendime2. Urdhra3. Udhëzime- I ushtron funksionet me administratën publike (nuk zgjidhet ngavotimet, por vendi i punës fitohet me konkurs)Përforcimi: Puna me tekstinRubrika “Veprimtari në klasë”, në faqen 23 të tekstit. Nxënësit rrethojnë përgjigjet e sakta të ushtrimit 1, tëcilat janë: a. kryeministri, b. ministrat, c. zëvendëskryeministri.Në ushtrimin 2, nxënësit luajnë në role, si dhe në fund diskutojnë me njëri-tjetrin se u ndjenë me rolet që luajtën.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 23.Tema 3. Pushteti gjyqësor?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin pushtet gjyqësor.• Të përcaktojë funksionet e pushtetit gjyqësor.• Të analizojë mënyrat që përdor pushteti gjyqësor për zbatimin e ligjeve.? ?Parashikimi: Parashikim me terma paraprakëFjalët kyç:Mjetet:gjykatë, gjykim, urdhër, mbrojtje, dënim.Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, Ligji “Për Organizimin dhe Funksionimin eMinistrisë së Drejtësisë”, Ligji “Për Organizimin dhe Funksionimin e Sistemit Gjyqësor”,botime të ndryshme për gjykatat, foto nga gjykatat në vendin tonë.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiParashikim me terma paraprakëNdërtimi i njohurivePërforcimiPërmbledhje e strukturuarPuna me tekstin?Zhvillimi i mësimitMësuesi/ja shkruan në dërrasë fjalët kyç të mësimit dhe kërkon nga nxënësit që të gjejnë lidhjet ndërmjetkëtyre fjalëve dhe mësimit të ditës.Gjykatë Gjykim Urdhër Mbrojtje Dënim65

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Mësuesi/ja i fton nxënësit të ndërtojnë disa situata gjyqësore, ku të përdoren fjalët që ka shkruar në tabelë.Nxënësit fillojnë të ndërtojnë situata dhe mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme për të drejtuar diskutimetrreth temës së mësimit, si dhe për të qartësuar çështje të paqarta për ta.Ndërtimi i njohurive: Përmbledhje e strukturuarMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin dhe ndërkohë ajo shkruan në dërrasë:GjykimPushteti gjyqësor FunksionetZgjidhje mosmarrëveshjeshDënimi i krimeve me mjete ligjoreMbrojtja e qytetarëve nga dënimet e padrejtaPasi nxënësit kanë lexuar mësimin, mësuesi/ja drejton pyetjen:- Çfarë gjykatash njihni?e RrethitGjykata e Apelite Lartë- Cili është organizimi i pushtetit gjyqësor?Organizimi i pushtetit gjyqësorGjykatat e rretheveGjykatat e ApelitGjykata e LartëKëshilli i Lartë i DrejtësisëGjykata KushtetueseDuke pasur parasysh që nxënësit kanë marrë njohuri për sistemin e drejtësisë nga klasa VI, mësuesi/ja urikujton të gjitha hallkat përbërëse të tij.GjykataKushtetueseKëshilli i Lartëi DrejtësisëCilësitë:1. Kontrollon përputhshmërinë e ligjeve, vendimeve, dhe masave të organeve tëlarta të pushtetit qendror dhe vendor me Kushtetutën;2. Është garant i mbrojtjes së Kushtetutës;Kompetencat:1. Zgjidh mosmarrëveshjet ndërmjet pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe atij gjyqësor;2. Bën zgjidhje përfundimtare të ankesave të shtetasve në lidhje me zbatimin etë drejtave dhe lirive themelore të tyre.3. Bën interpretimin e Kushtetutës dhe të ligjeve kushtetuese.4. Gjykon vendimet dhe aktet e tjera ligjore në përputhje me Kushtetutën.Vendos për çështjet e emërimit, lëvizjes dhe përgjegjësitë disiplinore të gjyqtarëve,prokurorëve të rretheve dhe apelit.66Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja udhëzon nxënësit që të punojnë me rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”, në faqen 25.?Detyrë shtëpie. Shkruani esenë me titull: “Zgjidhja e mosmarrëveshjeve nëpërmjetpushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor”.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Tema 4. Autoriteti dhe pushteti?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin autoritet.• Të dallojë raportin autoritet-pushtet.• Të krahasojë ligjet me normat.? ??Fjalët kyç:Mjetet:autoritet, pushtet, ligj, normë.Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, materiale dhe foto me pamje të punës sëpolicisë, gjykatave, botime të ndryshme për autoritetin dhe pushtetin në Shqipëri, KodiCivil, Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, informacion nga gazetat që lidhen me këtë temë.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohuriveAnalizë rasteshPërforcimiVeprimtari e lirë, diskutim?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan në dërrasë të temën e mësimit, mësuesi/ja u bën disa pyetje nxënësve:- A mund të më thoni se ç’kuptoni me termin autoritet?Me termin autoritet nënkuptojmë të drejtën për të ushtruar një pushtet, forca detyruese për t’iu bindur njëorgani të pushtetit.- Po me termin pushtet çfarë kuptoni?Më pas, vazhdohet duke përkufizuar termin pushtet: Sundim politik i një klase, i një grupi shoqëror etj., qëshprehet në të drejtën dhe mundësinë për të qeverisur shtetin, një krahinë, një rreth etj., nëpërmjet organevetë zgjedhura a të emëruara, kolegjiale a të përbëra nga një njeri i vetëm.Ndërtimi i njohurive: Analizë rasteshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe të lexojnë pjesën e tekstit ‘Marrëdhëniet e pushtetit’. Mëpas u drejtohen nxënësve pyetjet e mëposhtme:- A kanë të drejtë prindërit që t’u kërkojnë fëmijëve të tyre të ngrihen herët në mëngjes?- Pse është e domosdoshme taksa e pastrimit të qytetit?- A duhet t’i binden pasagjerët stjuardesës, kur ajo kërkon që ata të lidhin rripin e sigurimit? Pse?Në vazhdim të përgjigjeve të nxënësve dhe diskutimeve mes tyre, mësuesi/ja sqaron nxënësit se pushteti qëushtrohet mbi njerëzit me anë të ligjeve dhe rregullave duhet të pranohet, përderisa të gjithë kanë rënë dakordpër ta pranuar atë. Shembuj të tillë janë: respektimi i semaforit, i urdhrit të policit etj. Më pas, u drejtohennxënësve pyetjet e tjera:- Pse nxënësit duhet t’i binden mësuesit në orën e mësimit?- Pse duhet të zbatojmë rregulloren e shkollës?- Pse duhet ta dëgjoni senatorin/en e klasës?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën ndërhyrjet e nevojshme për të sqaruar plotësisht ndryshiminmidis autoritetit dhe pushtetit.Përforcimi: Veprimtari e lirë, diskutimPasi u shpërndahet nxënësve Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, mësuesi/ja u kërkon atyre të gjejnë nenetku kufizohet autoriteti i prindërve mbi fëmijët.Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2, sipas dëshirës në rubrikën e librit “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 28.67

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Tema 5. Sistemet politike?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të renditë disa nga sistemet politike të qeverisjes.• Të dallojë karakteristikat e sistemeve kryesore sot në botë.• Të krahasojë sistemet politike me njëra tjetrën.Fjalët kyç:monarki, sistem demokratik, sistem antidemokratik, diktaturë.Mjetet:Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, materiale dhe foto me pamje të punës sëpartive politike, Ligji “Për Partitë Politike”, Kodi Civil.? PërforcimiProvo njohuritëZhvillimi i mësimit?Parashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiMarrëdhëniet pyetje-përgjigjeNdërtimi i njohuriveHarta e mendjesPasi shkruan në dërrasë temën e mësimit, mësuesi/ja u bën disa pyetje nxënësve duke pasur parasyshedhe njohuritë që nxënësit kanë marrë nga historia:- Cilat janë disa nga sistemet politike që njihni?- Çfarë sistemi politik kemi tani në Shqipëri? Po para viteve ’90-të?- Cilat janë disa nga shtetet monarkiste në botë?- Ku ndryshojnë sistemet demokratike me ato diktatoriale?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe shkruan disa nga më të spikaturat apo më të saktat në dërrasë të zezë.68Ndërtimi i njohurive: Harta e mendjesMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ai/ajo ndërton në dërrasë të zezë skemën përsistemet politike.Veçoritë:-Respektimii të drejtavetë njeriut-Pushtet endara etj.?PresidencialRepublikanSistemdemokratikSistemetpolitikeSistemtotalitarFashistNazistKomunistMonarkiaAbsoluteKushtetuese- Monarku udhëheqsi autokrat- pushtet absolut etj.- mbreti ka pushtettë kufizuar- vendi drejtohetnga parlamentiPërforcimi: Provo njohuritëPër të parë nivelin e përvetësimit të mësimit, mësuesi/ja drejton disa pyetje:- Cilët janë sistemet politike që njihni?Jepni shembuj duke kujtuar edhe njohuritë që keni marrë nga historia.- Cilat janë sistemet demokratike dhe ato antidemokratike?- Çfarë reformash janë kryer në vendin tonë në kuadrin e proceseve demokratike në Shqipëri?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe bën ndërhyrjet e nevojshme.Detyrë shtëpie: Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 30.Veçoritë:- Nuk respektohen të drejtat e njeriut- Pseudonimi i dhunës- Kundërshtarët e sistemit i nënshtrohen dhunës etj.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Tema 1. Opinioni publik???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përshkruajë me fjalët e tekstit konceptin opinion publik.• Të përcaktojë faktorët që ndikojnë në formimin e opinionit.• Të krahasojë opinionin individual dhe atë publik.Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimiopinion, qëndrim, opinion publik, opinion individual.botime të ndryshme për opinionet, materiale të ndryshme që lidhen me sondazhet,vëzhgimet, anketat, reklama të ndryshme të firmave, materiale shtypi që lidhen metemën e mësimit etj.Analizë rasteshVeprimtari në klasëPuna me tekstinKREU IVOPINIONI?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Analizë rasteshMësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë në tekst çështjen e parë. Pasi nxënësit lexojnë tekstin, ajo shtron disa pyetje:- Ç’kuptoni me fjalën opinion?- Çfarë do të thotë të kesh një opinion vetjak?- A keni krijuar ju ndonjë opinion për njëri-tjetrin?- Ku ndryshon opinioni vetjak nga ai publik?- Si formohen opinionet?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe sqaron konceptet opinion, qëndrim, opinion vetjak dhe opinion publik.Ndërtimi i njohurive: Veprimtari në klasë• Mësuesi/ja merr dy ngjyra, p.sh.: të kuqe dhe të verdhë dhe i bashkon këto ngjyra në tabelë duke formuarnjë ngjyrë të vetme. Pasi formon një ngjyrë të vetme, pyet nxënësit se çfarë ngjyre shikojnë nxënësit në tabelëdhe i shkruan emrat e ngjyrave në tabelë.Pasi nxënësit tregojnë ngjyrën që shohin, mësuesi/ja kalon te shpjegimi i pjesës oponioni individual.• Mësuesi/ja nënvizon emrin e ngjyrës që është thënë më shumë nga nxënësit dhe tregon se ky shërben osetregon opinionin publik, si dhe jep përkufizimin e termit opinion publik.• Mësuesi/ja drejton pyetjen: - A mund të ndryshoni opinionin publik? Priten sugjerimet nga nxënësit.• Mësuesi/ja pyet: - Si mund të ndryshoni opinionin publik në rastin në fjalë. Pra, te ngjyra në tabelë.• Mësuesi/ja pret sugjerimin nga nxënësit dhe, pastaj vendos një ngjyrë tjetër te ngjyra në tabelë për tëtreguar sesi do të ndryshojë përsëri ngjyra.Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”, në faqen 32 për tëpërforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2 në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 32.?69

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”??Tema 2. Formimi, matja dhe ndikimi i opinionitObjektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin propagandë.• Të tregojë mënyrën e matjes së opinionit publik.• Të analizojë ndikimin e opinionit publik në qeverisje.Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohuriveformim i opinionit publik, matja e opinionit publik, ndikimi i opinionit publik, propagandë.botime të ndryshme për matjen e opinioneve, materiale që tregojnë për rolin e medies nëformimin e opinioneve, materiale të ndryshme që lidhen me sondazhet, vëzhgimet, anketat,revista, reklama të ndryshme të firmave, materiale shtypi që lidhen me temën e mësimit etj.DiskutimDitari dypjesëshPërforcimiPuna me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: DiskutimMësuesi/ja shkruan në tabelë togfjalëshin opinion publik dhe fjalën propagandë. Më pas, ajo shtron disapyetje për nxënësit, në mënyrë që të nxisë diskutimin:- Cilët janë faktorët që ndikojnë në formimin e opinionit publik?- Si i formojmë ne opinionet tona?- Ç’do të thotë “të bësh propagandë” dhe nëpërmjet kujt realizohet propaganda?- Cilat janë disa nga mjetet që ndikojnë në formimin e opinionit?Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet dhe shkruan në dërrasë të zezë ato më interesantet. Po ashtu,ajo sqaron nxënësit për konceptet formim i opinionit publik dhe propagandë duke i ilustruar ato me shembujnga jeta e përditshme.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ndërtohet në dërrasë të zezë një tabelë me dy pjesë.Pasi nxënësit lexojnë tekstin, mësuesi/ja i udhëzon ata të plotësojnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.Fjalia ose çështjaOpinion publikPropagandaMatja e opinionit publikKomenti nga nxënësi- Formohet gjatë një procesi mendimi ose vlerësimi.- Ndikojnë shumë faktorë, ndër të cilët më kryesori është media (e shkruardhe elektronike, si: shtypi, telezizioni, interneti etj.).- Shfaqet nëpërmjet informacioneve në emisionin e lajmeve, emisionevetelevizive, bisedave në studio.- Mund të bëhet nga qeveria qendrore ose vendore, nga shtypi i pavarur përnjë çështje të caktuar.- Studime, sondazhe, vëzhgime, anketa.70Ndikimi i opinionitpublik?- Luan rol në sferën publike, në politikat publike.- I ndryshëm në vende dhe sisteme të ndryshme.Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja mund të përdorë rubrikën “Veprimtari në Klasë” në faqe 34 për të përforcuar njohuritë e marra nëkëtë orë mësimi. Në këtë veprimtari, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të bëjnë një sondazh të shkurtër, rreth njëproblemi që i shqetëson ata.Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2 në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 34.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”??Tema 3. Ndërgjegjësimi i opinionit publikObjektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojnë termat stereotip dhe paragjykim.• Të dallojë mënyrat e ndërgjegjësimit të opinionit publik.• Të analizojë rëndësinë e ndërgjegjësimit të opinionit publik.Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivebindje, qëndrim, stereotip, paragjykim, ndërgjegjësim.botime të ndryshme për opinionet, materiale që tregojnë për rolin e medies në formimine opinioneve, materiale të ndryshme që lidhen me sondazhet, vëzhgimet, anketat,revista, reklama të ndryshme të firmave, materiale shtypi që lidhen me temën e mësimit etj.Parashikim me terma paraprakëPunë në grupPërforcimiDiskutim i lirë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe u kërkon nxënësve të kujtojnë edhe një herë ndikiminqë ka opinioni publik në jetën e përditshme. Pasi dëgjon me vëmendje përgjigjet e tyre, mësuesi/ja shton sepjesë e opinionit janë edhe krijimi i bindjeve dhe i qëndrimeve. Të lidhura me to janë edhe dy terma kryesorë,stereotipi dhe paragjykimi.Bindje,ShablloneStereotipiStandardeQëndrimi që mbahet nga një grup për një grup tjetër, për shkak tëparagjykimeveParagjykimiGjykim i parakohshëmMbështetet në informacione dhe fakte të pamjaftueshmePozitivNegativNxënësit duhet të gjejnë lidhjet që ekzistojnë ndërmjet këtyre termave dhe mësimit të ditës.Ndërtimi i njohurive: Punë në grupMësuesi/ja u lexon nxënësve një artikull shtypi dhe u kërkon atyre të diskutojnë nëse artikulli është shkruar mbibazë të një opinioni apo me fakte konkrete. Mësuesi/ja i ndan nxënësit në dy grupe, ku njëri grup mbron idenë seartikulli është i mbështetur në opinion dhe grupi tjetër mbështet idenë se artikulli mbështetet në fakte.Secili grup jep argumente dhe mësuesi/ja i ndihmon ata t’i shprehin më mirë dhe më të përqendruara ato.Duke marrë shkas nga njohuritë për stereotipin dhe paragjykimin, që formohen në mungesë të kushteve tëmirinformimit, mësuesi/ja thekson se është shumë i rëndësishëm ndërgjegjësimi i opinionit publik për të mosu nisur nga stereotipat dhe paragjykimet, por vetëm nga faktet, që kanë për qëllim të korrigjojnë qëllimet jo tëdrejta. Ndërgjegjësimi realizohet nëpërmjet medies së shkruar dhe elektronike, si dhe nëpërmjet mjeteve tëndryshme, si: fletëpalosje, broshura etj.Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja hap diskutime të lira të nxënësve me temë “Mbajtja pastër e mjedisit shkollor, brenda dhe jashtëtij - përgjegjësi qytetare” për të përforcuar njohuritë e marra gjatë orës së mësimit. Nxënësit diskutojnë përrëndësinë e ndërgjegjësimit në lidhje me mbajtjen pastër të mjedisit shkollor.?Detyrë shtëpie: Ushtrimi 2 në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 36.71

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Tema 1. Të mirat, mallrat dhe shërbimet publike???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë kuptimin e koncepteve: të mira, mallra dhe shërbime publike.• Të bëjë klasifikimin e mallrave dhe shërbimeve publike.• Të analizojë përfitimet që kanë njerëzit nga shërbimet publike.Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimiKREU VPRODHIMI DHE SHPËRNDARJAtë mira, mallra, shërbime publike, shërbime jopublike.foto të ndryshme nga tregjet, industria, transporti, botime të ndryshme me temë tëngjashme, gazeta, revista etj.DiskutimPunë në grupePuna me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: DiskutimPasi njeh nxënësit me temën e mësimit, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të flasin për lidhjen që kanë fotot nëtekst me temën e mësimit. Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve për pyetjet e drejtuara:- Ku i blejmë ne ushqimet?- Cilat janë mallrat që konsumojmë në jetën e përditshme?- Cilat janë subjektet private dhe shtetërore në komunitetin tonë?Ndërtimi i njohurive: Punë në grupMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë tekstin për pesë minuta dhe e ndan klasën në grupe, ku u përcaktonedhe detyra.o Grupi i parë do të merret me zbërthimin e figurës së parë, për të treguar se çfarë futet në mallrat ekonsumit dhe karakteristikat e secilit prej tyre, nevojat që plotësojnë ato në jetën e përditshme.o Grupi i dytë do të merret me foton e dytë që është për mallrat e prodhimit, ku nxënësit do të përshkruajnëelementet e këtyre mallrave dhe grupi i tretë do të punojë me foton e tretë, që lidhet me mallrat kapitale, ku dotë vënë në dukje, përveç karakteristikave të tij të veçanta, edhe lidhjen me dy grupet e para.Mësuesi/ja bën ndërhyrjet e nevojshme, duke theksuar që njeriu ka nevojë jo vetëm për mallra, por edhe përshërbime. Ajo shtron pyetje:- Cilat janë disa nga shërbimet që njihni ju?Pas dëgjimit të përgjigjeve, mësuesi/ja shkruan në tabelë:Shërbime publike (zjarrfikës, policia);Shërbime jopublike (palestra, qendrat e trajtimit etj.);Shërbime publike dhe jopublike (shkolla, kopshte, klinika shëndetësore, transporti etj.).72Përforcimi: Puna me tekstinNxënësit Veprimtari në klasë, faqe 39, klasifikimi i shërbimeve publike, jopublike dhe rivale, si dhe plotësimii tabelës.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Tema 2. Biznesi???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin biznes.• Të përcaktojë objektivat e biznesit.• Të tregojë rëndësinë e organizimit të një biznesi.Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimibiznes, organizim, objektivat e biznesit.foto të ndryshme nga ndërmarrje prodhuese, tregtuese, tregjet, industria,transporti, botime të ndryshme me temë të ngjashme, gazeta, revista, etj., qëflasin për biznesin.Stuhi mendimeshDitari dypjesëshPuna me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalën biznes dhe plotëson diagramin e mëposhtëm.Prodhim veshjeshProdhim këpucëshBotim dhe shpërndarjelibrashBiznesPërpunim produkteshbujqësoreMedia e shkruar,TV, radioTelefoni, internetiMësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe shkruan në dërrasë të zezë ato që janë mëinteresante duke theksuar se biznesi është një veprimtari e ligjshme nëpërmjet së cilës prodhohen dhetregtohen mallra dhe shërbime për konsumatorët.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ajo ndërton në dërrasë të zezë një tabelë me dypjesë. Pasi nxënësit lexojnë tekstin, mësuesi/ja i udhëzon ata të bëjnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.Fjalia ose çështjaObjektivat ebiznesitOrganizimi ibiznesitKomenti nga nxënësi- Të plotësojnë nevojat me të mira materiale.- Të rritë fitimet për biznesin.- Me një pronar të vetëm.- Me bashkëpronësi (ortakëri, ku pronarët janë dy ose më shumë vetë, ku fitimetndahen në mënyrë të barabartë).- Shoqëri aksionere ose korporatë (bashkimi i kapitaleve të disa pronarëve apo aksionerëve,ku fitimet ndahen në varësi të sasisë së kapitalit/parave të investuara në biznes).73

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Llojet e biznesit- Biznes i vogël (pronari e drejton vetë biznesin dhe ka pak vetë të punësuar).- Biznes i madh (zhvillon veprimtari më të ndërlikuara dhe ka shumë vetë të punësuar).Fitimet e biznesit- Të ardhurat që i mbeten pronarit, pasi ka shlyer të gjitha detyrimet.Përfituesit ngabiznesi- Konsumatorët (gjejnë mallrat që u duhen).- Pronarët (nxjerrin fitime).- Komuniteti vendor (zhvillim i ekonomisë).- Bizneset e tjera (shkëmbim mallrash).- Të punësuarit (të ardhura).Përforcimi: Puna me tekstinRubrika “Veprimtari në klasë”, faqe 42, me temë “Diskutoni së bashku sa është lidhur jeta juaj me biznesin,si ndikon ai te ju”.Tema 3. Plani i biznesit?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin plan biznesi.• Të dallojë domosdoshmërinë e planit të biznesit.• Të renditë elementet përbërëse të një plani biznesi.???Fjalët kyç:Mjetet:plan biznesi.foto të ndryshme nga ndërmarrje prodhuese, banka, industria, transporti, botimetë ndryshme me temë të ngjashme, gazeta, revista etj., që flasin për biznesin,një plan biznesi nëse është e mundurStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiPunë e drejtuar, pyetje-përgjigjeNdërtimi i njohurivePema e mendjesPërforcimiPunë në grupeZhvillimi i mësimitParashikimi: Punë e drejtuar, pyetje-përgjigjeMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë konceptin plani i biznesit dhe u kërkon nxënësve që të japin mendimine tyre për këtë koncept. Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe për të saktësuar mendimet, si dhe duke pasurparasysh njohuritë e përftuara nga mësimi i mëparshëm, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve:- Përse i duhet biznesit një plan?- A kërkon punë dhe shpenzim prodhimi i një produkti?Pas përgjigjeve të nxënësve mësuesi/ja ndërhyn duke shkruar në dërrasë të zezë plani i biznesit është njëdokument që përshkruan se nga duhet nisur për të filluar biznesin, hapat për realizimin e tij, koha dhe paratëqë nevojiten për biznesin.74Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ajo ndërton në dërrasë të zezë një skemë.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Pasi nxënësit lexojnë tekstin, mësuesi/ja i udhëzon ata të bëjnë një skemë të ngjashme në fletoret e tyre. Ajovendos konceptin plani i biznesit qendër dhe nxënësit me ndihmën e mësueses/it vendosin fjalët e tjera nërrathët ndihmës.përshkrimi i produktitapo shërbimitpërshkrimi i biznesitPlani i biznesitpërcaktimi i tregutqëllimet që synohentë arrihenburimet njerëzoredhe financiarePërforcimi: Punë në grupePër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesja i ndan nxënësit në disa grupe dhe u kërkonatyre të hartojnë një plan biznesi sipas ndarjeve:o Grupi i parë: plan biznesi për një veprimtari prodhuese.o Grupi i dytë: plan biznesi për një veprimtari tregtare.o Grupi i tretë: plan biznesi për një veprimtari shërbimi.Tema 4. Kërkesa dhe oferta?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termat kërkesë dhe ofertë.• Të dallojë lidhjen e kërkesës dhe ofertës me çmimin.• Të analizojë rëndësinë e ndikimit në treg të raportit kërkesë-ofertë.Fjalët kyç:Mjetet:kërkesë, ofertë, çmim.foto të ndryshme nga tregje të ndryshme të vendit, ndërmarrje prodhuese, pika shërbimipër konsumatorët, pallate të reja etj., materiale nga shtypi që lidhen me ofertën dhe kërkesën.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiDiskutimNdërtimi i njohuriveLexim i drejtuarPërforcimiPuna me tekstin??Parashikimi: DiskutimZhvillimi i mësimit?Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë termat kërkesë, ofertë dhe u bën nxënësve disa pyetje për t’i përfshirëata në diskutim.- Ç’kuptoni me termin kërkesë?- Po me ofertë?- Ç’kuptoni me ekonomi tregu?- Pse në periudhën e festave të fundvitit shpesh kemi rritje të çmimeve të ushqimeve?- Pse në fund të stinës së verës, bëhen ulje çmimesh të veshjeve verore në qendrat tregtare?Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura.75

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuarMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ta lexojnë atë me pjesë, duke u ndalur te çështjet kryesoredhe i shënon ato në dërrasë të zezë.KërkesaOfertaSasia e mallit për të të cilënkonsumatorët kanë nevojëdhe dëshirojnë ta blejnë menjë çmim të caktuar, gjatë njëperiudhe të caktuar kohe.Sasia e mallrave që prodhohet ngafirmat dhe që prodhuesit janë tëgatshëm dhe në gjendje të ofrojnëpër shitje me çmime të ndryshme,gjatë një periudhe të caktuar kohe.Mësuesi/ja e konkretizon informacionin e dhënë me një grafik që ajo vizaton në tabelë për të shpjeguarlidhjen midis kërkesës dhe ofertës (shikoni grafikët e tekstit në faqen 46). Oferta lidhet me sasinë dhe çmimin.Po ashtu edhe kërkesa lidhet me sasinë dhe çmimin e mallit. Me ndihmën e grafikëve që mësuesi/ja ndërtonnë tabelë, arrihet në dy përfundime: kur ulet çmimi, kërkesa rritet dhe, kur çmimi është i lartë, kërkesa ështëe vogël. Kur barazohet sasia e kërkuar me atë të ofruar, është vendosur ekuilibri i tregut. Më pas, mësuesi/jandalet në faktorët e tjerë që ndikojnë në shitjen e një produkti, si: cilësia e mallit, shërbimi ndaj klientit, pamjae dyqanit dhe mënyra e reklamimit.Përforcimi: Puna me tekstinPër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja i orienton nxënësit të punojnë me tekstinnë rubrikën “Veprimtari në klasë”, në faqen 46.Tema 5. Tregu???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin treg.• Të renditë tipat e tregut.• Të analizojë rëndësinë e studimit të tregut.Fjalët kyç:Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiParashikim me terma paraprakëNdërtimi i njohurivePërforcimitreg, shitës, blerës, çmim.foto të ndryshme nga tregje të ndryshme të vendit, ndërmarrje prodhuese, pikashërbimi për konsumatorët, pallate të reja etj., materiale nga shtypi që lidhen meofertën dhe kërkesën.Ditari dypjesëshDiskutim i lirë76

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët kyç treg, shitës, blerës dhe çmim dhe u kërkon nxënësve tëkrijojnë një situatë ose ngjarje me këto fjalë. Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe bënplotësimet e duhura.TregShitësBlerësÇmimShesh i hapur ose ndërtesëe posaçme me përmasa tëmëdha, ku shiten e blihensende ushqimore, kafshë apomallra të tjera; vend i posaçëmku tregtohet një lloj malli.Ai që u shet mallra tëndryshme blerësve,pra, ai që shet.Ai që blen mallra tëndryshme në treg,pra konsumatori.Vlera e një malli, eshprehur në para;shuma e parave qëduhet paguar për tëblerë një mall.Mësuesi/ja i pyet nxënësit se çfarë lidhje kanë këto fjalë me mësimin e ditës.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ndërton në dërrasë të zezë një tabelë me dy pjesë.Pasi nxënësit lexojnë tekstin, mësuesi/ja i udhëzon ata të plotësojnë tabelën në fletoren e tyre.Fjalia ose çështjaTreguRëndësia e treguKomenti nga nxënësi- Rrjeti ku ndërveprojnë blerësi dhe shitësi për të shkëmbyer me para mallrat dhe shërbimet.- Treg për fruta-perime.- Treg ushqimor.- Treg i veshmbathjeve.- Treg i materialeve të ndërtimit.- Treg i pajisjeve industriale dhe bujqësore etj.- U përgjigjet nevojave dhe dëshirave të konsumatorëve për mallra e shërbime.- Jep informacion për mallra e shërbime.- Rregullon çmimin.Tipat e tregjeveÇmimi i tregutStudimi i tregut- Treg i lirë (i ligjshëm).- Treg i zi (i paligjshëm).- Treg virtual (për blerje/shitje nëpërmjet internetit).- Vendoset mes prodhuesit dhe blerësit.- Ndryshon sipas ofertës dhe kërkesës.- Studimi në terren (me anë të vëzhgimeve, anketave, për të mbledhur informacion përtregun dhe produktet apo shërbimet).- Prova e tregut (për produktet e reja).- Studimi në zyrë (përdor informacionet që ka kompania, si: statistika, të dhëna etj.).Përforcimi: Diskutim i lirëPër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja hedh për diskutim disa tema, si: “Rëndësiae tregut të ndershëm”, ‘Lufta kundër tregut të zi”. Mësuesi/ja drejton diskutimet dhe bën plotësimet e duhurapër të saktësuar njohuritë që nxënësit kanë marrë gjatë ndërtimit të njohurive.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 49.77

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Tema 6. Reklama?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin reklamë.• Të renditë synimet e përdorimit të reklamës.• Të analizojë dallimet midis reklamës dhe reklamimit.Fjalët kyç:reklamë, konsumator, reklamim, konkurrencë.? Mjetet: revista, gazeta dhe materiale të tjera me reklama të kompanive të ndryshme,botime, fletëpalosje, materiale reklame të firmave prodhuese që i sjellin ato nështëpi, foto që reklamojnë mallra të reja.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiBashkëbisedimNdërtimi i njohurivePunë në grupePërforcimiTuri i galerisëParashikimi: BashkëbisedimZhvillimi i mësimit?Duke pasur parasysh njohuritë që nxënësit kanë marrë për tregun, kërkesën dhe ofertën, mësuesi/ja fillonme disa pyetje për të nxitur një bashkëbisedim me nxënësit.- Cilat janë disa nga reklamat që ju pëlqejnë?- A duhet të bëhet reklamë për çdo produkt?- Çfarë informacioni jepet nga reklama për shikuesit?- A mendoni se reklama bëhet vetëm për mallrat e cilësisë së mirë?Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja shkruan në tabelë: “Reklama është mjet që nxit konkurrencën”.Ndërtimi i njohurive: Punë në grupeMësuesi/ja e ndan klasën në 3-4 grupe. Secilit grup i cakton një produkt ose shërbim për të reklamuar.P.sh.: 3 llojet e turizmi: Grupi I. - Turizmi bregdetarGrupi II. - Turizmi malor ...Grupi III. - Turizmi kulturor ...bregdetidetidiellihënafrutat dhe perimetGrupet mund të punojnë në tabakë të bardhë për të reklamuar turizmin përkatës ose nxënësit i zgjedhin njëqytet të Shqipërisë, për të cilin ndërtojnë një reklamë.Përforcimi: Turi i galerisëNxënësit ekspozojnë reklamën e tyre para klasës dhe nxjerrin grupin fitues (reklamën fituese).Tema 7. Punësimi?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin punësim.• Të renditë fazat nëpër të cilin kalon procesi i marrjes në punë.• Të analizojë të drejtat dhe detyrimet e punëdhënësit dhe punëmarrësit.78? ?Fjalët kyç:Mjetet:punësim, punëdhënës, punëmarrës.Kodi i Punës, revista, gazeta dhe materiale të tjera, që lidhen me mjedise tëpunës, foto nga kantiere ndërtimi, mjedise shërbimi, postera ku nxitet punësimi,foto nga panaire pune, botime që lidhen me temën e mësimit.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiBashkëbisedimNdërtimi i njohuriveDitari dypjesëshPërforcimiPunë e pavarur?Zhvillimi i mësimitParashikimi: BashkëbisedimDuke pasur parasysh njohuritë që kanë marrë nxënësit nga mësimet e mëparshme, mësuesi/ja bën një hyrje:“Ai/ajo mbaron shkollën, njeriu mendon që, sipas aftësive profesionale, duhet të punësohet.” Plotësohet në tabelëdiagrami i mëposhtëm.Zyra e punësimitAgjenci punësimiInformacion përpunësimGazeta, revistaNjoftime të ndryshmeShtrohen disa pyetje: - Ku duhet të drejtohet njeriu për të gjetur një vend pune?- A njihni ndonjë që ka filluar punë kohët e fundit? Si veproi ai për t’u punësuar?- Sipas jush, cilat janë disa nga fazat e kërkimit dhe gjetjes së një vendi pune?- Çfarë duhet të përgatisë një njeri paraprakisht për të kërkuar punë?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe bën ndërhyrjet apo plotësimet e mundshme.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin. Ndërkohë ndërtohet në dërrasë të zezë një tabelë me dy pjesë.Nxënësit punojnë në fletoren e tyre.Fjalia ose çështjaInformacioni përpunësiminFazat e procesit tëpunësimitPërgatitja për punësimKomenti nga nxënësi- Zyrë punësimi- Agjenci punësimi- Gazeta dhe revista të ndryshme- Aplikimi nga punëkërkuesi- Intervista nga punëmarrësi- Vlerësimi i rekomandimeve nga punëmarrësi- Nënshkrimi i kontratës midis punëdhënësit dhe punëmarrësit- Intervista, fazë shumë e rëndësishme• Vëzhgohen aftësitë komunikuese të kandidatit• Provohen aftësitë teknike dhe profesionale të kandidatit• Provohet siguria dhe besimi te vetvetja e kandidatit- Dokumentet e aplikimit për punësim• CV (jetëshkrim i kandidatit)• Dokumente të arsimimit• Dokumente për aftësi të tjera, si: kompjuter, gjuhë të huaja etj.Përforcimi: Punë e pavarurPër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja u jep nxënësve një detyrë klase përhartimin e një jetëshkrimi, duke pasur parasysh të gjitha veprimtaritë që kanë bërë në klasat e mëparshme,njohuritë që kanë fituar dhe që mendojnë se mund t’iu shërbejnë për t’u punësuar.79

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”TEST PËR KRERËT III, IV, V, VI1. Funksionet kryesore të Kuvendit janë:a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________2. Ç’kupton me administratë publike?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Përcakto mënyrat që përdor pushteti ekzekutiv për zbatimin e ligjeve.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. Listo emrat e disa ministrive që mendon se janë më kryesoret._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Kompetencat e Gjykatës Kushtetuese janë?a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________c. ________________________________________________________________________________d. ________________________________________________________________________________6. Përkufizo termin autoritet._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________7. Disa nga karakteristikat themelore të një shteti demokratik janë:a. Respektimi i _____________________________________________________________________b. Pushtetet janë ___________________________________________________________________c. Ata që qeverisin dhe miratojnë ligjin janë _______________________________________________d. Gjykatat janë ____________________________________________________________________e. Respektohet _____________________________________________________________________8. Listo përfitimet që kanë njerëzit nga shërbimet publike.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________9. Plotëso diagramin e Venit me termat biznes i madh dhe biznes i vogël?Biznes i madhBiznes i vogël80

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”10. Një plan biznesi duhet të përfshijë:a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________c. ________________________________________________________________________________d. ________________________________________________________________________________e. ________________________________________________________________________________11. Bëj dallimin midis reklamës dhe reklamimit._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________12. A mendon se reklamë u bëhet vetëm mallrave me cilësi të mirë dhe pse?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________13. Rendit fazat nëpër të cilin kalon procesi i marrjes në punë të një individi.a. ________________________________________________________________________________b. ________________________________________________________________________________c. ________________________________________________________________________________d. ________________________________________________________________________________14. Ç’kupton me termat pjesëmarrës aktiv dhe pjesëmarrës pasiv?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________15. Kush i merr vendimet në familjen tuaj dhe si realizohet kjo?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________16. A kanë lidhje të drejtat e njeriut me dinjitetin? Pse?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________17. Bëj krahasimin midis të drejtave vetjake me të drejtat politike dhe shoqërore._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________81

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”KREU VIIDEALET DHE PRAKTIKAT E QYTETARISËTema 1. Pjesëmarrja???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin pjesëmarrje.• Të krahasojë pjesëmarrjen aktive me atë pasive.• Të analizojë rëndësinë e pjesëmarrjes aktive të individit në jetën shoqërore.Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimiParashikimi: Bashkëbisedimpjesëmarrës, pjesëmarrje, mospjesëmarrje, votim.postera dhe pankarta, me të cilat njerëzit ftohen të marrin pjesë në votime, rregullorjae votimeve, materiale shtypi për pjesëmarrjen dhe votimin, botime të tjera që lidhen metemën e mësimit, foto me pamje nga procesi i votimit apo takime të komuniteteve përçështje të ndryshme, pamje të pjesëmarrjes së nxënësve në veprimtari të ndryshmeshkollore dhe jashtëshkollore.BashkëbisedimAnalizë rasteshProvo njohuritë?Zhvillimii mësimitPasi shkruan temën e re të mësimit në dërrasë të zezë, për të ngjallur interesin e nxënësve për bashkëbisedimmësuesi/ja shtron disa pyetje:- Ç’kuptoni me termin pjesëmarrje?- A bëni pjesë ju në ndonjë grup artistik apo sportiv?- A mund të përmendni disa veprimtari që janë zhvilluar në qytetin tuaj, ku ju keni qenë pjesëmarrës?- Pse është e rëndësishme pjesëmarrja juaj në veprimtari artistike, shkencore, sportive etj.?Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e pyetjeve dhe bën plotësimet e duhura për të drejtuar diskutimetdrejt temës së mësimit. Ajo shkruan disa nga përgjigjet më interesante në dërrasë të zezë.Ndërtimi i njohurive: Analizë rasteshMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin librin dhe të lexojnë shembujt e dhënë në tekstin e mësimit. Ajo ukërkon atyre të analizojnë shembujt, të përcaktojnë ku ka pjesëmarrje aktive dhe ku pjesëmarrja është pasive.Pas analizimit të shembujve, mësuesi/ja dhe nxënësit dalin në përfundimet se pjesëmarrja aktive e nxënësvenë çështjet që i shqetësojnë ata, si: pirja e duhanit dhe pijeve alkoolike apo lëndëve narkotike, sjelljet epahijshme, mungesa në shkollë etj., ndihmon në zgjidhjen e këtyre problemeve.Po ashtu, mësuesi/ja dhe nxënësit diskutojnë edhe për mospjesëmarrjen, duke trajtuar anët e saj negative,siç janë: indiferentizmi ndaj problemeve që shqetësojnë komunitetin, lejimi i padrejtësive dhe i shkeljeve të ligjitqë dëmtojnë të gjithë shoqërinë. Një shembull për këtë është mungesa e energjisë elektrike në shtëpi edhepse familjarët e paguajnë atë rregullisht. Në rast të mospjesëmarrjes nga ana e qytetarëve, kjo mungesë dhepadrejtësi do të vazhdojë për një kohë të gjatë.82

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Përforcimi: Provo njohuritëPër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja u bën nxënësve disa pyetje me qëllimqë ajo të sigurohet se nxënësit e kanë kuptuar mirë rëndësinë e pjesëmarrjes aktive në jetën shoqërore dheshkollore. Disa nga pyetjet mund të jenë si më poshtë, por mësuesi/ja mund të shtojë edhe pyetje të tjera qëmendon se e ndihmojnë në këtë pjesë të orës së mësimit.- Në sa grupe shoqërore bëni pjesë dhe çfarë detyrash dhe përgjegjësish keni në to?- Cilat janë problemet për të cilat pjesëmarrja e qytetarëve është e rëndësishme?- A është e rëndësishme pjesëmarrja e njerëzve në votim? Pse?- Ku qëndron dallimi midis një pjesëmarrësi aktiv ndaj një pjesëmarrësi pasiv?- Cilat janë rrugët që do të ndiqni ju për të bindur një nxënës pasiv që të bëhet aktiv?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe mund të ndërhyjë për të sqaruar më mirë konceptet dhe rëndësinë epjesëmarrjes së njerëzve në komunitet, si dhe të nxënësve në jetën shkollore.?Detyrë shtëpie. Nxënësit mund të zgjedhin sipas dëshirës njërin nga ushtrimet e rubrikës “Veprimtarinë shtëpi”, në faqen 56.Tema 2. Vendimmarrja???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalët kyç:Mjetet:• Të përkufizojë termin vendimmarrje.• Të krahasojë vendimin me vendimmarrjen.• Të analizojë rolin e vendimmarrjes në jetën shoqërore.vendim, qëllim, gjetja e fakteve, alternativa, vendimmarrje.foto me pamje nga takime ku merren vendime, materiale shtypi dhe botime tëndryshme për vendimmarrjen, postera ku kërkohet pjesëmarrja e komunitetit nëvendimmarrje etj.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohuriveINSERTPërforcimiPunë në grupe?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshPasi shkruan temën e re të mësimit në dërrasë të zezë, për të ngjallur interesin e nxënësve në orën emësimit, mësuesi/ja u kërkon atyre të përqendrohen në termin vendimmarrje dhe të thonë ç’dinë për të. Ai/ajou drejton atyre disa pyetje:- A ju ka ndodhur të merrni një vendim të rëndësishëm për veten tuaj?- Kush i merr vendimet në familjen tuaj për çështje të ndryshme familjare?- A keni marrë ndonjëherë vendime si grup apo klasë për probleme që ju kanë shqetësuar?83

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”- A mendoheni mirë apo nxitoheni kur merrni një vendim?Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e pyetjeve dhe bën plotësimet e duhura për të drejtuar diskutimetdrejt temës së mësimit. Ajo shkruan në dërrasë të zezë disa fjali, si: “Vendimi është qëndrimi për një çështje tëcaktuar, pasi e kemi menduar dhe shqyrtuar mirë”.Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja i fton nxënësit të lexojnë mësimin dhe në dërrasë të zezë ndërton tabelën e INSERT-it, ndërkohënxënësit e plotësojnë këtë tabelë në fletoret e tyre. + – ?Ç’është vendimi?AlternativëSi realizohet marrja evendimeve.Përfitimet nga pjesëmarrjanë vendimmarrje.Roli që luan vendimmarrjanë jetën shoqërore.- Si merren vendimet në Kuvend, siindivid apo në grup?- Si bëhet mbledhja apo diskutimii fakteve dhe alternativave paramarrjes së një vendimi?- Cilat janë rrugët e realizimit tëmirëkuptimit në grup?Përforcimi: Punë në grupePër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja i ndan nxënësit në disa grupe. Tema epunës në grup është: “Në komunitetin tuaj mungon një kënd lojërash. Për këtë ju keni vendosur që t’i dërgoninjë letër bashkisë ose komunës ku jetoni.”Secili grup shkruan një letër. Letrat e të gjitha grupeve diskutohen dhe me vendim të përbashkët zgjidhet letramë e mirë. Mësuesi/ja u sugjeron nxënësve që të kenë parasysh hapat që ndiqen për marrjen e vendimit.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 58.Tema 3. Të drejtat e njeriut???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalët kyç:Mjetet:• Të përkufizojë në mënyrë të plotë konceptin të drejtat e njeriut.• Të renditë kategoritë kryesore të të drejtave të njeriut.• Të analizojë hapat e zhvillimit të të drejtave të njeriut.të drejta, të drejtat e njeriut, dinjitet.materiale dhe botime të ndryshme për të drejtat e njeriut, Konventa e të Drejtave tëNjeriut, Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, postera, foto etj., me pamje nga respektimii të drejtave të njeriut.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiBashkëbisedimNdërtimi i njohurivePunë në grupePërforcimiDiagrami i Venit84

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: BashkëbisedimDuke pasur parasysh njohuritë e shumta, që nxënësit kanë për këtë temë si nga viti i mëparshëm, ashtuedhe nga veprimtaritë e ndryshme për të drejtat e fëmijëve dhe të njeriut, mësuesi/ja ka mundësi këtu tëpërqendrohet me shumë në parimet bazë të të drejtave të njeriut dhe nxit një bashkëbisedim me nxënësitduke u bazuar në disa nga të drejtat kryesore të fëmijëve që ata i praktikojnë në jetën shkollore dhe jashtë saj.Mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve, të tilla si:- Cilat janë disa nga të drejtat tuaja?- A mund të përmendni disa nga të drejtat dhe liritë themelore të njeriut?- A njihni raste të shkeljes së të drejtave tuaja?- Ku ju kanë ndodhur më shpesh këto shkelje: në shkollë apo në familje?- A njihni ndonjë organizatë për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve? A mund të përmendni ndonjë prej tyre?- Cilat janë disa nga dokumentet bazë që mbrojnë të drejtat e fëmijëve dhe të drejtat e njeriut?Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe u shpërndan atyre kopje të botimeve nga Konventae të Drejtave të Fëmijëve. Nxënësit mund të lexojnë disa nga këto të drejta dhe bëjnë komente për to.Ndërtimi i njohurive: Punë në grupeMësuesi/ja i ndan nxënësit në grupe dhe u cakton atyre detyra duke iu dhënë disa shembuj për grupet.• Grupi i parë: Në lagjen/fshatin tim mungon mjeku i familjes. Ku mendoni se janë shkelur tëdrejtat e njeriut në këtë rast?• Grupi i dytë: Në një fshat të thellë malor mungon shkolla 9-vjeçare. Në cilat të drejta duhet tëbazohet komuniteti i fshatit për të kërkuar hapjen e shkollës?• Grupi i tretë: Në komunitetin tuaj mungon një kënd sportiv. Cila është ajo e drejtë që i ështëmohuar komunitetit tuaj?Nxënësit diskutojnë shembujt e mësipërm dhe mësuesi/ja bën ndërhyrjet përkatëse duke u bazuar edhe nëKonventën e të Drejtave të Njeriut dhe në Konventën e të Drejtave të Fëmijëve.Përforcimi: Diagrami i VenitPër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja vizaton në dërrasë të zezë diagramin eVenit.Të drejtat e njeriut Të drejtat e fëmijëveMësuesi/ja u kërkon nxënësve të nxjerrin të përbashkëtat dhe dallimet midis të drejtave të njeriut dhe tëdrejtave të fëmijëve. Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 60.85

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Tema 4. Karakteristikat e të drejtave të njeriut???Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:Fjalët kyç:Mjetet:• Të listojë karakteristikat e të drejtave të njeriut.• Të dallojë rëndësinë e të drejtave të njeriut.• Të analizojë mënyrat e mbrojtjes të të drejtave të njeriut.të drejta.materiale dhe botime të ndryshme për të drejtat e njeriut, botime nga Konventa e tëDrejtave të Njeriut, Konventa e të Drejtave të Fëmijëve, postera, foto etj., me pamje ngarespektimi i të drejtave të njeriut.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiDiskutimNdërtimi i njohurivePema e mendjesPërforcimiShkrim i lirë, turi i galerisë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: DiskutimDuke pasur parasysh njohuritë e shumta që nxënësit kanë për këtë temë edhe nga mësimi i mëparshëm, ashtu edhenga veprimtaritë e ndryshme për të drejtat e fëmijëve dhe të njeriut, mësuesi/ja mund të përqendrohet në disa ngakarakteristikat e të drejtave të njeriut. Për të nxitur pjesëmarrjen e nxënësve në diskutim, mësuesi/ja bën disa pyetje:- A mund të renditni disa nga të drejtat e fëmijëve bazuar në Konventën e të Drejtave të Fëmijëve?- Po disa nga të drejtat e njeriut që shprehen në Konventën e të Drejtave të Njeriut?Mësuesi/ja shkruan në dërrasë disa nga të drejtat që përmendin nxënësit, për t’i përdorur ato në fazën tjetërtë mësimit, “Ndërtimi i njohurive”, ku ajo do të nxjerrë në pah karakteristikat kryesore të të drejtave.Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesMësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin tekstin dhe ndërkohë ndërton në dërrasë të zezë një skemë. Pasinxënësit lexojnë tekstin, ata punojnë individualisht në fletore pemën e mendjes, ku plotësojnë karakteristikate të drejtave të njeriut.nuk blihen, fitohenapo trashëgohenkonkretetë patjetërsueshmeKarakteristikate të drejtave tënjeriuttë pandashmeuniversaleplotësojnënjëra-tjetrën86

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”Gjatë plotësimit të skemës së mësipërme, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të flasin për rëndësinë e secilëskarakteristikë. Ajo i ndihmon ata duke bërë plotësimet apo sugjerime përkatëse. Duke mësuar këto karakteristika,nxënësit vënë në dukje rrugët dhe mënyrat për mbrojtjen e këtyre të drejtave.Më pas mësuesi/ja shtron pyetje për të nxjerrë në pah se përveç të drejtave, njerëzit kanë edhe përgjegjësitë e tyre.- Si lidhen të drejtat e njeriut me përgjegjësitë e tij?- Si lidhen të drejtat e njeriut me dinjitetin?- Pse themi se duke respektuar të tjerët respektojmë vetveten?- A mendoni se pjesë e përgjegjësisë tuaj është zbatimi me përpikëri i rregullores së shkollës?Përforcimi: Shkrim i lirë, turi i galerisëNë këtë pjesë të orës së mësimit për të përforcuar njohuritë e marra mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezëfjalinë: “Liria ime mbaron aty ku fillon liria jote.” Ajo u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese me këtë temë.Përzgjidhen disa nga punimet më të mira dhe u kërkohet autorëve të tyre dhe nxënësve të tjerë të bëjnëkomente për to.Detyrë shtëpi. Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 62.?Tema 5. Të drejtat e njeriut të parashikuara në Kushtetutën e Shqipërisë?Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:• Të renditë disa nga të drejtat e njeriut të përcaktuara në Kushtetutën e Shqipërisë.• Të dallojë rëndësinë e Kushtetutës si garant i të drejtave të njeriut.• Të analizojë ndryshimin midis të drejtave vetjake me ato politike dhe shoqërore.???Fjalët kyç:kushtetutë, të drejta, detyrime.Mjetet:Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë, materiale dhe botime të ndryshme për të drejtate njeriut, Konventa e të Drejtave të Njeriut, Konventa e të Drejtave të Fëmijëve,postera, foto etj., me pamje nga respektimi i të drejtave të njeriut.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiParashikim me terma paraprakëNdërtimi i njohuriveINSERTPërforcimiDiskutim i lirëParashikimi: Parashikim me terma paraprakëZhvillimi i mësimitMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalët kyç të mësimit kushtetutë, të drejta dhe detyrime. Ajo u kërkonnxënësve nxjerrin në pah se ku qëndron lidhja mes këtyre termave dhe të parashikojnë se çfarë do të mësojnënë këtë orë mësimi. Gjatë kësaj kohe, mësuesi/ja u tregon nxënësve botimin e Kushtetutës së Republikës sëShqipërisë ose foton që jepet në tekstin e mësimit.87

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7”U drejtohen nxënësve pyetjet:- A e njihni këtë botim/libër?- Ç’është kushtetuta për ju?- Pse është e rëndësishme Kushtetuta për mbrojtjen e të drejtave dhe lirive themelore të njeriut?- Çfarë përcaktohet në Kushtetutë në lidhje me të drejtat dhe liritë themelore të njeriut?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet përkatëse.Ndërtimi i njohurive: INSERTMë pas, mësuesi/ja u kërkon të lexojnë tekstin për pak minuta dhe gjatë leximit nxënësit do të vendosin katërshenjat e metodës INSERT. + – ?Parimet e përgjithshmeVendi që zënë në Kushtetutë liritë dhetë drejtat e njeriut.Nenet përkatësenga KushtetutaLiritë dhe të drejtat politike qëlidhen me votën dhe votiminLiritë dhe të drejtat ekonomike,shoqërore dhe kulturoreNenet përkatësenga KushtetutaE drejta për arsimiminPasi dëgjon shënimet që kanë mbajtur nxënësit, mësuesi/ja bën plotësimet e nevojshme. Më pas, shpjegonse një nga detyrat kryesore të Kushtetutës së Shqipërisë është mbrojtja e të drejtave dhe lirive themeloretë njeriut. Ajo tregon se në Kushtetutë janë tre kapituj, që flasin për liritë dhe të drejtat themelore të njeriut,përfshirë të drejtat vetjake, politike, ekonomike, shoqërore dhe kulturore.Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë pyetjen: - “Si realizohet në praktikë e drejta për t’u arsimuar?” Ajo iorienton nxënësit në kriteret që duhet të ndiqen për arsimimin si për arsimin e përgjithshëm, ashtu edhe për atëprofesional. Ajo bën plotësimet përkatëse dhe kujdeset që diskutimet të përqendrohen në çështjen në fjalë.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 64.88

Libër mësuesiEdukata shoqërore 8Përgatitur nga:Anila TabakuLumnije Hasaj

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”90

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”UNICEF-i,UNESCO-ja,PNUD-i etj.OKB-së, si:91

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”flasim për BE-në92

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”93

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Tema 1. Të njohim veten?KREU INDËRVARËSIA E INDIVIDITObjektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:??Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimi• Të përshkruajë karakteristikat dhe talentet vetjake.• Të dallojë elementet përbërëse të identitetit të tij/saj.• Të dallojë ngjashmëritë midis njerëzve.karakteristikë, interesa, talent, përvojë, shije vetjake, cilësi, identitet, diversitet.teksti, foto, pllakate dhe materiale të ndryshme me pamje nga grupe njerëzish,sporte, muzikantë, ku të dalin në pah të përbashkëtat dhe veçoritë e tyre, Konventapër të Drejtat e Fëmijëve.Stuhi mendimeshMarrëdhëniet pyetje-përgjigjePunë në grup?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja njeh nxënësit me temën dhe bën në tabelë skemën e mëposhtme. U kërkohet nxënësve tëshkruajnë karakteristikat e veta, si: cilësitë fizike, pasionet, dëshirat apo gjëra të tjera, që ata kanë të veçantanga të tjerët, për të nxjerrë në pah dallimet që kanë me shokët dhe shoqet e tjera.Vetja94Ndërtimi i njohurive: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet, e mëposhtme:- Cilat janë karakteristikat vetjake të gjithsecilit?- Cilat janë përvojat apo kujtimet tuaja?- Cilat janë gjërat që ju pëlqejnë më shumë? Po ato që nuk ju pëlqejnë?Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të shkruajnë pikat kryesore të mësimit, duke u mbështetur në pyetjet e mësipërme.• Karakteristikat vetjake: gjinia, ngjyra e flokëve, ngjyra e syve, gjuhët që flet.• Kujtimet/përvojat e mëparshme, duke radhitur këtu ngjarjet më të rëndësishme, si: festaditëlindjesh, mbrëmje, dasma, përvojat e para në përdorimin e ndonjë vegle muzikore apo tëndonjë mjeti tjetër• Pëlqimet/mospëlqimet: sporti i parapëlqyer, lënda e parapëlqyer, muzika, apo veprimtaritë më tëparapëlqyera.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Pasi nxënësit kanë folur për karakteristikat vetjake, mësuesi/ja u kërkon atyre të shprehin mendimet e tyrerreth cilësive dhe karakteristikave të ngjashme dhe të ndryshme që kanë ata me njëri-tjetrin.Përforcimi: Punë në grupMësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë ushtrimin Pëlqimet/mospëlqimet. Nxënësit ndahen në tri grupe. Këtogrupe ndahen sipas parapëlqimeve që kanë:Grupi I → sporti i parapëlqyer; Grupi II → lënda e parapëlqyer; Grupi III → muzika e parapëlqyer.Në fund, mblidhen përgjigjet e nxënësve dhe arrihet në përfundimet:Sporti i parapëlqyer është ____________________Lënda e parapëlqyer është ____________________Muzika e parapëlqyer është ____________________Tema 2. Identitetet brenda grupeve???Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të përkufizojë termat grup dhe komunitet.• Të renditë disa nga përgjegjësitë, përfitimet dhe të drejtat e tij/saj në grupinku bën pjesë.• Të krahasojë termin grup me komunitet.Fjalët kyç:Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimesh, të nxënit në bashkëpunimNdërtimi i njohuriveizolim, rajon, shtet, përfitim vendor, përfitim kombëtar, komunitet, bashkëpunim,përgjegjësi.teksti, pamje të ndryshme të komuniteteve dhe grupeve në aspekte të veçanta,rregullorja e shkollës, Konventa për të Drejtat e Fëmijëve, kartolina me pamje ngafshatra ose qytete, foto në komunitetin e shkollës që paraqesin aspekte të veçanta.Ditari dypjesëshPërforcimiDiskutim?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimesh, të nxënit në bashkëpunimMësuesi/ja shënon në tabelë termin grup shoqëror. Nxënësit plotësojnë skemën.Grup shoqërorDuke pasur parasysh se nxënësit e njohin konceptin e grupit, mësuesi/ja kërkon që ata të thonë se ç’dinëpër grupin shoqëror dhe i shkruan përgjigjet e tyre në tabelë. Ajo i pyet ata për grupet ku bëjnë pjesë dhe çfarëpërfitojnë ato. Gjithashtu, mësuesi/ja u kërkon që të grupohen në bazë të parapëlqimeve dhe interesave qëkanë, si për shembull: për filmat, librat, sportet etj., ku secilit grup u drejtohn pyetje të ndryshme. Mësuesi/ja ukërkon atyre t’i shkruajnë në një fletë çfarë u pëlqen sipas grupeve.95

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndan tabelën në dy pjesë dhe udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe më pas të plotësojnëtabelën në fletoren e tyre.Fjalia ose çështjaKomenti nga nxënësiGrupi- Ka karakteristika të përbashkëta;- Etnia, zakonet, feja, traditat, kujtimet, detyrimet, interesat;- Diçka e përbashkët me të tjerët;- Një karakteristikë, interes, parapëlqim, përfitime, përgjegjësi.Komuniteti- Diçka më e madhe se vetja;- Njerëzit u përkasin shumë komuniteteve;- Lagje, krahinë, komunitete të grupuara gjeografikisht;- Komunitete të grupuara sipas llojit të veprimtarisë: nxënës, shkrimtarë,biznes;- Komunitete të grupuara sipas territorit, nivel vendor, kombëtar, rajonal.Mësuesi/ja diskuton gjerësisht me nxënësit rreth komenteve për grupet dhe komunitetet ku ata bëjnë pjesëduke nxjerrë në pah dallimet midis tyre.Përforcimi: DiskutimRubrika “Reflekto”. Mësuesi/ja diskuton me nxënësit pyetjet e rubrikës “Reflekto” duke bërë plotësimetpërkatëse.?Detyrë shtëpie: Ushtrimet 1 ose 2, sipas dëshirës së nxënësve, në rubrikën“Aktivitete në shtëpi”, në faqen 9.Tema 3. Ndikimet familjare tek identiteti?Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:??Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiParashikim me terma paraprakëNdërtimi i njohurivePërforcimi• Të përkufizojë termin identitet.• Të dallojë karakteristikat e lindura dhe ato të mësuara.• Të analizojë ndikimin e familjes në formësimin e identitetit.identitet, formësim, i lindur, i mësuar, trashëgimi, karakteristikë, shpirtëror.teksti, foto vetjake dhe foto familjare, materiale të ndryshme për familjes, botime përfamiljen.Diskuto/ analizo/ plotësoPuna me tekstin96

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikim me terma paraprakëPasi shkruan në tabelë fjalët kyç, mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të bëjnë një tregim të shkurtër dukepërdorur fjalët që janë shkruar në tabelë dhe duke bërë lidhjen mes tyre.Identitet Trashëgimi KarakteristikëMësuesi/ja dëgjon më vëmendje krijimet e nxënësve dhe u kërkon atyre të gjejnë lidhjet mes fjalëve kyç dhemësimit të ditës.Ndërtimi i njohurive: Diskuto/ analizo/ plotësoMësuesi/ja kërkon nga nxënësit të thonë cilësitë apo karakteristikat e tyre të lindura dhe të mësuara, dukeplotësuar që përmes trashëgimisë secili ka karakteristika të anëtarëve të familjes që i japin formë identitetit tëtyre si nga pamja fizike dhe deri te mënyra e sjelljes, por duke theksuar se secili është unik dhe i veçantë nëshumë mënyra, pasi disa tipare të identitetit janë të mësuara.Mësuesi/ja i drejton nxënësit të plotësojnë tabelën që është në libër, me ngjashmëritë dhe ndryshimet qëkanëme pjesëtarët e tjerë të familjes duke përdorur foto vetjake dhe familjare.Përforcimi: Puna me tekstinDuke plotësuar tabelën ‘Ndikimet familjare’ sipas kërkesave të tekstit për ngjashmëritë dhe ndryshimet qëkanë nxënësit në tipare dhe paraqitje me pjesëtarët e familjes së tyre. Mësuesi/ja e drejton veprimtarinë për tëtheksuar se secili pjesëtar i shoqërisë është unik, pavarësisht ngjashmërive me të tjerët.Theksohet se identiteti i gjithsecilit është i veçantë dhe i ndryshëm nga të tjerët.?Detyrë shtëpie: Ushtrimi i rubrikës “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 10.Tema 4. Çfarë na lidh me të tjerët??Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:??Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohurivePërforcimi• Të përshkruajë me fjalët e tekstit termin ndërvarësi.• Të dallojë ndërvarësinë ndërmjet individëve, grupeve, institucioneve.• Të analizojë ndikimin e teknologjisë te ndërvarësia.nevojë, dëshirë, shkak, pasojë, komb, rajon.teksti, foto, pllakate dhe materiale të ndryshme me pamje nga grupe njerëzish nëmarrëdhënie të ndryshime, foto të pajisjeve më të fundit të teknologjisë, si: kompjuter,celular, televizor HD, video-lojëra etj.Parashikim me terma paraprakëProvo njohuritë97

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja njeh nxënësit me temën dhe i pyet ata rreth nevojave dhe dëshirave që kanë. Nxënësve udrejtohen pyetjet e mëposhtme:- Pse duhet të keni marrëdhënie me njerëz të tjerë? (Sepse njerëzit kanë nevoja dhe dëshira, të cilatplotësohen në ndërveprim me njerëzit e tjerë.)- Si i plotësoni këto nevoja dhe dëshira me njerëzit e tjerë?- Pse popujt apo kombet kanë marrëdhënie mes tyre?- Çfarë u jepni dhe u merrni njerëzve që ju rrethojnë?Ndërtimi i njohurive: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan fjalët kyç në tabelë dhe u kërkon nxënësve të bëjnë një tekst të shkurtër duke përdorurfjalët kyç dhe duke bërë lidhjen e duhur mes tyre, në mënyrë që teksti të ketë kuptim.Nevoja Dëshira Shkak Pasojë Komb RajonMësuesi/ja i dëgjon nxënësit duke shtuar se njerëzit i plotësojnë nevojat e tyre duke pasur një marrëdhënietë ndërvarur. Si njerëzit, ashtu edhe shteti, varen nga njëri-tjetri duke i plotësuar nevojat dhe dëshirat në njëmarrëdhënie ndërvarësie, duke përdorur burimet e mjedisit natyror, pasi kjo ndërvarësi është e domosdoshme,sepse shpërndarja e pabarabartë e burimeve dhe përdorimi i papërshtatshëm i burimeve të rinovueshme dhetë parinovueshme sjellin pasoja negative në zhvillimin e shoqërisë, si dhe konflikte shoqërore.Gjithashtu, ndryshimet teknologjike në fusha të ndryshme si komunikimi apo transporti lehtësojnë rritjen endërvarësisë dhe e bëjnë botën të quhet fshat global.Mësuesi/ja përdor edhe foto të pajisjeve më të fundit për t`i konkretizuar më mirë.Përforcimi: Provo njohuritëPër të parë nivelin e përvetësimit të mësimit, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve:- Ç’kuptoni me marrëdhënie ndërvarësie?- Si ndikojnë nevojat dhe kërkesat për burime ndërmjet shteteve apo njerëzve?- Si ndikojnë përparimet dhe ndryshimet teknologjike te ndërvarësia??Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, sipasdëshirës së nxënësve, në faqen 12.Tema 5. Ndryshimi vetjak?• Të përkufizojë termin ndryshim vetjak.• Të dallojë ndryshimet sasiore dhe cilësore te vetja.• Të analizojë pasojat dhe rezultatet e ndryshimeve sasiore dhe cilësore te vetja.??Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç: tregues, ndryshim, sasior, cilësor, përshtatje.Mjetet: teksti, materiale apo foto vetjake ose pamje të ndryshime të nxënësve, botime ose materialetë ndryshme për ndryshimin/rritjen e njeriut.98

ParashikimiLibër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohuriveStuhi mendimeshLexim me ndalesaPërforcimiProvo njohuritë, turi i galerisë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja shkruan në tabelë termin ndryshimi vetjak dhe kërkon nga nxënësit që të japin mendimet etyre rreth këtij termi.i vazhdueshëmnuk jam njëllojNdryshimi vetjakndryshoj në kohëi ndodh gjithsecilitNdërtimi i njohurive: Lexim me ndalesaMësuesi/ja pyet nxënësit se cili do të lexojë pjesën e shkëputur nga Shtëpia me arna. Zgjidhen tre prejnxënësve, të cilët do të lexojnë nga një paragraf secili.o Ndalesa I - nxënësi i parë lexon paragrafin e parë.Pasi mbaron së lexuari paragrafin, mësuesi/ja u drejton nxënësve të tjerë pyetjet:- Çfarë kuptoni nga kaq sa u lexua?- Si mendoni se do të vazhdojë ngjarja?o Ndalesa II - nxënësi i dytë lexon paragrafin e dytë.- Si ndryshoi shtëpia e tyre?- Po vetë pjesëtarët e familjes çfarë ndryshimi pësuan?o Ndalesa III - nxënësi i tretë lexon paragrafin e tretë.- Listoni ndryshimet që ndodhën në “shtëpinë me arna”.- A jemi ne në ndryshim të vazhdueshëm? Diskutim.Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të japin mendimin e tyre rreth tregimit, ku theksohen ndryshimet që ndodhinnë kohë. Gjithashtu, pasi nxënësit kanë plotësuar tabelën, mësuesi/ja diskuton me ta ndryshimet që kanëndodhur te secili prej tyre në kohë, duke nxjerrë në pah ndryshimet që janë të përbashkëta mes nxënësvedhe ato që janë të veçanta për secilin prej tyre.Përforcimi: Provo njohuritë, turi i galerisëPër të parë nivelin e përvetësimit të mësimit, mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve, të tilla si:- Çfarë kuptoni me ndryshim sasior?- Çfarë kuptoni me ndryshim cilësor?- Ç’do të thotë të përshtatesh? Si e kuptoni ju përshtatjen?Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të sjellin fotot e tyre të periudhave të ndryshme të jetës, për të treguarndryshimet, të cilat ekspozohen. Kjo mund të sjellë dhe çaste gazmore midis nxënësve.?Detyrë shtëpie. Një nga ushtrimet e rubrikës “Aktivitete në shtëpi”, sipasdëshirës së nxënësve, në faqen 14.99

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Tema 6. Përtej ndryshimit vetjak??Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin natyrë e ndryshimit.• Të dallojë pasojat e ndryshimit te njerëzit.• Të analizojë ndryshimet me pasoja pozitive dhe negative në komunitetin e tij/saj.Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivemjedis, organizim, ekonomik, social, ndryshim sasior, ndryshim cilësor.teksti, materiale apo foto të qyteteve të ndryshme para viteve ’90 dhe të ditëve tësotme, materiale nga interneti që tregojnë ndryshimet para dhe pas viteve ’90në Shqipëri dhe për ngjarjet botërore që kanë ndikuar më shumë në ndryshime.Parashikim me terma paraprakëINSERTPërforcimiDiskutim i lirë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikim me terma paraprakëNë fillim mësuesi/ja i njeh nxënësit me temën e mësimit dhe më pas shkruan në tabelë fjalët kyç.MjedisOrganizimpolitiko-socialPasojëKombRajonMësuesi/ja i kërkon nxënësve të krijojnë një histori me to, duke përdorur foto që tregojnë pamje ngaShqipëria para dhe pas viteve ‘90. Dëgjohen krijimet e nxënësve me kujdes dhe jepen vlerësime.Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për pak minuta, ndërkohë që në dërrasë ndërton tabelën eINSERT-it. Kjo metodë nis me rikujtimin e njohurive të fituara më parë dhe lejon nxënësit të kontrollojnë shkallëne të kuptuarit gjatë leximit të tekstit. Mësuesi/ja i fton nxënësit të plotësojnë tabelën në fletoret e tyre.Ajo që lexon nxënësiështë e njohur për të.+Ajo që lexonnxënësi është ere për të.–Ajo që lexon nxënësi ështënuk përputhet me njohuritëqë ai ka marrë më parë.?Nxënësi kërkon të dijë mëtepër për informacionin emarrë.Ndryshimi: SasiorCilësorTe mjedisiTek individi(teknologjia)Pozitiv (shtimi iautomjeteve)Negativ (shtimi iaksidenteve)Organizimekonomik-socialSi ka qenë Shqipëria paraviteve ’90 (kjo mund tërealizohet nga mësuesi/ja me anë të fotove nëbashkëpunim me nxënësit)100Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja mund të organizojë këtë pjesë të orës së mësimit në formën e diskutimeve të lira duke umbështetur në rubrikat e faqeve 16-17.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 2, në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 17.

Tema 1. Kultura???ParashikimiLibër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”KREU IINDËRVARËSIA E INDIVIDIT ME MJEDISIN KOMBËTAR DHE RAJONALObjektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përkufizojë termin kulturë.• Të dallojë të përbashkëtat dhe ndryshimet ndërmjet koncepteve kulturë e nënkulturë.• Të analizojë rëndësinë e identitetit kulturor.Fjalët kyç: kulturë, shoqëri, nënkulturë, identitet kulturor.Mjetet: teksti, materiale nga interneti që flasin për kulturën nga vende të ndryshme, foto etj.Pema e mendjesParashikim me terma paraprakëPërforcimiPuna me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Pema e mendjesMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën kulturë dhe pyet nxënësit se ç’kuptojnë me këtë term.- Cilat janë elementet kryesore të kulturës?Pas përgjigjeve të nxënësve, mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit plotëson pemën e mendjes.mënyra eprodhimitsistemetpolitikestilet e tëveshuritbesimetKULTURAgjuharitualetteknologjiaartiPas plotësimit të pemës së mendjes, mësuesi/ja thekson: me termin kulturë nënkuptohet një shoqëri, njëgrup ku shumica ose të gjithë jetojnë dhe mendojnë në mënyra të ngjashme.Ndërtimi i njohurive: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për pak minuta.Shkruhen në tabelë fjalët kyç të mësimit, si më poshtë.KulturëShoqëriNënkulturëIdentitet kulturorMësuesi/ja u kërkon nxënësve të bëjnë lidhjen midis këtyre fjalëve, duke u kërkuar të tregojnë se në cilënkulturë bën pjesë gjithsecili prej tyre dhe se si lidhet kultura me identitetin e gjithsecilit. Me anë të diagramit tëVenit realizohet objektivi 2.Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja shkruan në tabelë përkufizimet e termave kulturë, nënkulturë dhe në përforcimin e njohurive ukërkon nxënësve të plotësojnë ushtrimin 2.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”,sipas dëshirës së nxënësve, në faqen 20.101

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Tema 2. Kultura shqiptare??Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të dallojë veçori të kulturës shqiptare.• Të dallojë rëndësinë e identitetit kombëtar.• Të analizojë të veçantat e kulturës shqiptare.kulturë shqiptare, identitet kombëtar, veçori kulturore, zhvillim kulturor.teksti, materiale dhe foto të ndryshme që flasin për kulturën shqiptare, përfshirë këtumuzikën, artin, vallet popullore, disa prej tyre të sjella edhe nga vetë nxënësit.BashkëbisedimPunë në grupePërforcimiTuri i galerisë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: BashkëbisedimPasi i njeh nxënësit me temën e mësimit, mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetje të tilla, si:- Çfarë dini për kulturën shqiptare?- Cilat janë disa nga veçoritë e kulturës shqiptare?- Për cilin aspekt të kulturës sonë do të ndiheshit më krenarë?- Pse themi se termi kulturë nënkupton edhe termin shoqëri?- Sa i rëndësishëm është për ju identiteti kulturor?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe mund të bëjë ndërhyrjet përkatëse, në mënyrë që të drejtojë diskutimetrreth temës së mësimit dhe gjërat kryesore shkruhen në tabelë.Ndërtimi i njohurive: Punë në grupePasi nxënësit kanë marrë informacion rreth temës që do të diskutohet, mësuesi/ja i ndan ata në disa grupe.Secili grup do të përgatitë informacion për një nga elementet e kulturës.Grupi IGrupi IIGrupi IIIGrupi IVGrupi VGrupi VI→ një historik të shkurtër rreth kulturës shqiptare.→ informacion për gjuhën.→ informacion për fenë.→ informacion për mënyrën e jetesës.→ informacion për artin, (pikturën, arkitekturën, muzikën dhe kërcimin).→ informacion për të veçantat e kulturës shqiptare.Grupet mund t`i paraqesin materialet e tyre edhe në tabakë të bardhë letre, ku mund të ngjisin edhe pamjelidhur me çështjen që trajtojnë.Përforcimi: Turi i galerisëNxënësit paraqesin para klasës punimet e tyre. Ata krahasojnë dhe vlerësojnë punët e njëri-tjetrit.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 23.102

Tema 3. Kultura evropiane?• Të përmendë disa nga qendrat e kulturës evropiane.• Të veçojë tiparet kryesore të kulturës evropiane.• Të analizojë rolin ndihmës të kulturës evropiane në botë.Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:??Mjetet:kulturë evropiane, zhvillim kulturor, solidaritet, individualizëm.Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”teksti, materiale dhe foto të ndryshme që tregojnë për kulturën evropiane, përfshirëkëtu muzikën, artin, letërsinë, disa prej tyre të sjella edhe nga vetë nxënësit.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiDiskutim për fototNdërtimi i njohuriveDitari dypjesëshPërforcimiProvo njohuritë, diagrami i Venit?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Diskutim për fototPasi i njeh nxënësit me temën e mësimit dhe u kërkon atyre të shohin edhe fotot në tekst, mësuesi/jadrejton pyetjet:- Ç’është Evropa?- A ka vizatuar ndonjëri prej jush vendet që jepen në fotot e tekstit?- Çfarë të veçantash kanë fotot që shihni në tekst?- Ç’dini për këto vende, nëse mund të keni lexuar për to apo të keni parë në televizor?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe mund të bëjë ndërhyrjet përkatëse, në mënyrë që të drejtojë diskutimetrreth temës së mësimit.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë për pak minuta mësimin dhe ndërkohë ajo ndan tabelën në dypjesë duke përdorur teknikën ditari dypjesësh. Kjo teknikë nxit nxënësit të lexojnë në mënyrë të qëllimshmeduke lidhur ngushtë pamjet me atë çka lexojnë. Pasi mësuesi/ja ka ndarë tabelën në dy pjesë, ajo orientonnxënësit të bëjnë të njëjtën gjë në fletoret e tyre.Fjalia ose çështjaKulturaevropianeKomenti nga nxënësi- Zanafilla: grekët, romakët- Ndihmë për të gjithë botën (filozofi, letërsi, art, qeverisje)Arsimi- Rezultat i sistemeve shumë të mira (universitetet e hershme, si: Oksfordi,Kembrixhi, Parisi, Bolonja - universiteti i parë në botë)103

?Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Arti- Që nga lashtësia- Pikturë, skulpturë, letërsiUshqimet, pijet- Kuzhina italiane, franceze, ballkanike (greke)Muzika- Mozarti, Verdi, Bethoveni- Zanafilla e muzikës pop dhe rrokFeja- Krishterimi (feja kryesore), por ka edhe fe të tjera, si hebraike, myslimane etj.Sporti- Ndikim i jashtëzakonshëm në botë, të gjitha sportet (përveç basketbollit) e kanëorigjinën në Evropë (futbolli, volejbolli, atletika, mundja etj.)Ndikimi botëror- Pasojë e kolonizimit të shumë vendeve të Amerikës së Veriut dhe të Jugut, Afrikës,Azisë (Indi, si ish-koloni e Britanisë së Madhe)Përforcimi: Provo njohuritë, diagrami i VenitPër përforcimin e njohurive të përftuara në këtë orë mësimi, mësuesi/ja bën disa pyetje, si më poshtë:- Cilat janë disa nga qendrat e kulturës evropiane?- Për çfarë shquhen ato?- Cili është roli i kulturës evropiane në botë?- Cilat janë disa nga tiparet e kulturës evropiane?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet dhe diskuton me nxënësit duke bërë plotësimet e nevojshme.Me anë të diagramit të Venit nxënësit gjejnë të përbashkëtat dhe të veçantat midis kulturës evropiane dhekulturës shqiptare.Kulturaevropiane- feja e krishterë- ka ndikim të madh përtej kufijvetë Evropës- kuzhina ose ushqimi- krijimi i kulturës së rembi traditat popullore- feja- arsimi- sporti- bashkëjetesa e shumë feve- besa e shqiptarit- mikpritja dhe bujariaKulturashqiptareDetyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”,sipas dëshirës së nxënësve, në faqen 25.104

Tema 4. Kultura shqiptare si pjesë e asaj evropiane???Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:Mjetet:Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”• Të listojë disa nga tiparet e përbashkëta të kulturës shqiptare me atë evropiane.• Të tregojë kontributet e veçanta të kulturës shqiptare në atë të familjes evropiane.• Të analizojë ndryshimet e kulturës shqiptare nga ajo evropiane.tipare të përbashkëta, tipare të veçanta, shkëmbim kulturor.teksti, materiale dhe foto të ndryshme që tregojnë për kulturën evropiane dheshqiptare, si: muzika, arti, letërsia, sportet, materiale nga interneti për veprimtari tëkulturës shqiptare në vende të ndryshme të Evropës dhe veprimtari evropiane në Shqipëri.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiBashkëbisedimNdërtimi i njohuriveLexim i drejtuarPërforcimiPuna me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: BashkëbisedimPasi i njeh nxënësit me temën e mësimit dhe duke marrë shkas nga njohuritë dhe informacionet që kanë marrënxënësit nga mësimet e mëparshme për kulturën shqiptare dhe atë evropiane, mësuesi/ja nxit pjesëmarrjen etyre me pyetje të ndryshme në bashkëbisedim.- A është kultura shqiptare pjesë e kulturës evropiane dhe pse?- A është kultura shqiptare sot më e ngjashme me atë evropiane se disa vite më parë?- Çfarë na bën të veçantë ne brenda familjes së madhe evropiane?- Cilat janë disa nga figurat shqiptare që njihen në Evropë?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve me vëmendje dhe i orienton ato drejt temës së mësimit në mënyrëqë nxënësit të nxjerrin në pah se kultura shqiptare është pjesë e pandarë e kulturës evropiane.Ndërtimi i njohurive: Lexim i drejtuar, diagrami i VenitMetoda ‘Lexim i drejtuar’ është një metodë ku nxënësit lexojnë tekstin e mësimit me ndalesa dhe parashikojnë.Leximi bëhet sipas momenteve të përcaktuara prej mësueses/it për të parë nëse provat e parashikuara nganxënësit dalin të sakta. Mësuesi/ja nuk bën shumë ndalesa për të mos cenuar të kuptuarit e përmbajtjes.Në këtë metodë, nxënësit punojnë në dyshe.Nxënësit mendojnë:• Kultura shqiptare është nënkulturë e kulturës evropiane.• Kultura shqiptare ka tipare të përbashkëta me atë evropiane.Nxënësit mësojnë:• Duke qenë e pozicionuar gjeografikisht në Evropë, Shqipëria ka pasur mundësi shkëmbimikulturor me Evropën.• Gjithsesi, kultura shqiptare jo vetëm ka marrë nga kultura evropiane, por edhe e ka pasuruaratë me tiparet e saj të veçanta.105

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Në orën e kaluar nxënësit plotësuan diagramin e Venit mbi kulturën evropiane dhe atë shqiptare. Në këtëfazë bëhen plotësimet e mëtejshme.Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë pjesët kryesore, ndërkohë ndërtohet nëtabelë diagrami i Venit.Kultura evropianemuzika klasikeveshjamikpritja dhe bujariamuzika folklorikekostumografiaKultura shqiptare1. lashtësia, traditat dhe zakonet ehershme2. vlerësojnë lirinë, mundësinë për t’uvetëqeverisur dhe demokracinë3. veshja dhe mënyra e argëtimit4. vlerësojnë arsiminNxënësit duhet të reflektojnë mbi diagramin e Venit.Nxënësit mendojnë:1. Kultura shqiptare si ajo evropiane karakterizohet nga lashtësia.Nxënësit mësojnë:1. Që në lashtësi shqiptarët kanë kontribuar në formimin e kulturës evropiane (dëshmitë, historia,arkeologjia, qendrat e lashtësisë si Durrësi, Butrinti, Apolonia etj.).2. Shqiptarët kanë vlerësuar lirinë, vetëqeverisjen, demokracinë, respektimin e të drejtave të njeriut.3. Mënyra e jetesës së shqiptarëve po vjen duke u bërë më e ngjashme me atë të Evropës.4. Arsimi dhe edukimi, shihet si element zhvillimi nga të dyja kulturat.Kontributet e veçanta të kulturës shqiptare në familjen evropianeNxënësit mendojnë:1. Shqipëria ka kontribuar në kulturën evropiane me anë të pakicave kombëtare që ndodhen në GreqiItali si dhe me shqiptarët që shkuan në Evropë pas viteve ‘90.Nxënësit mësojnë:1. Mikpritja dhe bujaria shqiptare janë bërë të njohura për gjithë vizitorët.2. Muzika folklorike, veçanërisht polifonia e jugut, dallohet nga të gjitha llojet e të kënduaritnë Evropë.3. Kostumografia është shumë e larmishme.4. Në demokraci, kontributi i artistëve dhe shkrimtarëve shqiptarë në kulturën evropiane.Përforcimi: Puna me tekstinNë këtë fazë të mësimit mësuesi/ja orienton nxënësit që t`u përgjigjen pyetjeve të rubrikave “Pyetje përvetëvlerësim” dhe “Aktivitete në klasë”, në faqen 27.106

TEST PËR KREUN IILibër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”1. Përkufizo termin kulturë.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Cilat janë ngjashmëritë dhe ndryshimet midis kulturës dhe nënkulturës?_____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Cilat janë disa nga veçantë e kulturës shqiptare në familjen evropiane?a. ___________________________________________________________________________b. ___________________________________________________________________________c. ___________________________________________________________________________d. ___________________________________________________________________________4. Rendit disa tipare të veçanta të kulturës së krahinës suaj.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Shkruaj një ese të shkurtër me temën “Jam i veçantë. Jam shqiptar”.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________107

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”KREU IIILidhja dhe ndërvarësia e Shqipërisë me fqinjët, Evropën dhe BotënTema 1. Organizata e Kombeve të Bashkuara??Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përkufizojë termin OKB.• Të përshkruajë historikun e formimit të OKB-së.• Të analizojë qëllimet kryesore të kësaj organizate.organizatë, organizma ndërkombëtare, aleancë, agresion.teksti, materiale dhe foto të selisë së OKB-së, botime të ndryshme të organizmave tëOKB-së, si: UNICEF, UNESCO, PNUD etj., materiale të ndryshme shtypi që lidhen mepunën e OKB-së në Shqipëri dhe vende të tjera.Stuhi mendimeshShpjegim, pema e mendjesPërforcimiDiskutim i lirë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshPasi i njeh nxënësit me temën e mësimit, mësuesi/ja u kërkon atyre të thonë çfarë dinë për OKB-në, dukepasur parasysh edhe njohuritë që ata kanë marrë nga lënda e historisë.Shkruhet në tabelë fjala OKB.organizata ndërkombëtaree ka selinë në Nju-jorkka 192 anëtarë shtetesh OKB Sekretari i përgjithshëm është Ban Ki Munruan paqen në botëNdërtimi i njohurive: Shpjegim, pema e mendjesMësuesi/ja e ndan klasën në tri grupe. Secili grup lexon për disa minuta një nga çështjet dhe ndërton pemëne mendjes. Përfaqësuesit e çdo grupi paraqiten para klasës në një tabak letre punën e tyre.Grupi I. Çfarë është OKB-ja?të mëdha, të vogla,të pasura, të varfrabashkim i shteteve qëpranojnë të bashkëpunojnëështë formuar pasLuftës II BotëroreOKBzgjidh konfliktet nëmënyrë paqësore1. ruajtja e paqes në Botë2. zhvillimi i marrëdhënieve të mira midis shteteve3. nxitja e bashkëpunimit në zgjidhjen eproblemeve botërore4. inkurajimi për respektimin e të drejtave të njeriut108

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Grupi II. Si lindi OKB-ja.OKB-ja Shekulli XVIII - Kanti propozon krijimin e një federate për mbrojtjen e shteteve të vogla.Pas Luftës së Parë Botërore krijohet Lidhja e Kombeve, që shtetet të punonin për të ndërtuar paqen.U shkri për dy arsye:1. SHBA-ja nuk ishte anëtare e Lidhjes së Kombeve2. Anëtarët e Lidhjes së Kombeve ishin indiferentë ndaj Japonisë, Italisë dhe Gjermanisë në luftërat agresivetë vitit 1930, që si rrjedhim çuan në shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore.Grupi III. Nga Lidhja e Kombeve në Organizatën e Kombeve të Bashkuara:- 1941: nënshkrimi i Kartës së Atlantikut, nga Ruzvelti dhe Çërçilli.- 1942: nënshkrimi nga përfaqësues të Alencës Deklarata e Kombeve të Bashkuara, e cila pranonteparimet e Kartës së Atlantikut, dhe del zyrtarisht emri OKB.- 1943: SHBA-ja, Anglia, Kina, Bashkimi Sovjetik bien dakord të krijohet OKB-ja.Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja diskuton me nxënësit thënien e Ruzveltit: “Bota në të ardhmen duhet të mbështetet në respektimine katër lirive themelore të njeriut, që janë: liria e të shprehurit, liria e besimit, liria nga mjerimi dhe liria nga frika”.drejton diskutimet për të nxjerrë në pah rëndësinë që kanë liritë e njeriut për përparimin e botës.Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 30.?Tema 2. OKB-ja dhe strukturat e saj mbështetëse?Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:? Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimi• Të listojë disa nga qëllimet dhe objektivat e OKB-së.• Të përshkruajë rolin e strukturave të OKB-së.• Të analizojë funksionet bazë të strukturave të OKB-së.dokument, kartë, marrëveshje, strukturë, sanksion.teksti, materiale dhe foto të ndryshme mbi OKB-në, botime të ndryshme tëorganizmave të OKB-së, si: Këshilli i Sigurimit, Sekretariati, Gjykata Ndërkombëtaree Drejtësisë etj., materiale të ndryshme shtypi që lidhen me punën e OKB-së dhestrukturave të saj në Shqipëri dhe vende të tjera.BashkëbisedimPërvijim i të menduaritPunë me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: BashkëbisedimDuke marrë shkas edhe nga njohuritë e përftuara nga mësimi i kaluar për Organizatën e Kombeve tëBashkuara, mësuesi/ja nxit nxënësit për pjesëmarrje në bashkëbisedim duke bërë disa pyetje, si më poshtë:- Ç’është OKB-ja?- Pse u krijua OKB-ja?- Cili është misioni i OKB-së?- A njihni ndonjë strukturë të OKB-së?- Cili është tani Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së?- A e dini se ku ndodhet Selia e Asamblesë së OKB-së?109

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Mësuesi/ja dëgjon me vëmendje përgjigjet e nxënësve dhe bën disa plotësime për ta drejtuar mësimin drejt temës,duke nxjerrë në pah nga përgjigjet e nxënësve strukturat mbështetëse të punës së kësaj organizate mbarëbotërore.Ndërtimi i njohurive: Përvijim i të menduaritMësuesi/ja i orienton nxënësit të lexojnë për pak minuta tekstin ndërkohë që ajo e ndan tabelën në tri pjesëku shkruan qëllimet, objektivat dhe strukturat e OKB-së.Qëllimet Objektivat StrukturaRuajtja e paqes dhesigurimit ndërkombëtarRuajtja ebashkëpunimitekonomik dhe shoqërorZhvillimi i respektimit tëtë drejtave të njeriutRuajtja e paqes:- Të ruajë paqen dhe sigurinë duke gjetur zgjidhjepaqësore për konfliktet dhe mosmarrëveshjet;Lidhjet miqësore:- Në bazë të respektimit të drejtave të barabartadhe të drejtës për vetëvendosje.Zhdukja e varfërisë:- Nëpërmjet bashkëpunimit, e respektimit të tëdrejtave njerëzore;Bashkërendim veprimtarish ndihmëse:- OKB-ja qendër për harmonizimin e veprimtarisë sëkombeve dhe organizatave botërore ndihmëse.- Asambleja e Përgjithshme- Këshilli i Sigurimit- Sekretariati- Këshilli Ekonomik dheSocial- Gjykata Ndërkombëtare eDrejtësisë- Këshilli i KujdestarisëPërforcimi: Punë me tekstinMësuesi/ja ndan klasën në disa grupe, ku secili grup do të ketë si detyrë të analizojë një nga objektivat e OKB-së.?Detyrë shtëpie. Plotësoni në fletore tabelën e rubrikës “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 33.Tema 3. Këshilli i Evropës??Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:• Të përkufizojë termin Këshilli i Evropës.• Të përshkruajë rolin, qëllimin dhe objektivin e KE-së.• Të krahasojë strukturat e OKB-së me ato të KE-së.Këshilli i Evropës, zhvillim, bashkëpunim.Mjetet: teksti, materiale dhe foto të ndryshme mbi KE-në, materiale të ndryshme shtypi qëlidhen me punën dhe veprimtarinë e KE-së dhe të strukturave të saj në Shqipëri dhevende të tjera, harta politike e Evropës.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiShpjegim dhe diskutimNdërtimi i njohurivePema e mendjesPërforcimiDiagrami i Venit110

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Shpjegim dhe diskutimMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e mësimit dhe e shkruan në tabelë atë. Ajo e zhvillon këtë temë nëformë diskutimi, duke pasur parasysh që nxënësit kanë njohuri nga historia. Mësuesi/ja diskuton me nxënësitarsyet e krijimit të KE-së, sepse nxënësit kanë informacion për të, si dhe qëllimin që është bashkëpunimi meshtetet evropiane; dhe objektivin: përparimi i shteteve anëtare në aspektin ekonomik dhe shoqëror. Mësuesi/ja shkruan në dërrasë qëllimin dhe objektivin. Ajo diskuton me nxënësit se KE-ja është krijuar si institucionevropian në 1949. Selia e saj është në Strasburg të Francës.Për të nxitur diskutimin me nxënësit, mësuesi/ja bën disa pyetje:- A është vendi ynë anëtar i KE-së?- Sa vende janë anëtare të KE-së?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura për të qartësuar ndonjë çështje të paqartë.Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesMësuesi/ja i orienton nxënësit të lexojnë për pak minuta tekstin ndërkohë që ndërton në tabelë pemën e mendjes.Organet: Komiteti iMinistrave, AsambleParlamentareShqipëria është anëtareqë nga viti 1995Organizatë e shtetevetë EvropësKE-jaU themelua në5 maj 1949Bashkëpunimmes shteteshKushtet e pranimit: demokracipluraliste, shtet ligjor, liritëBashkëpunimekonomi-socialPasi mësuesi/ja i shkruan në tabelë pemën e mendimit dhe shpjegohet:Komiteti i MinistraveAsambleja ParlamentareFuqia e Këshillit të EvropësOrgan vendimmarrës i KE-së239 përfaqësues me të drejtë voteMblidhet 4 herë në vitI bën rekomandime Komitetit të MinistraveTërësisht këshillimoreKEpërmbush qëllimet për mbrojtjen dhe respektimin e të drejtavePër këtë ka miratuar Konventën Evropiane të të drejtave të njeriutZbatimi i Konventës bëhet nëpërmjet komisionit Evropian të tëDrejtave të Njeriut dhe Gjykatës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.Mësuesi/ja shpjegon veprimtarinë e këtyre dy organeve të të drejtave të njeriut në Evropë.Përforcimi: Diagrami i VenitNë fund të orës së mësimit, nxënësit do të krahasojnë OKB-në dhe KE-në. Për këtë qëllim, mësuesi/jandërton dy rrethorë në dërrasë dhe mbi to shkruan OKB dhe KE. Të dy rrathët ndërthuren me njëri-tjetrin.Nxënësit do të nxjerrin në pah të përbashkëtat dhe dallimet midis këtyre dy organizmave.?OKBKEDetyrë shtëpie. Ushtrimi 1 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 35.111

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Tema 4. Bashkimi Evropian?Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:? Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përshkruajë rolin e BE-së.• Të përshkruajë etapat e krijimit të BE-së që pas Luftës së Dytë Botërore.• Të analizojë qëllimet e BE-së.Bashkimi Evropian (BE), tregti e lirë, tarifë doganore, standard.teksti, materiale dhe foto të ndryshme mbi BE-në, materiale të ndryshme shtypi qëlidhen me punën dhe veprimtarinë e BE-së dhe strukturave të saj në Shqipëri dhevende të tjera, flamuri i BE-së, harta politike e Evropës etj.Diskutim, stuhi mendimeshDitari dypjesëshPërforcimiEse?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Diskutim, stuhi mendimeshMësuesi/ja u tregon nxënësve flamurin e Bashkimit Evropian dhe bën disa pyetje si më poshtë:- Ç’është Bashkimi Evropian?- A është vendi ynë anëtar i BE-së?BE- Sa vende janë anëtare të BE-së?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet e duhura për të qartësuar ndonjë çështje të paqartë.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndan tabelën në dy pjesë dhe udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin. Pasi nxënësit lexojnë, udhëzonnxënësit të bëjnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.Fjalia ose çështja Komenti nga nxënësiBE-jaQëllimi i BE-së- U krijua pas Luftës së Dytë Botërore për të zgjidhur mosmarrëveshjet mes shteteve- Mundësi zgjedhjeje për të jetuar, punuar, udhëtuar lirisht për shtetasit e vendeve anëtare- Bashkëpunim për të arritur standard jetese në të gjitha shtetet- Ka 27 anëtarë- Bashkëpunim për çështjet ekonomike dhe politike- Nxitja e tregtisë së lirë mes shteteve- Bashkëpunimi politik• Zgjidhje dhe përgjegjësi të përbashkët për problemet globale• Lehtëson lëvizjen e lirë të njerëzve nga një vend në tjetrin• Shtetet më të reja janë: Rumania, Bullgaria- Bashkëpunimi ekonomik:• Përdorimi i një monedhe të përbashkët (euro), kur plotësohen disakushte ekonomike të vendosura nga BE-ja• Lehtëson bashkëpunimin të njerëzve dhe shkëmbim mallrash112Përforcimi: EsePër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të shkruajnë një esetë shkurtër me temë: “Pse Shqipëria duhet të jetë anëtare e BE-së?”?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”,sipas dëshirës së nxënësve, në faqen 37.

Tema 5. Politikat e Bashkimit Evropian?Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të tregojë qëllimin kryesor të BE-së.• Të dallojë politikat e përbashkëta evropiane.• Të analizojë rolin e institucioneve të BE-së për uljen e pabarazive ekonomike.Fjalët kyç: ndërvarësi, përfitim i ndërsjellë, pasoja ekonomike.? Mjetet: teksti, materiale dhe foto të ndryshme që flasin për BE-në, materiale të ndryshmeshtypi që lidhen me punën dhe veprimtarinë e BE-së dhe strukturave të saj nëShqipëri dhe vende të tjera, flamuri i BE-së, harta politike e Evropës etj.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohuriveDitari dypjesëshPërforcimiProvo njohuritë, turi i galerisëZhvillimi i mësimit?Parashikimi: Stuhi mendimeshDuke pasur parasysh njohuritë që kanë nxënësit nga mësimi paraardhës, mësuesi/ja pyet nxënësit:- Ç’është BE-ja?- Pse u themelua ajo? Cili është qëllimi i saj?- Pse vendet anëtare të BE-së përdorin të njëjtën monedhë?- Sa shtete bëjnë pjesë në BE?Mësuesi/ja dëgjon nxënësit me vëmendje dhe bën plotësimet e duhura.eurobashkëpunimpolitikBE27 vendebashkëpunimekonomikNdërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndan tabelën në dy pjesë dhe udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe i udhëzon të plotësojnënjë tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.Fjalia ose çështjaPolitikat ekonomikePolitikat epërbashkëta tregtarePolitikat epërbashkëtabujqësoreKomenti nga nxënësi- Treg i vetëm- Politikë e përbashkët tregtare- Zvogëlim i diferencave ekonomike mes shteteve- Stabilizim i monedhës së shteteve anëtare- Bujqësi- Peshkim- Stabilizim i tregut bujqësor- Rritje e prodhimtarisë- Sigurim i marrëveshjeve mes fermerëve (bujqve) dhe konsumatorëve- Elementet kryesore:Çmim i njëjtë për prodhimet e BE-sëTaksë e njëjtë për prodhimet e importuaraNdarje e përgjegjësive financiare për të garantuar çmimin113

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”114përbashkëta tëpeshkimitZvogëlimi idiferencaveekonomikeBanka Evropiane eInvestimeveSistemi monetarTema 6. Shqipëria dhe Bashkimi EvropianPolitikat e?? Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të shpjegojë kuptimin e termit “Kriteret e Kopenhagenit”.• Të tregojë kushtet e anëtarësimit në BE.• Të analizojë rolin e marrëveshjes së stabilizim-asocimit.Fjalët kyç: marrëveshja e Stabilizim-Asocimit, asocim, kriteret e Kopenhagenit, stabilitetMjetet: teksti, flamuri i BE-së, materiale dhe foto të ndryshme mbi BE-në dhe që lidhen me punën dheveprimtarinë e BE-së dhe strukturave të saj në Shqipëri, harta politike e Evropës etj.ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive- Zvogëlon mbipeshkimin në ujërat e BE-së, që vazhdon të mbetet një ngaproblemet e vendeve anëtare- Parandalon peshkimin pa kriter- Mbron interesat e peshkatarëve të vendeve anëtare- Buxhet i caktuar- Çdo shtet është i detyruar të japë një përqindje nga buxheti i tij në përputhje mepopullsinë dhe mirëqenien ekonomike- Brenda buxhetit parashikohen financimet për dy strukturat e rëndësishme të BE-së• Fondi i Zhvillimit Rajonal Evropian (financimi i rajoneve në vështirësiekonomike)• Fondi Social Evropian (trajnimi dhe ritrajtimi i punëtorëve)- Organ i pavarur- Objektivi: financim i projekteve që nxitin integrimin evropian duke ruajtur monedhën e saj- Stabilizim i monedhës- Bashkimi i më shumë shteteve me njëri-tjetrin- Shmangia e problemeve që vinin si rezultat i përdorimit të disa monedhave tëndryshme brenda tregut të BE-sëPërforcimi: Provo njohuritë, turi i galerisëMësuesi/ja bën disa pyetje për të siguruar përvetësimin e njohurive dhe përforcimin e tyre:- Cili është qëllimi kryesor i BE-së?- Si është menduar të arrihet ky qëllim?- Cilat janë politikat e përbashkëta evropiane?- Cilat janë institucionet e BE-së që synojnë të zvogëlojnë pabarazitë ekonomike?BashkëbisedimINSERTPërforcimiPuna me tekstin, ekspozitë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: BashkëbisedimMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re, të cilën e shkruan në dërrasë të zezë. U kërkohet nxënësve tërikujtojnë njohuritë që kanë për Bashkimin Evropian dhe për të nxitur bashkëbisedimin. Ai/ajo shtron disapyetje:

?Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”- Cilat janë disa nga organizatat ndërkombëtare që njihni?- Në cilat prej tyre merr pjesë Shqipëria?- Në cilat prej tyre Shqipëria po bën përpjekje për t’u anëtarësuar?Mësuesi/ja dëgjon me kujdes përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet përkatëse për të kaluar në fazën edytë, atë të ndërtimit të njohurive të reja.Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për pak minuta ndërkohë që ndërton në dërrasë tabelën eINSERT-it. Me anë të kësaj metode rikujtohen njohuritë e fituara më parë dhe lejon nxënësit të kontrollojnëshkallën e të kuptuarit gjatë leximit të tekstit. + – ?Shqipëria ështëanëtarësuarnë shumëstrukturandërkombëtarepas vitit 1992Kriteret eanëtarësimit:- Treg i lirë- Mbrojtje etë drejtave tënjeriutKriteret e anëtarësimit në BE u përcaktuan pas 1993 nëKopenhagën. Ato janë:• stabilitet i institucioneve• demokraci• shtet i së drejtës• mbrojtje e të drejtave të njeriut• respektim dhe mbrojtje e minoriteteve• treg konkurrues brenda BE-së• objektivat politikë, ekonomikë, monetarë• harmonizimi i legjislacionit vendas me atë të BE-së dhezbatimi i ligjeveRatifikim i marrëveshjes së stabilizim-asocimit më 6shtator 2006 së bashku me çështjet përkatëse;- Marrëveshja ka disa kushte dhe etapa që Shqipëriaduhet të përmbushë deri në arritjen e qëllimit final për tëafruar vendin me BE-në- Mbështetet në baza juridike- Parashikon krijimin e një zone të tregtisë së lirë midis BEsëdhe vendit aplikant- Siguron bashkëpunim rajonal për paqe dhe stabilitet- Siguron bashkëpunim në fushën e drejtësisë dheçështjeve të brendshmePërforcimi: Puna me tekstin, ekspozitëPër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja u kërkon nxënësve të diskutojnë deklaratëne Këshillit Evropian të Kopenhagënit të vitit 1993: Shtetet e asociuara të Evropës Qendrore dhe Lindore, qëdëshirojnë të bëhen anëtare të BE-së, do të arrijnë të bëhen të tilla.”Ekspozitë. Me rastin e Ditës Evropiane më 5 maj, nxënësit mund të krijojnë një ekspozitë në mjediset eshkollës me punime të ndryshme, si: vizatime, ese, foto mbi Evropën e Bashkuar, si dhe me hapat që pondërmerr vendi ynë në rrugën e saj drejt Evropës së Bashkuar.Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”,sipas dëshirës së nxënësve, në faqen 41.115

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”TEST PËR KREUN III1. Çfarë është Organizata e Kombeve të Bashkuara (OKB-ja) dhe cili është misioni i saj?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Rretho alternativën e saktë. Në ç’vit u nënshkrua Deklarata e Kombeve të Bashkuara?a. 1940b. 1942c. 1944d. 19463. Cilat janë strukturat kryesore të OKB-së?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________4. Plotëso.Këshilli i Sigurimit përbëhet nga ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Cili është qëllimi i Këshillit të Evropës?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________6. Listo dallimet mes Komitetit të Ministrave dhe Asamblesë së Përgjithshme të Këshillit të Evropës.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________116

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”7. Shqipëria është bërë anëtare e Këshillit të Evropës më:a. 1949b. 1953c. 1993d. 1995e. 20068. Si e kuptoni thënien Një monedhë, shumë shtete?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________9. Cilat janë politikat ekonomike të Bashkimit Evropian?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________10. Ç’është Marrëveshja e Stabilizim Asocimit?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________11. Cilat janë Kriteret e Kopenhagënit?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________117

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”KREU IVDisa nga problemet globale dhe veprimi politik dhe qytetarTema 1. Problemet globale???Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurive• Të përkufizojë termin probleme globale.• Të dallojë karakteristikat e problemeve.• Të analizojë shkaqet e problemeve globale.probleme globale, ndikim afatgjatë, probleme ndërkufitare, probleme të ndërlidhura.teksti, informacione nga interneti, mjetet e shtypit të shkruar, si: revista, gazeta,broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për problemet globale, foto të ndryshme kutregohen varfëri, shkatërrime, luftëra etj.Pema e mendjesTë nxënit në bashkëpunimPërforcimiPunë në grupe?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Pema e mendjesMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re, të cilën e shkruan në dërrasë të zezë. U kërkohet nxënësve tëthonë se ç’dinë për termit problemet globale. Ndërtohet pema e mendjes.varfëriauji i pijshëmenergjiaProblemetglobalekonfliktetpaqjandotja emjedisit118Mësuesi/ja dëgjon me kujdes përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet përkatëse për të kaluar në fazën edytë, atë të ndërtimit të njohurive të reja.Ndërtimi i njohurive: Të nxënit në bashkëpunimMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për disa minuta. Gjatë kohës që ata lexojnë tekstin ajoshkruan në dërrase zezë togfjalëshin karakteristikat e problemeve globale.Shkruhet në tabelë se problemet globale janë:- Ndërkufitare;- Ndërkombëtare.Pastaj kalohet te një nga problemet globale, siç është ngrohja globale.Mësuesi/ja shkruan se ngrohja globale është problem botëror dhe sjell ndonjë shembull konkret, si p.sh.:shkrirja e akujve në Polin e Veriut ose çarja e shtresës së Ozonit.Nxiten nxënësit që të shprehin mendimet e tyre për ndikimin e ngrohjes globale.Mësuesi/ja pyet: - Po përdorimi i shumtë i makinave çfarë pasojash sjell dhe si duhet të trajtohet kjo?Mësuesi/ja u drejton edhe pyetjet:

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”- Cilat janë disa nga mënyrat për uljen e ndotjes?- Nëse problemi i ngrohjes globale përmirësohet, a do të ndikojë kjo edhe në përmirësimin e problemevetë tjera?Pas përgjigjeve të nxënësve, mësuesi/ja shkruan në tabelë shkaqet e problemeve globale.Shkaqet:veprimtaria e njeriut;vendimet e gabuara të personave të ndryshëm;mungesa e një politike gjithëpërfshirëse.Duke marrë edhe mendimet e nxënësve, mësuesi/ja shkruan: mënyrat e zgjidhjes së problemeve globale janë:- Mënyra të reja bashkëpunimi mes shteteve dhe individëve.- Zbatimi i politikave të reja për zgjidhjen e këtyre problemeve.Përforcimi: Punë në grupeMësuesi/ja u jep nxënësve të përzgjedhin një problem global dhe të diskutojnë për shkaqet, pasojat dhezgjidhen e këtij problemi.Tema 2. Problemet shoqërore?Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të renditë disa nga problemet shoqërore.• Të analizojë disa nga shkaqet e problemeve shoqërore.• Të marrë pjesë në zgjidhjen e problemeve shoqërore.??Parashikimi: DiskutimFjalët kyç:Mjetet:probleme shoqërore, pabarazi shoqërore, transformim shoqëror, organizim shoqëror.teksti, informacione nga interneti, materiale nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta,broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për problemet shoqërore, foto të ndryshme kutregohen trajtime të problemeve shoqërore etj.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiDiskutimNdërtimi i njohuriveDitari dypjesëshPërforcimiPunë me tekstin dhe diskutim i lirë?Zhvillimi i mësimitMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re dhe u kërkon atyre të tregojnë se si e kuptojnë ata këtë term.Drejtohen disa pyetje për të marrë mendimet e nxënësve, në mënyrë që të nxitet diskutimi mes tyre.- A e keni dëgjuar ndonjëherë termin probleme shoqërore?- Pse fëmijët e braktisin shkollën?Diskutohet me nxënësit për njerëzit e varfër, të cilëve u mungojnë ushqimi dhe veshjet.- A mendoni se këto janë probleme shoqërore?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe përgatitet për fazën e dytë të ndërtimit të njohurive.119

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja shkruan në tabelë pjesën e parë të ditarit dypjesësh dhe i udhëzon nxënësit që pasi të lexojnëmësimin, të bëjnë komentin në fletoret e tyre.Fjalia ose çështja Komenti nga nxënësiProbleme shoqërore- Ndikojnë negativisht në një pjesë të rëndësishme të shoqërisë- Cenojnë vlerat dhe idealet e saj• Dhuna• Droga• Aksidentet rrugoreKëto e kanë bazën në faktorë shoqërorëPabarazia shoqëroreTransformimishoqëror- Frikë, papunësi, diskriminim, dhunim, varfëri, (disa fëmijë detyrohen tëlënë shkollën për të punuar për shkak të varfërisë, duke shkelur kështunjë të drejtë, atë të arsimimit)- Zhvillimi i teknologjisë çon në papunësi dhe zhduk profesionettradicionaleMentalitetet dhepikëpamjet shoqërore- Keqtrajtimi i femrave dhe fëmijëve- Braktisja e shkollës sidomos nga vajzat- Diskriminimi- Paragjykimet tradicionalePasojat- Papunësi- Analfabetizëm- Varfëri- Kriminalitet- PrapambetjeMënjanimi- Përpjekje për përmirësimin e kushteve ekonomike të njerëzve- Përpjekje për ndryshime në mentalitetin e njerëzve- Përpjekje për ndryshime në organizimin shoqëror- Kërkon kombinimin e këtyre përpjekjeve, si dhe të faktorëve, si:bashkëpunimi i politikanëve, ekonomistëve, shkencëtarëve etj.Përforcimi: Punë me tekstin dhe diskutim i lirëMësuesi/ja duhet të përdorë materialet te rubrika “Aktivitete në klasë”, në faqen 46.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 2 ose 3 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”,sipas dëshirës së nxënësve, në faqen 46.120

Tema 3. Mbipopullimi?Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:- Të përkufizojë termin mbipopullim.- Të dallojë shkaqet e mbipopullimit.- Të analizojë zgjidhjen e problemit të mbipopullimit.Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”??Parashikimi: BashkëbisedimFjalët kyç:Mjetet:mbipopullim, numri i lindjeve, gjurma ekologjike, kapaciteti mbajtës.teksti, informacione nga interneti, mjetet e shtypit të shkruar, si: revista, gazeta,broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për mbipopullimin, foto të ndryshme ku tregohenmbipopullimi, si: në plazhe, rrugë, ndërtime të shumta dhe me shumë kate etj.ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimiBashkëbisedimDora e fshehtëPunë në grupe, rrjeti i merimangës?Zhvillimi i mësimitMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re dhe bën disa pyetje:- Cili është shteti me popullsinë më të madhe në botë?- Sa fëmijë mund të ketë një familje në Kinë?Ajo shkruan në tabelë disa nga fjalët kyç dhe u kërkon nxënësve të tregojnë lidhjen që kanë këto fjalë menjëra-tjetrën.Ndërtimi i njohurive: Dora e fshehtë“Dora e fshehtë” është një metodë ku teksti ndahet në disa pjesë dhe në aq pjesë sa ndahet teksti aqnxënës zgjidhen nga mësuesi/ja. Çdo nxënës e lexon tekstin për disa minuta deri sa të aftësohet për të thënëpërmbajtjen dhe të jetë në gjendje t’ua thotë shokëve atë përmbajtje.StatistikaFenomeni imbipopullimitShkaqetViti 1987, 5 bilionë.Viti 1999, 6 bilionë.Viti 2006, 6.5 bilionë.Çdo viti popullsia rritet me 77 milionë.Ritmi aktual i rritjes është 1 bilionë për 11 vjet.Rritja e popullsisë deri në atë numër sa hapësira ushqimi, uji dhe burime tëtjera janë të pamjaftueshme për të plotësuar nevojat e njerëzve.Mënyra e të ushqyerit dhe kushtet e jetesës - jetëgjatësianumri i lindjeve më i madh se ai i vdekjeve.Në zonat e pazhvilluara dhe me të ardhura të ulëta numri i lindjeve ështëmë i lartë.Arsimimi (në shtetet me nivel arsimor të lartë, niveli i lindjeve është më iulët; fëmijët nuk përdoren si burim për të siguruar të ardhura).121

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Lidhja embipopullimit meproblemet e tjeramungesa e burimeve natyrore;varfëria;emigrimi;konfliktet.Mbipopullimi përcaktohet nga kapaciteti mbajtës (sipërfaqja prodhuese e tokës) dhe nga gjurma ekologjike(shuma e gjurmëve ekologjike që mund të mbajë toka quhet kapacitet mbajtës.Pasojatndikon në ndotjen e mjedisit;varfëri;konflikte mes shteteve të ndryshme;emigrim (i paligjshëm).Mënjanimistabilizim i popullsisë (zgjidhja e problemeve mjedisore, ekonomike, shoqërore)kontrolli i lindjeve dhe i rritjes së popullsisëulja e nivelit të konsumimit të të mirave materialePërforcimi: Punë me grupe, rrjeti i merimangësMësuesi/ja diskuton me nxënësit për numrin e popullsisë në qytete të ndryshme të Shqipërisë. Secili grup dotë flasë për një qytet të vendit tonë. Nxënësit janë udhëzuar për detyrën një orë më parë.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 41.Tema 4. Varfëria???Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalët kyç:Mjetet:• Të përkufizojë termin varfëri.• Të krahasojë varfërinë absolute me atë relative.• Të analizojë shkaqet dhe pasojat e varfërisë.varfëri, varfëri absolute, varfëri relative, ekonomi informale, shpërndarje e tëardhurave, papunësi.teksti, informacione nga interneti, materiale nga shtypi i shkruar, si: revista,gazeta, broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për varfërinë, foto të ndryshme kutregohen aspekte të varfërisë në shtresa të ndryshme të shoqërisë, vende etj.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohuriveINSERTPërforcimiPunë me tekstin dhe diskutim i lirë122

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re, shkruan termin varfëri dhe u kërkon atyre të tregojnë se si ekuptojnë ata këtë term. Drejtohen disa pyetje për të marrë mendimet e nxënësve.- Kur quhet një njeri i varfër?- Çfarë i shtyn njerëzit të lypin në rrugë?- Çfarë u mungon njerëzve të varfër?- Si duhet të trajtohen këta njerëz?- A keni dëgjuar për varfëri absolute dhe varfëri relative?Mësuesi/ja vizaton një rreth në dërrasë ku shkruan fjalën varfëri.mungesa e mjetevetë jetesësushqimVarfëriastrehimipapunësiMësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe përgatitet për fazën e dytë të ndërtimit të njohurive.Ndërtimi i njohurive: INSERTMësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë tekstin për pak minuta, ndërkohë që ndërton në dërrasë tabelën eINSERT-it. Mësuesi/ja i fton nxënësit të lexojnë mësimin dhe të ndërtojnë këtë tabelë në fletoret e tyre. + – ?- Një njeri është ivarfër kur nuk kakushtet dhe mjetetmë elementare tëjetesës, si: ushqim,strehim, punë etj.- Shkaku i varfërisëështë papunësia- Varfëria ndahet në absolute dhe relative:• Absolute, kur njerëzit nuk kanë të mirat mëelementare për mbijetesë.• Relative, kur njerëzit kanë të ardhuratelementare për mbijetesë, por këto të ardhurajanë më pak në krahasim me pjesën tjetër tëshoqërisë.- Shkaku kryesor është shpërndarja epabarabartë e të ardhurave.- Çfarë bënshteti për tëndihmuarnjerëzit qëmarrin ndihmëekonomike ngazyrat e bashkivedhe komunave?- Papunësia lidhetme zhvillimin eteknologjisë- Varfëria ka pasojate shëndeti, ushqimi,kriminaliteti- Shteti duhet të hapë vende të reja pune ngafondet që i siguron nga taksat.- Nëse nuk regjistrohen veprimtaritë ekonomikeato quhen ekonomi informale.- Masat që merren për të luftuar varfërinë:- arsimimi dhe specializimi;- lufta kundër papunësisë;- shpërndarja më e drejtë e të ardhurave.- Si ndikonzhvillimi iteknologjisë tevarfëria?- Cili ështëniveli i varfërisëabsolute nëbotë?Përforcimi: Punë me tekstin dhe diskutim i lirëMësuesi/ja duhet të përdorë materialet nga rubrika “Aktivitete në klasë”. Nxënësit do të diskutojnë rrethdiciturës së tekstit në faqen 51.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”,sipas dëshirës së nxënësve, në faqen 46.123

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Tema 5. Burimet natyrore???Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të renditë disa nga burimet natyrore.• Të dallojë kategoritë dhe vlerat e burimeve natyrore.• Të analizojë metodat për ruajtjen dhe përkujdesjen për burimet natyrore.Fjalët kyç:Mjetet:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimiburime natyrore, burime të ripërtëritura, burime të paripërtëritura, ruajtja e burimevenatyrore, biodiversiteti.teksti, informacione nga interneti, materiale nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta,broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për burimet natyrore dhe përdorimin e tyre, foto tëndryshme ku tregohen male, burime ujore, pyje etj.Stuhi mendimeshDitari dypjesëshPunë në grupe?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja njeh nxënësit me temën e re, shkruan termin burime natyrore dhe u kërkon atyre të tregojnëse si e kuptojnë ata këtë term. Bëhen disa pyetje për të marrë mendimet e nxënësve dhe plotësohet skema.- Çfarë kuptoni ju me burime natyrore?- Pse janë të rëndësishme ato për jetën e njerëzve?Burime natyrore - A keni dëgjuar ndonjëherë termin ngrohje globale?- Pse duhen ruajtur pyjet dhe burimet ujore?- Pse janë të rëndësishme ato për jetën tonë?Pasi dëgjon përgjigjet nxënësve, mësuesi/ja bën plotësimet përkatëse.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja e ndan tabelën në dy pjesë dhe udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin. Pasi nxënësit lexojnë,plotësojnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.Fjalia ose çështjaKomenti nga nxënësiBurimet natyrore- Trupa, lëndë a sende nga nxirret diçka e nevojshme për jetën, nëformë natyrore;- Organizma të gjallë dhe jo të gjallë;- Plotësojnë drejtpërdrejtë dhe në mënyrë të tërthortë nevojat enjerëzve;- Të ripërtëritura (që zëvendësohen me kalimin e kohës, peshqit,bimësia natyrore, energjia diellore e pashtershme)- Të paripërtëritura (që gjenden në nivel të kufizuar dhe nuk mund tëzëvendësohen ose nëse zëvendësohen, ato duan një periudhë shumëtë gjatë kohore, si: mineralet, hekuri, floriri etj.)124

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”RëndësiaRuajtjaFormat e ruajtjes- Vlerë biologjike- Vlerë ekonomike- Çlodhëse- Bukuri- Rëndësi natyrore- Përfshin bimët, kafshët, tokën, ujin, lëndët djegëse- Ulja e konsumit të burimeve- Mbrojtja e tyre nga ndotja- Ripërdorimi ose riciklimi i burimeve- Ruajtja e biodiversitetit- Ruajta e pyjeve, e tokës, energjisëPërforcimi: Punë në grupePër të përforcuar njohuritë e marra në këtë orë mësimi, mësuesi/ja ndan klasën në grupe për të diskutuarpër burimet natyrore që ka Shqipëria dhe për rëndësinë e ruajtjes së tyre.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 3 në rubrikën “Aktivitete në shtëpi”, në faqen 46.Tema 6. Ndotja e mjedisit???Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin ndotje.• Të përshkruajë shkaqet dhe pasojat e ndotjes.• Të argumentojë rëndësinë e një mjedisi të pastër për jetën e njeriut.Fjalët kyç:Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiPunë e drejtuar, pyetje-përgjigjeNdërtimi i njohurivematerialet biodegjeneruese, materialet ndotëse jobiodegjeneruese, ekosistemet.teksti, foto me pamje të vendeve me ndotje, informacione nga interneti, media eshkruar, si: revista, gazeta, broshura, botime etj., që bëjnë fjalë për ndotjet,botime, pllakate etj., të organizatave për mbrojtjen e mjedisit etj.Përvijim i të menduarit dhe shkak-pasojëPërforcimiPunë në grupe dhe punë me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Punë e drejtuar, pyetje-përgjigjePasi mësuesi/ja i ka njohur nxënësit me temën e re dhe e ka shkruar atë në dërrasë, udhëzon nxënësit qëtë lexojnë për 10 minuta mësimin dhe më pas u drejton pyetjet.- Çfarë është vrima e ozonit?- Nga se është shkaktuar vrima e ozonit?- A ka rreziqe për ju kjo dukuri?- Përse njerëzve të sëmurë me astmë u rekomandohet të ndërrojnë vend për ajër tjetër? A është ajrii qytetit i njëjtë me atë të fshatit?125

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Ndërtimi i njohurive: Përvijim i të menduarit dhe shkak-pasojëMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Çfarë është ndotja e mjedisit? Dëmtim i mjedisit me materiale që ndikojnë në shëndetin e njerëzve, nëfunksionimin normal të ekosistemeve (organizmat e gjallë dhe rrethanat e tyre fizike).Llojet e ndotjes: - ndotja e ajrit- ndotja e ujërave- ndotja akustike- mbeturinat e dëmshme- mbeturinat e ngurta- ndotja e tokësPasi nxënësit kanë plotësuar pjesën e parë, hartën e konceptit, mësuesi/ja i fton të lexojnë pjesën tjetërdhe të diskutojnë për atë që lexuan. Nxënësit punojnë për plotësimin e tabelës së mëposhte, e cila lidhet meshkaqet dhe pasojat e ndotjes së mjedisit.Shkaqet Pasojat Parandalimi- Natyrore- Veprimtaritë njerëzore- Materialet biodegjeneruese- Materialet jobiodegjeneruese- Dëmtimi i ekosistemeve- Ndikimi te shëndeti i njeriut- Kostot ekonomike- Problemet shoqërore- Kujdesi për mënyrën ejetesës nga vetë njerëzit- Legjislacionet- Teknologjia bashkëkohoreNxënësit punojnë për plotësimin e hartës, pasi kanë lexuar tekstin. Në përvijimin e mendimit të tyre, nxënësit kanëarritur në përfundimet se si të parandalohet ndotja e mjedisit, që është shumë e rëndësishme për jetën e njeriut.Përforcimi: Punë në grupe dhe punë me tekstinPër të përforcuar njohuritë e marrë në këtë orë mësimi, mësuesi/ja ndan klasën në grupe për të diskutuarpër ndotjen e mjedisit në vendin tonë dhe masat që duhen marrë për të ulur këtë ndotje. Mësuesi/ja përdorrubrikën “Aktivitete në Klasë”, në faqen 55 të tekstit.126Tema 7. Aksidentet rrugore??Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:- Të renditë shkaqet e aksidenteve rrugore.- Të analizojë rolin e Kodit të Qarkullimit Rrugor.- Të përcaktojë rëndësinë dhe mënyrat e parandalimit të aksidenteve rrugore.Fjalët kyç:Mjetet:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiPyetja sjell pyetjenNdërtimi i njohurivePërforcimiKodi i Qarkullimit Rrugor, këmbësor, shofer, legjislacion, dënim.teksti, Kodi i Qarkullimit Rrugor, foto me pamje nga trafik makinash apo çaste ngapuna e policisë në një aksident rrugor, informacione nga shtypi i shkruar, si:revista, gazeta, broshura, botime etj., që flasin për temën e mësimit, botime, pllakatendërgjegjësuese për aksidentet rrugore dhe sigurinë e jetës.Shkak-pasojëDiskutim i lirë

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Pyetja sjell pyetjenMetoda “Pyetja sjell pyetjen” i angazhon nxënësit që të aktivizojnë dhe të përdorin njohuritë fillestare, me qëllimqë të përmirësojnë të kuptuarit e tyre. Ata sjellin pohime dhe fakte rreth temës dhe i paraqesin ato në klasë.Nxënësit orientohen të lexojnë tekstin dhe mësuesi/ja u drejton këto pyetje që të përqendrojë vëmendjen e tyre:- Çfarë përmban Kodi i Qarkullimit Rrugor?- A mendoni se ky kod zbatohet në Shqipëri?- Cilat janë shkaqet më kryesore të aksidenteve?- Si mund të ndihmojmë në uljen e numrit të aksidenteve?Gjatë kësaj kohe, nxënësit shkëmbejnë mendime dhe me njëri-tjetrin.Ndërtimi i njohurive: Shkak-pasojëPasi nxënësit kanë lexuar mësimin, ata udhëzohen nga mësuesi/ja për plotësimin e tabelës shkak-pasojëpër aksidentet rrugore.Aksidentet rrugore – në rritjeShkaqet Pasojat Parandalimi- zhvillimi i teknologjisë- rritja e numrit të popullsisë- rritja e qarkullimit të makinave- zhvillimi i turizmit- gjendja e rrugëve- mungesa e sinjalistikës- gjendja teknike e makinave- mosndëshkimi i shoferëve, kur bëjnë gabime- drejtimi i makinës në mënyrë tëpapërgjegjshme dhe të rrezikshme;- këmbësorë të papërgjegjshëm- pasoja individuale- pasoja shoqërore- rritja e numrit tëaksidenteve- rritja e numrit tëviktimave nga këtoaksidente- njohja dhe zbatimi i rregullave tëqarkullimit rrugor- ngritja e nivelit të policisë rrugore- kontrolli periodik i gjendjes teknike tëmakinave dhe motorëve- edukimi i nxënësve me rregullat eqarkullimit rrugor- informimi i publikut për rëndësinë eqarkullimit rrugor- pajisja e rrugëve me sinjalistikën eduhur rrugorePërforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja përdor diskutimin e lirë “Përgjegjësitë e qytetarëve, si: shoferë, këmbësorë dhe pasagjerë” për tëpërforcuar njohuritë e shpjeguara në këtë orë mësimi.Mësuesi/ja ka mundësi të sjellë në klasë një përfaqësues të Policisë Rrugore të Shtetit për të dhënë udhëzimee këshilla sesi nxënësit duhet të sillen në rrugë, por dhe për të diskutuar me të.Tema 8. Substancat narkotike???Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:- Të përkufizojë termin substancë narkotike.- Të dallojë rrezikshmërinë e përdorimit të substancave narkotike.- Të analizojë rreziqet që shkakton përdorimi i substancave narkotike.- Të diskutojë për rrugët e eliminimit të përdorimit të tyre.Fjalët kyç:Mjetet: teksti,substancë narkotike, presion emocional, presion shoqëror, presion i grupit, varësi, mbidozë.fotografi, pllakate që lidhen me substancat narkotike, tabakë të bardhë letre ose me ngjyra.127

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiBashkëbisedimNdërtimi i njohuriveGrafik TPërforcimiTuri i galerisë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: BashkëbisedimMësuesi/ja e organizon fazën e parë të mësimit në formën e një bashkëbisedimi.U drejtohen nxënësve disa pyetje:- A keni dëgjuar ndonjëherë për substancat narkotike? Çfarë dini ju për to?- Cilat janë substancat narkotike për të cilat keni dëgjuar?- Cilat janë kategoritë e substancave narkotike?Ndërtimi i kuptimi: Grafik TMësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë me vëmendje mësimin e ditës (për rreth 10-12 minuta).Udhëzohen nxënësit që të ndërtojnë në tabakë të bardhë letre ose me ngjyra grafikun T.Përse i përdorin njerëzit substancat narkotike? Cilat janë rreziqet që shkaktojnë këto substanca?Disa nga arsyet janë:Disa nga rreziqet që u kanosen përdoruesve të- Kureshtjasubstancave narkotike janë:- Presioni emocional- rreziqe ligjore- Presioni shoqëror- rreziqe për shëndetin mendor dhe atë fizik- Presioni i grupit- varësi fiziologjike dhe psikologjike- Përdorimi i mëparshëm- rreziqe për sigurinë- mbidozë - humbja e jetësNxënësit mund ta pasurojnë grafikun T me shembuj konkretë, por edhe me figura që lidhen me këto pyetje.Përforcimi: Turi i galerisëNxënësit nxjerrin para klasës punimet e tyre. Diskutojnë rreth çështjeve që kanë trajtuar dhe vlerësojnëpunimin më të realizuar dhe e vendosin atë në këndin e klasës.Mësuesi/ja sjell në klasë (brenda mundësive) një mjek që merret me mjekimin e pacientëve që kanë përdorursubstanca narkotike për të biseduar me nxënësit.Shënim: Mund të organizohet edhe një orë e lirë me këtë temë.128Tema 9. Trafikimi i qenieve njerëzore???Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:• Të përkufizojë termin trafikim.• Të dallojë shkaqet e trafikimit të qenieve njerëzore.• Të analizojë si ndikon në trafikim kontrolli i dobët i kufirit.Fjalët kyç:Mjetet: teksti,trafikim, prostuticion, rekrutim, detyrim, mashtrim, shfrytëzim, papunësi, konflikt,fatkeqësi natyrore.Kodi Civil, Kodi Penal, raporte të ndryshme nga shoqata që punojnë për luftën kundërtrafikimit të qenieve njerëzore, informacione nga shtypi i shkruar, si: revista, gazeta,broshura, botime etj., që flasin për temën e mësimit, botime, pllakate ndërgjegjësuesepër luftën kundër kësaj dukurie.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiPyetja sjell pyetjenNdërtimi i njohuriveDitari dypjesëshPërforcimiDiskutim i lirë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Pyetja sjell pyetjenPasi mësuesi/ja njeh nxënësit me temën e ditës dhe e shkruan në dërrasë atë, ajo u drejton disa pyetje atyrepër të nxitur një diskutim me ta.- A keni dëgjuar për ndonjë rast rrëmbimi në rrugë?- A keni parë fëmijë që shesin cigare dhe gjëra të tjera në rrugë?- Përse mendoni se këta fëmijë nuk vazhdojnë të ndjekin shkollën?- Si mund të ndihmojmë në parandalimin e trafikimit të fëmijëve në veçanti?Mësuesi/ja dëgjon përgjigjet e nxënësve dhe bën plotësimet përkatëse për të drejtuar diskutimet dhemendimet e nxënësve.Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndan tabelën në dy pjesë dhe udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin. Pasi nxënësit lexojnë,udhëzon nxënësit të bëjnë një tabelë të ngjashme në fletoren e tyre.Fjalia ose çështjaTrafikimi i qenievenjerëzoreKomenti nga nxënësi- Rekrutim ose përfshirje e një personi në një grup të caktuar me anë tëforcës, mashtrimit, detyrimit, dhunës, me qëllim shfrytëzimin e tij/saj.ProstitucionProstitucioni dhetrafikimitShkaqetMë të rrezikuarit- Kryerja e akteve seksuale me qëllim të vetëm arritjen e përfitimevemateriale.- Në të parin njerëzit nuk detyrohen, por e bëjnë atë me vetëdije të plotë,kurse në trafikim, personat detyrohen të prostituojnë.- Mungesa e stabilitetit ekonomik dhe politik.- Papunësia kronike dhe varfëria e madhe.- Konfliktet.- Fatkeqësitë natyrore.- Praktikat sociale dhe kulturore.- Adoleshentët e moshës 13-17 vjeç.- Fëmijët nën moshën 13 vjeç.- Fëmijët në nevojë.- Vendet me varfëri dhe probleme sociale.Përforcimi: Diskutim i lirëMësuesi/ja i fton nxënësit të diskutojnë për ndikimin që ka kontrolli i dobët i kufirit në rritjen e trafikimit. Ajomund të sjellë disa fakte, si: përdorimi i dokumenteve false, mashtrimet, detyrimet dhe dhuna që ndikojnë nërritjen e trafikimit. Nxënësit diskutojnë për to dhe mësuesi/ja bën ndërhyrjet dhe plotësimet përkatëse.129

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”TEST PËR KREUN IV1. Cilat janë disa nga problemet globale që rrezikojnë jetën tonë?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________e. _______________________________________________________________________________2. Për të mënjanuar problemet sociale duhen:a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________3. Cilat janë shkaqet e mbipopullimit?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________4. Ku ndryshon varfëria absolute nga varfëria relative?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Burimet natyrore ndahen në dy kategori. Cilat janë ato?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________6. Cilat janë llojet e ndotjes së mjedisit?a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________e. _______________________________________________________________________________f. _______________________________________________________________________________7. Nga se shkaktohet ndotja e mjedisit?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________130

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”8. Cilat janë shkaqet dhe pasojat e aksidenteve?Shkaqet:a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________c. _______________________________________________________________________________d. _______________________________________________________________________________Pasojat:a. _______________________________________________________________________________b. _______________________________________________________________________________9. Ç’janë substancat narkotike? Përmend disa prej tyre.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________10. Cili është dallimi midis trafikimit dhe prostitucionit?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________131

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Libër mësuesiEdukata shoqërore 9Përgatitur nga:Meridiana Nepravishta132

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”133

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”134

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”procesin135

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”?Objektivat e kreut të parë: Në fund të këtij kreu nxënësi sipas nivelit të jetë i aftë:I. niveli minimal1. Të përcaktojë termin demokraci.2. Të listojë disa prej karakteristikave kryesore të demokracisë.3. Të përcaktojë disa vlera të demokracisë.4. Të listojë elementet e demokracisë.KREU IÇ`ËSHTË DEMOKRACIAII. niveli mesatar1. Të dallojë format e ndryshme të demokracisë.2. Të analizojë anët pozitive të demokracisë.3. Të vlerësojë praktikat e demokracisë në shkollë, lagje e më gjerë.4. Të vlerësojë pjesëmarrjen e qytetarëve në vendimmarrje si formë e garantimit të demokracisë.III. niveli i lartë1. Të argumentojë rolin e parimeve të demokracisë në organizimin e shtetit.2. Të krahasojë pushtetet shtetërore që vlerësohen të ligjshme me ato që vlerësohen si jo të ligjshme.3. Të analizojë faktorët që ushqejnë lindjen dhe veprimin e faktorëve që rrezikojnë demokracinë.4. Të analizojë faktorët që e mbështesin dhe ato që i kundërvihen demokracisë.Shënim: Nivelet e objektivave të mësimeve do të shkruhen me shkurtime: I. për nivelin minimal, II. përnivelin mesatar dhe III. për nivelin e lartë.137

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Tema 1. Demokracia?Objektivat: Në fund të orës nxënësi i këtij niveli të jetë i aftë:I. Të përkufizojë termin demokraci.Të listojë karakteristikat kryesore të demokracisë dhe lidhjen e saj me lirinë.II. Të përshkruajë konceptet kryesore të demokracisë.Të vlerësojë praktikat e demokracisë në shkollë dhe lagje.III. Të analizojë faktorët që e mbështesin dhe ato që i kundërvihen demokracisë.Të argumentojë rolin e demokracisë në vendimmarrje.??Parashikimi: Stuhi mendimeshFjalë kyç:demokraci, barazi, pjesëmarrje.Mjetet dhe materialet: foto, teksti, Deklarata e të Drejtave të Njeriut.ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimiStuhi mendimeshStudim rasti, minuta e debatitVeprimtari në klasë?Zhvillimii mësimitVendoset në dërrasë të zezë një letër ku shkruhet termi demokraci dhe drejtohen pyetja:- Çfarë kujtoni ju për demokracinë (si qeverisje) nga lënda e historisë?- Si bëhej i mundur sundimi i shumicës?qeverisja e popullite drejtpërdrejtëDemokracidemos - populle përfaqësuarsistem i lirë elektoralNdërtimi i njohurive: Studim rasti, minuta e debatitLexohet dialogu në libër mes mësuesit/es dhe nxënësve dhe pastaj zhvillohet bashkëbisedimi:- A është shprehje e demokracisë marrja e vendimeve me shumicë votash?- Po pakica çfarë roli luan?Krahasoni dhe komentoni situatat e mëposhtme:Në komunitetin tuaj disa familje nuk i paguajnë dritat.Një politikan nuk zbaton ligjin.Dua të shpreh lirshëm mendimin tim.Pjesëmarrja në votime është e rëndësishme.Mësuesi/ja shkruan në dërrasë të zezë fjalën liri dhe demokraci dhe kërkon nga nxënësit që t`i shikojnëkëto fjalë në raport me njëra-tjetrën.LiriDemokraci138Nxënësit shprehin lirshëm mendimet e tyre. Pra, liria është element i demokracisë, por anëtarët e

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”shoqërisë janë të detyruar të zbatojnë ligjin. Me demokraci kuptojmë formën e organizimit politik, që siguronsundimin e shumicës dhe respekton pakicën.Minuta e debatit:Abraham Linkolni është shprehur: “Demokracia është qeverisje e popullit, nga populli, për popullin”.Shprehni mendimin tuaj.Përforcimi: Veprimtari në klasë- Ç’kuptoni me demokraci?- A mund të jetë gjithnjë e barabartë liria me demokracinë?- Çfarë është barazia në një shtet demokratik??Detyrë shtëpie. Ushtrimi 3, në faqen 7.Tema 2. Parimet e demokracisë?I. Të listojë parimet e demokracisë.Të përcaktojë rolin e të drejtave të njeriut në mbarëvajtjen e demokracisë.II. Të vlerësojë pjesëmarrjen e qytetarëve në vendimmarrje si formë e garantimit tëdemokracisë.III.Të analizojë shprehjen “Përpara ligjit të gjithë shtetasit janë të barabartë”.Të krahasojë parimet e një shteti demokratik me ato të një shteti diktatorial.Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:Fjalë kyç:??sundim i shumicës, pjesëmarrje, të drejtat e njeriut.Mjetet dhe materialet: foto, Deklarata e të Drejtave të Njeriut, teksti.ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimiBashkëbisedimHarta e konceptit, minuta e debatitPunë në grupe?Zhvillimi i mësimitParashikimi: BashkëbisedimMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:- Çfarë përshtypjeje ju bëri informacioni që zgjodhët lidhur me pjesëmarrjen në votime në Shqipëri?- Çfarë tregon pjesëmarrja në votime?- Po në vendet e tjera, si ndodh?Që demokracia të funksionojë sa më mirë në çdo aspekt, duhet të mbështetet në disa parime:- A keni dëgjuar rreth këtyre parimeve?Shprehni mendimin tuaj.Ndërtimi i njohurive: Harta e konceptit, minuta e debatitMësuesi/ja shkruan në tabelë togfjalëshin Parimet e demokracisë dhe i plotëson ato duke bërë shpjegimetpërkatëse:139

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”BaraziaSundimi i shumicësParimet edemokracisëPjesëmarrjaTë drejtat e pakicësRespekti për të drejtat e njeriut1. Barazia: të gjithë njerëzit lindin të barabartë dhe duhet të kenë mundësi të barabarta.2. Pjesëmarrja: vetë demokracia është formë e pjesëmarrjes.- Po ju si merrni pjesë në problemet e komunitetit?3. Sundimi i shumicës dhe të drejtat e pakicës: detyrim i shumicës (mazhorancës) për të marrë parasyshtë drejtat e pakicës (opozitës).Pakica kombëtare: greke, maqedonase, malazeze gësojnë të njëjtat të drejta si shumica, pra si shqiptarët.Minuta e debatit:- Cilat janë të drejtat që gëzon një pakicë kombëtare.- Si respektohen këto të drejta në Shqipëri?4. Respekti për të drejtat e njeriut: lexohet Deklarata e të Drejtave të Njeriut dhe nxënësit listojnë disa prej tyre.Përforcimi: Punë në grupePunohet ushtrimi 3 i rubrikës “Veprimtari në klasë”.Ndahet klasa në katër grupe dhe përzgjidhet një nga citatet e mëposhtme (një grup – një citat). Secili grupshpreh mendimin duke bërë dhe interpretimin e citatit.Jepni mendimin tuaj.- A ju është shkelur ndonjë parim i demokracisë në klasë, familje apo komunitet??Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1, në faqen 7.140Tema 3. Elementet e demokracisë???Objektivat: Në fund të orës nxënësi të jetë i aftë:I. Të listojë elementet e demokracisë.Të përkufizojë termin shtet juridik.II. Të analizojë shprehjen Pushteti buron nga populli.Të vlerësojë rolin kontrollues të opozitës.III. Të argumentojë domosdoshmërinë e ndarjes së pushteteve në një sistem demokratik.Të analizojë termin shtet juridik.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiParashikimi me terma paraprakëNdërtimi i njohurivePërforcimizgjedhje, parlament, shtet juridik, qeveri, ndarje pushtetesh, pushtet ligjvënës, pushtetekzekutiv, pushtet gjyqësor, opozitë.Mjetet dhe materialet: teksti, pamje nga funksionet e pushteteve, Kushtetuta.Përvijim i të menduarit, minuta e debatitMarrëdhëniet pyetje-përgjigje

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikimi me terma paraprakëMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet, të cilat shkruhen në tabelën e zezë:- Cilat janë parimet e demokracisë?- Si e kuptoni ju barazinë në një shtet demokratik?Jepni mendimin tuaj lidhur me emërtimet që i bëhen demokracisë:Demokraci ekonsoliduarDemokraci errezikuarDemokracie reDemokraci ebrishtë- Çfarë lidhjeje mund të ketë ndërmjet këtyre termave dhe mësimit të ditës?Ndërtimi i njohurive: Përvijim i të menduarit, minuta e debatit- Në cilën fazë ndodhet demokracia te ne?- Cilat elemente e përcaktojnë stadin e zhvillimit të një shteti demokratik?Që demokracia të jetë sa më e konsoliduar, duhet të ketë disa elemente thelbësore, siç janë:Zgjedhjet e lira; Kuvendi; Qeveria; Opozita; Ndarja e pushteteve; Shteti juridik.- A mund të kuptohen këto të ndara?- Çfarë keni dëgjuar për këto elemente të demokracisë?Elementi kryesor i demokracisë janë zgjedhjet e lira, ku populli me votën e tij zgjedh përfaqësuesit e tij:partinë, koalicionin e partive politike ose një individ të pavarur, që do të qeverisë në nivel qendror (zgjedhjete përgjithshme) dhe në nivel vendor (zgjedhjet administrative për pushtetin vendor), për të gjitha llojet evendimmarrjes, vendimi merret me shumicë votash. (Tregohen foto të zgjedhjeve ndër vite.)KuvendiZhvillimi i njëaktiviteti në shkollëUNË VOTOJ!Problemenë komunitetSenati i klasësPushteti vendor- Po në shtëpi e përdorni votimin për ndonjë problem? (Jo, Po)- Si do t’iu pëlqente t’i merrnit vendimet në familje, në klasë, në grupet shoqërore?Mësuesi/ja u shtjellon dhe u shpjegon nxënësve elementet e demokracisë në vendin tonë:1. Kuvendi përbëhet nga deputetët që kanë detyrë të përcaktojnë politikën e shtetit përmes ligjeve, pra,parlamenti → pushtet ligjvënës. (Tregohen pamje nga punimet e parlamentit.)LigjvënësZgjedhorKontrolluesFunksionet e Kuvendittë ShqipërisëArtikuluesFormimi i vullnetit2. Qeveria + Administrata = Pushteti ekzekutiv3. Opozita përfaqëson pakicën.- Çfarë detyrash ka opozita? (pamje nga veprimtaria e opozitës)Jep alternativa Opozita Kontrollon qeverinë4. Ndarja e pushteteve (ekzekutiv, legjislativ, gjyqësor) dhe ushtrimi i tyre i pavarur përbën thelbin e demokracisë.141

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”pushtetiekzekutivpushtetilegjislativpushtetigjyqësorndarja epushteteveshteti juridikqeveriazgjedhjet e liraElementet edemokracisëopozitaKuvendipushtetilegjislativfunksionetligjvënëszgjedhorkontrolluesartikuluesformimi i vullnetitMinuta e debatit:- Pse në demokraci shumica ka të drejtë të marrë vendimet?- Pse duhet respektuar opozita?Përforcimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja udhëzon nxënësit që t`u përgjigjen pyetjeve të rubrikës “Pyetje vetëvlerësimi”.- Cilat janë elementet e demokracisë? (Zgjedhjet e lira, parlamenti, pra pushteti ligjvënës, qeveria, prapushteti ekzekutiv, opozita, ndarja e pushteteve dhe shteti juridik.)- Cila është lidhja e Qeverisë me parlamentin (Kuvendin)? (Qeveria përfaqëson pushtetin ekzekutiv,ndërsa parlamenti pushtetin ligjvënës. Pra, qeveria paraqet në parlament projektligjet, parlamenti i miraton dheqeveria i zbaton.)- Pse është i domosdoshëm roli kontrollues i opozitës? (Në një shtet demokratik opozita përfaqësonpakicën, ajo qëndron përballë qeverisë dhe e kontrollon atë, pra opozita kujdeset që qeveritarët të përfaqësojnëinteresat e atyre që i kanë zgjedhur nëpërmjet votës.)- Cilat janë disa nga funksionet e parlamentit? (Funksioni ligjvënës, zgjedhor, kontrollues, artikuluesdhe ai i formulimit të vullnetit.)Detyrë shtëpie. Ndiqni një seancë parlamentare në televizion dhe shkruaninë fletore fazat nëpër të cilat kalon procesi i miratimit të një ligji.Tema 4. Format e demokracisëObjektivat: Në fund të orës nxënësi sipas niveleve të jetë i aftë:?I. Të listojë format e demokracisë.Të shpjegojë termin referendum.II. Të shpjegojë përmbajtjen e praktikave të demokracisë sipas përfaqësimit.Të krahasojë demokracinë presidenciale me atë parlamentare.III. Të argumentojë përparësitë e demokracisë së drejtpërdrejtë me atë tëdemokracisë me përfaqësim.Të analizojë historikun e sistemit politik në Shqipëri.Fjalë kyç: demokraci e drejtpërdrejtë, përfaqësuese, parlamentare, presidenciale.? Mjetet dhe materialet: foto të shprehjes së demokracisë në Greqinë e vjetër, teksti, pamje të jetëspolitike në komunizëm e demokraci në Shqipëri.ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari Koha?Ndërtimi i njohurivePërforcimipushtetiekzekutivkontrollonLidh me shigjetë, minuta e debatitPema e mendjes (kllaster)Puna me tekstinjep alternativa142

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Lidh me shigjetë, minuta e debatitMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët e mëposhtme dhe ngre tre nxënës në tabelë që të bëjnë lidhjet e sakta.Secili nxënës bën nga një lidhje.Lidh me shigjetë:ParlamentiPushteti ekzekutivQeveriaPushteti gjyqësorGjykataPushteti legjislativ- A është e rëndësishme opozita në demokraci? Pse?- A vepron opozita në diktaturë? Pse?Minuta e debatit:- Çfarë ju bëri përshtypje kur ndoqët seancën parlamentare?- Çfarë problemesh u ngritën?- A u morën në konsideratë mendimet e opozitës?Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjes (kllaster)Mësuesi/ja shkruan në tabelë togfjalëshin format e demokracisë dhe ndërton skemën:populli merr pjesë (voton)drejtpërdrejt në marrjen e vendimevepopulli zgjedh përfaqësuesit e vetnëpërmjet votimit, që të përfaqësojnëDemokraci edrejtpërdrejtëFormat edemokracisëDemokracia mepërfaqësimDemokraci presidencialeka dy formaDemokraci parlamentarepresidenti zgjidhet drejtpërdrejt nga popullipresidenti zgjidhet nga parlamentiShembujt e formave të demokracisë• Demokracia e drejtpërdrejtë - Çdo qytetar voton për të marrë vendime (referendumi; për miratimin eKushtetutës më 1998).• Demokracia me përfaqësim – në shumicën e vendeve, edhe në Shqipëri, populli, përmes votimit, zgjedhpërfaqësuesit e tij, si: deputetët, kryetarët e bashkive, komunave, këshilltarët etj. Demokracia me përfaqësimka dy forma:a. Presidenciale - në SHBA dhe Francë, zakonisht nuk ka kryeministër, presidenti është edhe kryetar shtetidhe kryetar qeverie.b. Parlamentare – vendi ynë dhe shumica e vendeve. Kryeministri zgjidhet nga parlamenti.Lexohet pjesa në fund të faqes 12 dhe debatohet në klasë mbi sistemin politik në Shqipëri në vitin 1944-1990.Përforcimi: Puna me tekstinPunohen rubrikat e tekstit, si: “Pyetje vetëvlerësimi” dhe “Veprimtari në klasë”. Punohen ushtrimet 1, 2, 3 dhenxënësit krahasojnë dy format e demokracisë së drejtpërdrejtë dhe me përfaqësim.?Detyrë shtëpie. Ndahet klasa në tri grupe dhe se2009-09-29cilit i jepet nganjë ushtrim në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”.143

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Test për kreun I1. Çfarë është demokracia?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Listo disa nga detyrimet e anëtarëve të shoqërisë në demokraci.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Listo disa nga elementet e demokracisë.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. Me barazi në një shtet demokratik kuptojmë ………………................................……........................................................................................................................................5. Rretho thëniet e sakta:a. Shkalla e plotësimit të detyrimeve ndaj pakicave është tregues i vlerave demokratike.b. Demokracia nuk garanton barazinë e kushteve, garanton vetëm barazinë e mundësive.c. Demokraci nuk ka të bëjë me vendimmarrjen.6. Cilat janë disa nga elementet e demokracisë?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________7. Jep dy shembuj të mosfunksionimit të mirë të shtetit juridik.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________8. Plotëso vendet bosh:a. Demokracia …………………………. njeh dy forma:1. Demokraci presidenciale2. Demokraci ………………………b. Votimi i popullit për kushtetutën quhet ………………………………..9. Krahaso:Demokraci edrejtpërdrejtëDemokraci mepërfaqësi10. Cili është roli i opozitës në një shtet demokratik?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________11. Listo disa nga shkeljet e të drejtave të njeriut në diktaturë.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________12. Jep mendimin tënd: Demokracia mund të keqkuptohet dhe të keqpërdoret.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________144

?Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”KREU IIFAKTORËT QË NDIHMOJNË DHE PENGOJNË DEMOKRACINËObjektivat e kreut II: Në fund të kreut nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. niveli minimal:1. Të përcaktojë disa nga faktorët që mbështetin dhe pengojnë demokracinë.2. Të përshkruajë disa nga rrethanat që ushqejnë lindjen dhe veprimin e faktorëve që rrezikojnë demokracinënë Shqipëri.3. Të vlerësojë rolin e informimit në demokraci.II. niveli mesatar:1. Të përcaktojë disa tipare të realitetit shqiptar që mund të dëmtojnë demokracinë.2. Të analizojë mundësitë e zvogëlimit të veprimit të faktorëve që rrezikojnë demokracinë.3. Të krahasojë faktorët mbështetës dhe pengues të demokracisë.III. niveli i lartë:1. Të analizojë moton e qeverisë Tolerancë zero ndaj krimit.2. Të përshkruajë misionin e arsimit demokratik.3. Të diskutojë mbi ndikimin e lirisë së shtypit në demokraci dhe lidhjet që ka me arsimin.Tema 1. Faktorët që mbështesin demokracinë??Objektivat: Në fund të orës nxënësi sipas niveleve të jetë i aftë:I. Të përcaktojë disa nga faktorët që mbështesin demokracinë.Të përkufizojë termin kulturë politike.II. Të identifikojë faktorët që ushqejnë lindjen dhe veprimin e faktorëve që rrezikojnëdemokracinë.III. Të analizojë rolin negativ të rënies së ekonomisë dhe rritjes së krimit në demokraci.Të argumentojë thënien: Liria e shtypit është një bekim për demokracinë.Fjalë kyç:Mjetet:kriminalitet, kulturë politike, mundësi informimi.foto, teksti, interneti, gazeta.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiBashkëbisedimNdërtimi i njohuriveStudim rasti, punë me tekstinPërforcimiVeprimtari në klasë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: BashkëbisedimMësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje, në mënyrë që ata të bashkëbisedojnë me njëri-tjetrin:- Ç’është demokracia?- Cilat janë parimet e demokracisë?- Cili është krimi i fundit për të cilin keni dëgjuar?- Cila e drejtë është shkelur kur dikujt i cenohet jeta?145

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Minuta e debatit:Jepni mendimin tuaj: - A duhet të ketë krime në një shtet demokratik?Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesësh, studim rastiMësuesi/ja ndërton në tabelë ditarin dypjesësh.FjaliaFaktorët qëmbështesindemokracinëKomenti1. zhvillimi ekonomik2. mungesa e krimit dhe e dhunës3. institucionet që mbështesin demokracinë4. kultura politike5. mundësia e informimitshkollainstitucionetushtriamediaStudim rastiDemokracia ndodhet e rrezikuar në çdo vend, prandaj ajo mbështetet nga disa faktorë:1. Zhvillimi ekonomik në një vend rrit mirëqenien.FrancaUgandaKëto dy vende kanë zhvillim të ndryshëm ekonomik.- Ku është më e rrezikuar demokracia? Jepni mendimin tuaj.2. Mungesa e krimit dhe e dhunës. Sundimi i ligjit është themeli i demokracisë, por kur ky nuk zbatohet,bandat dhe krimi veprojnë lirshëm.3. Institucionet që mbështesin demokracinë janë shkollat, institucionet e zbatimit të ligjeve, ushtria qëshmang kërcënimet nga jashtë, mediet e lira, administrata vendore.4. Kultura politike përmbledh besimet, ideologjitë, vlerat që formojnë mendimin tonë për shoqërinë,qeverinë dhe rolin e individit.5. Mundësia e informimit. Mediet e lira dhe të pavarura janë shtyllë e demokracisë.Përforcimi: Veprimtari në klasëPlotësohet skema në faqen 16 dhe krahasohen faktorët mbështetës dhe pengues të demokracisë.- Cilët faktorë të demokracisë, pengues ose mbështetës, ekzistojnë në Shqipëri?Analizoni faktorët që mbështesin dhe pengojnë demokracinë në Shqipëri.- Ç’lloj krimesh kryhen më shumë në Shqipëri dhe pse??- Sa i rëndësishëm është roli i medieve?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 3 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi” në faqen 16.146

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Skema përmbledhëse për mësimet që flasin për demokracinë1. Barazia 2. Pjesëmarrja 3. Sundimi i shumicësdhe të drejtat e pakicës4. Respekti për tëdrejtat e njeriutDemokraciae drejpërdrejtëDemokraciaParlamentareDemokraciaPresidencialeDemokraciame përfaqësimFormat edemokracisëParimet e demokracisëDemokracia është qeverisja ngapopulli, ku pushteti më i lartëi takon popullit dhe ushtrohetdrejtpërsëdrejti prej tij ose prejpërfaqësuesve të zgjedhur prej tijsipas një sistemi të lirë elektoral.Format që mbështesindemokracinëpushteti ekzekutivpushteti legjislativpushteti gjyqësorndarja epushteteveshteti juridikqeveriaElementet edemokracisëopozitaKuvendipushtetifunksionetlegjislativpushtetiekzekutivzgjedhjet e lirajep alternativakontrollon1. zhvillimi ekonomik2. Mungesa e krimit3. Mundësia e informimit4. Kultura politike5. Institucione qëmbështesin demokracinëligjvënëszgjedhorkontrolluesartikuluesformimi i vullnetit147

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Tema 2. Demokracia në Shqipëri??Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të shpjegojë se ç`kupton me procese demokratike.Të listojë disa nga proceset demokratike që u zhvilluan në Shqipëri pas vitit 1991.II. Të analizojë tiparet e realitetit shqiptar, të cilat mund të rrezikojnë demokracinë në Shqipëri.Të krahasojë tiparet diktatoriale me ato demokratike në vendin tonë.III. Të argumentojë pasojat e korrupsionit si rrezikshmëri për demokracinë.Fjalë kyç:ParashikimiStruktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaNdërtimi i njohurivePërforcimiiniciativë e lirë, korrupsion, konsolidim i institucioneve.Mjetet dhe materialet: foto nga proceset demokratike në Shqipëri (interneti), teksti.Minuta e debatitBashkëbisedim, pema e mendjesKrahaso dhe komento, punë në grupe?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Minuta e debatitMësuesi/ja organizon minutën e debatit me nxënësit.Minuta e debatit:- A është Shqipëria një vend në zhvillim? Argumentoni përgjigjen tuaj.- A ka qenë situata gjithmonë si është sot?Diktaturë (dje)Demokraci (sot)- Çfarë ka ndryshuar? (Politika, ekonomia, arsimi, shoqëria, punësimi, kriminaliteti, droga, prostitucioni.)(Tregohen foto të Shqipërisë në vitet 1989-1990.)Ndërtimi i njohurive: Bashkëbisedim, pema e mendjesMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e rubrikës “Çfarë do të mësoj”, nxënësit japin mendimet e tyre dukeu ndihmuar edhe nga mësuesi/ja.proceset demokratike tolerancë kulturë demokratikerritja e ekonomisë Zhvillimi i demokracisë në Shqipëri kultura politikeliri e shtypit konsolidim i institucioneve kriminalitet1481. Proceset demokratike në Shqipëri u ndeshën me: varfëri ekstreme, përpjekjet e regjimit komunist për të mos lejuardemokracinë, luftën e ashpër të klasave, që mund të çonte në luftë civile, mungesën e lirive dhe të drejtave të njeriut.2. Rritja e ekonomisë: iniciativa e lirë + ekonomi private ⇒ ekonomi tregu.Privatizimi i ndërmarrjeve shtetërore, zhvillimi i biznesit privat, gjurmët e trashëgimisë të izolimit nga diktatura komunistetregon shenja krize: rritje e ulët ekonomike, emigracion, mosplotësim i nevojave bazë për ushqim, veshje dhe shërbime.3. Kriminaliteti: rrezik serioz për demokracinë: krimi i organizuar, si: trafiqet e paligjshme, të lëndëve narkotike,armëve, qenieve njerëzore; korrupsioni, hakmarrja e gjakmarrja, krimi brenda familjes etj.4. Kultura politike: edukimi qytetar, pjesëmarrja qytetare në veprimtari politike, shoqërore, ekonomike;shprehja e lirë e mendimit nëpërmjet debateve publike, mendimit kritik etj.; ndryshimi i sistemit arsimor, krijimii institucioneve që mbështetin demokracinë, si organizatat qytetare etj.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Ndryshimi i sistemit arsimorFaktorët e kulturës politikeKrijimi i institucioneve qëmbrojnë demokracinëNxitja e qytetarëve nëveprimtaritë ekonomike,politike dhe shoqërore5. Liria e shtypit. Liria e shprehjes dhe e shtypit është e garantuar. Masmedia është e lirë, por ka raste qëgazeta të ndryshme mbajnë anën e qeverisë ose të opozitës. Ky faktor duhet mënjanuar që demokracia tëfunksionojë më mirë.Përforcimi: Krahaso dhe komento, punë në grupe- Argumentoni lidhjen mes kriminalitetit dhe demokracisë në Shqipëri.- Si ndikon liria e shtypit në demokraci?Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të punojnë me rubrikën “Veprimtari në klasë”.- Diskutohet në grupe në lidhje me faktorët që pengojnë demokracinë në Shqipëri, ku çdo grup bashkë mefaktorin gjen dhe një rast për ta ilustruar.Detyrë shtëpie. Ushtrimi 2 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 19.?Tema 3. Përballimi i faktorëve pengues në demokraci??Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të listojë faktorët që pengojnë demokracinë.Të vlerësojë rritjen ekonomike dhe mirëqenien e popullit si përparësi të demokracisë.II. Të analizojë situatën e kriminalitetit në Shqipëri.Të vlerësojë lirinë e shtypit dhe mbrojtjen e tij me ligj si fitore e demokracisë.III. Të argumentojë rolin e arsimit për formimin e një kulture politike.Të vlerësojë moton e qeverisë “Tolerancë zero ndaj krimit”.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiMinuta e debatitNdërtimi i njohuriveshpërndarje e të ardhurave, liri e shtypit, tatim-taksa.Mjete dhe materialet: teksti, interneti, shkrime gazetash mbi krimet në vendin tonë.Shpjegim, ditari dypjesëshPërforcimiVeprimtari në klasë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Minuta e debatitNë 10 minutat e para diskutohet mbi lidhjen mes arsimit, kulturës politike dhe demokracisë.Analizoni politizimin e arsimit nën diktaturë.Demokracia në shkollëA kanë lidhje?Rregullorja e shkollës149

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Minuta e debatit:- Ku qëndrojnë vështirësitë për të pasur shtypi të lirë?Në dërrasë shënohen faktorët që pengojnë shtypin e lirë.Ndërtimi i njohurive: Shpjegim, ditari dypjesëshMësuesi/ja ndërton në tabelën e zezë ditarin dypjesësh, si më poshtëFjaliaProceset demokratikedhe arritjet në ekonomiLufta ndaj krimitKultura politikeKomentiDecentralizimi i ekonomisë së centralizuar zhvillimi iekonimisë së tregut nxitja ekonomike e qendrueshme.1. Ndëshkimi i krimit dhe kriminelëve.2. U hartuan ligje dhe Kodi Penal.1. Tekstet mësimore.2. Sensibilizimi i popullit për elemetet demokratike.3. Ligje për mbrojtjen e shtypit.Mësuesi/ja u shpjegon nxënësve se si realizohet përballimi i faktorëve pengues në demokraci.1. Rritja e ekonomisë. Që të zhvillohet demokracia deri më sot në Shqipëri shteti është përpjekur:a. Të zbatojë politika ekonomike liberale.b. Të nxisë eksportet dhe të tërheqë kapitalin e huaj.c. T’u japë më shumë pavarësi bankave.d. Të privatizojë kompanitë shtetërore.e. Të rrisë të ardhurat nga tatim-taksat.2. Lufta ndaj krimit. Shoqëria demokratike e ndëshkon krimin dhe kriminelët. Për këtë ndryshohen ligjet dhekodet, krijohen strategji të ndryshme në luftë kundër trafiqeve dhe terrorizmit.3. Kultura politike. Ky është një proces gradual dhe dinamik. Për këtë:a. Po ndryshojnë tekstet mësimore duke përfshirë në to elemente të demokracisë.b. Zhvillohen fushata ndërgjegjësuese e sensibilizuese për të rrënjosur idealet e demokracisë.c. Nxirren ligje për mbrojtjen e shtypit të lirë.150Përforcimi: Veprimtari në klasëNë këtë fazë mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën “Veprimtari në klasë“.- Listoni faktorët që pengojnë demokracinë.- Përse ka rëndësi niveli ekonomik në demokraci? Jepni mendimin tuaj.- Ç’masa po merr qeveria për të realizuar moton: Tolerancë zero ndaj krimit?- Si mund të zbutet korrupsioni në mjekësi, arsim, gjykatë, administratë.Jepni mendimin tuaj.Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 (për debat orën e ardhshme) dhe ushtrimi 2 (me shkrim)në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 21 të tekstit.?

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Test për kreun II1. Listo institucionet që mbështesin demokracinë.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Çfarë kuptoni me kulturë politike?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Cilat janë disa masa të qeverive demokratike në Shqipëri për t’i dhënë shtytje zhvillimit ekonomik të vendit.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. Rretho thëniet e sakta:a. Demokracia është e vështirë që të zbatohet në vendet me tranzicion.b. Sistemi arsimor është një faktor që nuk mbështet shumë formimin e kulturës politike.c. Formimi i kulturës politike është proces gradual dhe dinamik.5. Krahaso faktorët mbështetës dhe pengues në demokraci:Faktorët mbështetësFaktorët pengues6. Plotëso vendet bosh:a. Për të luftuar dhe ndëshkuar krimin shteti shqiptar ka hartuar strategji të ndryshme, si:...............................................................................…………………………………………................b. Qëllimi i arsimit në demokraci është të formojë qytetarë me ….....…………………….................7. Si ndikon liria e shtypit në demokraci.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________8. Jepni mendimin tuaj: Çfarë veprimtarish kërcënojnë demokracinë në komunitetin tuaj?__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________151

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”KREU IIIFUNKSIONIMI I DEMOKRACISËObjektivat e kreut III: Në fund të këtij kreu nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. niveli minimal:1. Të shpjegojë disa probleme që duhet të zgjidhë demokracia.2. Të përshkruajë rolin e partive politike në demokraci.3. Të listojë disa nga partitë politike kryesore që veprojnë në Shqipëri.II. niveli mesatar:1. Të përshkruajë strukturat e qeverisjes në një shtet demokratik.2. Të vlerësojë veprimtarinë e institucioneve arsimore në Shqipëri.3. Të identifikojë çështjet që janë parësore për t’u zgjidhur në demokraci.III. niveli i lartë:1. Të analizojë disa nene të Kushtetutës.2. Të dallojë modelet e ndryshme të zbatimit të demokracisë në vende të ndryshme.3. Të argumentojë domosdoshmërinë e tolerancës politike dhe të pranimit të rezultatit të zgjedhjeve.152Tema 1. Funksionimi i demokracisë???Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të listojë disa forma të demokracisë moderne.Të përshkruajë shkurtimisht historikun e zhvillimit të demokracisë në botë.II. Të dallojë ndryshimet ndërmjet modeleve të ndryshme të demokracisë nëvende të ndryshme.Të vlerësojë demokracinë si një proces edukimi në vazhdimësi.Të krahasojë format e republikës e të monarkisë.III. Të nxisë mendimin kritik mbi mendimet e ndryshme në demokraci.Të analizojë vlerat e filozofëve që themeluan demokracinë.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiMarrëdhëniet pyetje-përgjigje, minuta e debatitNdërtimi i njohurivedemokraci moderne, përfaqësues, barazi para ligjit.Mjetet dhe materialet: foto të filozofëve, Kushtetuta, Deklarata e Pavarësisë, teksti.Të nxënit në bashkëpunimPërforcimiMinitest?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje, minuta e debatit- Çfarë dini për demokracinë, si përkufizohet ajo?- Kur dhe ku ka lindur demokracia?- Si u zhvillua demokracia në Angli?- Ç’lidhje ka me demokracinë ekzekutimi i Karlit I në Angli (1642)?

- A ndikuan idetë iluministe në proceset demokratike?- Po vendi ynë a është një shtet demokratik?- Kur kanë filluar proceset demokratike te ne?Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Minuta e debatit:Diskutohet rreth ushtrimit të parë të detyrës së shtëpisë.Secili nxënës shkruan në fletore idetë e tij lidhur me fenomenin e kriminalitetit.ShqipëriaÇfarë e dallon Shqipërinënga shtetet e tjera?Shtete të tjera evropianeNxënësit mund të kenë ide të qarta, të cilat i kanë përjetuar në shtete të ndryshme që mund t’i kenë vizituar.Përmes këtyre ndryshimeve radhitim detyrat që na dalin përpara për të qenë njëlloj si ato.Ndërtimi i njohurive: Të nxënit në bashkëpunimHapi I. Origjina e demokracisëMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Cila është origjina e demokracisë?Demokracia e ka fillesën në Greqinë e lashtë, por sistemi demokratik ka kaluar një proces të gjatë historik.Hapi II. Demokracia moderneMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Ç`është demokracia moderne?Demokraci do të thotë “qeverisje nga populli”. Është sistem politik ku pushteti ushtrohet nga populli nëpërmjetpërfaqësuesve që zgjidhen nga vota popullore (shumicë e pakicë), e ku shtetasit gëzojnë liri e të drejta. Nëdemokracinë moderne, autoriteti më i lartë janë përfaqësuesit e zgjedhur nga vota e popullit. Në demokracipopulli ua delegon pushtetin e vet përfaqësuesve të zgjedhur.Hapi III. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme dhe nxënësit përgjigjen.- Cilat janë format e qeverisjes së demokracisë?Republika presidenciale → SHBA, FrancëShqipëriSerbiNorvegjiFormat e qeverisjesItali Republika parlamentare Monarki kushtetuese Anglidemokratike janë:GreqiSpanjë- Cilat janë tiparet e demokracisë?Liria individualeTiparet e demokracisë janë:Barazia para ligjitTë drejtat universaleKëto tipare janë shpallur për herë të parë në këto dokumente: Deklarata e Pavarësisë në SHBA, 4 korrik1776, Deklarata Franceze për të Drejtat e Njeriut, 26 gusht 1789; Karta e Atlantikut, 14 gusht 1941.Kushtetuta, si ligj themelor i shtetit, në vendin tonë është miratuar më 28 nëntor 1998.153

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Hapi IV. Nxënësit krahasojë republikën me monarkinë kushtetuese.RepublikëMonarki kushtetuesePërforcimi: MinitestMinitest 10 minuta (shihet si u përvetësua informacioni i ri). Jepen këto pyetje:- Ç’kuptoni me demokraci moderne?- Cilat janë tiparet e demokracisë??Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 në rubrikën “Veprimatri në shtëpi”, në faqen 24 të tekstit.Sillni Kushtetutën e Shqipërisë për orën e ardhshme.Tema 2. Kushtetuta e Republikës së Shqipërisë???Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përcaktojë termin kushtetutë.Të listojë disa nene të Kushtetutës.II. Të analizojë rolin e kushtetutës për një vend demokratik.Të vlerësojë rolin e kushtetutës si dokument që garanton standardet e demokracisë.III.Të argumentojë domosdoshmërinë e ndarjes së pushteteve dhe moscenimin efunksioneve të secilit prej tyre.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiMinuta e debatitNdërtimi i njohurivePërforcimistandardet e demokracisë, balancim i pushteteve, legjislaturë.Mjetet dhe materialet: Kushtetuta e Shqipërisë, teksti.Pema e mendjesPunë me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Minuta e debatitNxënësit kanë mbi bankë Kushtetutën.- Përse shkruhet në kopertinë “Këtu fillon e ardhmja”? Si e kuptoni ju?Minuta e debatit:- Çfarë është kushtetuta? Ligji themelor i shtetit!- Kur dhe si u miratua kushtetuta jonë? Më 28.11.1998, me votim të fshehtë nga populli.- A kemi pasur kushtetutë më parë? (Po, kemi pasur disa kushtetuta.)154

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjesMësuesi/ja shkruan në tabelë: Kushtetuta mbron parimet e demokracisë.- zgjedhjet e lira- pluralizmi- liria e fjalësStandardet edemokracisëKushtetutaparashikonShteti i sëdrejtës- rendi kushtetues- mbrojtja e të drejtave të njeriut- pavarësia e gjyqësoritNdarja e pushteteveLegjislativ Ekzekutiv GjyqësorPërforcimi: Punë me tekstinNxënësit punojnë ushtrimet e rubrikës “Veprimtari në klasë”.- Diskutohen në klasë disa nene të Kushtetutës, si neni 1, 18, 21, 22.- Analizohet pika 2 e nenit 18, nxënësit japin mendimet e tyre.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 1 ose 2, sipas dëshirës, në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 26.Tema 3. Pushteti legjislativ???Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të dallojë pushtetin legjislativ nga pushtetet e tjera.Të listojë disa nga emrat e deputetëve të Kuvendit.II. Të përcaktojë funksionet e pushtetit legjislativ (Kuvendit).Të radhisë disa nga komisionet kuvendore.Të analizojë rolin e pushtetit legjislativ që ka përcaktuar kushtetuta.III.Të analizojë komisionet kryesore kuvendore dhe funksionet e tyre.Të diskutojë rreth seancave kuvendore dhe të qëndrimeve të shumicësdhe pakicës në Kuvend.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiKrahaso/ AnalizoNdërtimi i njohuriveKuvend, deputet, komision, mandat.Mjetet dhe materialet: pamje nga punimet në Kuvend, teksti, pjesë nga gazeta për miratime tëligjeve, ligje të miratuara në Kuvend.Të nxënit në bashkëpunimPërforcimiMinuta e debatit?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Krahaso/ AnalizoDiskutohet rreth plotësimit të detyrës së shtëpisë.- Krahasoni ku ndryshojnë kushtetutat e viteve kur drejtonte:Ahmet Zogu Enver Hoxha Sot155

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”- Kur u miratua kushtetuta që kemi sot?Analizoni nenin 1 të Kushtetutës: “Shqipëria është republikë parlamentare”.- Çfarë roli ka Kuvendi?- Kush është sot kryetari i Kuvendit? Ç’përfaqësojnë deputetët?Nxënësit lihen që të lexojnë mësimin e ditës dhe të nënvizojnë çështjet kryesore.Ndërtimi i njohurive: Të nxënit në bashkëpunimHapi I. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Ç’kuptoni ju me pushtet legjislativ?Pushteti legjislativ (ligjvënës) është parlamenti, në Shqipëri Kuvendi, dhe ushtrohet kryesisht ngapërfaqësues të zgjedhur. Parlamentet mund të jenë me një ose dy dhoma.Hapi II. Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Çfarë dini për Kuvendin e Shqipërisë.Kuvendi i Shqipërisë përbëhet nga 140 deputetë dhe zgjidhet një herë në 4 vjet. Kuvendi i jep besiminqeverisë. Deputetët përfaqësojnë popullin. Ata gëzojnë imunitet.Kuvendi ka rregullore dhe komisionet kuvendore (parlamentare).Hapi III. - Cilat janë detyrat e Kuvendit?Nxënësit përgjigjen: Kuvendi shqyrton dhe miraton projektligje ...Përforcimi: Minuta e debatitMësuesi/ja organizon Minutën e debatit.Kuvendi është shprehje e sovranitetit të popullit. Diskutojmë së bashku:- Ç’do të thotë mandat?- Kush i propozon projekt-ligjet?- Si zgjidhen deputetët??Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 28 ose nxënësit mund tëkërkojnë informacion si ushtrohet pushteti legjislativ të vendeve të ndryshme.Tema 4. Pushteti ekzekutiv???Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të dallojë pushtetin ekzekutiv nga pushtetet e tjera.Të përshkruajë mënyrën se si zgjidhet kryeministri.II. Të përshkruajë strukturën e pushtetit ekzekutiv.Të analizojë funksionet e qeverisë në një shtet demokratik.III. Të argumentojë doktrinën utilitariste dhe lidhjen e saj me demokracinë.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiMinuta e debatitNdërtimi i njohurivePërforcimiqeveri, utilitarizëm.Mjetet dhe materialet: foto me pamje nga mbledhjet dhe veprimtaria e qeverisë, të anëtarëve,teksti, interneti.Marrëdhëniet pyetje-përgjigje dhe pema e mendjesPunë në grupe156

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Minuta e debatitMësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve, në mënyrë që të nxisë debatin në klasë. Nxënësit shprehinlirshëm mendimet e tyre.- Cilat janë premtimet e forcave politike në fushatën e fundit zgjedhore për problemet e korrupsionit?- Cila forcë politike erdhi në pushtet?- A i ka mbajtur ajo premtimet elektorale?Nxënësit duke shfrytëzuar mjetet e informimit, kanë evidentuar premtimet që kanë bërë forcat politike,nëpërmjet përfaqësuesve të tyre, dhe sa janë mbajtur prej tyre.Përveç pushtetit legjislativ vepron dhe ai ekzekutiv.- Çfarë përfaqëson ky pushtet?- Kush e zgjedh qeverinë? Kur janë bërë zgjedhjet e fundit?- Cila parti e cakton kryeministrin?Ndërtimi i njohurive: Marrëdhëniet pyetje-përgjigje dhe pema e mendjesMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:- Ç`është pushteti ekzekutiv? (Është organi më i lartë i administratës shtetërore, ushtron veprimtariekzekutive dhe udhëheqëse.)- Cilat janë funksionet e pushtetit ekzekutiv? (Vë në praktikë ligjet dhe kujdeset që ato të zbatohen njëlloj.)- Cila është lidhja e qeverisë me shumicën parlamentare?QeveriaOpozitaqeveriskontrollon- Cilët janë tipat e pushteteve ekzekutive? (Qeverisje presidenciale dhe qeverisje e tipit kabinet)- Cilat janë funksionet e pushtetit ekzekutiv? (Udhëheq, organizon dhe drejton punët e shtetit.)- Ç`është teoria utilitariste? (Sigurimi i lumturisë maksimale.)- Cili ishte ideatori i i kësaj teorie? (Xhejms Mill së bashku me Xheremi Benthem)Mësuesi/ja plotëson në tabelë pemën e mendjes me togfjalëshin Pushteti ekzekutiv.kryetari i ekzekutivit ështëdhe kryetar shteti⇓1. Qeveri presidenciale2. Qeverisja kabinet⇓1. ushtrohet nga një numëri vogël politikanësh,2. në krye qëndronkryeministri (zgjedhur mevotim të fshehtë)3. pushteti dhepërgjegjësitë e ndahennë mënyrë të barabartëmidis ministraveQeveria:⇓I. Është organi më ilartë i administratësshtetërore që ushtronveprimtari ekzekutivedhe urdhërdhënës.II. Përbëhet ngaKryeministri,zëvendëskryeministri,ministratvë në praktikë ligjetPushteti ekzekutivRregullon⇓- marrëdhëniet enjerëzve me njëri-tjetrindhe me strukturat eshtetit brenda kufijveterritorialë të një shteti- marrëdhëniet e shtetittë vet me shtete të tjera- marrëdhëniet ekomunitetit me etnitetete tjera politikeSiguron⇓mirëqenien epërbashkët përshtetasit e vet157

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Përforcimi: Punë në grupeNxënësit punojnë rubrikën “Veprimtari në klasë”. Ndahet klasa në tri grupe dhe diskutohet për mënyrën sesi qeveria mund të realizojë funksionet e mëposhtme:o Grupi I → Rregullimi i marrëdhënieve mes njerëzve brenda kufijve.o Grupi II → Rregullimi i marrëdhënieve me komunitetin.o Grupi III → Rregullimi i marrëdhënieve e komunitetit me etnitetet e tjera politike.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 30.Tema 5. Pushteti ekzekutiv në Shqipëri???Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përshkruajë mënyrën e zgjedhjes së kryeministrit.Të listojë cilësitë që duhet të ketë një ministër.II. Të analizojë procedurat e zgjedhjes së kryeministrit.Të dallojë funksionet e kryeministrit nga ministrat.Të vlerësojë vendimet e qeverisë për krijimin e një shteti sa më social.III. Të analizojë vendimet e një mbledhjeje të Këshillit të Ministrave në favortë arsimit.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiNdërtimi i njohurivekryeministër, ministër, betim.Mjetet dhe materialet: pjesë nga vendimet e kryeministrit nga interneti.Pema e mendjes, minuta e debatitMarrëdhëniet pyetje-përgjigjePërforcimiPuna me tekstin?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Pema e mendjes, minuta e debatitMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalën pushtet ekzekutiv, ndërsa nxënësit japin përgjigjet e tyre, duke iureferuar pushtetit ekzekutiv në vendin tonë:Pushteti ekzekutivQeveriaKëshilli i MinistraveKryeministriZëvendëskryeministriMinistratMinuta e debatit:- A duhet të kenë imunitet anëtarët e kabinetit?158

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Ndërtimi i njohurive: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja i lë nxënësit që të lexojnë me vëmendje mësimin e ditës dhe më pas u drejton pyetjet:- Si funksionon pushteti ekzekutiv në vendin tonë? (Pushteti ekzekutiv është qeveria, e cila drejtohetnga Këshilli i Ministrave, i cili përbëhet nga kryeministri, zëvendëskryeministri dhe ministrat.)- Kush është kryeministri i Shqipërisë?- Si zgjidhet ai? (Kryeministri propozohet nga partia ose koalicioni fitues i zgjedhjeve parlamentare.)- Cilat janë funksionet e kryeministrit?Kontrollon punën eanëtarëve të kabinetitSiguron zbatimine legjislacioneveFunksionet ekryeministritParaqet drejtimetkryesore të politikësPërfaqësonkryeministrinë- Cilat janë funksionet e ministrit?Drejton dhe përgjigjet përnjë ministri të caktuar.Nxjerr udhëzime dheurdhra për vartësit e tij.Funksionete ministritNuk ushtron veprimtaritjetër shtetërore.Ka imunitetine deputetit.- Cilat janë disa nga ministritë që njihni?MinistritëMinistria e JashtmeMinistria e BrendshmeMinistria e DrejtësisëMinistria e IntegrimitMinistria e FinancaveMinistria e BujqësisëMinistria e Punëve Publike, Transporteve dhe TelekomunikacionitMinistria e MbrojtjesMinistria e Arsimit dhe e ShkencësMinistria e ShëndetësisëMinistria e Ekonomisë, Tregtisë dhe EnergjetikësMinistria e Punës, Çështjeve Sociale dhe Shanseve të BarabartaMinistria e Turizmit, Kulturës, Rinisë dhe SporteveMinistria e Mjedisit159

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të punojnë me rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”.- Çfarë është Këshilli i Ministrave dhe nga cilët përbëhet?- Çfarë funksionesh ka kryeministri? Po ministrat?- Çfarë cilësish duhet të plotësojë një person që të zgjidhet ministër?- Ç’kuptoni me imunitet dhe pse është i rëndësishëm ai?- Ndahen detyrat për lojën me role.?Detyrë shtëpie: Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 32.Tema 6. Pushteti gjyqësor në Shqipëri (ora I)???Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të listojë organet që ushtrojnë pushtetin gjyqësor në Shqipëri.Të vlerësojë rolin e gjykatave në uljen e krimeve.II. Të argumentojë pse pushteti gjyqësor duhet të veprojë i pavarur dhe nëmënyrë të depolitizuar.Të përshkruajë organizimin e pushtetit gjyqësor.III. Të argumentojë domosdoshmërinë e krijimit ose jo të një gjykate tëveçantë për të miturit.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiPema e mendjesNdërtimi i njohurivegjykatë, dënim, çështje civile, çështje penale, gjykatë apeli.Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, Kodi Civil, Kodi Penal, teksti.Marrëdhëniet pyetje-përgjigjePërforcimiMinitest?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Pema e mendjesNë pjesën e parë të mësimit mësuesi/ja i njeh nxënësit me pushtetin gjyqësor (gjykatat) në vendin tonë, tëcilat janë si më poshtë:Gjykata e LartëGjykata KushtetuesePushteti gjyqësorGjykatat e Shkallës së ParëGjykata e ApelitMënyra si është ndërtuar pushteti gjyqësor i jep mundësi individit për t`u ankimuar.Ndërtimi i njohurive: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:- Cili është roli i pushtetit gjyqësor? (Roli i pushtetit gjyqësor është të zgjidhë konfliktet me ligjin.)- Cilat janë disa nga konfliktet? (Konfliktet për pronën, për kontratat, për taksat etj.)160

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”- Çfarë çështjesh gjykon Gjykata e Shkallës së Parë? (Çështje penale dhe civile.)- Cilat janë disa prej këtyre çështjeve? (Çështje penale, si: shpërdorimet e detyrës, armëmbajtjet paleje, vjedhje, vrasje etj., si dhe çështje civile: konfliktet e punës, konfliktet e pasurive, zgjidhjete martesave etj..)- Cili është roli i Gjykatës së Apelit? (Kjo gjykatë shqyrton çështje penale dhe civile për të cilat ankimoheti dënuari, i pandehuri, prokurori dhe palët në proces.)- Cili është juridiksioni i Gjykatës së Lartë? (Ajo ka juridiksion fillestar dhe rishikues. Gjykata e Lartëka juridiksion fillestar në rastet kur gjykon akuza penale kundër Presidentit të Republikës, Kryeministrit,zëvendëskryeministrit dhe ministrave, deputetëve, gjyqtarëve të Gjykatës së Lartë dhe asaj Kushtetuese.)- Kur u krijua Gjykata Kushtetuese në vendin tonë? (Në vitin 1992.)- Nga sa anëtarë përbëhet Gjykata Kushtetuese? (Nga 9 anëtarë. Ata emërohen nga Presidenti iRepublikës, me miratimin e Kuvendit.)- Cilat janë detyrat e Gjykatës Kushtetuese? (Bën interpretimin e Kushtetutës; shqyrton nëse ligjetjanë në pajtim me Kushtetutën, vendos për mosmarrëveshjet që mund të lindin midis pushteteve, shqyrtonkushtetutshmërinë e referendumeve dhe verifikimin e rezultateve të tyre etj.)Përforcimi: MinitestMinitesti mund të realizohet 10 minutat e fundit të orës mësimore.- Si janë të organizuara gjykatat?Tema 7.???Pushteti gjyqësor në ShqipëriKëshilli i Lartë i Drejtësisë (ora II)Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përshkruajë rolin e Presidentit në pushtetin gjyqësor.II. Të analizojë konfliktet që zgjidh gjykata sipas shkallës.Të vlerësojë rolin e avokatit në një proces gjyqësor.III. Të analizojë lidhjet që kanë me njëri-tjetrin organet e pushtetit gjyqësor.Të argumentojë pavarësinë e gjykatave dhe detyrimin e tyre për t’iu nënshtruarvetë Kushtetutës dhe ligjeve.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiLojë në roleNdërtimi i njohuriveGjykata e Lartë, Gjykata Kushtetuese, Këshilli i Lartë i Drejtësisë.Mjetet dhe materialet: Kushtetuta (nene mbi pushtetin gjyqësor), teksti, artikuj mbi gjykatat.Pema e mendjes, marrëdhëniet pyetje-përgjigjePërforcimiRrjeti i diskutimit?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Lojë në roleNë pjesën e parë të mësimit zhvillohet loja me role e menduar nga grupet e nxënësve.Rolet: dy gjykatës, prokurori, një ose dy të pandehur, një avokat, dy dëshmitarë.Çështjet që do të gjykohen mund të jenë të ndryshme, si: konflikt në çift, vjedhje, rrahje, konflikt për pronat,si dhe raste të tjera të ideuara nga vetë nxënësit dhe zhvillohen seanca sipas grupeve. (Nuk harrojmë veshjete gjykatësve.)161

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Ndërtimi i njohurive: Pema e mendjes, marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Cilët janë anëtarët e Këshilli të Lartë të Drejtësisë?Përgjigjja mund të skematizohet nga mësuesi/ja ose nga vetë nxënësit.Kryetari i KLD-së:Presidenti i RepublikësKryetari i Gjykatës së LartëAnëtarët e KLD-sëMinistri i Drejtësisë3 anëtarë të zgjedhurnga Kuvendi9 gjyqtarë të tëgjitha niveleve- Cilat janë detyrat e KLD-së? (Vendos për transferimin e gjyqtarëve, si dhe për përgjegjësinë e tyredisiplinore sipas ligjit.)- Cila është struktura e Këshillit të Lartë të Drejtësisë? (Struktura e KLD-së garanton një mbikëqyrje tëpavarur të sistemit gjyqësor, pavarësisht se kjo mbikëqyrje e pavarur duhet të garantohet edhe në veprimtarinëe përditshme të Këshillit të Lartë të Drejtësisë, duke qëndruar larg ndikimeve dhe dualiteteve ligjore aponënligjore me institucione që përfaqësojnë pushtetin ekzekutiv.)Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit. Nxënësit japin përgjigjet e tyre pro dhe kundër dhe arrijnënë një përfundim të përbashkët në fund të orës së mësimit.Po (ose pro) Pyetja Jo (ose kundër)- A është sistemi gjyqësor i pavarur në vendintonë?Përfundimi: Një sistem gjyqësor është një ndër gurët e themelit të një shteti demokratik, të mbështeturnga shteti i së drejtës.162Tema 8. Sistemet elektorale???Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përshkruajë rolin e zgjedhjeve në demokraci.Të listojë llojet e sistemeve elektorale.Të vlerësojë rolin e zgjedhjeve në demokraci.II. Të krahasojë sistemet elektorale.Të përshkruajë formulën e sistemeve zgjedhore.III. Të argumentojë ndikimin e mënyrës së zgjedhjeve në demokraci.Të analizojë veprimtarinë e komisionit qendror të zgjedhjeve.Fjalë kyç:zgjedhje, sistem proporcional, sistem mazhoritar, sistem i përzier, elektorat.Mjetet dhe materialet: pamje nga interneti, teksti.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiParashikim me terma paraprakëNdërtimi i njohuriveINSERTPërforcimiRrjeti i diskutimit?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikim me terma paraprakëMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët ose togfjalëshat e mposhtëm dhe kërkon nga nxënësit që të bëjnëlidhjen mes këtyre termave dhe mësimit të ditës.Zgjedhje Sistemet elektorale Zgjedhës (elektorat)Të caktosh personat meanë të votimit për të kryernjë detyrë shtetërore ashoqërore. Me anë tëzgjedhjeve anëtarët e njëorganizate ose një komunitetizgjedhin përfaqësuesit e tyre.- sistem proporcional,- sistem proporcional rajonal,- sistem maxhoritar,- sistem i përzierZgjedhësit janë votuesit, tëcilët vlerësojnë qeverisjenmbi bazën e përmbushjessë premtimeve të bëranë fushatën zgjedhore(elektorale).Ndërtimi i njohurive: INSERTHapi I. Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë mësimin e ditës dhe të plotësojnë tabelën e INSERT-it,si më poshtë:√ - + ?Nxënësit e dinëinformacionin që polexojnë.Nxënësit nuk e dinëinformacionin që lexuan.Informacioni qënxënësit e dininndryshe.Informacioni shtesë.- Zgjedhjet epërgjithshme (për tëzgjedhur deputetët, praparlamentin).- Zgjedhjet vendore(për të zgjedhurdrejtuesit e qeverisjesvendore, si: kryetarëte bashkisë dhekomunave, anëtarët ekëshillave të bashkive,komunave).- Zgjedhjet janë proceduraqë lejojnë anëtarët e njëorganizate ose komunitetitë zgjedhin përfaqësuesite tyre, të cilët më pas do tëmarrin postet drejtuese.- Nëpërmjet zgjedhjevepubliku vendos nësedëshiron të mbajë partinëqeverinë që drejtonvendin ose dëshiron qënjë parti qeveri e re.- Zgjedhjet organizohen ngaqeveria dhe duhet të jenëdemokratike dhe të lira.Zgjedhjet si për pushtetinvendor dhe për pushtetinqendror, zgjedhjetorganizohen një herë në4 vjet.- Përse vende tëndryshme përdorinsisteme të ndryshmetë zgjedhjeve?- Çfarë ndikon nëpërdorimin e këtyresistemeve.163

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Hapi II. Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që të krahasojnë sistemet elektorale.sistemi proporcional sistemi maxhoritar sistemi i përzier1. Votohet për partinë50% + 1 votë2. Udhëheqësit e tyrembështesin grupe tëvogla ose të dobëta nëshoqëri.1. Votohet për individin50% + 1 votë2. Udhëheqësit e tyre kërkojnëmbështetjen e grupeve tëmëdha dhe të fuqishme tëpopullsisë.1. Votohet edhe për individin edhe përpartinë2. Në vendin tonë zgjidheshin 100deputetë deri në vitin 2005. Ështëpërdorur sistemi mazhoritar, ku 40deputetë zgjidheshin me votat qëmerrte partia.Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit dhe nxënësit japin përgjigjet e tyre dhe në fund arrijnë nënjë përfundim të përbashkët.Po (ose pro) Pyetja Jo (ose kundër)- A i arritën standardet zgjedhjet e fundit që u organizuan nëvendin tonë?Përfundimi: ______________________________________________________________Tema 9. Sistemi elektoral në Shqipëri (2 orë)Zgjedhjet në Shqipëri (ora I)?Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të vlerësojë pjesëmarrjen në votim si një detyrë qytetare.Të përshkruajë mënyrën e votimit.II. Të diskutojë për Kodin Zgjedhor në Shqipëri.Të vlerësojë rolin e Komisionit Qendror në Zgjedhjeve.III. Të analizojë përmbajtjen e reformës zgjedhore.Të përmendë disa nga parimet e KQZ-së.Fjalë kyç:sistem elektoral, zgjedhje, votim.??PërforcimiPuna me tekstinZhvillimi i mësimit?Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, pamje të ndryshme nga votimet.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiMinuta e debatitNdërtimi i njohurive Ditari dypjesësh164Parashikimi: Minuta e debatitMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme:- Çfarë përgjegjësish ka qeveria për zgjedhjet?- Çfarë cilësish duhet të ketë një kandidat që të votëbesohet?

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”- Pse votimi duhet të jetë i fshehtë?- Pse është e domosdoshme pjesëmarrja e gjerë në votime?Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndërton në tabelë ditarin dypjesësh dhe e plotëson duke marrë sugjerime nga nxënësit, nëseata nuk kanë informacion mbi atë çka i kërkohet, ndërhyn mësuesi/ja.FjaliaKomentiZgjedhjet në Në zgjedhjet e përgjithshme të 2009-s u zbatua sistemi proporcionalShqipëri rajonal. Votimi bëhet për partitë dhe numri prej 40 deputetësh përcaktohetsipas rajoneve.Komisioni Qendror Për administrimin e zgjedhjeve caktohet Komisioni Qendror i Zgjedhjeve.i Zgjedhjeve Ai është një organ i përhershëm që përgatit, mbikëqyr, drejton dhe verifikontë gjitha aspektet që kanë të bëjnë me zgjedhjet dhe me referendumet dheshpall rezultatet e tyre.Komisioni përbëhet nga 7 anëtarë, të cilët zgjidhen për një mandat 4-vjeçar.Anëtarët e KQZ-së Anëtarët dhe kryetari zgjidhen nga Kuvendi, zëvendëskryetari i KQZsëzgjidhet nga KQZ-ja. Anëtarësia në Komision nuk pajtohet me asnjëfunksioni tjetër politik, publik ose privat, me përjashtim të mësimdhënies.Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”, në faqen 37.Nxënësit ndahen në katër grupe, ku secili grup do të analizojë një prej sistemeve elektorale. Ata mund tëshfrytëzojnë edhe tabelën e dhënë në tekst. Pasi grupet kanë përfunduar, përfaqësuesi i çdo grup prezantonpunën e grupit para klasës.Mësuesi/ja në fund u drejton të gjithë nxënësve pyetjen:- Cili sistem elektoral është më i mirë?Nxënësit argumentojnë përgjigjen e tyre.Tema 10. Sistemi elektoral në ShqipëriReferendumi (ora II)Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:?I. Të përkufizojë termin referendum.Të përshkruajë mënyrën e votimit.II. Të ndërgjegjësohet mbi faktin se kush ka të drejtë të ushtrojë të drejtën e referendumit.Të krahasojë referendumin me zgjedhjet.III. Të analizojë procedurat dhe parimet e zhvillimit të referendumit.Të diskutojë rreth çështjeve për të cilat nuk mund të zhvillohet referendum.Fjalë kyç:referendum, procedura.??Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohurivePërforcimiDiagrami i Venit, marrëdhëniet pyetje-përgjigjeRrjeti i diskutimit165

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Çfarë kuptoni me referendum?Nxënësit japin mendimet e tyre. Nëse ata nuk arrijnë të japin përgjigje të sakta ndërhyn mësuesi/ja:Referendum: Formë e drejtpërdrejtë e shprehjes së vendimit të popullit për një çështje shtetërore eshoqërore me rëndësi të veçantë, nëpërmjet votimit të përgjithshëm, p.sh., rasti i miratimit të Kushtetutës nëvitin 1998, nëpërmjet referendumit.Ndërtimi i njohurive: Diagrami i Venit, marrëdhëniet pyetje-përgjigjeNxënësit duhet të gjejnë të përbashkëtat dhe të veçantat me zgjedhjeve dhe referendumit.- votuesit zgjedhin individëpër t`i përfaqësuar ata- me anë të zgjedhjeveanëtarët e një organizateose një komuniteti zgjedhinpërfaqësuesit e tyre.ZgjedhjeReferendumKryhen me anë të votimit- është një institucion idemokracisë së drejtpërdrejtë- votuesit zgjedhindrejtpërdrejtë atë që atamendojnë se është e drejtë përjetën e veprimtarinë e tyreMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:- Cilët janë ata që mund të kërkojnë të drejtën e referendumit?Ata që mund të kërkojnë të drejtën e referendumit janë:• 50 mijë shtetas me të drejtë vote;• Jo më pak se 1/5 e deputetëve të Kuvendit; e Këshillit të Ministrave.- Cilat janë çështjet që nuk miratohen me referendum?Çështjet që nuk miratohen me referendum janë:• Tërësia territoriale e Republikës së Shqipërisë;• Kufizimi i lirive dhe të drejtave themelore të njeriut;• Buxheti, taksat dhe detyrimet financiare të shtetit;• Vendosja dhe heqja e gjendjes së jashtëzakonshme;• Deklarimi i luftës dhe paqes.Nxënësit japin përgjigjet e tyre, duke i argumentuar ato.Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”, në faqen 39. Pasinxënësit diskutojnë për pyetjen e dhënë, mësuesi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit:Argumentet pro Pyetja Argumentet kundër- Cilat janë argumentet pro dhe kundërpër realizimin e një referendumi?Nxënësit paraqesin argumentet e tyre pro dhe kundër dhe në fund arrijnë në një përfundim të përbashkët.Përfundimi: ___________________________________________________166

Tema 11. Partitë politike (ora I)???Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përcaktojë termin “parti politike”.Të përshkruajë mënyrën e formimit dhe organizimit të partive politike.II. Të diskutojë mbi rëndësinë e partive politike në demokraci.Të krahasojë programet e partive politike.III. Të analizojë programet e partive politike për të tërhequr sa më shumë votues.Të argumentojë se pluralizmi është themeli i demokracisë.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiNdërtimi i njohurivePërforcimiparti politike, program politik, sistem partiak, sistem njëpartiak, sistemdypartiak, sistem shumëpartiak, monitorim.Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, logo të partive, programe.Stuhi mendimeshPunë në grupe, tabela e koncepteveRrjeti i diskutimit?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjen:- Çfarë janë partitë politike?Nxënësit japin përgjigjet e tyre, pa i argumentuar ato.organizata politike kanë statusin e tyre kanë programudhëheqin fushatat zgjedhorePartitë politikepërfaqësojnë grupe të caktuara shoqëroretë majta të djathta të qendrësNdërtimi i njohurive: Punë në grupe, tabela e koncepteveMësuesi/ja i ndan nxënësit në tri grupe pune dhe secilit grup i cakton nga një sistem partiak.Grupi IGrupi IIGrupi III→ sistemi shumëpartiak;→ sistemi dypartiak;→ sistemi njëpartiak;Plotësohet në dërrasë të zezë tabela e koncepteve nga përfaqësuesit e secilit grup.167

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Sistemi shumëpartiak Sistemi dypartiak Sistemi njëpartiak1. Qeveritë që formohen ngapërfaqësimi proporcionalnë legjislativ, mbështetur nëshumë parti.2. Numri i partive në parlamentvaret nga përqindja e votaveqë këto marrin në zgjedhje.3. Kur një parti s’merr shumicëne votave (50% + 1) qeveriaformohet nga koalicionepartish.4. Sistemi lejon që tëpërfaqësohen në qeverivështrime të ndryshme⇓ana pozitive:qëndrueshmëri të sistemitqeveritarana negative:sjell ndarje dhepaqëndrueshmëri politike1. Pushteti ndahet midis dypartive kryesore.2. Mënjanon qeveritë jo efektiveme programe jorezultative (anëpozitive)3. Lënia pa diskutuar e disaçështjeve, si dhe lodhje tëzgjedhësve (anë negative)1. Partia cakton kandidatin evetëm.2. Mungon konkurrenca.3. Regjimet komuniste dheautoritare.4. Kufizojnë liritë politike tëqytetarëve dhe mundësitë ezgjedhjes.5. Mbrojtësit e këtij sistemimobilizojnë dhe drejtonë talentetdhe energjitë e çdo qytetaripërmes një qëllimi të unifikuar.Përforcimi: Rrjeti i diskutimitMësuesi/ja ndërton në tabelë rrjetin e diskutimit. Nxënësit mund t`i japin përgjigjet e tyre nëpërmjet disakartonëve të vegjël, p.sh., mund të përdorin karton ngjyrë portokalli, në rastet kur është pro çështje që shtrohetose mund të përdorin karton ngjyrë të verdhë kur është kundër.Pro Pyetja Kundër- A ka sistem partiak të përsosur168Tema 12. Partitë politikeSistemet partiake (ora II)???Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përcaktojë termin sisteme partiake.Të radhisë sistemet kryesore.II. Të analizojë veçoritë e sistemeve partiake duke bërë dallimet mes tyre.Të vlerësojë elementet e tri sistemeve partiake si forma të demokracisë.III. Të argumentojë arsyet e mosfunksionimit të pluralizmit në sistemin emëparshëm diktatorial.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiPlotëso/ diagrami i VenitNdërtimi i njohurivePërforcimisistem njëpartiak, dypartiak, shumëpartiak.Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, pjesë nga interneti.Ditari dypjesëshDiskutim

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Plotëso/ diagrami i VenitMësuesi/ja u shpërndan nxënësve fletë A4, ku të plotësojnë ushtrimin e dhënë.Plotësoni vendet bosh:- Partia politike është ________________.- Roli i partive politike në zgjedhje është __________________.- Partitë politike në Shqipëri i ndajmë në __________________.- Opozita në një vend shërben për ____________________________.- Çfarë duhet të kërkoj unë nga partitë politike që veprojnë në Shqipëri?____________________________________________________________________Duke plotësuar diagramin e Venit krahasoni:PozitëOpozitëOpozitë konstruktiveOpozitë jokonstruktiveNdërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të ndajnë fletoren në dy pjesë, ku në njërën anë të shkruajnë fjalën dhenë anën tjetër komentin mbi të.Fjala/fjaliaSistemi shumëpartiakSistemi dypartiakSistemi njëpartiakKomentiKa disa partiQeveritë formohen nga një parti ose koalicion partishArrin qëndrueshmëriVepron në periudha kritike(Angli, Francë, Itali)Kontrolli i pushtetit ndahet mes dy forcaveMënjanojnë qeveritë joefektiveKjo mund të lodhë zgjedhësit dhe ata i bojkotojnë zgjedhjetNuk ka konkurrencëMungon opozitaTipike e shteteve komunisteKemi parti-shtetKufizohet liria politike(Kinë, vendi ynë para viteve -’90)Përforcimi: DiskutimMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme, në mënyrë që të nxitë diskutimin.- Cilat janë sistemet partiake në botë? Radhit dy veçori për secilin sistem.- Sipas jush cili sistem partiak do të ishte më i mirë?- Cilat janë përparësitë dhe mangësitë e sistemeve politike??Detyrë shtëpie. Ushtrimi i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 41 të tekstit.169

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Tema 13. Votimi dhe të drejtat e votuesve (2 orë)Ligji i zgjedhjeve - Kodi zgjedhor (ora I)???Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I.Të përcaktojë të drejtën e votës sipas Kushtetutës.Të listojë veçoritë kryesore të procesit të votimit.II. Të ndërgjegjësohet mbi rëndësinë e pjesëmarrjes në votime.Të analizojë të drejtat e votuesve për të realizuar në mënyrë sa mëdemokratike këtë proces.III. Të identifikojë elementet demokratike ose jo në realitetin zgjedhor në Shqipëri.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohurivePërforcimivotë, sistem zgjedhor, kandidat.Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, Kodi Zgjedhor, teksti, pamje nga votime, karta identiteti.Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMinitest?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje që lidhen me votimet:- Çfarë janë votimet? - Ç`dini ju për to?Votimet- Sa lloj zgjedhjesh vemi? - A është e rëndësishme pjesëmarrja në votime?- Kush ka të drejtë të jetë i zgjedhur? - Po zgjedhës?170Ndërtimi i njohurive: Marrëdhëniet pyetje-përgjigjeMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetje e mëposhtme:- Çfarë është Kodi Zgjedhor?Votimi realizohet duke zbatuar disa rregulla që parashikohen te ligji “Mbi zgjedhjet dhe procedurat zgjedhore”,që quhet edhe Kodi zgjedhor. (Për rëndësinë që ka ky ligj ai miratohet me votat e 3/5 të deputetëve.)- Çfarë parashtron ligji “Mbi zgjedhjet dhe procedurat zgjedhore”Ky ligj parashikon:a. Sistemin zgjedhor që do të përdoret.b. Kohën kur do të mbahen zgjedhjet.- Sa lloj zgjedhjesh organizohen në vendin tonë?Vendi ynë organizon dy lloj zgjedhjesh: zgjedhjet e përgjithshme për të zgjedhur deputetët e Kuvendit dhe zgjedhjetvendore për të zgjedhur kryetarët e bashkive, të komunave, këshilleve e bashkive, komunave, qarqeve.- Cilat janë kushtet për të qenë zgjedhës (votues)?Çdo shtetas shqiptar, që ka mbushur moshën 18 vjeç, qoftë edhe ditën e zgjedhjeve, pa dallim race, etnie,gjinie, gjuhe, bindjeje politike,

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”besimi, aftësie fizike ose gjendjeje ekonomike ka të drejtë të zgjedhë dhe të zgjidhet, në përputhje merregullat e parashikuara në këtë Kod.- Cilat janë kushtet për të qenë i zgjedhur (kandidat)?Subjekt zgjedhor mund të jetë edhe një shtetas shqiptar me të drejtë vote, i cili propozohet si kandidat përdeputet apo për organet e qeverisjes vendore nga një grup zgjedhësish, sipas përcaktimeve të bëra nëkëtë Kod.- Cilat janë të drejtat e zgjedhësve?Çdo zgjedhës ka të drejtën e vetëm një vote për zgjedhjen e një subjekti zgjedhor.Përjashtohen nga e drejta për të zgjedhur shtetasit e shpallur, me vendim gjyqësor të formës së prerë, si tëpazotë për të vepruar.- Cilët shtetas nuk kanë të drejtë të zgjidhen?Përjashtohen nga drejta e zgjedhjes shtetasit e deklaruar me vendim gjyqësor të formës së prerë si të paaftëmendërisht dhe të dënuarit që janë duke vuajtur dënimin me heqje lirie.- Cilat janë disa nga karakteristikat e votës?personalee lirëVotae barabartëe fshehtë- Mund të luhet në role loja e dhënë në rubrikën “Veprimtari në klasë”. Nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit.Përforcimi: MinitestMësuesi/ja organizon në fund të orës së mësimit një minitest për 10 minuta.- Çfarë parashikon ligji zgjedhor?Tema 14. Votimi dhe të drejtat e votuesve (ora II)???Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të vlerësojë të drejtat e zgjedhësve (votuesve).Të listojë disa nga karakteristikat kryesore që duhet të ketë kandidati.II. Të diskutojë mbi rëndësinë e tolerancës politike gjatë fushatës elektorale.Të analizojë karakteristikat thelbësore të kandidatit të zonës.III. Të analizojë rolin e shoqatave apo organizatave civile në ndihmesën gjatëzgjedhjeve.Të vlerësojë projektin për pajisjen e popullsisë me karta identiteti si proces qëkryen regjistrimin e plotë të shtetasve shqiptar.Fjalë kyç:Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiStuhi mendimeshNdërtimi i njohurivePërforcimiRegjistër themeltar, fushatë ndërgjegjësimi, platformë.Mjetet dhe materialet: Kushtetuta, teksti, pamje nga interneti, fletë formati A4.Di/ Dua të di/ MësovaShkrim i lirë171

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”?Zhvillimii mësimitPërforcimi: Stuhi mendimeshMësuesi/ja u drejton nxënësve disa pyetje:Të drejtat evotuesve- Cilat janë disa nga të drejtat e votuesve që ju njihni?- A respektohen këto të drejta në vendin tonë?- A mbrohen me ligj të drejtat e votuesve?Ndërtimi i njohurive: Di/ Dua të di/ MësovaMësuesi/ja ndërton në tabelë të zezë tabelën Di/ Dua të di/ Mësova dhe udhëzon nxënësit që të shkruajnënë fletoret e tyre dhe në fletë formati A4.Di Dua të di Mësova- Çdo shtetas nga 18 vjeç elart mund të votojë.- Regjistri i votuesve ndryshonnë çdo zgjedhje, sepse kemilëvizje të shumta të popullsisë.- Në regjistër futen edhevotuesit që votojnë për herë tëparë.- Pjesëmarrja në votime ështëshumë e rëndësishme.- Parapëlqimet politikendikojnë në zgjedhjen evotuesve.- Cilat janë disa nga çështjetqë parashtron ligji përzgjedhjet?- Cilat janë ndryshimet qëka pësuar Kodi Zgjedhor nëvendin tonë?- Cilat duhet të jenë kushtet qëduhet të plotësojë kandidatiqë të marrë mbështetjen evotuesve?- Mbi bazën e regjistritthemeltar bëhet edhe regjistri ivotuesve.- Në vendet komunistepjesëmarrja në votime arrinmbi 90 për qind, ndërsanë vendet demokratikepjesëmarrja në votime sa vjendhe ulet.Përforcimi: Shkrim i lirëNxënësit udhëzohen që të lexojnë sloganet e tekstit.Shkunde voten!Sot vendos ti!Duke u nisur nga sloganet e mësipërme, krijoni edhe ju sloganet tuaja për të tërhequr sa më shumë votuesnë zgjedhje.172

TEST për kreun IIILibër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”1. Cilat janë pushtetet në një shtet demokratik? _________________________________________2. Listo disa detyra të Gjykatës Kushtetuese. _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Për cilat çështje nuk mund të kërkohet referendum?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. Çfarë janë partitë politike?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Listo disa nga qëllimet e partive politike.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________6. Çfarë është regjistri i votuesve?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________7. Rretho thënien e saktë:a. Të drejtat dhe liritë e njeriut përcaktohen në kushtetutë.b. Presidenti ushtron pushtetin ekzekutiv.c. Deputetët mund të thirren si të pandehur pa pyetur Kuvendin.d. Kuvendi ka të drejtë të ngrejë komisione hetimi.8. Plotëso vendet bosh:a. Kushtetuta e sotme e shtetit shqiptar u miratua me .…………….. në (datën) ……………..b. Para fillimit të detyrës kryeministri dhe ministrat betohen para ………………………c. Mbledhjet e Kuvendit bëhen të mbyllura kur ………….…………………………..d. Gjykatat i japin vendimet në emër të ……………………………………..e. Anëtarët e Gjykatës së Lartë emërohen nga ……………………. me miratim të …………………….dhe qëndrojnë në detyrë ……………… vjet.f. Në republikën …………………… kryetari i shtetit zgjidhet nga ligjvënësit.g. Në republikën …………………….. kryetari i shtetit zgjidhet nga vota e drejtpërdrejtë popullore.h. Në sistemin ………………………. zgjedhësit votojnë për partinë dhe jo për individin.9. Cilat janë disa karakteristika që duhet të ketë kandidati për të marrë mbështetjen e popullit:Kandidati10. Plotëso diagramin e Venit. Krahaso zgjedhjet dhe referendumin:ZgjedhjetReferendumi11. Pse në diktaturë nuk vepron opozita? Argumento përgjigjen tënde._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________173

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Objektivat e kreut IV:KREU IVÇ`ËSHTË DEMOKRACIAObjektivat: Në fund të këtij kreu nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. niveli minimal:1. Të përkufizojë termin qytetar.2. Të listojë disa nga rrugët e pjesëmarrjes qytetare në demokraci.3. Të përcaktojë termin politika publike.II. niveli mesatar:1. Të ndërgjegjësohet mbi disa motive për të qenë qytetar aktiv.2. Të vlerësojë rëndësinë e gjykimit kritik.3. Të analizojë rolin e politikës në demokraci.III . niveli i lartë:1. Të analizojë përgjegjësitë e shtetit dhe ato vetjake për hartimin dhe zbatimin e politikave publike.2. Të argumentojë domosdoshmërinë e politikave publike.Tema 1. Qytetari dhe qytetaria aktive????Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përcaktojë termin qytetari.Të listojë motivet që e bëjnë një qytetar të jetë aktiv.I. Të vlerësojë pjesëmarrjen në veprimet qytetare në komunitetin ku jeton.Të analizojë rëndësinë e qytetarisë në proceset e integrimeve rajonale.III. Të argumentojë pjesëmarrjen aktive në veprimet qytetare si shërbim ndaj demokracisë.Fjalë kyç:qytetar, qytetar aktiv.Mjetet dhe materialet: pamje nga interneti, artikuj nga gazetat për veprime qytetarie.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiParashikim me terma paraprakë, diagrami i VenitNdërtimi i njohurive Minuta e debatit, punë në grupePërforcimiDiskutim?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Parashikim me terma paraprakë, diagrami i VenitMësuesi/ja shkruan në tabelë fjalët ose togfjalëshat e mëposhtëm dhe kërkon nga nxënësit që të bëjnëlidhjen mes këtyre termave dhe mësimit të ditës.174

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”QytetarQytetar është secili nga ne që jeton në njështet të caktuar, që jeton sipas rregullave edetyrave shoqërore dhe sipas kërkesave tëkulturës e të higjienës.Qytetari- Vetëdija e njeriut të lirë për të drejtat e detyratqë ka në një shoqëri e në një shtet.- Mënyra e jetesës sipas rregullave e detyrave shoqëroredhe sipas kërkesave të kulturës e të higjienës.Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme:- A e keni dëgjuar shprehjen “qytetarët e mirë krijojnë komunitete të mira”? Jepni mendimin tuaj.- Çfarë shërbimi keni bërë ju në komunitetin ku jetoni?- Ku ndryshon dhe ku ngjason qytetari nga qytetari aktiv?QytetarQytetar aktiv- Cilat janë motivet për të qenë një qytetar aktiv?o Dëshira për drejtësi.o Dëshira për rol udhëheqës.o Dëshira për të përballuar vetë një realitet qoftë dhe të vështirë. Ky veprim kërkon angazhim.- Jepni shembuj dhe komentoni veprime të moshatarëve tuaj ose të rritur që janë qytetarë aktivë.Ndërtimi i njohurive: Minuta e debatit, punë në grupe- Cilat janë objektivat e qytetarëve aktivë?1. Kujdesi për të mirat e përbashkëta;2. Mbrojtja e të drejtave;3. Fuqizimi i qytetarëve.Punë në grupeNdahen nxënësit në katër grupe të mëdha. Secilit grup i jepet nga një situatë, për të cilën pjesëtarët e grupitduhet të reflektojnë dhe të kontribuojnë të gjithë. Nxënësit mund t`i luajnë situatat edhe në role.Grupi I → Të ofrohet shërbim për të moshuarit.Grupi II → Të ndihmohen nxënësit e prapambetur.Grupi III → Të mos lejohen plehrat në komunitet.Grupi IV → Të gjelbërojmë shkollën.Përforcimi: DiskutimNxënësit duke u mbështetur në situatat që u krijuan analizojnë punën që kryen.- A jemi ne qytetarë aktivë?- A reagojmë ndaj problemeve të ndryshme me të cilat hasemi?- Si mund të rritet pjesëmarrja jonë në shoqëri?Tema 2. E drejta e informimit dhe gjykimi kritik?Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përkufizojë termin informim.Të listojë rrugët dhe mjetet e informimit që funksionojnë në demokraci.II. Të vlerësojë rëndësinë e së drejtës për t’u informuar si e drejtë qytetare.Të analizojë si mund të arrihet gjykimi kritik.III. Të mbajë qëndrim ndaj individëve e grupeve që përdorin censurë duke ndërprerëmundësinë e informimit.? ?Fjalë kyç:informim, gjykim kritik, e drejta e informimit, liria e shtypit, liria e shprehjes, censurë.Mjetet dhe materialet: teksti, interneti, artikuj nga gazetat.175

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiNdërtimi i njohuriveMinuta e debatitDitari dypjesëshPërforcimiBisedë?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Minuta e debatitMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet e mëposhtme për të nxitur debatin mes tyre.- A kontribuoni ju për rregullimin e mjedisit në komunitetin ku jetoni?- A duhet pritur çdo gjë nga pushteti vendor?- Keni marrë pjesë në punë vullnetare?Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndërton në tabelë ditarin dypjesësh dhe e plotëson duke marrë sugjerime nga nxënësit, nëseata nuk kanë informacion mbi atë çka i kërkohet, ndërhyn mësuesi/ja.FjaliaKomentiMjete informimiE drejta për t`uinformuarFunksionet emediesGjykimi kritikLiria eshprehjes dhe eshtypitNdalimi icensurës- Televizori;- Radioja;- Gazetat, revistat, librat;- Interneti etj.- E drejtë kushtetuese.- Kushdo ka të drejtë, në përputhje me ligjin, të informohet për veprimtarinë eorganeve shtetërore, si dhe të personave që ushtrojnë funksione shtetërore.- U shërben njerëzve për t`u orientuar të gjejnë rrugën dhe mjetet për zgjidhjen eproblemeve.- përzgjedhës;- sensibilizues;- ruajtës;- mbron qytetarët.- Duhet të dallohet informacioni subjektiv dhe ai objektiv.- Nuk duhet të prezantohen informacione në mënyrë subjektive e as të shtrembëruara.- Është e drejtë kushtetuese.- Liria e shprehjes është liria e gjithsecilit, për të shprehur me anë të fjalës ose tështypit mendime ose pikëpamje të pakontrolluara nga censura ose nga çdo formëtjetër e ndërhyrjes së ekzekutivit.Në vendet demokratike nuk ka censurë të medies.176Parashikimi: Bisedë- Ç’të ka bërë përshtypje në debatin e fundit që ke dëgjuar në televizion?- A e keni të vështirë t’i kuptoni këto debate?- Ç’është gjykimi kritik??Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 49 të tekstit.

Tema 3. Gjykimi aktiv?Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përcaktojë termin dëgjues i mirë.Të listojë elementet e dëgjimit.II. Të analizojë vlerat dhe shprehitë e dëgjimit aktiv.Të praktikojë shprehitë e dëgjimit aktiv.III. Të argumentojë se për të qenë dëgjues i mirë duhet të kuptosh atë që ndodh rreth teje.Të vlerësojë rolin e reagimit shoqëror në përmbushjen e objektivave.???Fjalë kyç:Mjete:dëgjim, dëgjimi aktiv, vëmendje, kuptim, mbajtje mend.teksti, interneti, artikuj nga gazetat.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiVeprimtari e drejtuar, diskutimNdërtimi i njohurive Punë e drejtuar, pyetje-përgjigje, pema e mendjesPërforcimiDiskutimZhvillimi i mësimitParashikimi: Veprimtari e drejtuar, diskutimMësuesi/ja shkruan në tabelë të zezë shprehjen e filozofit grek, Epikteusit: “Natyra na ka dhënë një gjuhë,por dy veshë për të dëgjuar dy herë më tepër se të flasim”.Ose mund t`i udhëzojë nxënësit që ta lexojnë shprehjen në libër.- Si e kuptoni ju këtë thënie? Nxënësit shprehin mendimet e tyre duke i argumentuar.Ndërtimi i njohurive: Punë e drejtuar, pyetje-përgjigje, pema e mendjesMësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:- Çfarë është dëgjimi? Dëgjimi është një proces automatik fiziologjik i marrjes së stimujve nëpërmjetveshëve.- Cilat janë elementet e të dëgjuarit? Kjo përgjigje mund të skematizohet.VëmendjeDëgjimTë dëgjuaritKujtesëKuptimMësuesi/ja mund t`u kërkojë nxënësve që të analizojnë elementet e dëgjimit.- Cilat janë disa nga rregulla bazë të dëgjimit aktiv?1. Mos e mendo si të mirëqenë se je dëgjues i mirë.2. Mos nxirr përfundim para se të dëgjosh deri në fund folësin.3. Mos u përqendro vetëm te fjalët: dëgjo idetë dhe ndjenjat.4. Mos u entuziazmo për pikëpamjet e folësit, derisa ta kesh kuptuar si duhet ...- Nxënësit listojnë me radhë rregullat bazë të dëgjimit aktiv.177

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”• Mësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën e librit “Veprimtari në klasë” dhe të formojnë një rrethtë madh. Nxënësit duhet të zhvillojnë veprimtarinë e dhënë.Përforcimi: DiskutimPas mbarimit të veprimtarisë mësuesi/ja u drejtohet nxënësve:- Çfarë mësuat nga veprimtaria që organizuat?- A e respektuat njëri-tjetrin?- Çfarë sjell dëgjimi aktiv? Në cilat faza kalon ai?- Cili e kishte më të vështirë t`i dëgjonte të tjerët?- Cili e kishte më të lehtë ta organizonte këtë veprimtari?- Cilat janë disa nga rregullat bazë për të realizuar një dëgjim aktiv??Detyrë shtëpie: Ushtrimi 1 i rubrikës “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 51 të tekstit.Tema 4. Interesi publik - politikat publike (2 orë)Interesi publik (ora I)?Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përkufizojë termin interes publik.Të listojë mënyrat e ndryshme të interesit publik.II. Të analizojë se përse në disa raste interesi publik nuk përputhet me interesinindividual.Të vlerësojë veprat që i shërbejnë interesit publik duke toleruar dhe nga interesi vetjak.III. Të argumentojë se pjesëmarrja në organizatat qytetare jofitimprurëse u jepqytetarëve siguri për t’i shërbyer interesave të publikut.? ?Parashikimi: Parashikim me terma paraprakëFjalë kyç:interes publik, politikë publike, vlera, hartimi i politikave.Mjetet dhe materialet: teksti, interneti, artikuj nga gazetat.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiParashikim me terma paraprakëNdërtimi i njohurive Diskutim, pyetje-përgjigjePërforcimiDiskutim?Zhvillimi i mësimitMësuesi/ shkruan në tabelë togfjalëshat e mposhtëm:Interes publikMirëqenie epërbashkëtMirëqenie epërgjithshmePyeten nxënësit se çfarë lidhje mund të kenë këto togfjalësha me mësimin e ditës.178Ndërtimi i njohurive: Diskutim, pyetje-përgjigjeKy mësim mund të ndërtohet me pyetje-përgjigje. Nxënësit duhet të diskutojnë me njëri-tjetrin dhe të sjellinshembuj konkretë nga jeta e tyre.

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”PyetjaPërgjigjja- Çfarë është interesi publik? Interesi publik është një term që ne e dëgjojmë shpesh. Ai ireferohet zakonisht mirëqenies së përbashkët dhe mirëqenies sëpërgjithshme.- A ka lidhje ndërmjet interesit publikdhe atij individual?Ka lidhje, sepse edhe individi është pjesë e shoqërisë. Nxënësitshprehin mendimet e tyre se si e shohin ata këtë lidhje.- A është gjithmonë në përputhjeinteresi publik me atë individual?Përgjigjja është kontradiktore, sepse janë vetë njerëzit ata qëmendojnë se interesi publik nuk përputhet gjithmonë me interesinindividual. Nxënësit mund të japin shembuj konkretë.- Rastin e ndërtimit të një rruge, e cila do të kalojë në pronën e njëose disa qytetarëve.- Ose shembuj nga jeta e tyre e përditshme.- A përfitojnë të gjithë anëtarët eshoqërisë nga interesi publik?Kjo është një pyetje relative, sepse disa mendojnë që përfitojnë etë tjerët mendojnë ndryshe.- Çfarë përfaqësojnë interesi publikdhe mirëqenia e përbashkët? Akanë lidhje me njëra-tjetrën?Kanë lidhje. Rritja e mirëqenies së përbashkët është diçka pozitivepër shoqërinë...Përforcimi: DiskutimNëse ka kohë nxënësit mund të diskutojnë rreth përpjekjeve të një grupi qytetarësh për të mos ndërtuar TEC-innë qytetin e Vlorës. Por nxënësit mund të diskutojnë edhe për shembuj të tjerë të sjellë në klasë nga vetë ata.Tema 5. Interesi publik - politikat publike (ora II)Politikat publike?Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:I. Të përkufizojë termin politika publike.Të listojë disa nga politikat publike.II. Të vlerësojë pjesëmarrjen e qytetarëve në politikat publike.Të analizojë vlerat shoqërore, morale dhe ekonomike të shoqërisë që mund tëndryshojnë pozitivisht nga politikat e shtetit.III. Të argumentojë se politikat sociale kanë si qëllim përmirësimin e mirëqeniesdhe përmbushjen e nevojave njerëzore.? ?Fjalë kyç:Mjete:politikë publike, sociale, hartimi i politikave.teksti, interneti, shembuj të politikave publike.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiPërsëritje njohurishNdërtimi i njohurive Të nxënit në bashkëpunimPërforcimiPuna me tekstin179

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”?Zhvillimi i mësimitParashikimi: Përsëritje njohurishPërsëriten njohuritë për interesin publik. Shikohen lidhjet ndërmjet interesit publik dhe politikave publike.Intersi publikPolitikat publikeNdërtimi i njohurive: Të nxënit në bashkëpunimMësuesi/ja i ndan nxënësit në grupe pune. Secilit grup i jep nga një çështje për të shtjelluar ose i drejton nganjë pyetje.o Grupi I → Çfarë është politika publike?Çdo qeveri harton politika publike për të zgjidhurprobleme që përmirësojnë mirëqenien e përbashkët.Politika publike u referohet vendimeve dhe veprimevetë ndërmarra nga qeveria për zgjidhur një problem publik.Këto politika përcaktohen nga vlera të qëndrueshme.sigurialiriaVleratbaraziademokraciao Grupi II → Jepni disa shembuj të politikave publike.Listohen disa politika:- Politika e Arsimit- Politika e Mjedisit- Politikat e Jashtme- Politika e Shëndetit- Politikat Sociale (rinore, shërbimet sociale)Përmes bashkëbisedimit nxënësit japin mendimin e tyre mbi këto politika, duke i konkretizuar me shembuj,këto politika janë më të domosdoshme nisur dhe nga nevojat që plotësojnë.o Grupi III → Cila është rëndësia e pjesëmarrjes së qytetarëve në politikat publike?Pjesëmarrja e qytetarëve në këto politika është e domosdoshme. Shteti duhet të krijojë kushte, në mënyrëqë qytetarët të ndihen të motivuar. Nxënësit duhet të japin shembuj konkretë.o Grupi IV → Cilat janë fazat e hartimit të politikave publike?Hartimi i politikave publike kalon në disa faza, të cilat janë:identifikimi iproblemitllogaritja ekostosveprimipolitikpërfundimivlerësimi iprogramitfaza ezbatimitPërforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë rubrikën e tekstit “Veprimtari në klasë”. Në ushtrimin 1, ata duhettë plotësojnë vendet bosh në fjalinë e dhënë.- Shënoni zgjidhje problemesh duke filluar me fjalinë:o Nëse do të kisha pushtet, do të krijoja një qendër për fëmijët e uritur dhe të paarsimuaro Nëse do të kisha pushtet, do të ............................Në ushtrimin 2, nxënësit duhet të lexojnë me vëmendje situatën dhe duhet t`i përgjigjen pyetjeve.?Detyrë shtëpie. Ushtrimi 2 në rubrikën “Veprimtari në shtëpi”, në faqen 54 të tekstit.Sillni për orën tjetër foto ose pamje që kanë lidhje me protestat dhe demonstratat.180

Tema 6. Protesta, demonstratat?Objektivat: Në fund të orës nxënësi, sipas nivelit, të jetë i aftë:Fjalë kyç:Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”I. Të përkufizojë termin protestë.Të listojë disa nga protestat e zhvilluara kohët e fundit dhe cilat kanë qenë grupetorganizatore.II. Të analizojë arsyet që i shpien njerëzit, grupet, partitë për të organizuar protesta.Të vlerësojë protestën si një mjet demokratik, por pa e kthyer atë në një mjet tëdhunshëm për të arritur qëllimin.III. Të argumentojë rolin e policisë në qëndrimin ndaj protestave.protestë, demonstratë.?Mjete: teksti, interneti, pamje nga demonstrata, Kushtetuta.Struktura PNP Metoda, teknika e veprimtari KohaParashikimiDiskutim mbi fototNdërtimi i njohurive Ditari dypjesëshPërforcimiPuna me tekstinZhvillimi i mësimit?Parashikimi: Diskutim mbi fototNxënësit nxjerrin mbi bankë foto që kanë sjellë. Mësuesi/ja i orienton ata që të komentojnë mbi fotot e tekstitdhe mbi fotot që ata kanë sjellë.Mësuesi/ja mund ta nxisë diskutimin me anë të pyetjeve:- Çfarë paraqesin fotot?- Çfarë mbajnë njerëzit nëpër duar?- Përse janë mbledhur kaq shumë njerëz? etj.Ndërtimi i kuptimit: Ditari dypjesëshMësuesi/ja ndërton në tabelë ditarin dypjesësh, të cilin e plotëson së bashku me nxënësit.FjalaProtestëKomenti- Protesta është kundërshtim i vendosur për një padrejtësi a për një veprim të paligjshëm;shprehja në mënyrë të prerë e mospajtimit me diçka.- Protestat janë një nga format demokratike me anë të të cilave grupe të ndryshmeshoqërore përpiqen të ndikojnë në opinionin publik ose në politikat e shtetit.- Disa nga format e protestave janë: a. demonstrata; b. greva; c. greva e urisë; manifestimi.Demonstrata- Demonstrata është manifestim i masave të gjera punonjëse nëpër rrugë dhe sheshe, që bëhetpër të shprehur haptas një kërkesë politike, ekonomike ose shoqërore, për të kundërshtuar njëpadrejtësi etj.- Demonstratat mund të përdoren për të treguar opinionin për një çështje publike, veçanërishtnë lidhje me padrejtësitë shoqërore dhe ankesat e ndryshme.- Sa më shumë pjesëmarrës të ketë në demonstratë, aq më e suksesshme konsiderohet ajo.- Në disa raste tubimet dhe demonstratat janë një teknikë e dhunshme për të shprehur opinionin.Nxënësit mund të japin shembuj konkretë të protestave të njerëzve për çështje nga më të ndryshmet.Përforcimi: Puna me tekstinMësuesi/ja i udhëzon nxënësit që të lexojnë me vëmendje rubrikën “Veprimtari në klasë”.- Nxënësit shkruajnë një kërkesë në formë proteste drejtuar kryetarit të Bashkisë mbi ndryshimet nëkomunitetin e tyre për argëtimin e rinisë.- Nëse ka kohë, mund të organizohet edhe loja në role.181

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”182TEST PËR KREUN IV1. Cilat janë motivet për të qenë qytetar aktiv?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________2. Listo disa nga rregullat bazë të dëgjimit aktiv.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________3. Si e kuptoni termin përgjegjësi qytetare?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________4. Listo disa nga politikat publike.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________5. Analizo fazat nëpër të cilat kalon hartimi i politikave publike.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________6. Rretho thënien e saktë:a. Qeveria kontrollon mjetet e komunikimit masiv.b. Për të bërë publike mendimet tona mund të përdorim debatet publike.c. Media e lirë duhet t`u japë llogari politikanëve.d. Jo çdo njeri mund të ndjekë mbledhjet e organeve të zgjedhura kolektive.7. Plotëso vendet bosh:a. Qytetaria aktive kontribuon në ..........................................................................................................b. Të jesh qytetar do të thotë ................................................................................................................c. Interesi publik është ........................................................................................................................................................................................................................................................................................d. ................................................................janë një taktikë jo e dhunshme për të shprehur opinionin.8. Cilat janë funksionet e medies?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________9. Analizoni lidhjen interes publik - interes individual.________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”P Ë R M B A J T J ALibër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 6”.................................................... 1- 43Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 7” .................................................. 44- 88Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 8”.................................................... 89 - 131Libër mësuesi për tekstin “Edukata shoqërore 9”.................................................... 132 - 182183