Untitled - Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

9Niezależnie od tego, którą koncepcję translatoryczną przyjmie się za punkt odniesieniaprzy definiowaniu, czym jest tłumaczenie, należy stwierdzić, że stanowi ono formępośrednictwa językowego, komunikacyjnego i kulturowego. Nie jest działaniemczysto językowym, ponieważ musi uwzględniać wiele czynników komunikacyjnych,często także natury pozalingwistycznej 12 . Proces translacji wymaga zastosowania licznychoperacji kognitywnych i językowych. Jest on dokonywany za pomocą strategiii technik na poziomie syntaktycznym, syntagmatycznym i leksykalnym 13 . Terminy,„technika” i „strategia” obejmują różne jakościowo pojęcia. Strategia to preferowanysposób postępowania tłumacza w całym tekście lub w jego znaczących fragmentach.Technika to wybór pewnego rozwiązania konkretnego problemu napotkanego w trakcieprocesu tłumaczenia 14 .W odniesieniu do przekładu specjalistycznego strategią tłumaczenia można określićtakie operacje kognitywno-językowe, które umożliwiają przełożenie terminu specjalistycznegolub specjalistycznej grupy wyrazowej z jednego języka na drugi, zachowującich funkcję desygnacyjną i kryterium uzualności 15 .Badanie strategii przekładu zaowocowało powstaniem licznych taksonomii procedurtranslatorskich. Jednej z takich klasyfikacji dokonali Jean-Paul Vinay i Jean Darbelnet16 , którzy wyodrębnili siedem podstawowych typów procedur translatorskich:zapożyczenie, kalkę, substytucję, transpozycję, modulację, ekwiwalencję i adaptację.Zapożyczenie jest przejęciem wyrazów lub połączeń wyrazowych z innego języka.Z czasem zapożyczenie może przyjąć rodzimą pisownię i fleksję. Zapożyczenie – choćmoże być traktowane jako zaniechanie tłumaczenia – jest niewątpliwie posunięciemprzekładowym w sensie decyzji, jaką podejmuje tłumacz. Kalka to zapożyczenie połączeńwyrazowych przez ich dosłowny przekład, oznacza ona tłumaczenie leksemiczneposzczególnych składowych wyrażenia. Substytucja to tłumaczenie dosłowne, literalne,które polega na zastąpieniu struktur składniowych języka oryginału strukturamiskładniowymi języka translatu o podobnej liczbie składników mających zbliżone znaczenie.Dopuszczalne są jedynie zmiany wymuszone przez reguły składni docelowej 17 .Adekwatne tłumaczenie dosłowne jest raczej wyjątkiem niż regułą. Dotyczy to takżeprzekładu specjalistycznego. Mimo że teksty fachowe są bardziej podatne na tłumaczeniedosłowne, nie eliminuje to ryzyka zmiany sensu oryginału. Tekst przekładu możerównież nie odpowiadać wymogom stylistycznym języka docelowego. Kolejne z wymienionychw tej systematyce procedur translatorskich są związane z tłumaczeniemniedosłownym. Transpozycja oznacza tłumaczenie syntagmatyczno-semantyczne,12B. Kielar: O tłumaczeniu tekstów specjalistycznych. W: B. Kielar (red.): Problemy komunikacji międzykulturowej.Lingwistyka, translatoryka, glottodydaktyka. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Graf Punkt,2000, s. 235.13L. Wille: Uniwersalistyczne implikacje teorii przekładu. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego,2002, s. 11214K. Hejwowski: Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa: Wydawnictwo NaukowePWN, 2004, s. 76.15U. Kokot: Metody przekładu niemieckich nazw medycznych na język polski. Katowice: WydawnictwoUniwersytetu Śląskiego, 2001, s. 25.16P.-J. Vinay, J. Darbelnet: Stylistique comparée du franças et de l’anglais. Paris: Didier, 1977.17L. Wille: Uniwersalistyczne implikacje teorii przekładu..., s. 114.