tekst mgr inż. arch. Dagmary Milczyńskiej - Hajdy - Lublin

ozwija się osada usługodawcza wobec grodu (podgrodzie) najprawdopodobniej istniejejuŜ romański kościół św. Michała.Rozwój cywilizacyjny, róŜnicując ludność, implikuje równieŜ profilowanie istniejącychwtedy osad i tworzenie się związków (relacji) pomiędzy nimi.XIIw. to czas istotnych dla przyszłości miasta decyzji: utworzenie Kasztelani z siedzibąna wzgórzu Zamkowym i archidiakonatu (w roku 1198) z siedzibą w kościele św.Mikołaja na wzgórzu Staromiejskim, wzmacnia istniejące związki i funduje podstawę dorozwoju, nabierania cech średniowiecznego miasta. Wtedy teŜ pojawia się pierwszapisana wzmianka o Lublinie, w kronice Wincentego Kadłubka.Sposób opisania w Kronice sugeruje, Ŝe juŜ na przełomie wieków XII i XIII, Lublinpostrzegano jako jeden z najstarszych grodów Polski. Podgrodzie nabierało wtedymiejskiego charakteru - krystalizujący się ośrodek władzy świeckiej i kościelnejgenerował coraz to inne i rosnące potrzeby wzmagające rozwój rzemiosła i handlu,podgrodzie rozrastało się, a najsilniejszy rozwój osadnictwa lokował się w rejonieklasztoru przybyłych do Lublina w 1260r. Dominikanów.15 sierpnia 1315r. król Władysław Łokietek nadał miastu przywilej lokacyjny na prawiemagdeburskim. Akt ten sankcjonował stan faktyczny, miasto było juŜ wtedy dośćduŜym i silnym ośrodkiem osadniczym.Lokacja wywołała pierwszą fazę znaczącego terytorialnego wzrostu miasta.Dwukrotnemu powiększeniu, w kierunku zachodnim, towarzyszyło wytyczenietrapezowego Rynku wraz z typowym układem ulic, co jednak nie zmieniło funkcji ul.Grodzkiej – głównej osi Ŝycia miejskiego, przedłuŜonej ku Bramie Krakowskiej (ul.Bramowa). Herbem Lublina zostaje wizerunek kozła wspinającego się na winną latorośl- obowiązujący do dziś.Ze względu na uwarunkowania geopolityczne i militarne Lublin szybko nabrał znaczeniastrategicznego i w roku 1342 król Kazimierz Wielki nakazał budowę murów miejskich,uznając Lublin za odpowiednią bazę wypadową przeciwko Litwinom i Tatarom. Wskutektej decyzji miasto opasano murami obronnymi, a między XIV i XVI w.- w linii tychmurów istniało 23 baszt, bram i furt. Najokazalsze bramy: Krakowska i Grodzka,zachowały się do dziś (podobnie jak Baszta Półokrągła i Furta Gnojna). W XIVw. nawzgórzu Zamkowym powstaje murowany zamek (jego ślady zachowały się w postaciprzyziemi tzw. Baszty śydowskiej), a król Kazimierz Wielki funduje gotycką kaplicęzamkową pw. Św. Trójcy.Miasto rozwijało się w XIV wieku dzięki wielu przywilejom królewskim, ułatwiającymrozszerzanie wymiany towarowej. Król Władysław Jagiełło, objąwszy tron polskiotworzył miastu rynki zbytu Litwy, co stanowiło wyraz wdzięczności za pośrednictwomieszczan lubelskich w matrymonium z królową Polski, Jadwigą. Pośrednictwo to byłozapewne moŜliwe wskutek rozległych kontaktów kupieckich, szlak handlowy z polskiejstolicy – Krakowa, do stolicy Litwy – Wilna, biegł przecieŜ przez Lublin. Był to w tymczasie jeden z dwóch głównych szlaków handlowych krzyŜujących się w tym mieście.Wdzięczny Król nadał miastu równieŜ przywilej składowania towarów orazorganizowania zielonoświątkowych, szesnastodniowych jarmarków. Lublin stał sięgłównym ośrodkiem handlu z Litwą i znanym w odległych krajach miastem targowym.Z końca XIV w. pochodzą tez pierwsze wzmianki o istnieniu w Lublinie cerkwiprawosławnej - drewnianej świątyni pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego. RównieŜz tego okresu pochodzą informacje o tworzącej się wspólnocie (kilkudziesięcioosobowejgminie) - lubelskiej społeczności Ŝydowskiej.Stabilność koniunktury, opieka władców i zdolności mieszczan, uczyniła z Lublina wkrótkim czasie miasto zasobne, ludne i atrakcyjne dla przybyszów. Lublin rozwijał siędynamicznie, konkurował z Krakowem, Gdańskiem i Lwowem, do miasta przybywaliliczni cudzoziemcy.Kolejne przywileje królewskie, którymi obdarzył miasto król Kazimierz Jagiellończykułatwiły Lublinowi odbudowę po wielkim poŜarze w połowie wieku XV i wzmocniły jegosiłę jako centrum handlowego (wskutek prawa do organizacji kolejnych trzechjarmarków). Ruch budowlany za sprawą licznych fundacji Jagiellonów wzbogacał miastoo reprezentacyjne, świeckie i sakralne obiekty. Wzniesiono kościół wotywny pw.Najświętszej Marii Panny Zwycięskiej i klasztor Brygidek, rozbudowano Zamek i kaplicęśw. Trójcy, której wnętrze pokryto polichromiami. Malowidła bizantyjsko-ruskie,wykonane przez Mistrza Andrzeja i gotycka architektura kaplicy, połączyły w sobie dwieStrona 12 z 74