modele i formuła

wspomniani [scil. Stachura, Żernicki] stosunkowo starsi poeci byli w owym czasie conajmniej o kilka, kilkanaście lat za młodzi, byli «wcześniakami», z którymi nie wiadomo byłoco począć. Byli więc w swoistej, niesprzyjającej powodzeniu sytuacji prekursorów. [...] Nietylko nowe pokolenie jest w fazie ewolucji, odpowiednie, przychylne ich usiłowaniomzamówienie społeczne też nie całkiem przebiło jeszcze swoją wapienną skorupkę” 21 . Jest torekonstrukcja ex post, w roku 1956/1957 odrębności te nie istniały. Albo raczej istniałyniejako w stanie potencjalnym, były utajoną możliwością generacji.W momencie pełni „fazy krytycznej” odmienna była nie tylko sytuacja tych poetów, innybył przede wszystkim ich stosunek do rozgrywających się wydarzeń. Różnica kilku lat grałatu istotną rolę. Można bez obawy popełnienia błędu powiedzieć, że pokolenie„Współczesności” tworzyły te roczniki, które przeszły przez ZMP i w momencie likwidacjitej organizacji stanowiły jej aktyw funkcyjny, one też decydowały w dostępnym sobiezakresie o organizacjach wówczas powstających (por. chociażby życiorys Józefa Lenarta);pokolenie Orientacji to roczniki, które stanowiły najmłodszą grupę organizacji ZMPowskiej,wstąpiły do niej w końcowym okresie istnienia lub w ogóle nie zdążyły uczestniczyć w ruchumłodzieżowym przed rokiem 1956. Nie trudno zauważyć, że przyjęcie tego rozgraniczenia(dość zresztą oczywistego) nie tylko uzasadnia wprowadzenie jako początkowej cezurypokoleniowej roku 1935, ale także tłumaczy genezę odmienności postaw. Pośrednio wyjaśniatakże źródła konfliktu. „Faza krytyczna” to także okres przetasowań na stanowiskachdyspozycyjnych; w roku 1960 hierarchia była już ukształtowana.Strategia nowo powstającego pokolenia musiała więc być z konieczności inna niż strategiapoprzedników 22 .Ale strategia ta była zdeterminowana także sytuacją, w której znaleźli się ówcześnidebiutanci. Kilka przynajmniej elementów tej sytuacji należy zasygnalizować. Nie ukazują sięjuż środowiskowe organy studenckie. Najbardziej znaczące pisma młodych („Orientacja”,„Agora”) wydawane były bądź jako wydania jednorazowe, bądź jako powielane biuletyny 23 .Od 1959 roku ukazywały się jednodniówki KKMP „Próby Literackie” (łącznie ukazało się 8numerów), klub literacki ZMS w Olsztynie wydał 15 numerów powielaczowego biuletynu„Przemiany” (1963–1967), klub ZMS w Lublinie dwa numery „Biuletynu Młodego Twórcy”(1961), od 1967 roku KKMP we Wrocławiu wydaje „Kontrasty” (pięć numerów), ponadtoukazywały się okazjonalne jednodniówki w rodzaju „Z tej strony” (Łódź 1961), „Rymasta”(Poznań 1964), „Nowe Widzenia” (3 numery w latach 1967–1970) i inne. Tylko dwie z tychpublikacji – wrocławska „Prowincja” (1961) i krakowskie „Forum” (3 numery w latach1963–1964) redagowane były przez pisarzy pokolenia „Współczesności”. Pozostałe były„organami młodych”. Młodzi pisarze współpracowali także ściśle z pismami studenckimi(stosunkowo najwięcej miejsca poświęcała literaturze opolską „Fama” i toruński „SAiF”).21 Piotr K u n c e w i c z, Kierunek pokolenia, „Widzenia” 1962, [nr 3], s. 4.22 Szczegółowy opis tej sytuacji zawierają moje szkice: Ograniczona odpowiedzialność i ogólna niemożność,„Współczesność”, 1971, nr 6, s. S, 6; Parada pozorów. Sytuacja młodej krytyki literackiej, „Student”, 197l, nr 5,s. 11; Getto młodej literatury, „Kultura”, 1970, nr 38, s. 3; Sytuacja ma rację?, „Student”, 1970, nr11, s. 16–17.23 Por. mój artykuł Podziemia literatury, „Kultura”, 1967, nr 6, s. 5. Szczegółowy wykaz czasopism literackichmłodych i bibliografię publikowanych w nich wystąpień programowych zawiera antologia Wnętrze świata1972).14