Mæna 2010

97.
Heimilisiðnaðarfélagið hefur gefið út Íslenska sjónabók.
Bókin er samstarfsverkefni félagsins, Þjóðminjasafns
Íslands og hönnunar- og arkitektúrdeildar Listaháskóla
Íslands. Efni bókarinnar eru mynstur úr íslenskum sjónabókahandritum
frá 17., 18. og 19. öld, varðveitt í Þjóðminjasafni
Íslands og í Þjóðminjasafni Dana ásamt greiningu á
byggingu þeirra. Bókinni fylgir geisladiskur með mynstrunum
á PDF og EPS formi.
Bókin er brautryðjendaverk sem hönnuðir, fræðimenn og
handverksfólk hefur beðið eftir. Hún gagnast þeim sem
hafa áhuga á íslenskum mynstrum og er góður grunnur
að frekari rannsóknum og sköpun. Hún er aðgengileg
og uppsetning til fyrirmyndar. Textinn er á íslensku og
ensku. Mynstrin eru teiknuð á tvo vegu, annarsvegar á
rúðunet og hins vegar fullteiknuð og lituð á sama rúðunet.
Bókin er innbundin og hönnun kápu hæfir efninu vel.
Útgáfa bókarinnar markar tímamót hvað varðar aðgengi
að mynstrum sjónabókanna sem eru varðveittar á Þjóð–
minjasafninu. Bókin er lykillinn að því að nota og þróa
mynstrin áfram í nútímahönnun, handverki og myndlist.
Hann flokkar samhverfumynstur í 17 tegundir, rannsakar
tíðni hverrar tegundar – og finnur dæmi um 9 af 17 í íslensku
sjónabóka-mynstrunum. Hann sýnir dæmi um þá
stærðfræðilegu reglu sem er grunnur tegundanna. Lasse
sýnir einnig dæmi um undantekningar sem verða t.d.
vegna keltneskra áhrifa.
Lilja Árnadóttir, fagstjóri Munasafns Þjóðminjasafns
Íslands, ritar stuttan formála að hverjum þeirra níu kafla
sem sýna mynstur hvers sjónabókarhandrits og vísar
á frekari rannsóknir og heimildir um handritin. Á eftir
fylgja kaflarnir níu. Í upphafi hvers þeirra er stuttlega sagt
frá hverri sjónabók; frá hvaða tíma hún er, hver átti hana,
teiknaði og hvernig frágangi hennar var háttað.
Íslensk sjónabók er gott kennslugagn, falleg gjöf og vönduð
gagnaskráning og samantekt á íslenskum mynst r um
úr sjónlistararfi landsins. Með henni er lagður grunnur
að frekari skoðun á táknmáli íslensku mynstranna og
endurnýtingu þeirra í samtímanum.
Fyrsta prentun bókarinnar er uppseld og hún var endurprentuð
lítið eitt breytt í nóvember 2009. Bókin fæst hjá
Heimilisiðnaðarfélaginu, í Árbæjarsafninu, í safnbúð
Þjóðminjasafns Íslands og betri bókabúðum.
Íslensk sjónabók er dæmi um metnaðarfullt samstarf og
hugsjónavinnu stofnana og einstaklinga sem vinna með
íslenska sjónlistaarfleifð. Ritnefnd ritar í sameiningu formála
að bókinni. Í formála er tilurð bókarinnar rakin, grein
gerð fyrir samstarfinu og þeim sem að því komu, með einum
eða öðrum hætti.
Inngang ritar Guðmundur Oddur Magnússon, myndlistarmaður
og prófessor í grafískri hönnun við Listaháskóla
Íslands. Hann beinir sjónum að aðferðafræði við mynsturgerð
og við uppdrátt mynstranna með nútímatækni.
Tilgangur útgáfunnar er að mynstrin séu aðgengileg í
samtímanum og Guðmundur hvetur til frjálsrar notkunar
þeirra. Hann gerir grein fyrir rótum mynstra í heilagri hlutfallafræði
og rekur í stuttu máli sögu og sifjar mynstranna.
Hann tekur áttablaða rósina sem dæmi og gerir grein fyrir
tengslum hennar við rúnaletur og þannig mynstra við
merkingu og skipulega miðlun hennar. Guðmundur lýkur
máli sínu á því að hvetja til umræðu: „ … nytjalistir voru
gerðar ófínni en fagurlist. Við þann skilning höfum við búið
of lengi. Tími breytinga er uppi. Þessi útgáfa er innlegg í þá
umræðu.“
Lasse Savola, aðstoðarprófessor í stærðfræði, Fashion
Institute of Technology, State University of New York, ritar
grein um tegundir mynstra og kennir aðferðir til greiningar
þeirra og flokkunar á myndrænan hátt.