Przeszłość i dziś

KOMENTARZ
Anna Świderkówna
Prorocy (fragment)
[1] Kto to jest prorok? Na takie pytanie przeciętny Polak odpowiedziałby zapewne:
ktoś, kto przepowiada przyszłość. Wielu byłoby może zdania, że prawdziwych
proroków spotykamy tylko w Starym Testamencie i że to właśnie oni przepowiedzieli
przyjście Mesjasza, które, jak wierzą chrześcijanie, znalazło urzeczywistnienie
w osobie Jezusa Chrystusa. Naprawdę jednak sprawa przedstawia się inaczej.
[2] Musimy tu zacząć od stwierdzenia, że profetyzm (określenie utworzone od
słowa greckiego prophētēs ‘prorok’) nie jest zjawiskiem charakterystycznym dla
Izraela, lecz występuje w całym świecie starożytnym, a przepowiadanie przyszłości
nie było bynajmniej najważniejszą funkcją proroków (choć nie da się zaprzeczyć,
że nieraz ją także pełnili).
[3] W profetyzmie chodziło przede wszystkim o poznanie woli, upodobania
czy zamysłów bóstwa. Wieszczkowie i kapłani rozbudowali w tym celu skomplikowaną
wiedzę. Byli również prorocy pogańscy, którzy mówili pod wpływem
natchnienia. Bóstwo, jak wierzono, odpowiadało za pośrednictwem proroka na
pytania stawiane mu przez ludzi, niekiedy jednego człowieka, najczęściej króla.
W Biblii wszakże inicjatywa należy niemal zawsze do Boga, a prorok – chce czy
nie chce – musi mówić słowa, jakie On sam wkłada mu w usta.
[4] Znalazło to wyraz w wyroczni – formie literackiej, najbardziej charakterystycznej
dla wypowiedzi proroków. Zaczyna się ona przeważnie tzw. formułą posłańca:
„Tak mówi Jahwe” albo „Tak mówi Pan”. Pochodzenie i właściwy sens tej
formuły ilustruje może najlepiej pewne opowiadanie z Księgi Izajasza. W 701 r.
przed Chr., w czasie oblężenia Jerozolimy przez Asyryjczyków, król Ezechiasz posyła
swoich dworzan do proroka Izajasza z prośbą o radę. Oni zaś, przekazując mu
przesłanie króla, zaczynają od słów: Tak mówi Ezechiasz… Izajasz zaś odpowiada:
„To powiedzcie waszemu Panu: «Tak mówi Jahwe: Nie bój się słów, które usłyszałeś,
a którymi pachołcy króla asyryjskiego rzucali mi bluźnierstwa…»” (Iz 37,1–6). Wyrocznia
wygłoszona przez Izajasza zaczyna się tymi samymi słowami, co przekazana
mu prośba króla. W jednym i drugim wypadku chodzi o podkreślenie, że mówiący
powtarza tylko to, co mu kazano powtórzyć: słowa króla albo słowa Jahwe.
[5] Tak więc biblijny prorok to przede wszystkim człowiek, który przemawia
w imieniu Jahwe. Nie jest on wieszczkiem, przepowiadającym przyszłość ani żadnym
„ekspertem” odczytującym znaki. Nie jest też wizjonerem, chociaż wizje
miewa. Nie one są jednak najważniejsze.
Czytamy, analizujemy, interpretujemy
1 Znajdź w tekście synonim słowa „prorok”.
2 Wynotuj z tekstu dwie definicje słowa „prorok”.
3 Wyjaśnij określenie „formuła posłańca”.
4 Co łączy i co dzieli proroków biblijnych i pogańskich?
Prawie wszystko o Biblii, 2002
3. Prorocy i objawienia
119