งานออกแบบสถาปัตยกรรมไทย เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์

ซ้าย รูปปั้นยักษ์ยืนประตูและหอคันธารราษฎร์
ซึ่งสมเด็จครูทรงได้รับหน้าที่เป็นผู้ควบคุม
การปฏิสังขรณ์
ขวา พระคันธาราษฎร์ พระประธานภายในอาคาร
Left Giant guard and Hor Phra Kantararaj,
of which Prince Naris direct their restoration
Right Phra Kantararaj, the principal Buddha
image inside Hor Phra Kantararaj
หน้าตรงข้าม
Opposite Page
เส้นร่างแบบหัวเรือ “ครุฑเหิรเห็จ”
A drawing for the prow of a ship in the form
of frying Garuda
มีพระชันษาน้อยทั้งหลาย ได้มีโอกาสฝึกฝนกับการบริหารงาน
ใหญ่ๆ และสำคัญๆ นั่นเอง แต่ก็ทำให้ผู้หลักผู้ใหญ่ที่ไม่ล่วงรู้นัยยะ
ดังกล่าวต่างพากันดูหมิ่นว่าจะไม่มีทางทำได้เสร็จทันกำหนด
เป็นผลให้ทรงพระวิตกและกังวลกับการตัดสินพระทัยครั้งนี้อย่าง
ยิ่ง จนถึงกับมีพระราชหัตถเลขากำชับให้พระเจ้าน้องยาเธอทั้ง
หลายตั้งพระทัยที่จะทำการใหญ่นี้ให้ลุล่วงไปจงได้ โดยที่ต้องไม่ทำ
ความเสื่อมเสียพระเกียรติมาถึงพระองค์ ดังความตอนหนึ่งว่า
“...บัดนี้ฉันขอเตือนเจ้านายทั้งปวง ให้รฤกถึงการของตน
รีบเร่งทำการ อย่าได้นอนใจ ถ้าผู้ใดขัดข้องประการใดให้บอกมา
ถ้าผู้ใดจะทำการไปไม่ไหว ให้เร่งมาบอกคืนเสียในเวลานี้ จะได้หา
ผู้อื่นทำต่อไป ถ้าผู้ใดนิ่งเฉื่อยแฉะเก็บการไว้เปล่าๆ ถึงกำหนดการ
ไม่แล้ว ฉันมีความเสียใจมาก ที่จะต้องถือว่าคนนั้นเหมือนอย่าง
พี่น้องสูบฝิ่นเสียคนหนึ่ง การที่บอกมานี้เปนความจริง ขอให้
คิดตริตรองให้จงดี...” 21 รวมทั้งต่อมาทรงถึงกับต้องคาดเป็น
“ทัณฑ์บน” ไว้ด้วยว่า “...เธอคงจะเหนกำหนดในนั้นว่าเปน
วันจวนแล้ว เพราะดังนั้นถ้าเธอยังอยากให้ฉันมีความเจริญยืนยาว
สืบไป ขอให้เร่งงานของเธอให้แล้วทุกด้านทุกราย ฤาไม่เปนธุระ
ก็ขาดกัน...” 22 ซึ่งด้วยจิตวิทยาชั ้นสูงนี่เองไม่ต้องสงสัยเลยว่า
“เจ้าชายน้อย” ทั้งหลายจะไม่นำพาซึ่งความตั้งพระทัยที่จะทรงงาน
กันอย่างถวายชีวิต และหนึ่งในนั้นก็ต้องมีพระองค์เจ้าจิตรเจริญ
พระองค์นี้รวมอยู่ด้วย และด้วยการเรียนรู้อย่างตั้งพระทัยครั้งนี้
นี่เองที่ต้องถือว่าเป็นการเรียนรู้งานทางด้านสถาปัตยกรรม
ครั้งแรกครั้งสำคัญ ที่ทรงเริ่มต้นเข้าพระทัยและซึมซับความเป็น
“ศาสตร์” และ “หลักวิชา” ของงานก่อสร้างตามวิถีไทยอย่างแท้จริง
ก่อนที่จะทรงเรียนรู้จนครบทั้งกระบวนการอย่างจริงจังอีกครั้งใน
อีก 10 ปีต่อมา เมื่อทรงได้รับพระมหากรุณาธิคุณ โปรดเกล้าฯ ให้
เป็นเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ เพื่อกำกับดูแลทั ้งงานช่างและ
34 งานออกแบบสถาปัตยกรรมไทย ฝีพระหัตถ์สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์