gujrfq zYlI pMjfb puils df mlysLIaf `c KfVkUaF dy ... - Punjab Times
gujrfq zYlI pMjfb puils df mlysLIaf `c KfVkUaF dy ... - Punjab Times
gujrfq zYlI pMjfb puils df mlysLIaf `c KfVkUaF dy ... - Punjab Times
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (28)<br />
sLyr-ey-<strong>pMjfb</strong> <strong>dy</strong> jIvn dIaF kuJ JfkIaF<br />
kYptn amirMdr isMG<br />
rxjIq isMG <strong>df</strong> jnm 1780 ivc<br />
sLuwkrcwkIaf imsl <strong>dy</strong> sr<strong>df</strong>r mhF isMG<br />
aqy AunHF dI pqnI mfeI mlvYx <strong>dy</strong> Gr<br />
hoieaf sI. BMgI qy GnHweIaf imslF <strong>dy</strong><br />
keI ielfky hiQafAux qoN bfad<br />
sLukrcwkIaf imsl cnfb qy ibafs<br />
dirafvF ivcly ielfky dI iek vwzI qfkq<br />
bx geI sI. 1792 ivc jdoN mhF isMG dI<br />
aTfeI sflF dI Aumr ivc hI mOq ho geI<br />
qF AudoN rxjIq isMG isrP bfrF sflF <strong>df</strong><br />
sI. imsl <strong>df</strong> muKI bxn ivc Aus nUM isrP<br />
pSj sfl lwgy aqy Aus ny afpxI mF mfeI<br />
mlvYx aqy afpxy ipqf <strong>dy</strong> Kfsm-Kfs<br />
lKpq rfey qoN irafsq <strong>df</strong> kfrj Bfr<br />
afpxy hwQF ivc lY ilaf.<br />
lfhOr Aus vyly iKwqy dI swqf <strong>df</strong> kyNdr<br />
sI aqy Aus Auqy kfbjL hox <strong>df</strong> rxjIq<br />
isMG <strong>df</strong> sB qoN vwzf supnf sI. lfhOr<br />
Auqy Aus vyly BMgI imsl <strong>dy</strong> iqMn BrfvF<br />
lihxf isMG, guwjr isMG aqy sLoBf isMG<br />
<strong>df</strong> sLfsn sI. AunHF <strong>df</strong> sLfsn aiqafcfrI<br />
sI aqy rxjIq isMG <strong>dy</strong> ipwTUaF vloN sLih<br />
<strong>dy</strong>x ‘qy lfhOr <strong>dy</strong> sr<strong>df</strong>rF ny rxjIq isMG<br />
nUM gupq sw<strong>df</strong> Byijaf.<br />
rxjIq isMG aqy s<strong>df</strong> kOr<br />
(rxjIq isMG dI iek pqnI<br />
mihqfb kOr dI mF) ny lfhOr vl<br />
cfly pf idwqy. Aus vyly lfhOr <strong>dy</strong><br />
bfjLfr ivc aPvfh PYl geI ik<br />
Auh aMimRqsr mwQf tykx jf rhy<br />
hn. ies krky BMgI Brf avysly<br />
ho gey. rxjIq isMG aMimRqsr<br />
phuMicaf pr rfqo-rfq 14 mIl<br />
<strong>df</strong> pYNzf qYa krky 5000 POj<br />
nfl qVksfr lfhOr af Dmikaf.<br />
jdoN iek cONkI ‘qy Aus dI afmd<br />
dI Kbr imlI qF BMgI BrfvF ny<br />
200 GoV svfrF <strong>df</strong> jQf Aus nUM<br />
zwkx leI Byijaf, ijs nUM rxjIq<br />
isMG ny jld hI pCfV idwqf. 6<br />
julfeI, 1799 nUM Auh iklHy <strong>dy</strong><br />
njLdIk puwj igaf aqy iklHy <strong>dy</strong><br />
lfhOrI gyt vl viDaf, ijwQy lihxf<br />
isMG <strong>dy</strong> puwqr cyq isMG dI agvfeI<br />
hyT sKq pihrf sI. iesy dOrfn<br />
cyq isMG <strong>dy</strong> kmFzr mohkm-AudIn<br />
<strong>dy</strong> iesLfry ‘qy cyq isMG nUM Kbr<br />
idwqI geI ik rxjIq isMG idwlI gyt vl<br />
vD irhf hY. drasl, ieh hmlf s<strong>df</strong> kOr<br />
dI agvfeI hyT hoieaf sI. cyq isMG qurMq<br />
idwlI gyt vl cl ipaf aqy ipwCoN lfhOrI<br />
gyt KolH idwqf igaf.<br />
bfkI pirvfr qF dOV igaf pr cyq<br />
isMG lVfeI jfrI rwKx <strong>dy</strong> ierf<strong>dy</strong> nfl<br />
ikly <strong>dy</strong> iek ihwsy ivc jf luikaf. pr<br />
aglI hI svyr jdoN Aus nUM sfrI cfl<br />
smJ afeI qF Ausny soicaf ik hux iklHy<br />
ivc dVy rihx <strong>df</strong> koeI Pfie<strong>df</strong> nhIN aqy<br />
Aus ny hiQafr suwtx ivc hI BlfeI<br />
smJI. rxjIq isMG ny Aus nfl cMgf<br />
slUk kIqf aqy Aus nUM iek ipSz dI jfgIr<br />
bKsL idwqI. sihmqI muqfbk sLihr<br />
vfsIaF <strong>df</strong> pUrf iKafl rwiKaf igaf.<br />
afKrkfr rxjIq isMG dI muwTI ivc lfhOr<br />
af hI igaf aqy Aus dI iek sB qoN vwzI<br />
KfihsL pUrI ho geI.<br />
rxjIq isMG <strong>dy</strong> rfj <strong>df</strong> Gyrf hux<br />
eynf vD igaf ik Aus ny POj <strong>df</strong> muV gTn<br />
krn <strong>df</strong> PYslf kIqf aqy sfrIaF rxnIqk<br />
QfvF Auqy dsqy qfienfq kIqy. ieh ies<br />
qrHF dI pihlI pysLkdmI sI. ies qoN<br />
pihlF lfhOr <strong>dy</strong> sLfsk AuQy qfienfq POj<br />
nfl hI iksy hmlfvr <strong>df</strong> tfkrf kiraf<br />
kr<strong>dy</strong> sn. 1799 ivc 19 sflF dI Aumr<br />
ivc kIqy ies PYsly nfl Aus ny iek<br />
mjLbUq POj dI nINh rwK idwqI sI, jo 1839<br />
ivc Aus dI mOq qwk kfiem rhI.<br />
ies qoN iek sfl bfad sMn 1800<br />
ivc rxjIq isMG dI cVHq qoN qRBky aqy<br />
aglIaF-ipClIaF rVkF kwZx leI keI<br />
imslF <strong>dy</strong> muKI qy sr<strong>df</strong>r aqy irafsqF<br />
<strong>dy</strong> nvfb Aus <strong>dy</strong> iKlfP iekjuwt<br />
ho gey. ienHF ivc aMimRqsr qoN<br />
jwsf isG rfmgVHIaf qy gulfb<br />
isMG BMgI, <strong>gujrfq</strong> <strong>df</strong> sfihb<br />
isMG BMgI, vjIrfbfd <strong>df</strong> joD<br />
isMG aqy ksUr <strong>df</strong> nvfb<br />
injLfmUdIn sLfml sn. ienHF nUM<br />
ckmf <strong>dy</strong>x leI rxjIq isMG<br />
afpxI POj nfl lfhOr qoN 40<br />
iklomItr dUr ipSz mOjLf BwtIaF<br />
(jo Aus <strong>dy</strong> vzyry kflU BwtI ny<br />
sMn 1470 ivc vsfieaf sI) af igaf qy<br />
AuQy zyrf lf ilaf. do mhIny dovyN iDrF<br />
afhmo-sfhmxy KVHIaF rhIaF. afKrkfr<br />
ivroDI POj ny hmlf sLurU kIqf pr sPlqf<br />
nf iml skI. rxjIq isMG ny AunHF <strong>df</strong><br />
btfly qwk ipwCf kIqf, ijQy s<strong>df</strong> kOr dI<br />
POj Aus nfl afx juVI aqy ieQy jwsf<br />
isMG rfmgVHIaf <strong>dy</strong> puwqr joD isMG nfl<br />
lVfeI hoeI. joD isMG hfr igaf aqy<br />
rxjIq isMG jyqU ho ky lfhOr priqaf.<br />
afpxy rfj <strong>dy</strong> inrmfx dOrfn rxjIq<br />
isMG ny iksy vI iksm dI idaflqf jF<br />
sfPgoeI dI pRvfh nhIN kIqI aqy kuJ<br />
mfmilaF ivc qF Aus ny byikrk qy anYiqk<br />
kdm vI puwty, pr gVbV <strong>dy</strong> AunHF sflF ivc<br />
Aus nUM imlx vfilaF dI Aus dI kfblIaq<br />
bfry rfey lgpg sFJI sI. anpVH hox <strong>dy</strong><br />
bfvjUd vwK-vwK ivisLaF bfry jfxkfrI<br />
iekwqr krn dI sLkqI aqy Aus dI<br />
XfdsLkqI <strong>df</strong> Aus nfl gwlbfq krn vfly<br />
sfry ivakqIaF ny pRBfv kbUilaf.<br />
rxjIq isMG nUM ibmfrI smyN imlx<br />
afey brqfnvI kpqfn zbilAU[jI[<br />
EsbOrn ny iliKaf ik Aus <strong>dy</strong> suaflF <strong>df</strong><br />
pRvfh aqy ivisLaF dI anMqqf <strong>dy</strong>K ky koeI<br />
ivcfr <strong>dy</strong>xf lgpg asMBv ho jF<strong>df</strong> sI.<br />
ijAuN-ijAuN mYN rxjIq isMG nUM smJx dI<br />
koisLsL kr<strong>df</strong> hF, Auh mYnUM iek asfDfrn<br />
sLKs jfp<strong>dy</strong> hn. lfrz afklYNz dI BYx<br />
aYimlI eIzn ny iliKaf, “Auh afpxy<br />
blbUqy ‘qy mhfn rfjf bixaf. Aus ny<br />
vwzy vwzy vYrIaF ‘qy ijwqF drj kIqIaF.<br />
Aus <strong>dy</strong> sLfsn dI <strong>df</strong>d <strong>dy</strong>xI bxdI hY. Aus<br />
kol iek vwzI anusLfsq POj hY. Aus ny<br />
sLfied hI k<strong>dy</strong> iksy dI jfn leI hY. Auh<br />
iek byimsfl qfnfsLfh hY aqy afpxy lokF<br />
ivc rwj ky ipafiraf jF<strong>df</strong> hY.”<br />
rxjIq isMG dI njLr hux aMimRqsr<br />
‘qy sI, ijs nUM sRI gurU rfm <strong>df</strong>s ny<br />
vsfieaf sI aqy ieQy drbfr sfihb<br />
siQq sI. aMimRqsr ‘qy Aus vyly BMgI<br />
imsl <strong>df</strong> kbjLf sI aqy sLfsn dI vfgzor<br />
rfxI suwKF <strong>dy</strong> hwQ ivc sI. rfxI suwKF,<br />
gulfb isMG BMgI dI ivDvf sI. 1802<br />
<strong>pMjfb</strong> <strong>dy</strong> sfbkf muwK mMqrI aqy kFgrsI<br />
afgU kYptn amirMdr isMG dI mhfrfjf<br />
rxjIq isMG bfry aMgryjLI <strong>`c</strong> afeI ikqfb<br />
‘dI lfst snsYt aYNz rfeIjL afP dI<br />
lfhOr drbfr’ kfPI crcf ivc hY. pfTkF<br />
dI idlcspI leI ies pusqk ivcoN kuJ<br />
aMsL pysL hn. -sMpfdk<br />
ivc rxjIq isMG nUM hmly <strong>df</strong> bhfnf iml<br />
igaf. Auh jLmjLmf qop hfsl krnI<br />
cfhuM<strong>df</strong> sI jo AudoN rfxI suwKF <strong>dy</strong> kbjLy ivc<br />
sI. rfxI suwKF ny ienkfr kr idwqf aqy<br />
rxjIq isMG ny Piqh isMG afhlUvflIaf<br />
nUM aMimRqsr puwjx <strong>df</strong> hukm idwqf jdik<br />
Aus ny aqy s<strong>df</strong> kOr ny sLihr nUM Gyrf pf<br />
ilaf. Piqh isMG ny pul drvfjLy qoN cVHfeI<br />
kIqI aqy rxjIq isMG lohgVH drvfjLy<br />
‘qy puwj igaf. Auh sLihr ivc <strong>df</strong>Kl ho<br />
gey aqy rfxI suwKF, joD isMG<br />
rfmgVHIaf dI sLrn ivc clI geI.<br />
joD isG ny rxjIq isMG nUM sLihr<br />
<strong>dy</strong> bdly rfxI aqy Aus <strong>dy</strong> pirvfr<br />
<strong>dy</strong> gujLfry <strong>df</strong> pRbMD krn leI rfjLI<br />
kr ilaf. ies <strong>dy</strong> nfl hI BMgI<br />
imsl <strong>df</strong> iek sLkqI vjoN vjUd<br />
Kqm ho igaf.<br />
rxjIq isMG afpxy hwQIN<br />
shIbMd kIqy krfrF nUM qoVn leI<br />
Porf nhIN sI lfAuN<strong>df</strong>. ivwqI lfB<br />
Kfqr Auh kuJ vI krn leI iqafr<br />
huM<strong>df</strong> sI. iek vfr jdoN Aus ny<br />
suixaf ik Aus <strong>df</strong> mfmf aqy Aus<br />
<strong>dy</strong> ipE <strong>df</strong> sfQI dl isMG, Aus <strong>dy</strong><br />
iKlfP sfihb isMG BMgI nfl gMZqup<br />
kr irhf hY qF rxjIq isMG ny<br />
afpxy ipE <strong>df</strong> vfsqf pf ky Aus nUM<br />
lfhOr swd ilaf. phuMcx ‘qy dl<br />
isMG dI KUb afE-Bgq kIqI geI<br />
pr rfq nUM Aus nUM Gr ivc njLrbMd<br />
kr idwqf igaf. dovF nUM vwK krn<br />
mgroN rxjIq isMG ny <strong>gujrfq</strong> qoN<br />
do mIl Aury lVfeI ivc sfihb<br />
isMG BMgI nUM hrf idwqf. lVfeI qoN bfad<br />
dl isMG nUM irhfa kr idwqf pr afpxI<br />
irafsq akflgVH puwjx ‘qy Aus dI mOq<br />
ho geI. afpxI mfmI nUM Drvfs <strong>dy</strong>x leI<br />
akflgVH puwijaf pr AuQy Aus ny dl<br />
isG dI ivDvf nUM igRPLqfr krvf ky Aus<br />
<strong>df</strong> sfrf mflmwqf qy POjI sfjLo-sfmfn<br />
kbjLy ivc kr ilaf qy irafsq <strong>df</strong><br />
ielfkf lfhOr ‘c imlf ilaf qy afpxI<br />
mfmI qy Aus <strong>dy</strong> pirvfr <strong>dy</strong> gujLfry leI do<br />
ipSz Cwz idwqy.<br />
rfj dIaF hwdF vDfAux dI KfhsL lY<br />
ivCVy gurDfmF <strong>dy</strong><br />
drsLn dI<strong>df</strong>ry<br />
(sPf 27 dI bfkI)<br />
vyly jfxIaF musLikl hI hn, so asIN vI<br />
qur ky gey. iesnUM afjLm mfrkIt ikhf<br />
jF<strong>df</strong> hY qy hYrfnI qF sfzI Aus vyly hoeI<br />
jdoN kfidr BfeI ny dwisaf ik ieh eysLIaf<br />
dI sB qoN vwzI kwpVf mfrkIt hY. hYrfnI<br />
ies krky ik ienf BIVf bfjLfr ijwQy trwk<br />
qF kI kfr <strong>df</strong> jfxf vI musLikl hY qy AuqoN<br />
dukfnF inwkIaF-inwkIaF. mYN AuhnUM puwC<br />
hI ilaf ik lgdI qF hY nhIN aYzI vwzI<br />
mfrkIt, ijwzI qUM dwsdF. Auh sfnUM iek<br />
dukfn aMdr lY igaf ijhVI <strong>dy</strong>Kx nUM qF<br />
CotI hI sI pr aMdroN Auh<strong>df</strong> stor ijhVf<br />
aMzrgrfAUNz sI, bhuq hI vwzf sI qy kwpVy<br />
ky rxjIq isMG iek vfr Pyr (qIjI vfr)<br />
sqluj diraf pfr krky pitaflf <strong>dy</strong> pUrb<br />
vl afx Zuwikaf, jo jLfhrf qOr ‘qy rfjf<br />
sfihb isMG qy Aus dI pqnI <strong>dy</strong><br />
JgVy ivc dKl <strong>dy</strong>x afieaf sI.<br />
drasl Auh nfBf <strong>dy</strong> rfjf <strong>dy</strong> sw<strong>dy</strong><br />
‘qy afieaf sI. nfBf irafsq <strong>df</strong><br />
pitaflf irafsq nfl ielfky<br />
sbMDI JgVf cl irhf sI aqy ies<br />
nUM lY ky hoeI lVfeI ivc nfBf <strong>df</strong><br />
rfjf hfr Kf cuwikaf sI. pitaflf<br />
irafsq ivc <strong>df</strong>Kl ho ky rxjIq<br />
isMG ny ivvfd vfly ielfky dulwdI<br />
aqy nfl <strong>dy</strong> iek hor ipSz<br />
mnsUrpur ‘qy kbjLf kr ilaf. Pyr Aus<br />
ny pitafly vl ruK kIqf. rsqy ivc iek<br />
CotI ijhI JVp hoeI, jo idn Br cldI<br />
rhI. jdoN aiVwkf nf tuwitaf qF rxjIq<br />
isMG aqy pitaflf <strong>dy</strong> rfjf sfihb isMG<br />
ivckfr smJOqf ho igaf aqy kbjLy vfly<br />
ielfky pitaflf <strong>dy</strong> rfjy <strong>dy</strong> hvfly krky<br />
rxjIq isMG lfhOr prq igaf.<br />
ies smyN qwk iss-sqluj (Xmunf<br />
qy sqluj ivcfly afAux vflIaF awT iswK<br />
irafsqF) dIaF irafsqF pitaflf, nfBf,<br />
jINd qy PUlkIaF sLfskF aqy iKwqy <strong>dy</strong><br />
hornF sr<strong>df</strong>rF nUM ieh gwl jc geI sI ik<br />
PrIdkot ‘qy kbjLy aqy mlyrkotly <strong>dy</strong><br />
nvfb nUM BfrI jurmfnf krky rxjIq isMG<br />
smF lMGf irhf hY aqy Auh CyqI hI sqluj<br />
pfr krky AunHF sfiraF ‘qy kfbjL ho<br />
jfvygf. iswty vjoN 4 mfrc 1808 nUM<br />
pitaflf sLihr qoN 14 mIl prHy smfxf<br />
ivKy iek mIitMg hoeI ijs ivc isssqluj<br />
iKwqy dIaF cfr vwzIaF irafsqF<br />
<strong>dy</strong> muKI qy Cy Coty-vwzy sr<strong>df</strong>r sLfml hoey.<br />
ies mIitMg ivc ieh mqf pfs kIqf igaf;<br />
“asIN sUbf srihMd <strong>dy</strong> sLfsk do<br />
vwzIaF lflcI qfkqF <strong>dy</strong> ivcfly Psy hoey<br />
hF. asIN afpxI afjLf<strong>df</strong>nf hYsIaq lMmf<br />
smF kfiem nhIN rwK sk<strong>dy</strong>. brqfnvIN<br />
srkfr <strong>df</strong> Xmunf pfr krky squlj vl<br />
vDxf qYa hY. ies leI rxjIq isMG dIaF<br />
njLrF vI sfzy ‘qy lwgIaF hn. Auh XkInn<br />
sqluj lMG afvygf. sfnUM do burfeIaF<br />
‘coN iek dI cox krnI pvygI. brqfnIaf<br />
dI aDIngI qpidk dI qrHF hY, jo mrIjL<br />
dI hOlI-hOlI jfn lYNdI hY. rxjIq isMG<br />
nfl gTjoV srsfm dI qrHF Gfqk hovygf,<br />
jo kuJ GMitaF ivc jfn lY lYN<strong>df</strong> hY.”<br />
rxjIq dI inwjI ijLMdgI Aus <strong>dy</strong><br />
vyilaF nfl myl KFdI sI. Auh dly hoey<br />
moqIaF nfl rlf ky rwj ky sLrfb pIN<strong>df</strong><br />
sI aqy Aus dI CyqI mOq hox <strong>df</strong> iek<br />
kfrn ieh vI sI. aYimlI eIzn ny<br />
iliKaf, “rxjIq isMG dI kuJ sLrfb qF<br />
inrI qrl agnI sI aqy sfzI iqwKI qoN<br />
iqwKI sLrfb Aus <strong>dy</strong> nyVy-qyVy vI nhIN sI<br />
qy afm qOr ‘qy XUrpIan qF ies <strong>dy</strong> iek<br />
qupky qoN vD nhIN pI sk<strong>dy</strong>.”<br />
<strong>dy</strong> ZyrF <strong>dy</strong> Zyr lwgy hoey sn. iewQy<br />
ijLaf<strong>df</strong>qr Auh sfnUM ‘boskI’ KrIdx leI<br />
kihM<strong>dy</strong> sn. Auh ds<strong>df</strong> sI ik aMdroN<br />
sfrIaF dukfnF aYnIaF hI vwzIaF hn qy<br />
iewQoN pfiksqfn <strong>dy</strong> bfkI sLihrF qoN ielfvf<br />
hor mulkF nUM vI kwpVf splfeI huM<strong>df</strong> hY.<br />
iesy bfjLfr <strong>dy</strong> ivc hI awgy jf ky<br />
gurduafrf hY. jdoN asIN phuMcy qF bfhroN<br />
gyt nUM ijM<strong>df</strong> lwgf hoieaf sI qF kfidr<br />
BfeI ny iksy nUM tYlIPon kIqf. bws do ku<br />
imMt ivc iek isMG sfihb qy AunHF nfl<br />
iek monf mMuzf af gey qy BfeI sfihb<br />
Piqh bulf ky, gyt KolH ky, sfnUM aMdr lY<br />
gey. asl ivc ies gurduafry ivc vI<br />
lMgr qy iek hor iblizMg dI AusfrI ho<br />
rhI sI ijhVI ik qrnqfrn vfly sMq<br />
krvf rhy sn. ieh BfeI sfihb kfr syvf<br />
vfly hI isMG sn qy monf mMuzf lFgrI jo<br />
ieiqhfs <strong>df</strong><br />
JroKf<br />
rxjIq isMG dIaF vIh sLfdIaF<br />
hoeIaF. ienHF ivcoN pSj iswK, iqMn ihMdU<br />
aqy do musilm aOrqF nfl rvfieqI rIqIirvfjF<br />
nfl hoeIaF. ienHF qoN ielfvf ds<br />
hor ivafh cfdr cVHf ky kIqy gey sn,<br />
ijnHF ivcoN swq iswK aqy iqMn ihMdU aOrqF<br />
sn. mhfrfxI ijM<strong>df</strong> ienHF ‘coN iek sI. Aus<br />
<strong>dy</strong> hrm ivc 23 hor aOrqF sn aqy kuwl<br />
imlf ky ienHF dI igxqI 43 bxdI sI.<br />
mihqfb kOr GnHweIaf aqy rfj kOr<br />
Aus dIaF mhfrfxIaF sn. rfj kOr dI<br />
kuwKoN KVk isMG <strong>df</strong> jnm hoieaf. kFgVf<br />
‘qy goriKaF <strong>dy</strong> hmly smyN rxjIq isMG<br />
ny iksy vyly <strong>dy</strong> afpxy dusLmx rfjf sMsfr<br />
cMd dI mdd kIqI. lVfeI ‘c goriKaF nUM<br />
hrfAux qoN bfad rxjIq isMG ny sMsfr<br />
cMd dIaF do DIaF mihqfb <strong>dy</strong>vI, jo guwzF<br />
kr ky vI jfxI jFdI hY aqy CotI rfj bMso<br />
nfl ivafh krvfieaf. rxjIq isMG ny<br />
ijnHF do muslmfn aOrqF nfl ivafh<br />
krvfieaf AunHF ‘coN iek morF sI. kuJ<br />
sflF bfad Aus ny aMimRqsr dI iek hor<br />
aOrq gul bhfr nfl ivafh krfieaf.<br />
morF nfl rxjIq isMG nUM sB qoN vD moh<br />
sI ijs <strong>dy</strong> nF ‘qy iek iswkf jfrI kIqf<br />
igaf aqy Aus dI PrmfiesL ‘qy msijd<br />
vI bxvfeI geI, jo lfhOr <strong>dy</strong> mqI<strong>df</strong>s cONk<br />
lfgy siQq hY. morF lfhOr <strong>dy</strong> sLihrIaF<br />
ivc ‘morF srkfr’ vjoN pRisD sI.<br />
rxjIq isMG nUM inRq aqy sMgIq <strong>df</strong><br />
bhuq sLOk sI aqy Aus <strong>dy</strong> drbfr ‘c 150 <strong>dy</strong><br />
krIb nRqkIaF sn, ijnHF ‘coN ijLaf<strong>df</strong><br />
ksLmIr aqy pSjfb <strong>dy</strong> phfVI Kyqr qoN sn.<br />
ieh bfrF qoN aTfrF sfl qwk dIaF huMdIaF<br />
sn. aTfrF sfl dIaF hox ‘qy AunHF nUM jfgIr<br />
idwqI jFdI sI. kOlF nUM swq ipSzF dI jfgIr<br />
bKsLI geI sI, pr ieMnI sMpqI imlx <strong>dy</strong><br />
bfvjUd kOlF sxy keI lVkIaF rxjIq isMG<br />
dI icKf ‘qy sqI ho geIaF sn. rxjIq<br />
isMG <strong>dy</strong> iv<strong>dy</strong>sLI kmFzr jnrl vYNqurf ny vI<br />
50 nRqkIaF rwKIaF hoeIaF sn.<br />
lfhOr ivc iek sLfn<strong>df</strong>r mihl aqy<br />
vjLIrfbfd ivc sMmn burj bxfAux qoN ielfvf<br />
rxjIq isMG nUM afpxy rfj <strong>dy</strong> sLihrF ivc<br />
suMdr bfg bxfAux <strong>df</strong> bVf cfa sI aqy<br />
Aus ny afpxy sfry drbfrIaF aqy sr<strong>df</strong>rF<br />
nUM bfg bxfAux leI AuqsLfihq kIqf. lfhOr<br />
iklHy <strong>dy</strong> Auqr vl b<strong>df</strong>mI bfg nUM nvIN idwK<br />
idwqI. sLflImfr mfrg ‘qy mory sLfh dI mjLfr<br />
lfgy dIvfn dInf nfQ bfg, jo iksy vyly<br />
ZihMdI klf ivc sI, nUM cOKf pYsf Krc ky<br />
inKfiraf. ies qoN ielfvf aMimRqsr ivc<br />
rfm bfg, lfhOr <strong>df</strong> hjLUrI bfg, guwjrFvflf<br />
ivc hrI isMG nlUaf bfg aqy btflf,<br />
dInfngr, mulqfn qy ipSz kot <strong>dy</strong> bfg vI<br />
ijLkrXog hn.<br />
anuvfd:ibkrmjIq isMG<br />
ik svfq GftI qoN ijhVy ihMdU ihjLrq<br />
krky afey hoey sn, AunHF ivcoN sI qy<br />
pfiksqfn gurduafrf pRbMDk kmytI ny<br />
qnKfh ‘qy rwiKaf hoieaf sI. kfidr BfeI<br />
nUM vI ies gurduafry dI kfr syvf bfry<br />
kfPI jfxkfrI sI. Auhny hI dwisaf sI<br />
ik sMq amrIk isMG ijhVf bfad ‘c<br />
BgOVf ho igaf sI, ny sLfied iewQy hI<br />
ijLaf<strong>df</strong> hyrfPyrI kIqI. Auh hI ds<strong>df</strong> sI<br />
ik jdoN srnf sony dI pflkI lY ky<br />
afieaf sI qF bfrzr `qy pflkI lYx ieho<br />
sMq amrIk isMG igaf sI qy ijhVf lwKF<br />
<strong>df</strong> cVHfvf pflkI <strong>dy</strong> idwlI qoN vfhgf bfrzr<br />
qwk <strong>dy</strong> sPLr dOrfn hoieaf, Auh sLfied<br />
ieho bfbf sFB igaf. AudF kfidr BfeI<br />
ieho-ijhI gwl bVI dwbvIN ijhI jIB nfl<br />
kr<strong>df</strong> sI.<br />
(bfkI agly aMk <strong>`c</strong>)