gujrfq zYlI pMjfb puils df mlysLIaf `c KfVkUaF dy ... - Punjab Times
gujrfq zYlI pMjfb puils df mlysLIaf `c KfVkUaF dy ... - Punjab Times
gujrfq zYlI pMjfb puils df mlysLIaf `c KfVkUaF dy ... - Punjab Times
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Easy Travel Inc.<br />
Cosolidator of major airlines<br />
ssqIaF hvfeI itktF<br />
Amritsar Special<br />
JFK-Amritsar fare is $1090<br />
JFK-Delhi fare is $975<br />
Fare is round trip including all taxe<br />
Tel:734-451-9526, Toll Free 866-51-INDIA<br />
Eleventh Year in Publication inAU Xfrk aYzIsLn Price 50¢<br />
isLkfgo, sYn PrFissko aqy inAU Xfrk qoN ieko smyN pRkfisLq hPqfvfr<br />
Email:punjabtimes1@sbcglobal.net<br />
www.punjabtimesusa.com<br />
<strong>Punjab</strong> <strong>Times</strong>, Vol 11, Issue 32, August 7, 2010 20451 N Plum Grove Rd. Palatine, IL 60074 Ph:847-359-0746, Fax:847-705-9388<br />
ksLmIr vfdI iPr<br />
ihMsf dI pkV ‘c<br />
ibMdr bsrf<br />
kyNdr qy sUbf srkfr dIaF pihlkdmIaF <strong>dy</strong><br />
bfvjUd jMmU-kÈmIr ivc ihMsf <strong>df</strong> dOr rukx <strong>df</strong> nF<br />
nhIN lY irhf. iesy lVI qihq ijwQy 3 agsq nUM<br />
hoeIaF JVpF dOrfn vwK-vwK QfeIN golIbfrI dOrfn<br />
5 ivakqIaF dI mOq aqy drjnF ËÉmI ho gey, AuQy<br />
pRÈfsn ny sRIngr ivc kriÌAU <strong>df</strong> AulMGx krn<br />
vfilaF ƒ vyKidaF hI golI mfrn <strong>df</strong> hukm <strong>dy</strong> idwqf.<br />
keI idnF dI sLFqI ipwCoN ksLmIr vfdI ‘c muV<br />
PuwtI ihMsf kfrn hflfq hor ivgV gey hn. ihMsk<br />
mujfhrfkfrIaF aqy surwiKaf jvfnF ivcfly hoeIaF<br />
qfjLf JVpF ipwCoN pUrI vfdI qxfE dI lpyt ivc hY.<br />
siQqI nfl nijwTx leI sUbf srkfr hI nhIN, kyNdr<br />
vI pihl <strong>dy</strong> afDfr qy XqnsLIl hY. kYbint dI<br />
surwiKaf sbMDI kmytI dI ksLmIr vfdI dI qfjLf<br />
siQqI nUM kfbU hyT ilafAux leI iek mhIny ivc<br />
dUjI vfr hoeI mIiMtg ies gwl <strong>df</strong> sMkyq hY ik hflfq<br />
(bfkI sPf 6`qy)<br />
<strong>pMjfb</strong>I vIrF dI mnpsMd<br />
swqy idn 24 GMty Kuwlx vflI<br />
<strong>gujrfq</strong> <strong>zYlI</strong><br />
946 Columbus Ave., Manhatan, NY<br />
Ph: 212-866-2937<br />
pqIly dI qfjLf cfh aqy<br />
qfjLf rotIaF hr vyly<br />
iqafr. tYksI vfly BrfvF<br />
leI vYsLnUM aqy gYr vYsLnUM<br />
Kfxy aqy hr shUlq <strong>df</strong><br />
Kfs pRbMD hY.<br />
mhfn sLfier isLv btflvI dI 75vyN jnm idn mOky <strong>pMjfb</strong> srkfr vloN btflf ivc krvfey<br />
gey smfgm dOrfn s[ suKbIr isMG bfdl mrhUm sLfier dI DrmpqnI sRImqI aruxf isLv<br />
btflvI nfl ivcfr vtFdrf kr<strong>dy</strong> hoey (irport aMdr sPf 2 `qy)<br />
<strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> <strong>df</strong> <strong>mlysLIaf</strong> <strong>`c</strong> <strong>KfVkUaF</strong> <strong>dy</strong> awzy hox <strong>df</strong> <strong>df</strong>avf<br />
kMvrjIq isMG<br />
<strong>mlysLIaf</strong> ivc itkfxf bxf ky iswK <strong>KfVkUaF</strong><br />
vloN afpxIaF gqIivDIaF clfAux <strong>dy</strong> <strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong><br />
<strong>dy</strong> dosLF <strong>dy</strong> jvfb ivc <strong>mlysLIaf</strong> vloN pRqIkrm pRgt<br />
krn bfad ies mfmly ‘c <strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> <strong>dy</strong><br />
aiDkfrIaF aqy <strong>mlysLIaf</strong> srkfr ivcfly bihs cl<br />
peI hY. <strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> ny KfilsqfnI <strong>KfVkUaF</strong> nUM<br />
icqfvnI idwqI hY ik Auh Bfrq ‘qy hmly krn jF<br />
nvIN idwlI ivc hox vflIaF rfÈtr mMzl KyzF mOky<br />
gVbV PYlfAux leI mlyÈIaf dI iek awzy <strong>dy</strong> qOr<br />
<strong>mlysLIaf</strong> vloN aijhI iksy<br />
vI sMBfvnf qoN ienkfr<br />
‘qy vrqoN nf krn.<br />
kuJ idn pihlF mlyÈIaf <strong>dy</strong> iek aKbfr ‘inAU<br />
stRyt tfeImË’ ny pitaflf <strong>dy</strong> aYs[aYs[pI[ rxbIr<br />
isMG KtVf <strong>df</strong> ieh ibafn Cfipaf sI ijs ivc AunHF<br />
ikhf sI, “Auh (KfVkU) mlyÈIaf qoN rImot kMtrol<br />
nfl jMg nhIN clf sk<strong>dy</strong>. asIN AunHF bfry lgfqfr<br />
Ad Space Available<br />
Call:847-359-0746<br />
Fax:847-705-9388<br />
jfxkfrI iekwqr kr rhy hF. asINˆN lgfqfr cOksI<br />
rwKI hoeI hY aqy koeI iZwl nhIN vrqI jf rhI.”<br />
sRI KwtVf ny ikhf sI, “asIN Gwto-Gwt cfr<br />
ÈwkI KfilsqfnI aiqvfdIaF nUM ihrfsq ivc lYx<br />
leI afpxy kUtnIqk cYnlF dI vrqoN krFgy. asIN<br />
mlyÈIaf srkfr <strong>df</strong> DMnvfd kr<strong>dy</strong> hF. mlyÈIaf <strong>df</strong><br />
iek suqMqr rfj <strong>dy</strong> qOr ‘qy siqkfr kr<strong>dy</strong> hF aqy<br />
afpxy mMqrfly (iv<strong>dy</strong>È mMqrfly) rfhIN jFc agFh<br />
qornf cfhFgy. sfnUM AumId hY ik mlyÈIaf srkfr<br />
(bfkI sPf 6 `qy)<br />
supr stfr Drm Bf jI aqy <strong>pMjfb</strong>I<br />
pirvfrF dI pihlI psMd amntYl<br />
AMANTEL.COM<br />
$100 <strong>`c</strong> 120 GMty (7200 imMt)<br />
Talk One Minute, Pay For One Minute<br />
Gr, stor, gYs stysLn, trwk kMpnI aqy kYbF vfly<br />
vIr tOl PrI nMbr ‘qy kfl kro<br />
1-800-717-1510, 732-982-4332/4333<br />
XU aYs ey, kYnyzf qy XU ky ‘c 1[8 sYNt pRqI imMt kfl kro<br />
Dhillon Truck Stop<br />
Dhillon Road Service<br />
Interstate 40, exit 356, San Jon, NM<br />
Gill Manj Gurdaspur Wale<br />
gurduafrf gurjoiq pRkfsL<br />
nUM lY ky isLkfgo dI iswK<br />
sMgq ‘c ksLmksL<br />
isLkfgo: akflI dl (aMimRqsr) nfl sbMDq<br />
grmiKaflI smJy jF<strong>dy</strong> kuJ ivakqIaF aqy<br />
gurduafrf pYlftfeIn dI pMQk slyt <strong>dy</strong> iek ihwsy dI<br />
agvfeI hyT iek DVy vloN gurduafrf gurjoiq pRkfsL<br />
<strong>df</strong> pRbMD afpxy hwQF ivc lYx dI koisLsL ipCoN<br />
gurduafrf gurjoiq pRkfsL nUM lY ky isLkfgo <strong>dy</strong> iswK<br />
hlikaF ivc iek ajIb iksm dI ksLmksL bxI<br />
hoeI hY. hor vI idlcsp gwl ieh hY ik gurduafrf<br />
pYlftfeIn <strong>df</strong> pRbMD<br />
clfAuNdI iswK<br />
irlIjIas susfietI,<br />
isLkfgo dIaF aprYl<br />
mhIny hoeIaF coxF ivc<br />
ijwqI pMQk slyt ivc vI<br />
ies mfmly nUM lY ky<br />
ivvfd iCV igaf hY aqy<br />
pMQk slyt ivc Put pYx<br />
<strong>dy</strong> afsfr bx gey hn.<br />
bfbf dljIq isMG<br />
(bfkI sPf 3 `qy)<br />
gurduafrf pYlftfeIn<br />
nfl bhuq lMby smyN qoN<br />
juVy bhuqy afgUaF ny Auprokq kfrvfeI nMU glq<br />
krfr idMidaF ikhf hY ik bfbf dljIq isMG kuJ vI<br />
hovy, ies qrHF iksy gurUGr Auqy jbrI kbjLf krn<br />
dI koisLsL nUM jfiejL nhIN Tihrfieaf jf sk<strong>df</strong>. iek<br />
afgU ny qF ies nUM guMzf-grdI nfl qulnf idqI hY.<br />
lMGI 27 julfeI nUM Auprokq grmiKaflI DVy<br />
dI agvfeI hyT 100 ku iswKF <strong>df</strong> iek jQf gurduafrf<br />
gurjoiq pRkfsL phuMicaf aqy iek mIitMg ivc cox<br />
kr ky ies gurUGr <strong>df</strong> pRbMD clfAuN<strong>dy</strong> gurU nfnk<br />
iswK imsLn afP amYirkf <strong>dy</strong> nvyN ahu<strong>dy</strong><strong>df</strong>rF dI cox<br />
<strong>df</strong> aYlfn kr idqf, ijs anusfr jgdIsL isMG sMDU<br />
nUM pRDfn aqy kulivMdr isMG sMDU, mwKx isMG klyr,<br />
zIjLl aqy<br />
roz srivs<br />
New &<br />
Used Tires<br />
Oil Change<br />
inAU mYksIko dI skyl Auqy vI srivs idM<strong>dy</strong> hF<br />
Ph:575-576-4111, 317-918-6776
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (2)<br />
pihlf iÈv XfdgfrI aYvfrz aruxf btflvI nUM imilaf<br />
btflf:iÈv kumfr btflvI <strong>dy</strong> 75vyN<br />
jnm idn mOky Èihr ‘c krvfey jf rhy<br />
iÈv kumfr btflvI<br />
myly <strong>dy</strong> dUsry idn bIqI 30 julfeI nUM Aup<br />
muwK mMqrI suKbIr isMG bfdl ny iÈv<br />
afzItorIam dI aiq Ksqf hflq vyK ky<br />
ijwQy ies nUM mukMml krn <strong>df</strong> sMklp<br />
lYNidaF, ies mukwds sQfn nUM <strong>pMjfb</strong> Br<br />
dIaF sfihqk srgrmIaF <strong>df</strong> mwkf<br />
bxfAux <strong>df</strong> aYlfn kIqf, AuQy nfl hI AunHF<br />
ny <strong>pMjfb</strong>I kvIaF, ilKfrIaF aqy gfiekF<br />
nUM <strong>pMjfb</strong>I Ëubfn aqy sfihq <strong>df</strong> anmol<br />
KËfnf dsidaF aqIq aqy vrqmfn <strong>dy</strong><br />
guafc rhy <strong>pMjfb</strong>I sfihq nUM bcfAux ‘qy<br />
vI Ëor idwqf.<br />
pihlI vfr lok sMprk ivBfg vloN<br />
rfj pwDr ‘qy mnfey gey iÈv kumfr<br />
btflvI <strong>dy</strong> jnm idvs mOky phuMcy Aup<br />
muwK mMqrI suKbIr isMG bfdl ny <strong>pMjfb</strong><br />
srkfr vloN pihlf iÈv XfdgfrI aYvfrz<br />
sRImqI aruxf btflvI nUM <strong>dy</strong>x AuprMq<br />
sMboDn kridaF ikhf ik AunHF <strong>df</strong> iÈv<br />
afzItorIam dI nfËuk hflq vyK ky awj<br />
mn bhuq duKI hoieaf hY. AunHF <strong>df</strong> supnf<br />
hY, Auh iÈv dI Xfdgfr nUM zyZ sfl <strong>dy</strong><br />
aMdr-aMdr mukMml kr <strong>dy</strong>x. ieh jldI<br />
mukMml vI hovygf aqy sfihqk<br />
srgrmIaF <strong>df</strong> mwkf vI bxygf.<br />
ies mOky AunHF ny iÈv kumfr btflvI<br />
<strong>dy</strong> puwqr imhrbfn jo <strong>pMjfb</strong>I XUnIvristI<br />
pitaflf ivc afpxIaF syvfvF inBfa<br />
rhy hn, nUM vfeIs cFslr zf[ jspfl<br />
isMG dI mOjUdgI ivc pRoPYsr bxfAux <strong>df</strong><br />
aYlfn kIqf. zf[ jspfl isMG ny iÈv<br />
btflvI nUM sMvydnÈIl aqy Auc kotI <strong>df</strong><br />
Èfier dsidaF ikhf ik iÈv btflvI nUM<br />
drd aqy ivCoVy vfly <strong>df</strong>iery ‘c rwKxf<br />
ies isKr <strong>dy</strong> Èfier nfl DRoh hovygf.<br />
ies qoN pihlF ies pRogrfm <strong>dy</strong> muwK<br />
koafrzInytr lok sMprk mMqrI syvf<br />
isMG syKvF ny sMboDn kridaF iÈv<br />
afzItorIam aqy AunHF <strong>dy</strong> pirvfr dI ho<br />
rhI ax<strong>dy</strong>KI <strong>df</strong> iËkr kIqf. Aup muwK<br />
mMqrI kol iÈv afzItorIam nUM mukMml<br />
krn dI Bfvuk aqy Ëor<strong>df</strong>r ZMg nfl mMg<br />
AuTfeI qy iek kroV rupey qoN vI iËaf<strong>df</strong><br />
rfÈI lwgx vflf aYstImyt Aup muwK mMqrI<br />
nUM sONipaf. <strong>pMjfb</strong> ivDfn sBf <strong>dy</strong> spIkr<br />
sRI inrml isMG kfhloN, kYbint mMqrI<br />
jQy<strong>df</strong>r suwcf isMG lMgfh aqy Bfjpf<br />
ivDfiek jgdIÈ rfj sfhnI ny vI ies<br />
aDUry pey afzItorIam nUM mukMml<br />
krvfAux leI KuwlHy mn nfl PMz idwqy<br />
jfx sbMDI Ëor pfieaf.<br />
ies mOky zfk ivBfg vloN iqafr<br />
kIqy gey ilPfiPaF ijnHF ‘qy iÈv btflvI<br />
dI qsvIr aMikq hY, vI ivBfg <strong>dy</strong> Auc<br />
aiDkfrI avqfr isMG ahUjf dI mOjUdgI<br />
‘c Aup muwK mMqrI ny jfrI kIqI. hMs rfj<br />
hMs ny iÈv kumfr btflvI dIaF ilKqF<br />
gfAux qoN pihlF Kud nUM iÈv <strong>df</strong> AupfsLk<br />
dsidaF jldI qoN jldI AunHF dI Xfd ‘c<br />
s[ bfdl btflf ivc isLv dI Xfdgfr <strong>df</strong> AudGftn krn ipCoN<br />
bx rhy afzItorIam nUM mukMml krvfAux<br />
dI bynqI kIqI.<br />
ies mOky ivDfiek kYptn blbIr<br />
isMG bfT, ivDfiek lKbIr isMG<br />
loDInMgl, ivDfiek gurbcn isMG<br />
bwbyhflI qoN ielfvf iËlHf pRÈfsn <strong>dy</strong> Auc<br />
aiDkfrI qy iÈv kumfr btflvI<br />
siBafcfrk kyNdr <strong>dy</strong> smuwcy mYNbr aqy<br />
pRbMDk hfËr sn. afey hoey mihmfnF nUM<br />
iÈv btflvI dIaF qsvIrF aqy ikqfbF<br />
Byt krky snmfnq kIqf igaf.<br />
ies qoN pihlF bIqI 29 julfeI nUM<br />
rfj srkfr vloN srkfrI pwDr ‘qy mnfey<br />
gey myly <strong>dy</strong> pihly idn ijwQy iÈv kfiv<br />
bfry sYmInfr ‘c ivdvfnF ny prcy pVHy,<br />
AuQy kvI drbfr ivc vI <strong>pMjfb</strong>I <strong>dy</strong> mhfn<br />
Èfier surjIq pfqr smyq hor Auc kotI<br />
<strong>dy</strong> kvIaF ny hfËrI BrI. aDUry pey iÈv<br />
afzItorIam ‘c iÈv kumfr btflvI dI<br />
qsvIr ‘qy Puwl Byt krn AuprMq lok<br />
sMprk mMqrI aqy phuMcIaF muwK ÈKsIaqF<br />
vloN iÈv kfiv bfry ivcfr-crcf ÈurU kIqI<br />
geI. ies sYmInfr <strong>dy</strong> pRDfngI mMzl ivc<br />
zf[ ieMdrjIq isMG, rijstrfr, gurU nfnk<br />
<strong>dy</strong>v XUnIvristI, aMimRqsr, zf[ joigMdr<br />
kYroN, sqnfm mfxk, zf[ anUp isMG, zf[<br />
gurmIq isMG, gurU nfnk <strong>dy</strong>v<br />
XUnIvristI, aMimRqsr Èfml sn. sRI<br />
sqnfm mfxk ny ikhf ik jykr asIN<br />
cfhuM<strong>dy</strong> hF ik iÈv vrgy ÈfierF dIaF<br />
ilKqF aqy rcnfvF afAux vflIaF<br />
pIVHIaF qwk puwjx qF sfnUM <strong>pMjfb</strong>I BfÈf<br />
nUM pRPuwlq krn vfsqy srkfrI aqy gYrsrkfrI<br />
pwDr ‘qy sfrQk Auprfly krny<br />
cfhI<strong>dy</strong> hn aqy hryk ivakqI nUM <strong>pMjfb</strong>I<br />
ilKx, pVHm aqy bolx qy mfx mihsUs<br />
sRI suKbIr bfdl isLv btflvI dI Xfd ivc kfiem kIqy gey avfrz <strong>df</strong> cYk isLv dI DrmpqnI nUM idM<strong>dy</strong> hoey<br />
hoxf cfhI<strong>df</strong> hY. sRI mfxk ny iÈv btflvI<br />
nUM ies sdI <strong>df</strong> mhfn Èfier krfr idMidaF<br />
ikhf ik aijhy mfx-mwqy ÈfierF dIaF<br />
XfdF nUM sFBxf ijwQy smyN dI muwK loV hY,<br />
AuQy afAux vflIaF pIVHIaF nUM <strong>pMjfb</strong>I<br />
Ëubfn nfl joVn leI swiBafcfrk<br />
sMsQfvF <strong>dy</strong> nfl-nfl srkfrF nUM hor<br />
sMjIdgI <strong>dy</strong> nfl awgy afAuxf cfhI<strong>df</strong> hY.<br />
lok sMprk mMqrI syvf isMG syKvF<br />
ny ies mOky sMboDn kridaF ikhf ik iÈv<br />
kumfr btflvI dI Xfd ivc hux hr sfl<br />
ieh joq jgdI rhygI. s[ syKvF aqy zf[<br />
ieMdrjIq isMG ny joq jgfeI. btflf Èihr<br />
dIaF lVkIaF nmrqf, krmjIq joqI,<br />
dlyr kOr vloN iÈv dIaF kivqfvF aqy<br />
ÊËl gfien kIqf igaf. lyKk zf[ anUp<br />
isMG ny iÈv kfiv bfry ivcfr-crcf<br />
kridaF iÈv dI Xfd hor vI sucwjy ZMg<br />
nfl mnfAux dI slfh idwqI. kvI drbfr<br />
‘c surjIq pfqr ny ikhf ik aijhy mhfn<br />
Èfier k<strong>dy</strong>-k<strong>dy</strong> DrqI ‘qy Auqr<strong>dy</strong> hn. sRI<br />
pfqr ny ies mOky iÈv dIaF rcnfvF ‘qy<br />
KuwlH ky crcf krn <strong>dy</strong> nfl-nfl afpxIaF<br />
keI pRclq rcnfvF pyÈ kIqIaF.<br />
primMdrjIq, zf[ drÈn isMG, primMdr<br />
soZI, suKivMdr aMimRq, ariqMdr sMDU,<br />
blivMdr bflm, drÈn buwtr afid kvIaF<br />
ny ijwQy iÈv nUM mhfn kvI dwisaf, AuQy<br />
afpo-afpxy klfm vI pyÈ kIqy.<br />
koihnUr vfps krn qoN kYmrUn ienkfrI<br />
nvIN idwlI:brqfnIaf <strong>dy</strong> pRDfn mMqrI zyivz kYmrUn ny koihnUr hIrf Bfrq nUM<br />
vfps krn dI iksy sMBfvnf nUM pUrI qrHF Kfrj kr idwqf. AunHF <strong>df</strong> kihxf sI ik jy ies<br />
qrHF dIaF mMgF svIkfr kIqIaF geIaF qF brqfnIaf <strong>dy</strong> ajfieb Gr KLflI ho jfxgy.<br />
kYmrUn ny iek tYlIivjLn cYnl nfl gwlbfq kridaF ikhf, ‘‘mYN jfx<strong>df</strong> hF ik<br />
koihnUr <strong>dy</strong> mUl sQfn bfry vwzf qrk idwqf jF<strong>df</strong> hY pr mYN kihxf cfhuM<strong>df</strong> hF ik ieh<br />
sfzy kol hI rhygf. ho sk<strong>df</strong> hY ik ies nfl ieQoN <strong>dy</strong> lokF nUM inrfsLf hovy.’’ dsxXog<br />
hY ik kYmrUn dI Bfrq Xfqrf sLurU hox qoN aYn pihlF BfrqI mUl <strong>dy</strong> brqfnvIN sMsd<br />
mYNbr kIQ vfjL ny koihnUr <strong>df</strong> muw<strong>df</strong> AuTfieaf sI. vfjL ny ibafn ivc ikhf sI ik pRDfn<br />
mMqrI <strong>dy</strong> dOry dOrfn koihnUr bfry crcf hoxI cfhIdI hY.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (3)<br />
gurduafrf gurjoiq pRkfsL nUM lY ky isLkfgo dI iswK sMgq ‘c ksLmksL<br />
bIbI rfjivMdr kOr aqy hrjIq isMG igwl nUM trst<br />
<strong>dy</strong> mYNbr aYlfinaf igaf. ies gurUGr ‘qy kfbjL<br />
hox leI XqnsLIl DVy <strong>dy</strong> mohrIaF ivc BrpUr isMG,<br />
mwKx isMG klyr, jws rMDfvf, suKivMdr isMG aqy<br />
ENkfr isMG iZwloN smJy jF<strong>dy</strong> hn.<br />
dUjy pfsy gurU nfnk iswK imsLn<br />
<strong>dy</strong> ipCly 14 sfl qoN cly af rhy muKI<br />
bfbf dljIq isMG ny ies kfrvfeI nUM<br />
inhfieq DwkysLfhI krfr idMidaF ikhf<br />
hY ik ies mfmly ivc hr bxdI<br />
kfnUMnI kfrvfeI kIqI jfeygI. dohF<br />
iDrF vloN afpo-afpxy pwK dsidaF<br />
sQfnk afeIlYNz lyk <strong>puils</strong> qk vI<br />
phuMc kIqI geI pr <strong>puils</strong> ny ies nUM<br />
Dfrmk mfmlf krfr idMidaF koeI vI<br />
kfrvfeI krn qoN ienkfr kr idqf<br />
aqy dohF iDrF nUM a<strong>df</strong>lq <strong>df</strong> drvfjLf<br />
KVkfAux dI slfh idqI. kfbjL hoey<br />
DVy ny sLuwkrvfr nUM aKMz pfT arMB<br />
kr ky afpxy kbjLy <strong>df</strong> pRgtfvf kIqf.<br />
lMGy aYqvfr Bog AuprMq ies DVy <strong>dy</strong> afgUaF ny<br />
grmf-grm Bfsx kridaF ies gurUGr nUM iek<br />
zyry<strong>df</strong>r qoN mukq krvfAux <strong>df</strong> <strong>df</strong>avf kIqf. iek<br />
smyN dohF iDrF ivcfly iksy tkrfE <strong>dy</strong> KdsyL vI jfhr<br />
kIqy gey sn pr ies gwl qoN bcfa hI irhf. AuDr<br />
bfbf dljIq isMG ny ieh dosL lfieaf hY ik kfbjL DVy<br />
ny gurUGr <strong>dy</strong> qfly qoV ky <strong>df</strong>n vflI sMdUkVI ivcoN iek<br />
hjfr zflr <strong>dy</strong> krIb mfieaf kwZ leI aqy ieh vI<br />
ikhf ik ies DVy vloN gurUGr dIaF sfrIaF shUlqF<br />
vrqIaF jf rhIaF hn pr mfieaf golk ivc pfAux<br />
dI QF qy cfdr ivCf ky afpxy nfl iljfeI jf rhI hY.<br />
swq sMsd mYNbrF dI hfjLrI<br />
rhI sO PIsdI<br />
nvIN idwlI:sMsd dI kfrvfeI <strong>dy</strong> pRqI sMsd<br />
mYNbrF dI byruKI iek irport ivc iPr Aujfgr hoeI<br />
hY. ies muqfbk 2009-10 <strong>dy</strong> dOrfn 545 mYNbrF<br />
vflI lok sBf ivc isrP 7 sMsd mYNbrF dI hfjLrI<br />
100 PIsdI rhI. ‘mfs Pfr avyarnYws’ sMgTn dI<br />
irport <strong>dy</strong> anusfr 100 hor mYNbrF dI hfjLrI 90<br />
PIsdI rhI.<br />
imzvYst <strong>dy</strong> sB qoN vzy aqy sB qoN purfxy<br />
gurUGr gurduafrf pYlftfeIn <strong>dy</strong> pRbMD ivc sLfml<br />
purfxy pRbMDkF <strong>dy</strong> dohF hI DiVaF vloN gurduafrf<br />
gurjoiq pRkfsL <strong>dy</strong> pRbMD Auqy kfbjL hox leI XqnsLIl<br />
DVy dI KulHI hmfieq krn jF siQqI Auqy KuwlHI itpxI<br />
gurduafrf gurjoiq pRkfsL<br />
krn qoN sMkoc kIqf jf irhf sI pr mMglvfr nUM Jwj<br />
DVf KulH ky ies kfrvfeI <strong>dy</strong> ivruD af igaf. Jwj<br />
DVy <strong>dy</strong> nyVly sUqrF anusfr ies gurUGr <strong>dy</strong> pRbMD nUM<br />
lY ky cl rhI a<strong>df</strong>lqI lVfeI <strong>dy</strong> PYsly dI AuzIk<br />
kIqI jfxI cfhIdI sI aqy jo kIqf igaf hY AusnUM<br />
iksy vI qrHF nfl jfiejL nhIN Tihrfieaf jf sk<strong>df</strong>.<br />
ies DVy <strong>df</strong> ieh vI kihxf hY ik ies kfrvfeI nfl<br />
purfxIaF ikVF kwZx dI koisLsL kIqI jf rhI hY.<br />
AuNj dohF hI iDrF vloN ieh vI ikhf jf irhf hY ik<br />
ies kfrvfeI <strong>dy</strong> ivroD <strong>df</strong> mqlb ieh nhIN ik Auh<br />
bfbf dljIq isMG dI hmfieq kr rhy hn.<br />
dUjy pfsy iswK irlIjIas susfietI dIaF<br />
hflIaf coxF ivc hfrn vflI iDr afjLfd iswK sMgq<br />
<strong>dy</strong> nyVly sUqrF <strong>df</strong> kihxf hY ik ieh kfrvfeI iksy<br />
vI qrHF nfl shI nhIN hY. bfbf dljIq isMG nfl<br />
ivroD iksy vI qrHF <strong>df</strong> hovy pr hY qF ieh gurU Gr<br />
hI. ies qrHF qF kwlH nUM koeI vI iksy vI gurU Gr<br />
ivc ies qrHF dI kfrvfeI krn lwgygf. afjLfd iswK<br />
slyt <strong>dy</strong> iek afgU ny ikhf ik ies gurU Gr qoN bfbf<br />
dljIq isMG aqy nvyN kfbjL DVy-dohF nUM hI lFBy<br />
rihxf cfhI<strong>df</strong> hY aqy ies <strong>df</strong> pRbMD sQfnk iswK<br />
BfeIcfry <strong>dy</strong> spurd kIqf jfxf cfhI<strong>df</strong> hY.<br />
BfrqIaF <strong>dy</strong> kfql ny kYmrUn <strong>dy</strong> vwzy vzyry<br />
lMzn:ieMglYNz <strong>dy</strong> pRDfn mMqrI zyivz kYmrUn<br />
<strong>dy</strong> vwzy vzyry AunHF lokF ivc sLfml sn ijnHF ny<br />
Bfrq <strong>dy</strong> 1857 <strong>dy</strong> sMgrfm nUM kuclx ivc mdd<br />
kIqI sI. kYmrUn <strong>dy</strong> pVpVnfnf Aus smyN ibRtsL sYnf<br />
ivc iek GoV svfr lVfkU sYink sn. iek mIzIaf<br />
irport anusfr ibRitsL pRDfn mMqrI <strong>dy</strong> purKy ivlIam<br />
lo ny hwQ ilKq dsqfvyjLF ivc dwisaf hY ik iks<br />
qrHF AunHF ny BfrqI ivdrohIaF nUM mfiraf. iks qrHF<br />
AunHF nUM smUihk rUp ivc PFsI ‘qy ltkfieaf aqy<br />
kqlyafm kIqf. tYlIgRfP aKbfr ny iliKaf hY ik<br />
jy kYmrUn <strong>dy</strong> puriKaf <strong>dy</strong> ies irkfrz <strong>df</strong> Kulfsf<br />
AunHF dI hfl dI hI Bfrq PyrI qoN pihlF ho jF<strong>df</strong> qF<br />
jLrUr hI kuJ kUtnIqk pRysLfnIaF pY<strong>df</strong> ho skdIaF<br />
sn. hflFik ibRitsL pRDfn mMqrI <strong>dy</strong> srkfrI dPqr<br />
zfAUinMg strIt ny ienHF irportF ‘qy koeI itwpxI<br />
krn qoN ienkfr kr idwqf hY. jdik kYmrUn pihlF<br />
kih cuwky hn ik AunHF <strong>dy</strong> puriKaf ny Bfrq ivc<br />
sfmrfj <strong>dy</strong> ivsQfr leI kMm kIqf.<br />
ibRitsL lfiebyrI ivc pey ivlIam lo <strong>dy</strong> KqF<br />
nUM sMzy tfeImjL ny Koijaf hY. ivlIam loa ny afpxy<br />
KqF ivc Kulfsf kIqf hY ik AunHF ny BfrqI ivdrohIaF<br />
dI byrihmI nfl hwiqafvF kIqIaF. ies lVfkU sYink<br />
ny afpxy ipqf jnrl sr jfn lo nUM iliKaf hY,<br />
“ivdrohI BfrqI byshfrf sn. asIN AunHF ‘qy golIaF<br />
<strong>df</strong> mINh vrsfieaf. bfad ivc pqf lwigaf ik mY<strong>df</strong>n<br />
ivc sO lfsLF peIaF sn. asIN nON sYinkF nUM guaf<br />
idwqf sI. swq sYink jLKmI ho gey sn. asIN bfkI<br />
bcy sfry idvrohIaF nUM PFsI ‘qy ltkf idwqf.”<br />
ieQy ijLkrXog hY ik bfbf dljIq isMG <strong>dy</strong> k<strong>dy</strong><br />
bhuq hI krIb rhy Kihrf pirvfr dI bfbf dljIq<br />
isMG nfl iqMn ku sfl pihlF anbx hox qoN bfad<br />
hI mOjU<strong>df</strong> hflfq pY<strong>df</strong> hoey hn. iek vylf sI jdoN gurU<br />
nfnk iswK imsLn afP amYirkf aqy gurduafrf<br />
gurjoiq pRkfsL ivc ies pirvfr dI<br />
cMm dI cldI sI. sMn 2007 qk<br />
imsLn <strong>dy</strong> trwstI rhy s[ hrimMdr<br />
isMG Kihrf ny jnvrI 2009 ivc imsLn<br />
ivruD mkYnrI dI iek a<strong>df</strong>lq ivc kys<br />
kr idqf aqy mMg kIqI ik AusnUM<br />
trwstI vjoN bhfl kIqf jfvy, imsLn<br />
dIaF coxF nvyN isirEN krvfeIaF jfx<br />
aqy imsLn <strong>dy</strong> ihsfb-ikqfb dI pVqfl<br />
krvfeI jfvy.<br />
bfbf dljIq isMG ny s[ Kihrf<br />
nUM trwst ivcoN kwZy jfx <strong>df</strong> kfrn<br />
Aus vloN sLrfb <strong>df</strong> syvn krnf<br />
dwsidaF ikhf ik trwst <strong>dy</strong><br />
bfeIlfajL ivc drjL hY ik sLrfb <strong>df</strong><br />
syvn krn vflf ivakqI trwst <strong>df</strong> mYNbr nhIN ho<br />
sk<strong>df</strong>. bfbf dljIq isMG vloN ieh mfmlf sRI akfl<br />
qKq Auqy vI iljfieaf igaf. AuNj isLkfgo <strong>dy</strong> iswK<br />
hlikaF ivc afm pRBfv ieh hY ik sfrI lVfeI pYsy<br />
<strong>dy</strong> lYx-<strong>dy</strong>x dI hY.<br />
pMQk slyt <strong>dy</strong> ies grm DVy dI kfrvfeI kr<br />
ky iswK irlIjIas susfietI <strong>dy</strong> borz ivc vI Put pY<br />
jfx <strong>dy</strong> afsfr bx gey hn. pMQk slyt <strong>df</strong> Jwj DVf<br />
ies gwloN vI KPLf hY ik ies grm DVy vloN ‘pMQk<br />
slyt’ aqy ‘pMQk suportrjL’ nF cup-cupIqy afpxy<br />
bMidaF <strong>dy</strong> nF rijstr krvf ley gey hn. ijLkrXog<br />
hY ik 1998 qoN 2008 qk krIb 10 sfl iswK<br />
irlIjIas susfietI <strong>dy</strong> pRbMD Auqy kfbjL rhy DVy<br />
ivruD 2006, 2008 aqy 2010 ivc coxF pMQk slyt<br />
aqy pMQk suportrjL <strong>dy</strong> nF qy lV ky hI mOjU<strong>df</strong> pRbMDk<br />
pRbMD ivc afey sn. pYlftfeIn gurU Gr <strong>dy</strong> pRbMDkF<br />
vloN ies gwl <strong>df</strong> vI burf mnfieaf igaf hY ik kbjLf<br />
krn dI ies kfrvfeI dOrfn gurduafrf pYlftfeIn<br />
dIaF shUlqF <strong>df</strong> iesqymfl kIqf igaf.<br />
KusLKbrI! KusLKbrI!! KusLKbrI!!!<br />
kI <strong>pMjfb</strong> <strong>`c</strong> quhfzI koeI jLmIn jfie<strong>df</strong>d hY?<br />
quhfnUM ies dI icMqf sqfAuNdI hY?<br />
myry ipafry vIro qy BYxo,<br />
jo myry vIr, BYx-Brf aqy bjLurg lMmy smyN qoN iv<strong>dy</strong>sL rihM<strong>dy</strong> hn aqy AunHF nUM<br />
ipCy <strong>pMjfb</strong> jF Bfrq <strong>dy</strong> hornF ihwisaF ivc afpxI jLmIn-jfie<strong>df</strong>d <strong>df</strong> iPkr hY.<br />
Aus dI <strong>dy</strong>K-Bfl nhIN kr sk<strong>dy</strong>, vyc nhIN sk<strong>dy</strong> jF afpxy nF qbdIl nhIN krvf<br />
sk<strong>dy</strong> asIN AunHF nUM pr<strong>dy</strong>s ivc bYiTaF hI jLmIn jfie<strong>df</strong>d sbMDI hr qrHF <strong>dy</strong><br />
kfgjLfq ijvyN PrdF aqy gvfcIaF hoeIaF rijstrIaF dIaF nklF, ieMqkflF<br />
afid <strong>df</strong> pRbMD krky phuMcf sk<strong>dy</strong> hF. asIN AunHF dI jLmIn-jfie<strong>df</strong>d awgoN vycx<br />
ivc vI mdd kr sk<strong>dy</strong> hF.<br />
<strong>pMjfb</strong>, cMzIgVH jF hirafxf ivc iksy vI qrHF dI jLmIn jfie<strong>df</strong>d ijvyN<br />
mkfn, dukfn, koTI, plft, PlYt jF vfhIXog jLmIn KrIdxI hovy jF vycxI,<br />
sfnUM syvf <strong>df</strong> mOkf idE. asIN pUrI iemfn<strong>df</strong>rI nfl kfnUMnI qOr ‘qy kfgjLfq<br />
iqafr krky sO<strong>dy</strong> krvfAuN<strong>dy</strong> hF. iksy vI dlfl nUM ivc nhIN pfAuN<strong>dy</strong> aqy pfrtI<br />
nfl iswDI gwl krfAuN<strong>dy</strong> hF. sfzf dPqr <strong>pMjfb</strong> ivc aqy ieMglYNz ivc dohIN<br />
QFeIN hY. qusIN sfzy nfl Pon ‘qy sMprk kr sk<strong>dy</strong> ho jF sfzy Pon ‘qy afpxf nF,<br />
pqf, Pon aqy sunyhf Cwz sk<strong>dy</strong> ho. asIN Kud quhfzy nfl sMprk krFgy. asIN hr<br />
kMm pUrI iemfn<strong>df</strong>rI nfl kr<strong>dy</strong> hF. iek vfr jLrUr syvf <strong>df</strong> mOkf idE.<br />
iemfn<strong>df</strong>rI pRfprtI aYzvfeIjLr<br />
Address: Imandari, P.O.Box 695, Hayes, Middlesex UB3 9PD, UK<br />
Tel/Fax:0044-2087970259, Mobile:0044-7403071308<br />
Tarsem: 91-94643-31245, Fax:91-182-4220156<br />
e-mail: imandari@hotmail.co.uk<br />
<strong>pMjfb</strong> ivc lVky-lVkIafˆ<br />
<strong>dy</strong> anupfq <strong>`c</strong> suDfr<br />
cMzIgVH: <strong>pMjfb</strong> dI ishq mMqrI lkÈmI kfˆqf<br />
cfvlf ny <strong>df</strong>avf kIqf hY ik sUby ivc lVky aqy<br />
lVkIafˆ <strong>dy</strong> anupfq ivc suDfr hox lwgf hY. bIqI<br />
31 julfeI nUM ieQy iek ibafn rfhIN AunHfˆ ikhf ik<br />
ies smyˆ 1000 lVikafˆ <strong>dy</strong> mukfbly 896 lVkIafˆ<br />
hn. sfl 2001 dI jngxnf dOrfn ieh anupfq<br />
1000:798 <strong>df</strong> sI.<br />
mMqrI ny iewQy ishq ivBfg <strong>dy</strong> aiDkfrIafˆ nfl<br />
mIitMg dOrfn dwisaf ik BrUx hwiqaf iÉlfÌ muihMm<br />
ivc qyËI ilafAux leI pI[sI[ aqy pI[aYn[zI[tI[<br />
aYkt dI AulMGxf hox kfrn julfeI mhIny dOrfn<br />
iËlHf muhflI <strong>dy</strong> kuJ altrfsfAUˆz sYˆtr sIl kIqy<br />
gey, iËlHf gur<strong>df</strong>spur <strong>dy</strong> 2 sYˆtrfˆ nUM kfrn dwso<br />
noits, ÈhId Bgq isMG ngr <strong>dy</strong> 2 sYˆtr mulqvI,<br />
pitaflf <strong>dy</strong> 2 sYˆtrfˆ nUM noits, qrnqfrn <strong>df</strong> iek<br />
sYˆtr sIl aqy jlMDr <strong>dy</strong> 2 sYˆtrfˆ nUM mulqvI kIqf<br />
igaf aqy iek nUM noits idwqf igaf. ies smyˆ <strong>pMjfb</strong><br />
ivc kuwl 1327 altrfsfAUˆz sYˆtr rijstrz hn.<br />
pI[aYn[zI[tI[ aYkt dI AulMGxf hox kfrn hux qk<br />
401 sYˆtrfˆ dI rijstryÈn mulqvI kIqI geI aqy<br />
22 sYˆtr rwd kIqy gey hn.<br />
aiDkfrIaF nUM qurMq<br />
brÉfsq krn <strong>df</strong> hukm<br />
nvIN idwlI:rfÈtrmMzl KyzF dIaF iqafrIaF<br />
ivc iBRÈtfcfr dIaF irportF Aupr icMqf pRgt<br />
kridaF Kyz mMqrfly ny pRbMDkI kmytI <strong>dy</strong> cyarmYn<br />
suryÈ klmfzI nUM ikhf hY ik AulMipk kmytI <strong>dy</strong><br />
sMXukq muKI tI[aYs[ drbfrI qy Aup muwKI sMjy<br />
moihMdrU nUM qurMq brKfsq kIqf jfvy.<br />
ieh dovyN aiDkfrI klmfzI <strong>dy</strong> byhwd nËdIkI<br />
smJy jF<strong>dy</strong> hn. iesy dOrfn suryÈ klmfdI ny XU[ky[<br />
dI kMpnI ey[aYm[ iPlmË nUM kIqy Bugqfn <strong>dy</strong> mfmly<br />
dI jFc leI iek 3 mYNbrI kmytI <strong>df</strong> gTn kIqf hY. ies<br />
kmytI ivc AulMipk kmytI <strong>dy</strong> muwK aiDkfrI jrnYl<br />
isMG qoN ielfvf ivÈyÈ muKI ivwq jI[sI cqrvydI qy muwK<br />
ivjIlYNs aiDkfrI gurjoq kOr Èfml hn.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (4)<br />
amYirkn eyarlfeInË<br />
vloN nvIN idwlI <strong>dy</strong><br />
trmInl-3 qoN syvfvF ÈurU<br />
isLkfgo: amYirkn eyarlfeInË ny afpxy<br />
gfhkF nUM ibhqr shUlqF muhweIaf krn <strong>dy</strong> Auprfly<br />
qihq nvIN idwlI ivc nvyN bxy trmInl-3 qoN<br />
afpxIaF syvfvF ÈurU kr idwqIaF hn.<br />
XU[aYs[-ieMzIaf sylË mYnyËr rfj iswDU ny<br />
dwisaf ik asIN afpxy gfhkF dI Xfqrf nUM hor<br />
suKfvF bxfAux <strong>df</strong> Xqn kIqf hY. AunHF dwisaf ik<br />
hux XfqrIaF nUM ivÈyÈ qrIky nfl iqafr amrIkI<br />
izpfrcr gyt ‘qy Kfs shUlq imlygI ijQy surwiKaf<br />
nfl sbMiDq kfrvfeI bVy hI afrfm<strong>df</strong>iek qy ZukvyN<br />
ZMg nfl pUrI hoieaf krygI. AunHF <strong>df</strong>avf kIqf ik<br />
27 agsq qwk ies trmInl qoN GrylU AuzfxF ÈurU<br />
ho jfxgIaF ijnHF <strong>df</strong> gfhkF nUM byhwd lfB hovygf.<br />
‘vn vrlz alfieMs‘ <strong>dy</strong> moZI mYNbr amYirkn<br />
eyarlfeInË <strong>dy</strong> ibËns klfs, eymrlz qy spfier<br />
tIar XfqrI agsq <strong>dy</strong> awD ‘c vn vrlz <strong>dy</strong> mYNbr<br />
ikMgiPÈr eyarlfeInË <strong>dy</strong> lfAUNj dIaF shUlqF <strong>df</strong><br />
vI lfhf lY skxgy. ies lfAUNj ‘c nhfAux-Dox,<br />
cfh-kfPI qy lËIË KfixaF sxy afrfm krn dI<br />
shUlq hY. ieh lfAUNj ieMmIgRyÈn qy sikAUrtI eyrIey<br />
qoN bfhr hY ijwQy XfqrI rvfngI qoN pihlF afpxf<br />
ivhlf smF ibqf skxgy. XfqrIaF <strong>dy</strong> afrfm leI<br />
ieQy siQq rfh<strong>df</strong>rI hotl ‘c 60 kmry idn vyly<br />
muhweIaf rihxgy. eyarport aYkspRYs mYtro lfeIn<br />
nUM sqMbr ‘c KoilHaf jf irhf hY ijs nfl XfqrI kuJ<br />
hI smyN ‘c iswDf idwlI Èihr qwk puwj skxgy. amYirkn<br />
eyarlfeInË 40 <strong>dy</strong>ÈF <strong>dy</strong> 250 ÈihrF qoN afpxIaF roËfnf<br />
3400 AuzfxF nfl XfqrIaF nUM shUlqF muhweIaf krvf<br />
irhf hY qy ies <strong>dy</strong> koeI 900 jhfË hn.<br />
mF ny afpxy dovyN hkly bwcy hwQIN mfry<br />
zYls, tYkss: iek pfiksqfnI aOrq vloN<br />
afpxy do aqy pMj sfl <strong>dy</strong> do bwicaF nUM ies krky<br />
gl Guwt ky mfr <strong>dy</strong>x dI drdnfk Kbr imlI hY ik<br />
bwcy aftIjLm nF dI ibmfrI <strong>df</strong> isLkfr hox krky<br />
hklfAuN<strong>dy</strong> sn aqy idmfgI qOr ‘qy kmjLor sn.<br />
ipCly hPqy somvfr <strong>dy</strong> idn<br />
tuwtI PuwtI aMgryjLI bolidaF<br />
sfiekf aKqr ny 911 aprytr<br />
nUM Pon krky dwisaf ik Aus ny<br />
afpxy dohF bwicaF nUM gl Guwt<br />
ky mfr idwqf hY ikAuNik Auh<br />
hklfAuN<strong>dy</strong> sn aqy mYN nhIN sI<br />
cfhuMdI ik myry bwcy hkly hox.<br />
aprytr ny sfiekf nUM<br />
krIb 10 imMt gwlIN lfeI rwiKaf<br />
jdoN qwk ik <strong>puils</strong> ierivMg ivc<br />
AunHF <strong>dy</strong> apfrtmYNt ivc nhIN<br />
phuMc geI. ieh puwCy jfx Auqy<br />
ik afpxy bwicaF nUM mfr ky Auh<br />
ikvyN mihsUs krdI hY, Aus<br />
ikhf, “kuJ vI nhIN.” Aus ieh<br />
vI ikhf ik drasl Aus ny<br />
afpxy pMj sfl dI lVkI jLYn aqy do sfl <strong>dy</strong> lVky<br />
Pirafl nUM bfQrUm klInr ipaf ky mfrn dI koisLsL<br />
kIqI pr AunHF pIqf hI nhIN. so, mYN AuQy peI iek<br />
qfr lY ky gl duafly lpytI aqy gl Guwt idwqf.<br />
bs Auh Kqm.<br />
jdoN ierivMg <strong>puils</strong> mOky ‘qy phuMcI qF dovyN<br />
bwcy byhosLI dI hflq ivc pirvfr <strong>dy</strong> dUjI mMijLl<br />
Auqy siQq apfrtmYNt ivc iek bYz Auqy pey sn.<br />
<strong>puils</strong> ny aYntIny dI Auh qfr vI brfmd kr leI<br />
ijs nfl kiQq qOr ‘qy bwicaF <strong>df</strong> gl Guwitaf igaf<br />
sI. dovF bwicaF nUM hspqfl phuMcfieaf igaf pr<br />
AunHF nUM bcfieaf nf jf sikaf. jLYn dI mOq Ausy<br />
idn hI ho geI jdoNik lfeIP<br />
suport Auqy rwiKaf igaf Pirafl<br />
agly idn mOq <strong>dy</strong> mUMh jf ipaf.<br />
sfiekf aKqr jylH ivc hY<br />
aqy Aus Aupr kql <strong>df</strong> mukwdmf<br />
clfey jfx dI sMBfvnf hY.<br />
sfiekf <strong>dy</strong> iek irsLqy<strong>df</strong>r vsIm<br />
Aul hwk ny dwisaf ik sfiekf<br />
ipCly kuJ hPiqaF qoN inrfsLf <strong>dy</strong><br />
aflm ivc sI. Auh iksy mfnisk<br />
ibmfrI <strong>df</strong> isLkfr jfpdI hY. ies<br />
Gtnf Auqy pRqIkRm jfhr<br />
kridaF nYsLnl aftIjLm<br />
aYsosIeysLn, nfrQ tYkss dI<br />
pRDfn nglf mUsf ny afiKaf ik<br />
ies drdnfk sfky <strong>df</strong> pqf lwgx<br />
‘qy myrf idl qF ijvyN bs zuwb hI<br />
igaf sI. Aus ikhf, lok ieh nhIN smJ<strong>dy</strong> ik<br />
aftIjLm iek ielfjXog ibmfrI hY. afs dI ikrn<br />
muwkI nhIN. AuNj mUsf ny ikhf ik duwK dI gwl hY ik<br />
aijhy bwicaF <strong>dy</strong> mF-ipE aksr iekwly rih jF<strong>dy</strong><br />
hn aqy AunHF nUM BfeIcfry dI bhuqI mdd nhIN imldI.<br />
mUsf ny ieh vI ikhf ik myrf iKafl hY ik iksy ny vI<br />
ies aOrq dI musLikl nUM smiJaf nhIN aqy mYN smJdI<br />
sfiekf aKqr<br />
pfl isMG smyq pMj bwbr igRÌqfr,hiQafr PVy<br />
aMimRqsr :<strong>pMjfb</strong> pulIs <strong>dy</strong> ÉuÌIaf ivMg styt<br />
spYÈl EpryÈn sYl (aYs[aYs[E[) ny bIqI 28 julfeI<br />
nUM ieQy KfVkU jQybMdI bwbr Kflsf nfl sbMDq pMj<br />
ivakqIafˆ nUM igRÌqfr kIqf hY, ijnHfˆ ivc Prfˆs vfsI<br />
pfl isMG vI Èfml hY. ienHfˆ koloˆ pulIs ny do ey[ky[ 47<br />
rfeIPlfˆ, pMj mYgËIn aqy 420 rOˆd brfmd kIqy hn.<br />
ienHfˆ ivc 200 rOˆd (afrmz iprisMg kfrtirË) bult<br />
prUP vfhnfˆ nUM nuksfn phuMcfAux vfly hn.<br />
ieQy sw<strong>dy</strong> pwqrkfr sMmyln dOrfn kfAUˆtr<br />
ieMtYlIjYˆs ivMg <strong>dy</strong> aYs[pI[ mndIp isMG ny jfxkfrI<br />
idwqI ik kfbU kIqy gey ivakqIafˆ dI ÈnfKq pfl<br />
isMG vfsI ipMz ZMzovfl (Èfhkot), kulvMq isMG<br />
vfsI vrpfl, gurmuK isMG vfsI pMzorI mihmf,<br />
jgqfr isMG vfsI ipMz Qobf aqy drÈn isMG ZfzI<br />
vfsI ipMz DfrIvfl iËlHf jlMDr Èfml hn. ienHfˆ<br />
iKlfÌ ieQy aslf aYkt aqy ÊYr-kfnUMnI gqIivDIafˆ<br />
qihq prcf drj kIqf igaf hY. ienHfˆ ivcoˆ pfl<br />
isMG Prfˆs rihM<strong>df</strong> hY.<br />
AunHfˆ dwisaf ik ieh kfbU kIqy gey sfry ivakqI<br />
15 jUn nUM igRÌqfr kIqy gey suK<strong>dy</strong>v isMG AurÌ<br />
icVf kys nfl sbMDq hn, ijsny ieQy srkt hfAUs<br />
nyVy iek mfrUqI kfr ivc ivsPotk p<strong>df</strong>rQ<br />
afr[zI[aYks[ rwiKaf sI. ies koloˆ kIqI geI<br />
puwCigwC <strong>dy</strong> afDfr ‘qy hI pulIs nUM ieh jfxkfrI<br />
imlI sI ik pfiksqfn qoˆ hiQafrfˆ dI iek vwzI Kyp<br />
ieQy puwjI hY, ijs<strong>df</strong> kuJ ihwsf pulIs ny brfmd kr<br />
KfVkU Blvfn inaFiek<br />
ihrfsq <strong>`c</strong><br />
nfBf:nfBf gYs plFt aqy hlvfrf hvfeI awzy<br />
‘qy bMb iPt krn <strong>dy</strong> kys ivc muljLm KfVkU pRgt<br />
isG Blvfn nUM bIqI 30 julfeI nUM Qfxf sdr <strong>puils</strong><br />
vloN jwj mnijMdr isMG dI a<strong>df</strong>lq ivc pysL kIqf<br />
igaf. ijQoN Aus nUM 11 agsq qwk inaFiek ihrfsq<br />
‘qy jylH Byj idwqf igaf hY. ies qoN pihlF Auh hux<br />
qwk <strong>puils</strong> irmFz `qy sI.<br />
<strong>puils</strong> sUqrF muqfbk <strong>puils</strong> irmFz dOrfn ies<br />
kys <strong>dy</strong> muwK muljLm bKsLIsL isMG AurP bfbf ny<br />
afpxy sfQI aiqvfdI pRgt isMG Blvfn nUM pfiksqfn<br />
qy <strong>mlysLIaf</strong> smyq hor vI <strong>dy</strong>sLF <strong>df</strong> dOrf krvfieaf,<br />
ijwQy Aus ny hiQafr clfAux qy bMb bxfAux dI isKlfeI<br />
pRfpq kIqI. Aus ny pSjfb ivc vwK-vwK GtnfvF nUM<br />
aMjLfm <strong>dy</strong>x ivc aihm BUimkf inBfeI hY.<br />
ilaf hY aqy kuJ ihwsf ajy vI vwK-vwK ivakqIafˆ<br />
kol hY. iesy sUcnf <strong>dy</strong> afDfr ‘qy kfrvfeI kridafˆ<br />
pulIs <strong>dy</strong> ies ivMg vloˆ jfˆc kIqI jf rhI sI. ies<br />
jfˆc dOrfn pulIs ny 25 julfeI nUM gurmuK isMG aqy<br />
kulvMq isMG nfˆ <strong>dy</strong> ivakqIafˆ nUM blYro kfr sihq<br />
kfbU kIqf sI, ijs ivcoˆ 2 ey[ky[ 47 rfeIPlfˆ brfmd<br />
hoeIafˆ sn. AunHfˆ koloˆ kIqI geI puwC-pVqfl mgroˆ<br />
drÈn isMG ZfzI aqy jgqfr isMG nUM kfbU kIqf<br />
igaf aqy hux pfl isMG nUM kfbU kIqf igaf hY. AunHfˆ<br />
dwisaf ik ies sfry mfmly ivc muK sfijÈ-GfVy<br />
vjoˆ akfl PYzryÈn <strong>df</strong> muKI nrfiex isMG cOVf Èfml<br />
hY. ies dI igRÌqfrI leI pulIs vloˆ sUcnf <strong>dy</strong>x vfly<br />
nUM pMj lwK rupey <strong>df</strong> ienfm <strong>dy</strong>x <strong>df</strong> aYlfn kIqf igaf<br />
hY. ies <strong>dy</strong> iKlfÌ pihlfˆ vI drjn qoˆ vDyry kys<br />
drj hn, ijnHfˆ ivcoˆ iek buVYl jylH ivcoˆ jgqfr<br />
isMG qfrf, hvfrf aqy prmjIq isMG iBAUrf nUM<br />
BjfAux <strong>df</strong> mfmlf Èfml hY. ies kys ivc ieh Kud<br />
vI jylH ivc rih cuwkf hY aqy ieh mfmlf a<strong>df</strong>lq <strong>dy</strong><br />
ivcfr aDIn hY.<br />
AunHfˆ dwisaf ik pfl isMG aqy nrfiex isMG<br />
dI 2007 qoˆ afps ivc jfx-pCfx hY. pfl isMG<br />
ies vyly Prfˆs <strong>df</strong> nfgirk hY aqy AusnUM KfVkU<br />
jQybMdI ivc nvIˆ BrqI <strong>df</strong> kMm sOˆipaf hoieaf sI.<br />
Prfˆs ivc rihx smyˆ Auh iqMn vfr 1989, 1998<br />
aqy 2002 ivc pfiksqfn vI ho ky afieaf hY. Auh<br />
iswK ÈrDflUafˆ <strong>dy</strong> jQy ivc Èfml ho ky pfiksqfn<br />
igaf sI. AunHfˆ doÈ lfieaf ik nrYx isMG aqy pfl<br />
isMG dovyˆ <strong>pMjfb</strong> ivc KfVkUvfd nUM surjIq krn leI<br />
Xqn kr rhy hn. AunHfˆ ieh vI dwisaf ik pfl isMG<br />
<strong>df</strong> koeI KfVkU ipCokV nhIˆ hY. hiQafrfˆ dI ieh Kyp<br />
nrfiex isMG vloˆ pfiksqfn qoˆ mMgvfeI geI sI<br />
aqy Aus vloˆ hI afr[zI[aYks[ qy hor hiQafr<br />
suK<strong>dy</strong>v isMG icVf nUM idwqy gey sn. kulvMq isMG ny<br />
jfxkfrI idwqI hY ik pfl isMG 2009 ivc rfjsQfn<br />
siQq icqOVgVH igaf sI qfˆ jo AuQoˆ ivsPotk p<strong>df</strong>rQ<br />
pRfpq kIqf jf sky.<br />
kilMtn dI bytI cylsIaf <strong>df</strong> mfrk nfl ivafh<br />
vfiÈMgtn:amrIkf <strong>dy</strong> sfbkf rfÈtrpqI ibwl kilMtn qy iv<strong>dy</strong>È mMqrI ihlyrI kilMtn dI ieklOqI<br />
bytI cylsIaf afpxy dosq mfrk myjivMskI nfl ivafh bMDn ‘c bwJ geI hY.<br />
inAU Xfrk ‘c hzsn ndI <strong>dy</strong> nyVy ieqhfisk Bvn ‘c cylsIaf <strong>df</strong> ivafh hoieaf. ibwl kilMtn qy<br />
ihlyrI kilMtn ny jfrI ibafn ‘c ikhf ik cylsIaf qy mfrk nUM Èfn<strong>df</strong>r smfroh ‘c mihmfnF qy imwqrF dI<br />
mOjUdgI ‘c ivafh<br />
bMDn ‘c bwJ gey hn.<br />
iËkrXog hY ik keI<br />
idnF qoN gupq qOr ‘qy<br />
cwl rhIaF iqafrIaF<br />
dOrfn inAU Xfrk qoN do<br />
GMty dI dUrI ‘qy siQq<br />
rfeInbyk nF <strong>dy</strong> Coty ipMz<br />
‘c cylsIaf qy mfrk<br />
<strong>df</strong> ivafh smfroh<br />
smfpq hoieaf. ies<br />
ivafh ‘c qkrIbn<br />
400 mihmfnF ny<br />
ÈmUlIaq kIqI. ies<br />
smfroh ‘qy 30 qoN 50<br />
lwK zflr Krc hox <strong>df</strong><br />
anumfn hY. irportF anusfr mihmfnF dI sUcI ‘c BfrqI mUl <strong>dy</strong> amrIkI hotl vpfrI sMq Cqvfl, sfbkf<br />
iv<strong>dy</strong>È mMqrI mYziln albRfeIt, aiBnyqf tyz zyNsn qy mYrI stInbgrn, iÌlm inrmfqf stIvn ibMg qy<br />
ÌYÈn izËfeInr vyrf bYNg Èfml sn.<br />
hF ik jo Aus ny kIqf Auh mfP kr <strong>dy</strong>x Xog hY.<br />
aftIjLm iek qrHF dI idmfgI ibmfrI hY ijs ivc<br />
bwcy TIk qrHF bol nhIN sk<strong>dy</strong>, hklf ky bol<strong>dy</strong> hn<br />
aqy AunHF <strong>df</strong> idmfgI pwDr vI bhuqf Aucf nhIN huM<strong>df</strong>.<br />
pRfpq aMkiVaF anusfr ies smyN iek hjLfr ipCy<br />
do qoN iqMn bwcy ies rog <strong>df</strong> isLkfr hn. bhuqy<br />
mfmilaF ivc vkq nfl bwcy kfPI hwd qwk TIk ho<br />
jF<strong>dy</strong> hn pr ies rog <strong>df</strong> koeI pwkf ielfj nhIN hY.<br />
sfiekf aKqr <strong>df</strong> pqI kMipAUtr tYknIsLIan<br />
hY jdoNik sfiekf GrylU suafxI. pRfpq vyrivaF<br />
anusfr jdoN sfiekf ny 911 nUM kfl kIqI qF Aus<br />
ikhf, ‘mYN afpxy dovyN bwcy mfr idwqy hn. mYN dovyN<br />
bwcy mfr idwqy hn.’ sLurU ivc aprytr Aus dI mfVI<br />
aMgryjLI kfrn Aus dI gwl nf smJI aqy Aus iPr<br />
puwiCaf ik qUM kI kih rhI hYN aqy Aus duhrfieaf,<br />
‘mYN afpxy dovyN bwcy mfr idwqy hn. Auh Kqm ho gey<br />
hn.’ aprytr ny pwuiCaf qUM afpxy bwcy mfr idwqy.<br />
Aus <strong>df</strong> jvfb sI, ‘hF hF mYN afpxy dovyN bwcy mfr<br />
idwqy.’ ieh pwuCy jfx Auqy ik Aus ny bwicaF nUM<br />
mfiraf ikvyN? Aus ikhf, ‘pihlF mYN AunHF <strong>dy</strong> mUMh<br />
ivc bfQrUm klInr pfieaf pr Auh pIN<strong>dy</strong> nhIN<br />
sn, iPr mYN AunHF <strong>df</strong> iek qfr nfl gl Guwt idqf.<br />
hux Auh dovyN bYz Auqy pey hn, AunHF <strong>df</strong> rMg nIlf pY<br />
cuwkf hY, AunHF <strong>df</strong> sfh bMd hY, AunHF <strong>dy</strong> idl nhIN<br />
DVk rhy.’ ieh puwCy jfx `qy ik Aus ny AunHF nUM<br />
ikAuN mfiraf? qF Aus ikhf ik ieh bwcy afm bwcy<br />
nhIN sn. AunHF nUM aftIjLm dI ibmfrI sI. mYN awk<br />
geI sF. mYN nhIN cfhuMdI myry bwcy hkly hox. mYN<br />
AunHF nUM Kqm kr idwqf.<br />
bIbI jsvMq kOr <strong>df</strong> <strong>dy</strong>hfˆq<br />
cMzIgVH: mrhUm muwK mMqrI byaMq isMG<br />
dI pqnI bIbI jsvMq kOr nUM bIqI 2 agsq nUM<br />
svyry ipaf idl <strong>df</strong> dOrf<br />
jfnlyvf sfbq hoieaf.<br />
Auh 86 sflfˆ <strong>dy</strong> sn. sRI<br />
byaMq isMG KfVkUafˆ hwQoˆ<br />
iesy hI mhIny 31 agsq<br />
1995 nUM mfry gey sn.<br />
<strong>pMjfb</strong> srkfr ny AunHfˆ<br />
nUM jIvn Br leI kYbint<br />
mMqrI <strong>dy</strong> brfbr dIafˆ<br />
shUlqfˆ idwqIafˆ hoeIafˆ sn. AunHfˆ <strong>df</strong> kfˆgrs<br />
pfrtI aqy <strong>pMjfb</strong> <strong>dy</strong> lokfˆ dIafˆ nËrfˆ ivc bVf<br />
siqkfr sI. AunHfˆ ny luiDafxf ivc lok sBf<br />
AumIdvfr vjoˆ cox vI lVI sI. AunHfˆ <strong>dy</strong> pirvfr<br />
ivc ies vyly sRI qyj pRkfÈ isMG ivDfn sBf <strong>dy</strong><br />
mYˆbr hn. AunHfˆ dI bytI gurkMvl kOr mMqrI mMzl<br />
<strong>dy</strong> mYˆbr rhy hn. AunHfˆ <strong>dy</strong> poqry rvnIq isMG ibwtU<br />
lok sBf <strong>dy</strong> mYˆbr aqy XUQ kfˆgrs <strong>dy</strong> pRDfn hn.<br />
AunHfˆ <strong>dy</strong> poqry gurkIrq isMG ny vI rfjsI Kyqr<br />
‘c afpxf nfˆ bxfieaf hY. bIbI jsvMq kOr <strong>dy</strong><br />
akfl clfxy ‘qy <strong>pMjfb</strong> ivDfn sBf <strong>dy</strong> spIkr<br />
sRI inrml isMG kfhloˆ, muwK mMqrI pRkfÈ isMG<br />
bfdl, izptI muwK mMqrI suKbIr isMG bfdl afid<br />
ny zUMGy duwK <strong>df</strong> pRgtfvf kIqf hY.<br />
<strong>dy</strong>sLBgq kpUr isMG nhIN rhy<br />
kUMm klfˆ: aËfd ihMd POj <strong>dy</strong> ispfhI rhy<br />
aËfdI GulftIey kpUr isMG ipRQIpur (90) <strong>df</strong> bIqI<br />
29 julfeI nUM <strong>dy</strong>hfˆq ho igaf.<br />
kpUr isMG ny nyqf jI<br />
suBfÈ cMdr bos vloˆ bxfeI<br />
geI pihlI afËfd ihMd POj<br />
ivc BrqI ho ky aMgryËfˆ<br />
iKlfÌ lVfeI lVI. <strong>dy</strong>È dI<br />
aËfdI qoˆ bfad Bfrqpfiksqfn<br />
dI vMz AuprMq<br />
Auh mfCIvfVf nyVy ipMz<br />
ipRQIpur <strong>`c</strong> KyqIbfVI rfhIˆ<br />
affpxy pirvfr <strong>df</strong> pflx<br />
poÈx kr rhy sn. 90 sfl qoˆ vD Aumr hox <strong>dy</strong><br />
bfvjUd kpUr isMG ishq pwKoˆ iblkul TIk rhy<br />
aqy acfnk idl <strong>df</strong> dOrf pYx ‘qy AunHfˆ <strong>df</strong> <strong>dy</strong>hfˆq ho<br />
igaf. kpUr isMG <strong>dy</strong> iqMn puwqrfˆ ivcoˆ iek dI mOq<br />
ho cuwkI hY qy do amrIkf ivKy pwky rihM<strong>dy</strong> hn.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (5)<br />
Èfrjfh dI a<strong>df</strong>lq ny 3 <strong>pMjfb</strong>Iafˆ dI jfn bÉÈI<br />
cMzIgVH : Èfrjfh dI iek a<strong>df</strong>lq<br />
ny bIqy 1 agsq nUM afpxy iek aihm<br />
PYsly ivc kql <strong>dy</strong> doÈ ivc iqMn <strong>pMjfb</strong>I<br />
nOjvfnfˆ dI jfn bKÈ idwqI hY. pRdIp<br />
kumfr, kÈmIrI lfl qy qrlocn isMG<br />
Aupr 2008 ivc afpxy iek sfQI<br />
ibkrmjIq isMG <strong>df</strong> kql krn <strong>df</strong> doÈ<br />
sI. sQfnk kfnUMn ivc jfn <strong>dy</strong> bdly jfn<br />
lYx dI ivvsQf hox kfrn iqMn leI PfˆsI<br />
dI sËf qYa sI, pr ienHfˆ nOjvfnfˆ qy pIVq<br />
<strong>dy</strong> pirvfrfˆ ivcfly smJOqf hox kfrn<br />
ÈrIaf a<strong>df</strong>lq ny iqMnfˆ dI iËMdgI bÉÈ<br />
idwqI. ies <strong>dy</strong> bfvjUd ieh nOjvfn hfly<br />
brI nhIˆ hoxgy, ikAuˆik ienHfˆ iÉlfÌ kuJ<br />
hor mfVy moty jurm <strong>dy</strong> mfmly hn. hux<br />
23 agsq nUM a<strong>df</strong>lq vloˆ ienHfˆ nOjvfnfˆ<br />
iÉlfÌ mfVy-moty jurmfˆ <strong>dy</strong> mfmilafˆ dI<br />
suxvfeI kIqI jfvygI qy PYslf suxfieaf<br />
cMzIgVH :Bfrq srkfr vloˆ nyVly<br />
BivwK ivc <strong>dy</strong>È <strong>dy</strong> 30 pfsport dPqrfˆ <strong>dy</strong><br />
brfbr pfsport syvf kyˆdr (pI[aYs[ky[)<br />
KolHx <strong>dy</strong> pRfjYkt nUM aMiqm rUp <strong>dy</strong> idwqf<br />
igaf hY. iv<strong>dy</strong>È ivBfg vloˆ ienHfˆ nvyˆ KolHy<br />
jf rhy pI[aYs[ky[ leI ijwQy 320<br />
pfsport grfˆitMg aPsrfˆ (pI[jI[E[)<br />
dIafˆ nvIafˆ asfmIafˆ Brn <strong>df</strong> aihm<br />
PYslf ilaf hY, AuQy suprzYˆtfˆ dIafˆ vI<br />
107 nvIafˆ asfmIafˆ mnËUr kIqIafˆ hn.<br />
ivBfgI qrwkI kmytI (zI[pI[sI[) dI<br />
mIitMg krky <strong>dy</strong>È Br <strong>dy</strong> pfsport dPqrfˆ<br />
<strong>dy</strong> mulfËmfˆ dIafˆ pRmoÈnfˆ krn <strong>df</strong> PYslf<br />
vI lY ilaf hY.<br />
Xfd rhy ik iv<strong>dy</strong>È ivBfg vloˆ<br />
pfsport Pfrm hfsl krn afid <strong>df</strong><br />
kfrj tftf kMsltYˆsI srivisË<br />
(tI[sI[aYs[) nUM Tyky ‘qy sOˆipaf sI, ijs<br />
qihq tI[sI[aYs[ vloˆ <strong>dy</strong>È Br <strong>dy</strong> muwK<br />
Èihrfˆ ivc pI[aYs[ky[ KolHy jfxy hn pr<br />
qurkI srhwd qy golI<br />
nfl nOjvfn dI mOq<br />
BulwQ:ieQoN nyVly ipSz rfeypur pIr<br />
bKsL <strong>dy</strong> vfsI 23 sflf nOjvfn dI XUnfn<br />
jF<strong>dy</strong> smyN qurkI srhwd ‘qy POj dIaF<br />
golIaF lwgx nfl mOq ho geI. imlI<br />
jfxkfrI anusfr ipSz rfeypur pIr bKsL<br />
vflf invfsI suKivMdr isMG puwqr sv:<br />
amrIk isMG nUM Aus dI bjLurg mfqf<br />
jsvIr kOr ny afpxI jLmIn-jfie<strong>df</strong>d vyc<br />
ky afpxy lVky nUM XUnfn Byjx vfsqy ipSz<br />
<strong>dy</strong> trYvl eyjMtF nUM 6 lwK 50 hjLfr rupey<br />
idqy. kiQq eyjMtF ny suKivMdr isMG qy<br />
Aus<strong>dy</strong> hornF kuJ sfQIaF dI aMimRqsr qoN<br />
qurkI dI Plfiet krvf idwqI, AuQy mOjUd<br />
eyjMtF <strong>dy</strong> afdmIaF ny tYksI rfhIN XUnfnqurkI<br />
dI srhwd pfr krvfAuxf cfihaf,<br />
pr srhwd ‘qy qfienfq POj ny golI clf<br />
idwqI. ijs nfl suKivMdr isMG dI mOky<br />
‘qy mOq ho geI qy Aus <strong>dy</strong> nfl Byjy kuJ<br />
hor nOjvfnF nUM igRPLqfr krky qurkI dI<br />
jylH ivc bMd kr idwqf, ijnHF <strong>dy</strong> jLrIey<br />
suKivMdr isMG dI mOq bfry pqf cwilaf.<br />
dubeI dI a<strong>df</strong>lq vloN pMj<br />
jixaF dI jLmfnq<br />
jfvygf. ienHfˆ <strong>dy</strong> 2008 qoˆ jylH ‘c hox<br />
kfrn ieh Aus idn dI suxvfeI dOrfn<br />
brI ho sk<strong>dy</strong> hn. aijhf nf hox ‘qy<br />
aglIafˆ kuJ hor suxvfeIafˆ dOrfn<br />
pRdIp, kÈmIrI qy qrlocn KuwlHI hvf ‘c<br />
sfh lY skxgy.<br />
ienHfˆ dI jfn dI slfmqI ivc dubeI<br />
<strong>dy</strong> AuGy vpfrI qy dubeI <strong>pMjfb</strong>I susfietI<br />
<strong>dy</strong> pRDfn aYs[pI[ isMG Ebrfey ny aihm<br />
BUimkf inBfeI hY. vrnxXog hY ik Èrfb<br />
<strong>dy</strong> nfjfieË kfrobfr ivc pYsy <strong>dy</strong> lYx-<strong>dy</strong>x<br />
‘qy pRdIp, kÈmIrI qy qrlocn ny<br />
gur<strong>df</strong>spur <strong>dy</strong> idaflbfg vfsI 22 sflf<br />
ibkrmjIq isMG <strong>df</strong> kql kr idwqf sI.<br />
sRI Ebrfey ny tYlIPon rfhIˆ dwisaf, “iqMnfˆ<br />
<strong>dy</strong> pirvfrfˆ dI rfq dI nINd qy idn <strong>df</strong> cYn<br />
Auz igaf sI. AunHfˆ <strong>dy</strong> isr ‘qy kriËafˆ<br />
dI pMz kfPI BfrI hY qy afmdn QoVHI. Auh<br />
qfˆ isrP afp ijAuN<strong>dy</strong> rihx leI sMGrÈ<br />
kr rhy hn. AuDr imRqk <strong>dy</strong> pirvfr dI<br />
hflfq vI bhuq vDIaf nhIN, ijs krky<br />
pYsy <strong>dy</strong> ky jfn bKÈvfAux dI gwl swc qoˆ<br />
prHy sI, pr afpsI smJOqf hI ieko-iek<br />
rfh sI.<br />
ies dOrfn iek hor mfmly ivc dubeI<br />
dI iek a<strong>df</strong>lq ny kql <strong>dy</strong> iek mukwdmy<br />
ivc iek <strong>pMjfb</strong>I nOjvfn nUM brI kr idwqf<br />
jdoˆik pMj horfˆ nUM Ëmfnq Auqy irhfa<br />
kr idwqf. ieh sfry iek <strong>pMjfb</strong>I nOjvfn<br />
aÈok kumfr puwqr kysr <strong>df</strong>s, kpUrQlf<br />
<strong>dy</strong> kql <strong>dy</strong> doÈ hyT bIqy iek sfl qoˆ jylH<br />
ivc bMd sn. ies kys ivc brI hoey<br />
pfsport syvf kyˆdr KolHx nUM aMiqm rUp<br />
sYks sLosLx <strong>dy</strong> dosL qoN<br />
mukq hoey al gor<br />
inAUXfrk: sfbkf amrIkIy Aup<br />
rfsLtrpqI al gor nUM iek msfj<br />
QYryipst <strong>df</strong> sYks sLosLx krn <strong>dy</strong> dosL qoN<br />
mukq kr idwqf igaf hY. gor ‘qy dosL sI<br />
ik AunHF 2006 ivc portlYNz <strong>dy</strong> iek hotl<br />
<strong>dy</strong> kmry ivc iek msfj QYryipst <strong>df</strong><br />
kiQq qOr ‘qy sYks sosLx kIqf sI. iek<br />
mhIny qwk jFc qoN bfad mltnomf kfAUNtI<br />
<strong>dy</strong> ijLlHf atfrnI mfeIkl sLrMk ny ikhf<br />
ik AunHF ‘qy dosL <strong>df</strong> koeI afDfr nhIN hY.<br />
pfsport dPqrfˆ <strong>dy</strong> aiDkfrIafˆ qy<br />
mulfËmfˆ <strong>dy</strong> sMGrÈ kfrn ieh pRfjYkt<br />
nypry nhIˆ cVH irhf. cMzIgVH KoilHaf jfx<br />
vflf pI[aYs[ky[ Cy mhIinafˆ qoˆ awD<br />
ivcfly atikaf ipaf hY.<br />
iv<strong>dy</strong>È ivBfg ny nyV BivwK ivc <strong>dy</strong>È<br />
<strong>dy</strong> pRmuwK Èihrfˆ ivc pI[aYs[ky[ KolHx <strong>df</strong><br />
mn bxfieaf hY. ies pRfjYkt ivc aiVwkf<br />
bx rhIafˆ afl ieMzIaf pfsport<br />
ieMplfeIË aYsosIeyÈn aqy afl ieMzIaf<br />
pfsport afPIsrË aYsosIeyÈn nUM Èfˆq<br />
krn leI Bfrq srkfr ny ivÈyÈ pYkyj<br />
iqafr kIqf hY. iv<strong>dy</strong>È ivBfg ivc Auc<br />
pwDr ‘qy hoey PYsly nUM cIP pfsport<br />
aPsr (juafieMt skwqr) idwlI vloˆ 31<br />
julfeI nUM aMiqm rUp <strong>dy</strong> ky ies pYkyj nUM<br />
lfgU krn dI pRikiraf ÈurU kr idwqI hY.<br />
ies qihq <strong>dy</strong>È Br ivc KolHy jfx vfly<br />
pI[aYs[ky[ ivc qfienfq krn leI 320<br />
pfsport grfˆitMg aPsrfˆ dI inXukqI<br />
krn <strong>df</strong> PYslf kIqf hY. ies nfl<br />
pfsport dPqr <strong>dy</strong> mOjU<strong>df</strong> mulfËmfˆ dIafˆ<br />
iek vfiZEˆ qrwkIafˆ hox dIafˆ sMBfvnfvfˆ<br />
bx geIafˆ hn.<br />
iv<strong>dy</strong>È ivBfg ny ies pYkyj <strong>dy</strong> nfl<br />
ieh vI sfP kr idwqf hY ik jy mulfËm qy<br />
aiDkfrI pI[aYs[ky[ KolHx ivc afpxy<br />
sMGrÈ rfhIˆ aiVwkf bxy rhy qfˆ ieh pYkyj<br />
rwd kIqf jf sk<strong>df</strong> hY. iv<strong>dy</strong>È ivBfg <strong>df</strong>avf<br />
kr irhf hY ik ieh pI[aYs[ky[ KuwlHx<br />
nfl qqkfl pfsport Ausy idn aqy nfnqqkfl<br />
pfsport pulIs vYrIiPkyÈn hox<br />
qoˆ iqMn idnfˆ bfad jfrI kIqy jfxgy.<br />
jlMDr: <strong>dy</strong>sL Bgq Xfdgfr kmytI<br />
ny pRDfn mMqrI s[ mnmohn isMG nUM iek<br />
pwqr ilK ky mMg kIqI hY ik <strong>dy</strong>sL dI ajLfdI<br />
<strong>dy</strong> sMgrfm ivc lf-imsfl kurbfnIaF<br />
krn vflI gLdr pfrtI <strong>dy</strong> amrIkf <strong>dy</strong><br />
sLihr sfnPrFissko ivc siQq hYzkuaftr<br />
‘XugFqr afsLrm’ nUM afm jnqf<br />
<strong>dy</strong> vyKx leI lgfqfr KoilHaf jfvy. ies<br />
sbMDI jlMDr qoN pfrlImYNt mYNbr sRI<br />
mihMdr isMG ky[pI[ nfl <strong>dy</strong>sL Bgq<br />
Xfdgfr kmytI <strong>dy</strong> jnrl skwqr kfmryz<br />
nOinhfl isMG, KjLfncI sRI rGbIr isMG<br />
CInf, trwstI kfmryz rfjysLvr isMG,<br />
kfmryz mMgq rfm pfslf, kfmryz<br />
gurmIq ny mulfkfq krky mMg kIqI ik<br />
Auh Aukq mfmlf pfrlImYNt ivc AuTfAux<br />
aqy ies sbMDI pRDfn mMqrI nfl vI<br />
nOjvfn jiqMdr puwqr mdn lfl smyq<br />
13 <strong>pMjfb</strong>I, do pfiksqfnI qy iek<br />
bMglf<strong>dy</strong>ÈI Psy hoey hn.<br />
a<strong>df</strong>lq ny ies mfmly ivc ijnHfˆ pMj<br />
nOjvfnfˆ nUM Ëmfnq Auqy irhfa kIqf hY,<br />
AunHfˆ ivc crnjIq isMG puwqr surjIq<br />
rfm, hrpfl isMG, amrjIq puwqr pUrn<br />
cMd, lKivMdr isMG puwqr guridafl isMG<br />
aqy bUtf isMG puwqr dOlq rfm Èfml<br />
hn. ies mfmly ivc hfly vI jylH ivc<br />
bMd <strong>pMjfb</strong>Iafˆ ivc suK<strong>dy</strong>v pfl isMG puwqr<br />
suirMdr pfl isMG, hnI puwqr hrjfp<br />
isMG, sunIl msIh puwqr jymË msIh,<br />
ivjY kumfr puwqr ajIq kumfr, BuipMdr<br />
isMG puwqr sUbf isMG, rfm jI puwqr<br />
qrsym lfl aqy mwKx lfl puwqr srUp<br />
isMG Èfml hn.<br />
iesy dOrfn ey[afeI[aYs[aYs[ aYP[<br />
<strong>dy</strong> pRDfn krnYl isMG pIr muhMmd ny<br />
<strong>df</strong>avf kIqf hY ik imRqk aÈok kumfr dI<br />
mfqf afigafvqI ny a<strong>df</strong>lq ivc iek<br />
hlÌnfmf <strong>df</strong>ier krky sfry mulËmfˆ nUM<br />
afm muafÌI <strong>dy</strong>x dI mMg kIqI hY. AunHfˆ<br />
dwisaf, “ies hlÌnfmy dI hfly jfˆc cl<br />
rhI hY aqy AumId hY ik sfrIafˆ<br />
kfrvfeIafˆ pUrIafˆ ho jfx ipwCoˆ ies kys<br />
ivc mukwdmy <strong>df</strong> sfhmxf kr rhy bfkIaF<br />
nUM vI afm muafÌI iml jfvygI.”<br />
XugFqr afsLrm nUM KolHx dI mMg<br />
sMprk krky loVINdI kfrvfeI krvfAux.<br />
sRI mihMdr isMG ky[pI[ ny afp <strong>dy</strong>sL<br />
Bgq Xfdgfr hfl af ky kmytI vloN pRDfn<br />
mMqrI nUM ilKy pwqr dI kfpI lY ky XkIn<br />
duafieaf ik Auh pfrlImYNt <strong>dy</strong> iesy<br />
iejlfs ivc ieh mfmlf AuTfAuxgy aqy<br />
pRDfn mMqrI nfl vI mulfkfq krky ies<br />
sbMDI loVINdI kfrvfeI krvfAuxgy.<br />
pYRs nUM ieh jfxkfrI idM<strong>dy</strong> hoey<br />
kfmryz nOinhfl isMG ny dwisaf ik <strong>dy</strong>sL<br />
dI ajLfdI qoN bfad XugFqr afsLrm Aus<br />
vyly dI gLdr pfrtI dI kmytI ny ies<br />
afs nfl ihMdusqfn dI srkfr <strong>dy</strong> hvfly<br />
kIqf sI qy nfl 10,000 zflr <strong>df</strong> PMz vI<br />
idwqf sI ik srkfr vloN ies hYz<br />
kuafrtr nUM iek klcrl sYNtr vjoN<br />
sMBfilaf jfvygf.<br />
Matrimonials<br />
Companionship Sought<br />
76 years old widower <strong>Punjab</strong>i<br />
healthy, handsome, retired doctor<br />
seeks companionship with a<br />
widow la<strong>dy</strong> with attraction at or<br />
near 70. Even paying guest<br />
accommodation is welcome. Call<br />
Sharma at 315-383-2008<br />
Handsome & educated Jatt Sikh<br />
match, preferably from California<br />
for Jatt Sikh beautiful girl, 24,<br />
5’4", MBA. Call at 408-794-5382.<br />
Send Bio-data with pictures to<br />
Jatt_Sikh2010@yahoo.com<br />
jwt iswK ivrk, 26, inAU Xfrk ivc<br />
afpxf ibjns kr<strong>dy</strong>, ipCoN ijLlf krnfl<br />
<strong>dy</strong> lVky leI grIn kfrz holzr jF<br />
ivjLtr vIjLy ‘qy afeI lVkI dI loV hY.<br />
jfq <strong>df</strong> koeI bMDn nhIN. sMprk<br />
kro:718-600-2325, 917-519-<br />
9453, sonu_virk48@yahoo.com<br />
jwt iswK, suMdr, aYm kfm, 22,<br />
5’5”, sLihrI qy pyNzU sMpqI dI mflk,<br />
lVkI leI amrIkf, kYnyzf jF ieMglYNz<br />
rihM<strong>dy</strong> jwt iswK lVky dI loV hY. sMprk<br />
kro: gurdevsidhu77@yahoo.com<br />
Wanted suitable boy US<br />
Citizen/Green Card/HIB Holder for<br />
jatt sikh girl 5'7", 27.5, M Tech.<br />
Comp. sci, pursuing Masters in<br />
Analytics, contact 704-930-1734<br />
sandhu3200@gmail.com<br />
To Advertise with us<br />
Call: 847-359-0746<br />
Fax:847-705-9388<br />
e-mial:<br />
punjabtimes1@sbcglobal.net<br />
Visit us on the web:<br />
punjabtimesusa.com
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (6)<br />
<strong>Punjab</strong> <strong>Times</strong><br />
Established in 2000<br />
11th Year in Publication<br />
Published every Saturday<br />
by A B Publication Inc.<br />
20451 N Plum Grove Rd.<br />
Palatine, IL 60074-2018<br />
Ph:847-359-0746<br />
Fax:847-705-9388<br />
Editor:<br />
Amolak Singh Jammu<br />
Astt. Editor:<br />
Jaspreet Kaur<br />
Kuljeet Singh<br />
Graphics:<br />
Mandeep Singh<br />
Our Columnists<br />
Ashok Bhaura<br />
Tarlochan Singh Dupalpur<br />
Baljit Basi<br />
Prof. Kulwant S. Romana<br />
California Bureau:<br />
Mandeep Mann<br />
661-889-1927<br />
Shiara Dhindsa<br />
Photographer<br />
661-703-6664<br />
New York<br />
Iqbal S. Jabowalia<br />
917-375-6395<br />
Circulation<br />
Harbhajan Singh<br />
917-856-5229<br />
Jalandhar Bureau:<br />
Jasvir Singh Sheeri<br />
181-325-1889<br />
181-279-1422<br />
Distributed in:<br />
California, Illinois, Indiana, Michigan,<br />
Wisconsin, Ohio, Iowa,<br />
Missisipi, Arkansas, Texas, Nevada,<br />
Virginia, Oregon, Arizona, Georgia,<br />
Florida, Massachusettes, Washington,<br />
Kansas, Minnesota, New York<br />
fwk fwk rwhIN rwhIN prcw prcw mMgvwaux mMgvwaux leI<br />
leI<br />
swlwnw swlwnw cMdw: cMdw: 80 80 80 fwlr,<br />
fwlr,<br />
pMj pMj swl swl leI: leI: 375 375 fwlr<br />
fwlr<br />
not: not: pMjwb pMjwb tweImz tweImz tweImz ivc ivc Cpy<br />
Cpy<br />
lyKW lyKW ivcly ivcly ivcwrW ivcwrW nwl nwl Adwrw<br />
Adwrw<br />
pMjwb pMjwb pMjwb tweImz tweImz dw dw sihmq sihmq hoxw<br />
hoxw<br />
jrUrI jrUrI nhIN nhIN hY[<br />
hY[<br />
pMjwb pMjwb tweImz tweImz ivc ivc Cpy<br />
Cpy<br />
ieSiqhwrW ieSiqhwrW ivc ivc kIqy kIqy gey gey gey dwAivAW<br />
dwAivAW<br />
dI dI jrUrI jrUrI nhIN nhIN ik ik Adwrw Adwrw pMjwb<br />
pMjwb<br />
tweImz tweImz qweId qweId krdw krdw krdw hovy[ hovy[<br />
hovy[<br />
Disclaimer<br />
The views expressed in the<br />
articles published in the columns<br />
of <strong>Punjab</strong> <strong>Times</strong> are that of<br />
their writers, and it is not<br />
implied that <strong>Punjab</strong> <strong>Times</strong><br />
endorses them.<br />
Sameway <strong>Punjab</strong> <strong>Times</strong><br />
does not necessarily endorses<br />
the claims made in the<br />
advertisements published in<br />
<strong>Punjab</strong> <strong>Times</strong>.<br />
All disputes subject to<br />
Chicago jurisdiction.<br />
ksLmIr vfdI iPr ihMsf dI pkV ‘c<br />
bd qoN bdqr huM<strong>dy</strong> jf rhy hn. ies mfmly<br />
nUM isafsI pwDr ‘qy nijwTx leI kyNdrI<br />
gRih mMqrI pI[ icdMbrm nUM ksLmIr<br />
aMdrlIaF sfrIaF iDrF nfl gwlbfq leI<br />
kyNdr vloN hrI JMzI idwqI geI hY.<br />
ijLkrXog hY ik pRDfn mMqrI zf[ mnmohn<br />
isMG aijhI pysLksL pihlF hI kr cuwky<br />
hn, pr ies <strong>dy</strong> koeI sfriQk iswty sfhmxy<br />
nhIN afey. ies qoN ielfvf kyNdr ny nOjvfnF<br />
nUM nOkrIaF muhweIaf krvfAux, afqm<br />
smrpx dI nIqI aqy muafvjLf <strong>dy</strong>x <strong>dy</strong><br />
AupfvF ‘qy vI aml <strong>df</strong> aYlfn kIqf hY.<br />
AuDr muwK mMqrI Aumr abduwlf ny lokF<br />
nUM amn brkrfr rwKx aqy ihMsf nUM sLih<br />
<strong>dy</strong>x vfilaF nUM ijwqx nf <strong>dy</strong>x <strong>df</strong> sMklp<br />
lYx dI apIl kIqI hY.<br />
ihMsf <strong>dy</strong> ies islisly dI sLurUafq<br />
surwiKaf jvfnF vloN kIqI geI golIbfrI<br />
nfl iek ivakqI dI mOq hox nfl hoeI<br />
mMnI jFdI hY. ieh islislf lMGI 11 jUn<br />
nUM sLurU hoieaf sI qy hux qwk 23 mOqF ho<br />
cuwkIaF hn. ijLkrXog hY ik lMGI 9 julfeI<br />
nUM musilm BfeIcfry <strong>dy</strong> iqAuhfr <strong>dy</strong> mw<strong>dy</strong>njLr<br />
sRIngr qy ksLmIr <strong>dy</strong> keI ihwisaF ivcoN<br />
kriPAU htfey jfx <strong>df</strong> Pfie<strong>df</strong> lYNidaF muV<br />
vwzI igxqI ‘c mujfhrfkfrI sVkF ‘qy Auqr<br />
afey sn. mujfhrfkfrIaF dI <strong>puils</strong> nfl<br />
hoeI JVp ipwCoN ielfky ivcoN htfieaf kriPAU<br />
muV lgf idwqf igaf sI.<br />
lMGI 30 julfeI qoN sLurU hoeI qfjLf<br />
ihMsf ipwCy vI mujfhrfkfrIaF dI pQrfE<br />
sfzy nfl dihÈqvfd iÉlfÌ lVfeI ivc<br />
sihXog <strong>dy</strong>vygI.”<br />
ies dOrfn mlyÈIafeI aiDkfrIaF<br />
ny ikhf ik Auh mlyÈIaf ivc kiQq qOr<br />
‘qy Cupy kuJ KfilsqfnI aiqvfdIaF nUM<br />
dbocx leI BfrqI aiDkfrIaF dI rsmI<br />
bynqI dI AuzIk kr rhy hn. <strong>mlysLIaf</strong><br />
<strong>puils</strong> <strong>dy</strong> ieMspYktr jnrl mUsf Éfn ny<br />
BfrqI aiDkfrIaF nfl sihXog krn <strong>df</strong><br />
Brosf idMidaF ikhf, “AunHF (<strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong>)<br />
nUM bfkfie<strong>df</strong> bynqI ByjxI cfhIdI hY qF<br />
ik kfnUMn muqfbk kfrvfeI kIqI jf sky.”<br />
sRI KtVf ny mIzIaf irportF ‘qy<br />
pRqIkrm pRgt kridaF ikhf ik<br />
mlyÈIaf srkfr ny keI KfilsqfnI<br />
bIbI nvdIp kOr (zf[)<br />
sRI sMnI DUV (imsLIgn)<br />
poR joigMdr isMG rm<strong>dy</strong>v<br />
s[ svrnjIq isMG iZloN<br />
s[ amolk isMG gfKl<br />
s[ hridafl isMG idEl<br />
zf[ guridafl isMG bsrfn<br />
hI mMinaf jf irhf hY. jQybMdI hurIaq<br />
(jI) vloN ‘mihsUmf clo’ mfrc <strong>df</strong> sw<strong>df</strong><br />
idwqf igaf sI, ijs ‘c lokF dIaF<br />
srgrmIaF ‘qy rok lgf idwqI geI sI<br />
pr mujfhrfkfrIaF vloN surwiKaf blF<br />
‘qy kIqy gey pQrfE <strong>dy</strong> jvfb ‘c hoeI<br />
golIbfrI ipwCoN do lok mfry gey. mIzIaf<br />
irportF anusfr AuWqrI ksLmIr <strong>dy</strong><br />
bfrfmUlf ijLlHy <strong>dy</strong> sopor ielfky <strong>dy</strong> ipSz<br />
arfmporf ‘c dupihr vyly BIV ‘qy<br />
surwiKaf blF dI kiQq golfbfrI ‘c sLOkq<br />
aihmd copn aqy muhMmd aihsfn gfneI<br />
dI mOq ho geI aqy 7 hor jLKmI ho gey.<br />
irportF anusfr sLuwkrvfr dI nmfjL ipwCoN<br />
lok sVkF ‘qy inkl afey aqy sopor vl<br />
vDx lwgy. AunHF nUM rokx ‘qy hoey pQrfE<br />
ipwCoN surwiKaf blF nUM golI clfAuxI peI<br />
ijs <strong>dy</strong> iswty vjoN ivgVI hflq nUM kfbU<br />
hyT rwKx leI pRsLfsn nUM anMqnfg,<br />
pulvfmf, sLopIaf, bfrfmUlf, sopor,<br />
kupvfVf, hMdvfVf aqy bFdIpur ‘c kriPAU<br />
lfAuxf ipaf.<br />
lMGy aYqvfr nUM hflfq hor ivgV<br />
gey jdoN ihMsk hjUm ny sRIngr <strong>dy</strong><br />
bfhrvfr KirAU Qfxy dI iemfrq nUM awg<br />
lgf idqI, ijs kfrn iemfrq <strong>dy</strong> mfl<br />
Kfny ivc peI ivsPotk smwgrI Pt geI.<br />
ies jLor<strong>df</strong>r Dmfky ivc 4 ivakqI mfry<br />
gey aqy 35 hor jLKmI ho gey. ies qrHF<br />
pFpor ivc mujLfhrfkfrIaF ny pYNQf cOk<br />
ivc bYrIkyz lf ky kOmI rfj mfrg-1 ey<br />
aiqvfdIaF dI AuQy mOjUdgI <strong>df</strong> iekbfl<br />
kIqf hY aqy ienHF <strong>dy</strong> Kfilsqfn ilbryÈn<br />
Pors nfl sbMD hox <strong>df</strong> Èwk hY. AunHF<br />
KuPIaf irportF <strong>dy</strong> afDfr ‘qy Kulfsf kIqf<br />
ik aiqvfdI hrimMdr isMG (45), dljIq<br />
isMG aqy hrpRIq isMG (dovyN vIhivaF<br />
‘c) mlyÈIaf ivc Cupy ho sk<strong>dy</strong> hn. ieh<br />
sfry jxy <strong>pMjfb</strong> <strong>dy</strong> vsnIk hn. cOQy ÈwkI<br />
bfry koeI vyrvy nhIN imly.<br />
ijLkrXog hY ik ies qoN pihlF bIqI<br />
29 julfeI nUM mlyÈIaf <strong>dy</strong> aiqvfd ivroDI<br />
ivÈyÈ dsqy bfry ivBfg <strong>dy</strong> zfierYktr<br />
kimÈnr muhMmd PUËI hfrUn ny ikhf sI,<br />
“mYN ies gwl dI puÈtI kr<strong>df</strong> hF ik iewQy<br />
ky[aYl[ aYP[ <strong>df</strong> koeI awzf nhIN.” AunHF<br />
<strong>pMjfb</strong> tfeImjL <strong>df</strong> afnryrI slfhkfr borz<br />
s[ blivMdr isMG sMDU<br />
s[ hrjIq isMG sfhI<br />
s[ jY<strong>dy</strong>v isMG BwTl<br />
s[ sLmsLyr isMG bopfrfey<br />
s[ jgdIsLr isMG klyr (imlvfkI)<br />
Auqy afvfjfeI bMd kr idwqI aqy iek<br />
qihsIl<strong>df</strong>r <strong>dy</strong> dPqr qy irhfiesL nUM awg<br />
lf idwqI.<br />
smiJaf jf irhf hY ik vfdI <strong>dy</strong> hflfq<br />
ies leI vD ivgVy, ikAuNik <strong>puils</strong> aqy<br />
surwiKaf blF dI kfrvfeI ‘c keI afm<br />
lok mfry gey. mujfhrfkfrIaF ny jfxbuwJ<br />
ky aijhIaF siQqIaF pY<strong>df</strong> kIqIaF ijs<br />
nfl sVkF ‘qy hor ijLaf<strong>df</strong> arfjkqf PYly.<br />
AunHF ny mfry jfx vfly afm lokF <strong>dy</strong> duwK ‘c<br />
sLrIk hox <strong>dy</strong> bhfny AunHF nUM hor BVkfieaf.<br />
aijhy hflfq nfl nijwTidaF hoeI afm lokF<br />
dI mOq nUM surwiKaf blF dI koqfhI <strong>dy</strong> rUp<br />
ivc vyKx <strong>dy</strong> nfl-nfl mnuwKI hwkF dI<br />
AulMGxf vjoN vI vyiKaf jF<strong>df</strong> hY.<br />
isvlIan dI mOq qoN bfad iek vfr<br />
iPr sVkF ‘qy ihMsk ros ivKfvf huM<strong>df</strong> hY<br />
ijs ‘qy kfbU pfAux <strong>dy</strong> aml vjoN nvyN ros<br />
ivKfvy leI afDfr kfiem ho jF<strong>df</strong> hY. vfdI<br />
ivclI amn-kfnUMn dI ivgVI hoeI mOjU<strong>df</strong><br />
hflq leI mCIl <strong>dy</strong> JUTy mukfbly dI khfxI<br />
<strong>dy</strong> pr<strong>df</strong>PfsL hox nUM mMinaf jf irhf hY.<br />
ies sbMD ivc iek krnl koloN kmFz<br />
vfps lY lYx aqy myjr nUM muawql kr<br />
<strong>dy</strong>x nfl POj vloN PrjLI mukfbilaF vflf<br />
dosL kbUl lYx ipCoN afm lokF dI<br />
mujfhrfkfrIaF nfl hmdrdI vD geI<br />
njLr afeI hY. pRDfn mMqrI vloN vI vfdI<br />
‘c mnuwKI aiDkfrF dI AulMGxf sihx nf<br />
krn <strong>dy</strong> aYlfn ipwCoN POj koloN ivsLysL<br />
aiDkfr vfps lY jfx dI mMg krn<br />
ikhf ik aiqvfdIaF dIaF srgrmIaF<br />
‘qy nËr rwKx leI mlyÈIaf dI <strong>puils</strong> ny<br />
hor mulkF dI <strong>puils</strong> nfl pUrf qflmyl<br />
ibTfieaf hoieaf hY.<br />
<strong>mlysLIaf</strong> vloN ieh pRqIkrm kuJ<br />
aKLbfrF ivc <strong>mlysLIaf</strong> ivc ky aYl aYP<br />
<strong>df</strong> awzf hox dIaF KbrF afAux ‘qy<br />
afieaf sI. KLbrF ivc ikhf igaf sI,<br />
“<strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> muqfbk kuaflflMpur ivc<br />
KLfilsqfn ilbrysLn Pors <strong>dy</strong> Gwto-Gwt<br />
cfr mYNbr luky hoey hn. ieh jfxkfrI<br />
pitaflf ijLlHy ivcoN igRPqfr Kfilsqfn<br />
ilbrysLn Pors <strong>dy</strong> iek KfVkU qoN puCigwC <strong>dy</strong><br />
afDfr ‘qy hfsl hoeI dwsI jFdI hY. KuPIaf<br />
irportF muqfbk igRPqfr kIqf igaf<br />
nOjvfn <strong>pMjfb</strong> ivc keI QfvF ‘qy bMb rwKx<br />
dIaF GtnfvF qoN bfad <strong>mlysLIaf</strong> clf igaf<br />
sI aqy AuQy iek sfl qwk irhf.”<br />
pr <strong>mlysLIaf</strong> dI <strong>puils</strong> ny <strong>pMjfb</strong><br />
<strong>puils</strong> <strong>dy</strong> Aus <strong>df</strong>avy nUM Kfrj kr idwqf<br />
sI ik Kfilsqfn ilbrysLn Pors<br />
kuaflflMpr nUM afDfr bxf ky afpxIaF<br />
gqIivDIaF clfAuNdI hY. <strong>mlysLIaf</strong> <strong>puils</strong><br />
<strong>dy</strong> iek Auc aiDkfrI ny ikhf sI ik <strong>pMjfb</strong><br />
<strong>puils</strong> <strong>dy</strong> <strong>df</strong>avy ivc rwqI Br vI scfeI<br />
nhIN aqy nf hI <strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> ny afpxy<br />
<strong>df</strong>avy <strong>dy</strong> smrQn ivc koeI sbUq idwqf<br />
hY. ies dOrfn hI bIqI 30 julfeI nUM<br />
<strong>mlysLIaf</strong> <strong>dy</strong> gRih mSqrI ny vI ikhf ik<br />
jLrUrI nhIN KLfilsqfn ilbrysLn PLors <strong>dy</strong><br />
KfVkU AunHF <strong>dy</strong> <strong>dy</strong>sL ‘c hox. gRih mMqrI<br />
ihsLmUdIn husYnI ny ikhf sI, ‘‘asIN<br />
vfilaF <strong>dy</strong> hONsly bulMd hoey, ijs <strong>dy</strong> iswty<br />
vjoN ihMsk GtnfvF <strong>df</strong> islislf rukruk<br />
ky cl<strong>df</strong> af irhf hY.<br />
jMmU-ksLmIr <strong>dy</strong> muwK mMqrI Aumr<br />
abduwlf vloN ipCly idnIN bulfeI srb<br />
pfrtI mIitMg <strong>df</strong> pIpljL zYmokryitk<br />
pfrtI dI agvfeI krn vflI mihbUbf<br />
muPqI vloN kIqf bfeIkft vfdI ‘c amn<br />
leI koeI sMkyq nhIN mMinaf jf irhf. qfjLf<br />
ihMsf ipwCoN Aumr abduwlf ny iswDf lokF<br />
nUM sihXog <strong>dy</strong>x <strong>df</strong> sw<strong>df</strong> idwqf hY. AunHF<br />
ikhf ik Auh amn dI Kfqr ‘iek kdm<br />
puwtx’ aqy Auh ‘ds kdm’ qurn leI<br />
iqafr hn. muwK mMqrI ny idRVfieaf ik<br />
vfdI ivc jo lok mOqF-kqlF <strong>df</strong> islislf<br />
rukx nhIN <strong>dy</strong>xf cfhuM<strong>dy</strong>, mYN AunHF nUM ijwqx<br />
nhIN <strong>dy</strong>xf cfhuM<strong>df</strong>. ienHF ansrF nUM BFj<br />
<strong>dy</strong>x leI AunHF ny lokF qoN sihXog mMigaf<br />
hY. AunHF ieh vI icqfvnI idwqI ik jy<br />
ksLmIr dI pUrI vfdI ‘c iehI siQqI jfrI<br />
rhI qF sfzy bwcy pwCV jfxgy aqy nOjvfnF<br />
<strong>df</strong> BivwK DuMdlf bx jfvygf.<br />
AuDr ksLmIr vfdI ‘c ihMsf ivc afey<br />
Aubfl leI kuJ rfjsI itwpxIkfr kyNdr aqy<br />
rfj srkfr dohF nUM ijLMmyvfr Tihrf rhy<br />
hn. AunHF <strong>df</strong> mMnxf hY ik ksLmIr ‘c ihMsf<br />
BVkfAux <strong>df</strong> kMm srhwdoN pfr <strong>dy</strong> sMgTnF<br />
vloN huM<strong>df</strong> hY. ieh gwl vI iDafn <strong>dy</strong>x vflI<br />
hY ik kuJ sflF qoN amrnfQ Xfqrf smyN hI<br />
ksLmIr ‘c gVbVI pY<strong>df</strong> krn dI koisLsL<br />
kIqI jFdI hY.<br />
<strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> <strong>df</strong> <strong>mlysLIaf</strong> <strong>`c</strong> <strong>KfVkUaF</strong> <strong>dy</strong> awzy hox <strong>df</strong> <strong>df</strong>avf<br />
mlyÈIaf vloN BfrqIaF leI<br />
‘phuMc vIËf pRxflI` rwd<br />
kuaflflMpr: mlyÈIaf ivc 40<br />
hËfr BfrqIaF <strong>dy</strong> lfpqf hox aqy AunHF<br />
‘qy mlyÈIafeI vIËy dI durvrqoN krn <strong>df</strong><br />
doÈ lgfAuNidaF bIqI 3 agsq nUM iewQoN<br />
dI srkfr ny phuMc vIËf pRxflI (vIEeyvIËf<br />
afn arfeIvl) rwd kr idwqI hY.<br />
mlyÈIaf srkfr dI ies kfrvfeI nfl<br />
Bfrq ƒ vwzf Jtkf lwigaf hY. dwsxf<br />
bx<strong>df</strong> hY ik mlyÈIaf vloN 8 dwKxI<br />
eyÈIafeI <strong>dy</strong>ÈF qy cIn <strong>dy</strong> lokF ƒ phuMc<br />
vIËf pRxflI dI shUlq idwqI geI sI.<br />
iËkrXog hY ik mlyÈIaf srkfr<br />
vloN pR<strong>df</strong>n kIqI geI ies shUlq qihq<br />
ibnF vIËy qoN mlyÈIaf phuMcy ivakqI ƒ<br />
AuQy hI vIËf idwqf jf sk<strong>df</strong> hY. ies PYsly<br />
sbMDI jfxkfrI idMidaF mlyÈIaf <strong>dy</strong> izptI<br />
pRDfn mMqrI muhfeIdIn XfÈIn ny ikhf<br />
ik srkfr vloN idwqI geI shUlq dI<br />
BfrqIaF vloN byhwd durvrqoN kIqI jf rhI<br />
hY qy iesy kfrn asIN PYslf ilaf hY ik<br />
iÌlhfl ieh shUlq Bfrq ƒ <strong>dy</strong>xI bMd<br />
kr idwqI jfvy.<br />
<strong>mlysLIaf</strong> ivc sfrIaF aiqvfdI jQybMdIaF<br />
‘qy njLr rwK<strong>dy</strong> hF. ies bfry asINN BfrqI<br />
aiDkfrIaF aqy ieStrpol qoN jLrUrI<br />
jfxkfrI dI AuzIk kr rhy hF.’’ AuunHF<br />
ikhf, ‘‘<strong>mlysLIaf</strong> afvfjfeI <strong>df</strong> rfh ho<br />
sk<strong>df</strong> hY aqy sMBfivq qOr ‘qy mSijLl vI,<br />
pr mYN ies smyN koeI vyrvf <strong>dy</strong>x dI siQqI<br />
ivc nhIN hF.’’<br />
ies <strong>dy</strong> nfl hI <strong>mlysLIaf</strong> dI<br />
gurdvfrf kONsl <strong>dy</strong> pRDfn hrcrn isSG<br />
ny ikhf sI ik <strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> <strong>mlysLIaf</strong> ivc<br />
<strong>KfVkUaF</strong> dI mOjUdgI bfry sbUq pysL kry<br />
ikAuNik AunHF nUM aijhf lg<strong>df</strong> hY ik Aus<br />
<strong>dy</strong> <strong>df</strong>avy nfl iswKF aqy <strong>dy</strong>sL <strong>dy</strong> aks nUM<br />
nuksfn phuMc sk<strong>df</strong> hY. AunHF ikhf ik<br />
kONsl nUM ies gwl <strong>df</strong> Brosf hY ik koeI<br />
jQybMdI ieQoN gqIivDIaF nhIN clf rhI.<br />
pfiksqfn <strong>dy</strong> isMD sUby<br />
‘c ihMsf, 46 mOqF<br />
krfcI:pfiksqfn <strong>dy</strong> isMD sUby ivc<br />
swqfDfrI pfrtI muqfih<strong>df</strong> kOmI mUvmYNt<br />
(aYm ikAU aYm) <strong>dy</strong> iek ivDfiek dI<br />
hwiqaf qoN bfad somvfr rfq krfcI qy<br />
nyVly ielfikaF ‘c BVky dMigaF dOrfn<br />
46 ivakqIaF dI mOq ho geI aqy 123<br />
ËÉmI ho gey. aiDkfrIaF ny dwisaf ik<br />
<strong>dy</strong>r rfq motrsfeIkl svfr kuJ<br />
axpCfqy bMdUkDfrIaF ny aYmikAUaYm <strong>dy</strong><br />
sInIar afgU qy ivDfiek seIad rËf<br />
hYdr qy AunHF <strong>dy</strong> surwiKaf gfrz aqy iek<br />
pfrtI vrkr dI hwiqaf kr idwqI.<br />
s[ drsLn isMG drV<br />
s[ rfijMdr isMG bYNs<br />
s[ mndIp isMG BUrf<br />
sRI guirMdr isMG igwl<br />
s[ gurmIq isMG Kflsf (kYlyPornIaf)
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (7)<br />
iqrCI njLr<br />
jsvMq isMG sLfd, stfktn<br />
Pon:209-992-7185<br />
*idwlI ivc mMgiqaF dI iek<br />
idn dI kmfeI iek kroV 36<br />
lwK rupey<br />
-ieh qF pRfeIvyt mMgiqaF <strong>df</strong><br />
lyKf-joKf aY BfeI, srkfrI mMgiqaF<br />
dI kmfeI ies qoN alwg aY.<br />
*<strong>pMjfb</strong> ivc grIbF dI igxqI<br />
sB nfloN Gwt<br />
-prvfsI <strong>pMjfb</strong>IaF dI imhr<br />
sdkf.<br />
*sfnUM mihMgf ipaf amrIkfiek<br />
lyK<br />
-Bfrq jfxf vI ikhVf ssqf.<br />
pfsport qy vIijLaF <strong>dy</strong> ryt vI<br />
asmfn CUhx zhy aY.<br />
*<strong>pMjfb</strong> dI DrqI, pfxI qy hvf<br />
hoey plIq. srkfr kuJ nhIN<br />
kr rhI.<br />
-srkfr ivkfs kfrjF ‘c ibjLI<br />
hY jI.<br />
*iek mr rhI siBaqf hY<br />
<strong>pMjfb</strong>-iek Koj<br />
-pr gfiek <strong>pMjfb</strong>IaF dI PokI bwly<br />
bwly krvf ky lwKF rupey hfly vI<br />
btorI jF<strong>dy</strong> aY.<br />
*isLkMjf swjx kumfr ‘qy,<br />
qklIP srnf nUM ikAuN hoeI-<br />
PUlkf<br />
- iswDI jhI gwl aY, stfP mYNbr<br />
ju hoey.<br />
*skOc kmytI ny inXmF nUM<br />
axgOlf krky kIqI skOtlYNz<br />
dI sYr<br />
-CutqI nhIN hY jLfilm Xy mUMh sy<br />
lgI hUeI.<br />
www.punjabtimesusa.com<br />
mihMgfeI <strong>dy</strong> muw<strong>dy</strong> ‘qy sMsd <strong>`c</strong> ivroDI iDr <strong>dy</strong> srkfr ‘qy iqwKy hmly<br />
nvIN idwlI : ipCly hÌqy mihMgfeI<br />
‘qy voitMg vfly inXm qihq bihs<br />
krvfAux dI mMg krn vflI ivroDI iDr<br />
ny bIqy idnIN ies sbMDI hoey smJOqy vfly<br />
PfrmUly qihq bIqI 3 agsq nUM ies<br />
muw<strong>dy</strong> ‘qy bihs ÈurU kIqI. bihs dOrfn<br />
ivroDI iDr ny ijwQy srkfr ƒ afm jnqf<br />
pRqI sMvydnhIx krfr idwqf, AuQy ikhf<br />
ik ‘kuMBkrnI nINd’ sON rhI srkfr ƒ<br />
jfg ky jnqf dIaF vDdIaF pRyÈfnIaF dUr<br />
krn dI idÈf ivc qurMq kdm cuwkxf<br />
cfhI<strong>df</strong> hY. mihMgfeI bfry bihs dI<br />
ÈurUafq kridaF Bfjpf afgU suÈmf<br />
svrfj ny ikhf ik afm afdmI <strong>df</strong> nF lY<br />
ky swqf ivc afeI kFgrs rfj hwQ ivc<br />
afAuNidaF hI afm afdmI ƒ Buwl geI qy<br />
Aus ‘qy mihMgfeI <strong>df</strong> kihr vrfAuxf ÈurU<br />
kr idwqf. AunHF ikhf ik ieh kyNdr srkfr<br />
<strong>df</strong> afm afdmI nfl kIqf igaf sB qoN<br />
vwzf ivÈvfsGfq sI.<br />
nvIN idwlI: smfj <strong>`c</strong> hmysLF qoN<br />
hI dosqF nUM ijLMdgI ‘c aihm jgHf idwqI<br />
geI hY. hux amrIkf ‘c hoeI Koj qoN ieh<br />
gwl sfhmxy afeI hY jy qusIN dosqF aqy<br />
cMgy guaFZIaF kol rihM<strong>dy</strong> ho qF ijAUx <strong>dy</strong><br />
afsfr 50 PIsdI vD jF<strong>dy</strong> hn.<br />
nqIijaF muqfbk Gwt dosq hoxf<br />
ishq leI Enf hI nuksfn<strong>df</strong>iek hY, ijMnf<br />
ik sLrfbI hoxf jF idn ‘c 15 isgrtF<br />
pIxf. Koj bfry mMnIey qF dUsiraF <strong>df</strong><br />
iKafl rwKxf asl ‘c sfnUM afpxf vI<br />
vDIaf qrIky nfl iDafn rwKxf isKfAuN<strong>df</strong><br />
hY. birghYm XMg XUnIvristI tIm ny 150<br />
vwK-vwK aiDaYnF rfhIN aMkVf kwiZaf<br />
aqy ies nqIjy ‘qy phuMcI. ieh aiDaYn<br />
sRImqI svrfj ny ikhf ik ies qoN<br />
pihlF vI keI vfr srkfr mihMgfeI<br />
GtfAux <strong>dy</strong> <strong>df</strong>avy kr cuwkI hY, pr ajy<br />
qwk ies <strong>df</strong> koeI Tos nqIjf nhIN<br />
ishqmMd rihx leI cMgy dosqF dI igxqI vDy<br />
sosLl nYwtvrkF aqy lokF <strong>dy</strong> ijAuN<strong>dy</strong> rihx<br />
<strong>dy</strong> afDfr nfl juiVaf hoieaf sI. Kojkrqf<br />
jUlIan <strong>df</strong> kihxf hY ik dosq,<br />
sih-krmcfrI (kulIg) aqy pirvfr keI<br />
qrIikaF nfl sfzI ishq aqy ijLMdgI ‘qy<br />
cMgf pRBfv pfAuN<strong>dy</strong> hn. jdoN asIN dUsry<br />
lokF nfl juVy huM<strong>dy</strong> hF aqy AunHF pRqI<br />
ijLMmyvfrI mihsUs kr<strong>dy</strong> hF qF iehI Bfvnf<br />
sfnUM afpxf iKafl rwKx leI vI pRyirq<br />
krdI hY aqy asIN ijLMdgI ‘c Gwt Kqrf<br />
muwl lYN<strong>dy</strong> hF. Koj qihq 7 sflF dOrfn<br />
keI tfpUaF ‘c vwK-vwK ipwTBUmI aqy<br />
Aumr <strong>dy</strong> iqMn lwK lokF <strong>df</strong> aiDaYn kIqf<br />
igaf, ijnHF lokF <strong>df</strong> smfijk qfxf-bfxf<br />
ijLaf<strong>df</strong> mjLbUq sI, AunHF dI ishq cMgI<br />
inkilaf. AunHF ikhf ik kyNdr srkfr<br />
rMgfrfjn kmytI, cqrvydI kmytI qy hux<br />
pfrs kmytI ibTf ky ienHF kmytIaF <strong>dy</strong><br />
mwkV jfl ivc Ps geI hY qy ieh<br />
aqy lMmI Aumr <strong>df</strong> pqf lwgf. iekwly rihx<br />
vfly lokF <strong>dy</strong> mukfbly aijhy lokF <strong>dy</strong> ijAuN<strong>dy</strong><br />
rihx dI sMBfvnf zyZ guxf ijLaf<strong>df</strong> hY.<br />
Koj krqf itmQI anusfr afDuink qknIk<br />
kfrn kuJ lok ieh mMnx lwgy hn ik<br />
afhmxy-sfhmxy iml bYT ky sMprk<br />
krnf hux jLrUrI nhIN hY.<br />
soD tIm <strong>df</strong> kihxf hY ik smfijk<br />
afDfr guMm ho jfx nfl sfzy ijAuN<strong>df</strong> rihx<br />
<strong>dy</strong> afsfr Gwt ho jF<strong>dy</strong> hn. TIk Ausy qrHF<br />
ijvyN motfpy nfl Aumr Gwt ho skdI hY jF<br />
k<strong>dy</strong>-k<strong>dy</strong> iesqoN vI mfVf asr pYN<strong>df</strong> hY. Koj<br />
‘c cOks kIqf igaf hY ik awj dI afDuink<br />
ijLMdgI ‘c smfjk qfxf-bfxf Krfb huM<strong>df</strong><br />
jf irhf hY. lokF nUM afpxy kYrIar, pirvfr<br />
aqy kMm ‘c qflmyl musLkl ho irhf hY.<br />
iejLhfr aflm hux akflI afgU bixaf<br />
mfnsf:sLRomxI akflI dl <strong>dy</strong> kuJ pihlI kqfr<br />
<strong>dy</strong> nyqfvF vloN 1984 qoN 1995 qk <strong>dy</strong> smyN dOrfn<br />
pSjfb ivc iswKF dI nslkusLI krn ‘c mohrI BUimkf<br />
inBfAux vfly sfbkf afeI[pI[aYs[ aPsrF nUM<br />
rfjnIqI ‘c sQfpq krn <strong>dy</strong> jo Xqn kIqy jfx lwgy<br />
hn, AunHF <strong>df</strong> muw<strong>df</strong> grmfAux lwgf hY.<br />
ies sbMDI sLRomxI akflI dl (aMimRqsr) <strong>dy</strong><br />
jnrl skwqr gursyvk isMG jvfhrky ny dwisaf<br />
ik 1985 qoN bfad pSjfb <strong>dy</strong> iswK nOjvfnF <strong>df</strong><br />
kqlyafm krn leI iek <strong>puils</strong> aPsr vloN kfiem<br />
kIqI geI aKOqI aflm sYnf (kflIaf ibwlIaF) ny<br />
lwKF byksUr nOjvfnF nUM kql kr ky Kpf idwqf. ies<br />
sYnf <strong>dy</strong> muKI rih cuwky iek sfbkf afeI[pI[aYs[<br />
aPsr iejLhfr aflm nUM hux ijLlHf sMgrUr <strong>dy</strong><br />
mlyrkotlf hlky qoN iek pihlI kqfr <strong>dy</strong> akflI<br />
afgU vjoN hlkf ieMcfrj inXukq krvf idwqf igaf<br />
<strong>pMjfb</strong>x dI rsoeI<br />
iKwcy ies dI KusLboeI<br />
kmytIaF afm ivakqIaF dIaF<br />
smwisafvF ivc vfDf krn vflIaF<br />
isPfrÈF hI kr rhIaF hn. suÈmf ny doÈ<br />
lgfieaf ik kyNdrI ivwq mMqrI ny pYtrolzIËl<br />
dIaF kImqF vDf ky qyl kMpnIaF<br />
<strong>df</strong> nhIN, sgoN srkfr <strong>df</strong> ivwqI Gftf pUrn<br />
<strong>df</strong> Xqn kIqf hY, ikAuNik kMpnIaF qF<br />
pihlF hI arbF rupey <strong>df</strong> lfB kmf rhIaF<br />
hn. suÈmf ny dlIl idwqI ik iek pfsy<br />
qF go<strong>df</strong>mF ivc lwKF tn anfj sV irhf,<br />
dUjy pfsy sUibaF ƒ pYsy a<strong>df</strong> krky vI<br />
ieh anfj nhIN idwqf jf irhf. AunHF ikhf<br />
ik mihMgfeI awj isrÌ ivroDI iDr dI<br />
nhIN, sgoN srkfr dI vI vwzI smwisaf<br />
bxI hoeI hY. ieh gwl dUjI hY ik quhfzy<br />
hmfieqI ajy KuwlH ky nhIN bol rhy.<br />
bihs dOrfn spf afgU mulfiem<br />
isMG Xfdv, jnqf dl (XU) <strong>dy</strong> Èrd Xfdv<br />
qy rfÈtrI jnqf dl <strong>dy</strong> afgU lflU pRsfd<br />
Xfdv ny vI srkfr ƒ cMgy rgVy lfey.<br />
mulfiem isMG ny ikhf ik pRDfn mMqrI qy<br />
AunHF <strong>dy</strong> kYbint sihXogIaF vloN mihMgfeI<br />
vDx bfry idwqy jf rhy ibafn byhwd<br />
mMdBfgy hn. AunHF iËkr kIqf ik ipCly<br />
smyN qoN ienHF ahu<strong>dy</strong><strong>df</strong>rF vloN mihMgfeI<br />
rokx leI iek vI ibafn nhIN idwqf igaf.<br />
AunHF ikhf ik ieh mihMgfeI isrÌ kuJ<br />
lokF ƒ lfB <strong>dy</strong>x leI hY. bihs dOrfn<br />
mËfkIaf aM<strong>df</strong>Ë ivc AunHF ieh vI ikhf ik<br />
asIN quhfƒ kdoN qwk bcfvFgy. iesy qrHF<br />
bihs ivc ihwsf lYNidaF Èrd Xfdv ny ikhf<br />
ik <strong>dy</strong>È <strong>dy</strong> lok mihMgfeI dI mfr hyT afey<br />
hoey hn, pr srkfr keI hËfr kroV<br />
rupieaf rfÈtrmMzl KyzF ‘qy Krc rhI hY.<br />
bspf vloN hMgfmf::::: anusUicq<br />
jfqI-jnjfqI dI BlfeI leI rwKy 750<br />
kroV rupey dI rfÈI kiQq rfÈtrmMzl<br />
KyzF ‘c vrqx <strong>dy</strong> muw<strong>dy</strong> ƒ lY ky bspf <strong>dy</strong><br />
sMsd mYNbrF ny bIqI 3 agsq nUM lok<br />
sBf qy rfj sBf ‘c kfÌI hMgfmf kIqf.<br />
hY. ieh iswK kOm <strong>dy</strong> jLKmF ‘qy lUx iCVkx vflI gwl<br />
hY. AunHF ikhf ik Auh ies mfmly nUM akfl qKq<br />
sfihb <strong>dy</strong> ‘jQy<strong>df</strong>r’ kol lY ky jfxgy qF ik iswKF dI<br />
nuslkusLI krn vfly aPsr dI mdd krn vfly<br />
akflI afgUaF ivruD kfrvfeI ho sky.<br />
jvfhrky ny ikhf ik awj sfry sMgrUr ijLlHy <strong>dy</strong><br />
AunHF iswK pirvfrF nUM afpxy Coty-Coty inwjI kMm<br />
krvfAux leI AunHF aPsrF awgy pysL hoxf pY irhf<br />
hY ijnHF ny 15 sfl pihlF AunHF <strong>dy</strong> GrF ivcoN pirvfrk<br />
mYNbrF nUM cuwk ky ibnF iksy kfrn idn-idhfVy kql<br />
kr ky qy axpCfqy kih ky sLmsLfnGftF ivc sfV<br />
idwqf.<br />
jvfhrky ny iswK jQybMdIaF nUM apIl kIqI ik<br />
Auh mlyrtoklf hlky ivc bfdl dl vloN inXukq<br />
kIqy gey sfbkf afeI[pI[aYs[ aPsr <strong>df</strong> ivroD krn<br />
leI akfl qKq sfihb qwk phuMc krn.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (8)<br />
zyrf rfDf svfmI ibafs muKI dI hwiqaf dI koisLsL asPl<br />
jlMDr : zyrf rfDf svfmI ibafs <strong>dy</strong> muKI bfbf guirMdr isMG<br />
dI hwiqaf dI koisLsL bIqI 28 julfeI nUM ivafnf<br />
(afstrIaf) <strong>puils</strong> vloN asPl bxf idwqI geI aqy<br />
ivsPotk smwgrI lY ky phuMcy 4 sLwkI ivakqIaF nUM<br />
igRPqfr kr ilaf igaf.<br />
ivafnf qoN imlI jfxkfrI anusfr bfbf guirMdr<br />
isMG ivafnf ivc iek siqsMg hfl ivc pRvcn krn<br />
jf rhy sn. ivafnf <strong>puils</strong> nUM sLwkI lokF <strong>dy</strong> phuMcx dI<br />
pihlF qoN hI sUcnf iml geI sI ijs kfrn <strong>puils</strong> ny<br />
cfroN pfsy afpxf jfl ivCf idwqf. Xfd rhy ivafnf<br />
ivc ies qoN pihlF zyrf swcKMz bwlF <strong>dy</strong> sMq rfmfnMd<br />
‘qy hmlf krky AunHF dI hwiqaf kr idwqI geI sI jd<br />
ik sMq inrjMn <strong>df</strong>s hmly ivc jLKmI ho gey sn.<br />
Aus hfdsy qoN bfad ivafnf <strong>puils</strong> siqsMg pRogrfmF<br />
nUM lY ky alrt ho geI hY.<br />
ivafnf <strong>puils</strong> ny siqsMg hfl <strong>dy</strong> afly-duafly<br />
surwiKaf pRbMDF nUM mjLbUq kr<strong>dy</strong> hoey AuQy <strong>puils</strong> mulfjLmF dI izAUtI<br />
lgf idwqI sI. pfrikMg vflI QF ‘qy <strong>puils</strong> ny sLwkI ivakqIaF nUM<br />
bYTy vyiKaf. <strong>puils</strong> nUM AunHF ‘qy sLwk hoieaf qF <strong>puils</strong> ny AunHF nUM<br />
puwCigwC leI ihrfsq ‘c lY ilaf. dwisaf jF<strong>df</strong> hY ik ivafnf<br />
<strong>puils</strong> vloN kIqI geI puwCigwC ‘qy Aukq sLwkI ivakqIaF ny dwisaf<br />
ik AunHF <strong>dy</strong> 2 sfQI siqsMg hfl <strong>dy</strong> aMdr vI bYTy hoey hn. <strong>puils</strong> ny<br />
qurMq Pon ‘qy dUjI tIm nUM ies dI sUcnf idwqI aqy tIm <strong>dy</strong> mYNbrF ny<br />
siqsMg hfl ‘c jf ky AuQy bYTy 2 hor ivakqIaF nUM vI ihrfsq ‘c<br />
lY ilaf.<br />
jdik bIqI 31 julfeI nUM igRPqfr kIqy gey ienHF 4 muljLmF<br />
‘coN 2 nUM a<strong>df</strong>lq vloN jLmfnq ‘qy irhfa kIqf igaf pr irhfa<br />
huM<strong>dy</strong> hI AunHF nUM a<strong>df</strong>lq <strong>dy</strong> bfhr iPr qoN igRPqfr kr ilaf igaf.<br />
ivafnf <strong>puils</strong> vloN igRPqfr kIqy gey 4 muljLmF ‘coN iek<br />
jrmnI, iek spyn aqy 2 afstrIaf <strong>dy</strong> rihx vfly hn. ivafnf<br />
dIaF aKbfrF ivc Cipaf hY ik ivafnf <strong>puils</strong> ny 2 muljLmF dI<br />
jLmfnq dI arjLI jwj vloN pRvfn krn qoN bfad qurMq iek nvIN<br />
arjLI jwj nUM idwqI. ijs ‘c ikhf igaf ik Aukq dovyN ivakqI<br />
afstrIaf Cwz ky dOV gey qF AunHF nUM ikQoN lwiBaf jfvygf. aKbfrF<br />
ny ieh vI iliKaf hY ik ies vyly cfroN muljLm <strong>puils</strong> dI pkV ‘c<br />
hn aqy ivafnf <strong>puils</strong> AunHF qoN rfDf svfmI muKI dI hwiqaf dI<br />
sfijLs rcx <strong>dy</strong> sMbMD ivc hor puwCigwC kr rhI hY. Aukq dohF<br />
muljLmF ny afstrIaf ivc ipCly kuJ smyN qoN pnfh leI hoeI<br />
hY. igRPqfr cfroN muljLm Kfilsqfn ijLMdbfd Pors<br />
nfl sMbMD rwK<strong>dy</strong> hn, ijs dI pusLtI ivafnf <strong>puils</strong><br />
pihlF hI kr cuwkI hY.<br />
dUjy pfsy bIqI 30 julfeI nUM rfDf suafmI<br />
siqsMg ibafs zyry ny afpxy ibafn ivc zyrf<br />
muKI bfbf guirMdr isMG `qy ivafnf ivc iksy qrHF<br />
<strong>dy</strong> hmly jF hmly dI Xojnf dI koeI jfxkfrI zyry<br />
kol nf hox dI gwl khI geI hY. ieh ibafn zyry<br />
<strong>dy</strong> kfrjkfrI skwqr s: jI[aYs[ syKoN aqy zyry dI<br />
surwiKaf <strong>dy</strong> muKI sRI afr[ky[ bydI ny idwqf. s:<br />
jI[aYs[ syKoN aqy sRI bydI ny dwisaf ik AunHF kol<br />
vI AuhI jfxkfrI hY, jo mIzIaf kol hY aqy AunHF<br />
kol afstrIaf qoN imlI koeI vfDU jfxkfrI nhIN<br />
hY. AunHF ikhf ik zyrf muKI TIk Tfk hn aqy iksy<br />
qrHF dI koeI smwisaf nhIN hY. zyry ivc bfbf<br />
guirMdr isMG iZwloN dI aqy zyry dI surwiKaf bfry puwiCaF sRI<br />
bydI ny dwisaf ik bfbf guirMdr isMG iZwloN nUM srkfr vloN<br />
‘jLYz’ sLRyxI dI surwiKaf imlI hoeI hY aqy ies qoN ielfvf AunHF<br />
dI surwiKaf leI zyry dI afpxI ivvsQf vI hY ijs ivc zyry <strong>dy</strong><br />
vlMtIar sLfiml huM<strong>dy</strong> hn. pqf lwgf hY ik zyrf muKI afpxf<br />
iv<strong>dy</strong>sL dOrf jfrI rwKxgy aqy AunHF <strong>dy</strong> sqMbr ivc vfps muVn<br />
dI Xojnf hY.<br />
AuDr ies Gtnf qoN bfad pSjfb <strong>puils</strong> <strong>dy</strong> zI[jI[pI[,<br />
pI[aYs[ igwl ny sUby <strong>dy</strong> ieMtYlIjYNs ivMg aqy <strong>puils</strong> aiDkfrIaF<br />
nUM cOks kr idwqf hY. Auc <strong>puils</strong> aiDkfrIaF qoN pqf lwgf hY<br />
ik igwl ny ies sbMD ‘c <strong>puils</strong> aiDkfrIaF nfl msLvry vI<br />
kIqy hn. zyrf ibafs <strong>dy</strong> afly-duafly surwiKaf Gyrf mjLbUq<br />
kIqf jf irhf hY. dwisaf jF<strong>df</strong> hY ik ieMtYlIjYNs eyjMsIaF ny vI<br />
ivafnf ‘c afpxy sMprk sUqrF rfhIN Aukq Gtnf bfry jfxkfrI<br />
jutf leI hY. ivafnf <strong>dy</strong> soimaF ny ivMg <strong>dy</strong> aiDkfrIaF kol<br />
Aukq Gtnf dI pusLtI kr idwqI hY. pSjfb <strong>puils</strong> Aukq kFz nUM<br />
lY ky iksy vI iksm dI koqfhI nhIN vrqxf cfhuMdI. vwK-vwK<br />
ijLilHaF ‘c zyrf ibafs <strong>dy</strong> siqsMg GrF dI surwiKaf vl vI<br />
iDafn <strong>dy</strong>x leI ijLlHf <strong>puils</strong> muKIaF nUM ikhf igaf hY ikAuNik<br />
koeI vI sLrfrqI ansr Aukq Gtnf dI afV ‘c sLrfrq kr<br />
sk<strong>df</strong> hY.<br />
amrIkf dOry bfdl <strong>dy</strong>, pr boJ <strong>pMjfb</strong> KjLfny `qy<br />
cMzIgVH:<strong>pMjfb</strong> <strong>dy</strong> muwK mMqrI pRkfÈ<br />
isMG bfdl <strong>dy</strong><br />
hflIaf amrIkf<br />
dOirafˆ dOrfn<br />
iv<strong>dy</strong>ÈI srkfr vloˆ<br />
surwiKaf CqrI nf<br />
<strong>dy</strong>x kfrn rfj<br />
srkfr nUM iv<strong>dy</strong>ÈI<br />
mulk ivc afpxy<br />
Krc ‘qy surwiKaf<br />
<strong>dy</strong> ieMqËfm krny pey. muwK mMqrI dI jfn<br />
nUM aiqvfdIafˆ qoˆ Éqrf hox kfrn Bfrq<br />
ivc ‘ËYz plws’ surwiKaf CqrI imly hox<br />
krky iv<strong>dy</strong>ÈI DrqI ‘qy AunHfˆ <strong>df</strong> ibnfˆ<br />
surwiKaf qoˆ ivcrnf rfj dI pulIs aqy<br />
KuPIaf eyjMsIafˆ leI icMqf <strong>df</strong> ivÈf bixaf<br />
irhf hY. muwK mMqrI pRkfÈ isMG bfdl<br />
cflU mflI sfl dOrfn amrIkf <strong>dy</strong> dOry ‘qy<br />
iqMn vfrI jf cuwky hn. amrIkf ivc AunHfˆ<br />
dI pqnI sRImqI suirMdr kOr bfdl ielfj<br />
aDIn sn. ienHfˆ iqMnfˆ dOirafˆ dOrfn sRI<br />
bfdl 45 idn <strong>dy</strong> krIb iv<strong>dy</strong>È rhy hn.<br />
rfj srkfr <strong>df</strong> mMnxf hY ik <strong>pMjfb</strong><br />
qoˆ surwiKaf gfrd <strong>df</strong> Byjxf iksy qrHfˆ<br />
sMBv nhI huM<strong>df</strong>, iesy krky muwK mMqrI dI<br />
surwiKaf leI amrIkf siQq BfrqI<br />
sPfrqKfny <strong>dy</strong> aiDkfrIafˆ rfhIˆ iliKaf<br />
igaf sI. rfj dIafˆ KuPIaf eyjMsIafˆ dI<br />
ieh vI dlIl sI ik <strong>pMjfb</strong> ivwc dihÈq<br />
<strong>df</strong> mfhOl bxfeI rwKx vflIafˆ keI<br />
aiqvfdI jQybMdIafˆ <strong>dy</strong> kfrkuMn jfˆ afgU<br />
XUrpI mulkfˆ ijnHfˆ ivc amrIkf vI Èfml<br />
hY, srgrm hn.<br />
ies leI surwiKaf pwK qoˆ pRkfÈ isMG<br />
bfdl nUM srkfr vloˆ surwiKaf pRbMD kIqy<br />
jfxy ËrUrI hn. Auc sUqrfˆ <strong>df</strong> dwsxf hY<br />
ik amrIkf srkfr Bfrq <strong>dy</strong> rfÈtrpqI,<br />
Aup rfÈtrpqI, pRDfn mMqrI afid kuJ<br />
itwpf kql kys <strong>`c</strong> imMkl bjfj igRÌqfr<br />
cMzIgVH:<strong>puils</strong> ny bIqI 28 julfeI<br />
nUM mukqsr <strong>dy</strong> XUQ akflI dl <strong>dy</strong> nyqf<br />
iqRpqdIp isMG syKoˆ AurÌ itwpf <strong>dy</strong> kql<br />
kys <strong>dy</strong> muwK mulËm aqy mukqsr <strong>dy</strong> hI<br />
XUQ afgU blivMdr isMG AurÌ imMkl<br />
bjfj (28) nUM igRPqfr kr ilaf hY.<br />
zI[aYs[pI[ (kyˆdrI) jgbIr isMG ny<br />
<strong>df</strong>avf kIqf ik imMkl <strong>dy</strong> cMzIgVH ‘c<br />
agfAUˆ Ëmfnq krvfAux leI afAux dI<br />
sUcnf imlI sI. <strong>puils</strong> ny Aus nUM <strong>pMjfb</strong><br />
ieMjInIairMg kflj nyiVEN igRPLqfr kIqf.<br />
<strong>puils</strong> ny <strong>df</strong>avf kIqf ik imMkl koloˆ kql<br />
leI vriqaf 32 bor <strong>df</strong> ipsqOl aqy 4<br />
kfrqUs vI brfmd kIqy gey hn.<br />
ijLkrXog hY ik bIqI 13 julfeI dI<br />
Èfm smyN itwpf syKoN nUM cMzIgVH ivc golI<br />
mfr ky jLKmI kr idwqf igaf sI. iksy ny<br />
itwpy nUM sVk Aupr qVP<strong>dy</strong> <strong>dy</strong>K ky <strong>puils</strong><br />
nUM ieqlfh idwqI sI qy bfad ivc Aus dI<br />
Ausy idn ÈfmIˆ pI[jI[afeI[ ‘c mOq ho<br />
geI sI. Audoˆ itwpy dI BYx ikrn hrpRIq<br />
kOr cImf ny <strong>puils</strong> nUM iÈkfieq idwqI sI<br />
ik Aus <strong>dy</strong> Brf ny mrn qoˆ pihlfˆ dwisaf<br />
sI ik Aus nUM golI imMkl qy Aus <strong>dy</strong><br />
sfQIafˆ ny mfrI hY. zI[aYs[pI[ ny dwisaf<br />
ik muwZlI pVqfl qoˆ bfad pqf lwgf hY<br />
ik imMkl 13 julfeI nUM itwpy <strong>df</strong> kql<br />
krn qoˆ bfad idwlI Bwj igaf sI. Aus qoˆ<br />
bfad Auh gMgfngr aqy mhfrfÈtr ivKy<br />
Cuipaf irhf sI.<br />
coxvIafˆ ÈKsIaqfˆ nUM hI surwiKaf idMdI<br />
hY. amrIkf <strong>dy</strong> sbMDq ivBfg ny <strong>pMjfb</strong><br />
srkfr dIafˆ dlIlfˆ nUM rwd kr idwqf qfˆ<br />
aKIr rfj srkfr nUM muwK mMqrI dI<br />
surwiKaf leI inwjI surwiKaf eyjMsI dIafˆ<br />
syvfvfˆ lYxIafˆ peIafˆ. sUqrfˆ muqfbk rfj<br />
srkfr ny muwK mMqrI leI ‘globl<br />
sikAuirtI srivs EktfAun inAUXfrk’<br />
dIafˆ syvfvfˆ leIafˆ sn. muwK mMqrI dI<br />
hflIaf plyTI PyrI dOrfn ies inwjI<br />
surwiKaf eyjMsI nUM srkfrI ÉËfny ivcoˆ<br />
17 lwK 80 hËfr rupey dI a<strong>df</strong>iegI kIqI<br />
geI sI. ies qoˆ bfad 14 lwK rupey dI<br />
a<strong>df</strong>iegI leI gRih ivBfg vloˆ ivwq ivBfg<br />
nUM iliKaf igaf hY. kuJ hor a<strong>df</strong>iegIafˆ<br />
nfrfiex isMG cOVf `qy<br />
5 lwK <strong>df</strong> ienfm<br />
aMimRqsr:<strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> ny buVYl<br />
jylH qoVn <strong>dy</strong> muwK sfijLsLI nfrfiex isMG<br />
cOVf ‘qy 29 julfeI nUM 5 lwK rupey <strong>dy</strong><br />
ienfm <strong>df</strong> aYlfn kr idwqf hY. cOVf `qy<br />
nOjvfnF nUM aiqvfdI jQybMdIaF <strong>df</strong> ihwsf<br />
bxf ky AunHF <strong>dy</strong> hwQF ‘c ivsPotk smwgrI<br />
aqy golI iswkf <strong>dy</strong>x, afjLfdI idhfVy aqy<br />
kfmnvYlQ gymF ‘c iksy vwzI vfr<strong>df</strong>q nUM<br />
aMjfm <strong>dy</strong>x <strong>dy</strong> mnsUby GVn <strong>df</strong> dosL hY.<br />
ipCly zyZ mhIny ivc igRPqfr kIqy<br />
gey 12 <strong>KfVkUaF</strong> qoN brfmd afr[zI[ aYks[<br />
aqy golI iswkf iesy Kyp <strong>df</strong> ihwsf sI. jdoN<br />
qoN KuPIaf eyjMsIaF nUM pSjfb ‘c aiqvfdI<br />
sMgTnF <strong>dy</strong> iekjut hox dI jfxkfrI imlI<br />
hY, AudoN qoN hI pSjfb <strong>puils</strong> nUM iksy vwzI<br />
qbfhI <strong>df</strong> zr sqf irhf hY. <strong>puils</strong> igRPqfr<br />
kIqy gey PRFsIsI nfgirk pfl isMG nUM<br />
jLrIaf bxf ky bwbr Kflsf jQybMdI <strong>dy</strong><br />
aiqvfdI cOVf qk phuMcx ‘c ruwJ geI hY.<br />
sfiËÈ byprd hox mgroN <strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong><br />
vlô nvIafˆ pyÈbMdIafˆ<br />
cMzIgVH : <strong>pMjfb</strong> ivcly kuJ zyrf muKIafˆ nUM sUbf <strong>puils</strong> aqy KuPIaf eyjMsIafˆ<br />
ny iv<strong>dy</strong>È dOry sMBl ky krn aqy cOksI vrqx dI slfh idwqI hY. sI[afeI[zI[<br />
aqy rfj <strong>puils</strong> vloˆ kyˆdrI KuPIaf eyjMsIafˆ aqy iv<strong>dy</strong>È mMqrfly rfhIˆ ivafnf<br />
ivclI Gtnf bfry ivsQfr ivc jfxkfrI mMgI jf rhI hY. sUqrfˆ <strong>df</strong> dwsxf hY ik<br />
ivafnf ivc ijs qrHfˆ hfl hI ‘c zyrf ibafs <strong>dy</strong> muKI Aupr kiQq hmly dI koiÈÈ<br />
dIafˆ Ébrfˆ af rhIafˆ hn, Aus nUM <strong>dy</strong>Kidafˆ aiqvfdIafˆ dI ihwt ilst ‘qy smJy<br />
jfˆ<strong>dy</strong> bfibafˆ leI iv<strong>dy</strong>ÈI dOrf Éqry qoˆ KflI nhIˆ. <strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> ny afÈUqoÈ nUrmihl,<br />
ipafrf isMG Binafrf, zyrf ibafs <strong>dy</strong> muKI guirMdr isMG iZwloˆ, zyrf bwlfˆ <strong>dy</strong> muKI<br />
inrMjn <strong>df</strong>s smyq drjn <strong>dy</strong> krIb bfibafˆ nUM surwiKaf CqrI idwqI hoeI hY.<br />
iËaf<strong>df</strong> Éqrf Bfvyˆ zyrf isrsf <strong>dy</strong> muKI gurmIq rfm rhIm isMG nUM mMinaf jfˆ<strong>df</strong><br />
hY, pr Aus <strong>df</strong> itkfxf sUby qoˆ bfhr hox kfrn <strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> nUM vwzI rfhq imlI<br />
hoeI hY. ivafnf dI qfËf Gtnf qoˆ bfad KuPIaf eyjMsIafˆ ny ‘bfibafˆ’ nUM ikhf hY<br />
ik iv<strong>dy</strong>ÈI dOry smyˆ Kfs sfvDfnI vrqI jfvy jykr sMBv hovy qfˆ iv<strong>dy</strong>È ivc vI<br />
pyÈyvfrnf surwiKaf <strong>df</strong> bMdobsq kIqf jfvy. <strong>pMjfb</strong> ivcly bfby aksr hI XUrpIn<br />
mulkfˆ <strong>dy</strong> dOry ‘qy Dfrimk smfgm krn jfˆ<strong>dy</strong> hn. eyjMsIafˆ <strong>df</strong> <strong>df</strong>avf hY ik <strong>pMjfb</strong><br />
ivc srgrm aiqvfdI jQybMdIafˆ ny iv<strong>dy</strong>Èfˆ ivc ieMny pYr jmf ley hn ik iv<strong>dy</strong>Èfˆ<br />
qoˆ supfrI <strong>dy</strong> ky vI kql krfey jf rhy hn. ijs dI imsfl rfÈtrI iswK sMgq dI<br />
<strong>pMjfb</strong> iekfeI <strong>dy</strong> muKI rul<strong>df</strong> isMG <strong>dy</strong> kql qoˆ imldI hY.<br />
iv<strong>dy</strong>Èfˆ ivc rfjnIqk jfˆ Dfrimk ÈKsIaq nUM surwiKaf CqrI nhIˆ imldI.<br />
ies dI qfËf imsfl <strong>pMjfb</strong> <strong>dy</strong> muwK mMqrI pRkfÈ isMG bfdl dIafˆ amrIkf PyrIafˆ<br />
dOrfn AuQoˆ dI srkfr vloˆ surwiKaf pR<strong>df</strong>n krn qoˆ idwqy jvfb qoˆ imldI hY qy rfj<br />
srkfr nUM muwK mMqrI leI vI afpxy Krcy ‘qy surwiKaf lYxI peI.<br />
pihlfˆ afÈUqoÈ, Binafrf aqy inrMjn <strong>df</strong>s hI ihwt ilst ‘qy mMny jfˆ<strong>dy</strong> sn,<br />
pr ivafnf ivclI Gtnf ny KuPIaf eyjMsIafˆ nUM socx leI mjbUr kr idwqf hY.<br />
ivafnf kfˆz qoˆ bfad sfry zyirafˆ dI surwiKaf vDf idwqI geI hY. sI[afeI[zI[ <strong>dy</strong><br />
iek sInIar aiDkfrI ny ikhf “asIˆ kyˆdrI eyjMsIafˆ rfhIˆ ivafnf dIafˆ Gtnfvfˆ<br />
‘qy nËr rwK rhy hfˆ qy AuQoˆ jfxkfrI vI mMgvf rhy hfˆ. iPlhfl pUrI qsvIr sfP<br />
nhIˆ hoeI.”<br />
iËkrXog hY ik zyrf ibafs <strong>dy</strong> muKI guirMdr isMG iZwloˆ <strong>dy</strong> ivafnf smfgm<br />
dOrfn 28 julfeI nUM afstrIaf <strong>puils</strong> ny kuJ mÈkUk ivakqI ihrfsq ivc ley<br />
sn. sfl 2009 dOrfn vIafnf ivc zyrf bwlfˆ <strong>dy</strong> Aup muKI sMq rfmf nMd dI do<br />
nOjvfnfˆ ny golI mfr ky hwiqaf kr idwqI sI qy zyry <strong>dy</strong> muKI nUM ËÉmI kr idwqf sI.<br />
ies Gtnf qoˆ bfad <strong>pMjfb</strong> ivc keI idn ivafpk ihMsf hoeI.<br />
bkfieaf dwsIafˆ geIafˆ hn. muwK mMqrI<br />
dI surwiKaf leI iv<strong>dy</strong>ÈI DrqI ‘qy roËfnf<br />
qkrIbn iek lwK rupey Krc afieaf<br />
dwisaf igaf hY.<br />
AuDr sUqrfˆ <strong>df</strong> ieh vI dwsxf hY ik<br />
aihm ivakqIafˆ Kfs kr muwK mMqrIafˆ<br />
<strong>dy</strong> srkfrI iv<strong>dy</strong>È dOirafˆ dOrfn iv<strong>dy</strong>ÈI<br />
srkfrfˆ vloˆ surwiKaf <strong>dy</strong> pRbMD kIqy jfˆ<strong>dy</strong><br />
hn. aihm ivakqIafˆ <strong>dy</strong> inwjI dOirafˆ<br />
dOrfn kyˆdr srkfr <strong>dy</strong> dÉl qoˆ bfad hI<br />
iv<strong>dy</strong>È ivc surwiKaf idwqI jfˆdI hY. ienHfˆ<br />
sUqrfˆ muqfbk muwK mMqrIafˆ jfˆ mMqrIafˆ<br />
vlô kyˆdr srkfr <strong>df</strong> dÉl ies krky ËrUrI<br />
nhIˆ smiJaf jfˆ<strong>df</strong> ikAuîk kyˆdrI KuPIaf<br />
eyjMsIafˆ sbMDq aihm ivakqIafˆ dI pYV<br />
nwpxI ÈurU kr idMdIafˆ hn.<br />
aMimRqsr : sLurUafq qoN buikMg Puwl<br />
rihx <strong>dy</strong> bfvjUd boieMg-777 (eyar<br />
ieMzIaf-187) aMimRqsr-lMdn-torFto <strong>dy</strong><br />
leI 30 akqUbr nUM gurU kI ngrI qoN<br />
afKrI Auzfn BrygI. 31 akqUbr qoN eyar<br />
ieMzIaf dIaF aMimRqsr-lMzn-torFto<br />
PlfietF vfieaf idwlI jfxgIaF. hux<br />
lMzn qy torFto dIaF svfrIaF nUM pihlF<br />
Coty jhfjL rfhIN aMimRqsr qoN idwlI<br />
iljfieaf jfvygf aqy AuQoN lMzn aqy<br />
torFto leI vwK-vwK PlfietF rvfnf<br />
hoxgIaF. aMimRqsr qoN gey lMzn <strong>dy</strong><br />
XfqrIaF nUM idwlI qoN nvIN sLurU hox vflI<br />
PlfeIt ey afeI-115 <strong>dy</strong> jLrIey Byijaf<br />
jfvygf jdik torFto dIaF svfrIaF nUM ey<br />
afeI-187 <strong>dy</strong> rfhIN hI Byijaf jfvygf.<br />
sUqrF anusfr ieh sfrI adlf<br />
bdlI BivwK ivc inwjI hvfeI syvf<br />
bIbI suirMdr kOr bfdl<br />
qMdrusq ho ky prqI<br />
cMzIgVH:<strong>pMjfb</strong> <strong>dy</strong> muwK mMqrI pRkfÈ<br />
isMG bfdl dI<br />
pqnI bIbI<br />
suirMdr kOr bfdl<br />
amrIkf qoˆ ielfj<br />
krvf ky bIqI 28<br />
julfeI nUM cMzIgVH<br />
puwj gey hn. Auh<br />
qkrIbn iqMn<br />
mhIny ielfj<br />
krvfAux qoˆ bfad qMdrusq ho ky prqy<br />
hn. Auh idwlI qoˆ muwK mMqrI sRI bfdl <strong>dy</strong><br />
nfl cMzIgVH puwjy.<br />
idwlI hvfeI awzy ‘qy AunHfˆ nUM lYx<br />
vfilafˆ ivc izptI muwK mMqrI suKbIr<br />
bfdl , keI hor sInIar akflI nyqf<br />
aqy pirvfr <strong>dy</strong> mYˆbr vI Èfml sn.<br />
aMimRqsroN nhIN AuzygI torFto leI Auzfn<br />
kMpnIaF nUM iswDf Pfie<strong>df</strong> phuMcfAux leI<br />
kIqI jf rhI hY. ieh PlfeItF rfjfsFsI<br />
hvfeI awzy dIaF pRmuwK kOmFqrI AuzfnF<br />
sn. ijLkrXog hY ik aMimRqsr qoN<br />
brimMGm-torFto PlfeIt nUM 15 meI<br />
2005 qoN eyar ieMzIaf ny sLurU kIqf sI<br />
ies nUM 2008 ivc vfieaf lMzn kr idwqf<br />
igaf. hux nvIN smF sfrxI anusfr 31<br />
akqUbr qoN hr rojL aMimRqsr qoN lMzn<br />
aqy torFto do PlfeItF vfieaf idwlI sLurU<br />
hoxgIaF. ies qrHF bI-777 vrgy vwzy<br />
hvfeI jhfjL nUM ieQoN htf ky idwlI iljfx<br />
<strong>dy</strong> PYsly nfl rfjfsFsI hvfeI awzy dI<br />
sLfK Aupr vI asr pvygf. eyar ieMzIaf<br />
<strong>dy</strong> Auc aiDkfrI cMdr kumfr <strong>df</strong> kihxf hY<br />
ik ies PlfeIt nUM vfieaf idwlI krn <strong>dy</strong><br />
ipwCy ivBfgI nIqI hY. idwlI nUM nvF hvfeI<br />
hwb bxfAux leI ies qrHF kIqf jf irhf hY.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (9)<br />
kÈmIr <strong>dy</strong> iswKfˆ vlô sLRomxI kmytI nUM surwiKaf leI apIl<br />
aMimRqsr: kÈmIr vfdI <strong>dy</strong> iËlHf pulvfmf <strong>dy</strong><br />
do ipMzfˆ gwzpurf aqy jIvr ivc do iswK nOjvfnfˆ <strong>dy</strong><br />
kys kql krky AunHfˆ nUM Drm pirvrqn krn leI<br />
mjbUr krn ‘qy ieQoˆ <strong>dy</strong> iswK BfeIcfry ivc ros PYl<br />
igaf hY. vfdI ivc vs<strong>dy</strong> iswK BfeIcfry ny iswK<br />
jQybMdIafˆ ÈRomxI kmytI, ÈRomxI akflI dl aqy<br />
idwlI kmytI smyq hornfˆ nUM apIl kIqI ik ies<br />
mfmly ivc afpxf asr rsUK vrq ky AuQy rih<br />
rhy iswKfˆ dI jfn-mfl aqy bhU-bytIafˆ dI surwiKaf<br />
nUM XkInI bxfieaf jfvy. ies dOrfn ÈRomxI kmytI<br />
<strong>dy</strong> pRDfn jQy<strong>df</strong>r avqfr isMG mwkV ny vfdI <strong>dy</strong><br />
iswKfˆ nUM afiKaf ik loV pYx ‘qy Auh afpxy bwcy<br />
aqy pirvfr kuJ smyˆ leI ieQy Byj sk<strong>dy</strong> hn. ies<br />
sbMDI loVIˆ<strong>dy</strong> pRbMD ÈRomxI kmytI vloˆ kIqy<br />
jfxgy.ies dOrfn sLRomxI kmytI vloN jfiejLf lYx<br />
leI iek tIm vI jMmU ksLmIr ivc ByjI geI hY.<br />
iËlHf pulvfmf <strong>dy</strong> ipMz mogfmf ivc bIqI 30<br />
julfeI dI Èfm iswK BfeIcfry dI hoeI iekwqrqf<br />
bfry jfxkfrI idMidafˆ iswK afgU kulvMq isMG qrflI<br />
ny dwisaf ik 13 julfeI qoˆN bfad ieQy bhu-igxqI<br />
iPrky vloˆ iswK bwicafˆ aqy nOjvfnfˆ nUM byloVf pRyÈfn<br />
kIqf jf irhf hY. iesy qihq hI 28 julfeI nUM ipMz<br />
jIvr <strong>dy</strong> iswK nOjvfn imQn isMG jo nOkrI qoˆ prq<br />
irhf sI, dI mfr-kutfeI kIqI geI. AunHfˆ doÈ<br />
lfieaf ik bhu-igxqI iPrky <strong>dy</strong> lokfˆ ny iswK nOjvfn<br />
nUM kÈmIr dI afËfdI leI nfary lfAux vfsqy<br />
mjLbUr kIqf. ies qoˆ bfad AusnUM klmf pVHn<br />
leI vI mjLbUr kIqf igaf. Aus vloˆ nfˆh krn ‘qy<br />
AusdI mfr-kutfeI kridafˆ kys kql kr idwqy<br />
aqy awD-miraf krky Cwz gey. bfad ivc Auh<br />
sI[afr[pI[aYP[ <strong>dy</strong> kYˆp ivc phuMicaf. Pors <strong>dy</strong><br />
aiDkfrIaF ny AusnUM gurduafrf avMqIpur ivKy<br />
phuMcfieaf. iesy qrHfˆ dI Gtnf ipMz gwzpurf qrfl<br />
<strong>dy</strong> 13 sflf ÈwgU isMG nfl vfprI. AunHfˆ dwisaf ik<br />
ienHfˆ Gtnfvfˆ qoˆ bfad bIqy idnIN iswK BfeIcfry<br />
vlô gurduafrf avMqIpur ivKy ros pRgtfvf kIqf igaf<br />
sI aqy srkfr qoN inafˆ dI mMg kIqI geI sI. ies<br />
ros pRgtfvy qoˆ bfad bhu-igxqI iPrky vloˆ muV<br />
BVkfht vflI kfrvfeI kIqI geI hY, ijs kfrn AuQy<br />
rihM<strong>dy</strong> iswK BfeIcfry ivc zr vflf mfhOl hY.<br />
AunHfˆ dwisaf ik ies vyly kÈmIr vfdI <strong>dy</strong> 6<br />
iËilHafˆ ivc 70 qoˆ 80 hËfr dI igxqI ivc iswK<br />
vsoˆN hY. awj-kwlH AuQy hVqfl aqy kriPAU vflI<br />
siQqI kfrn iswK BfeIcfry <strong>df</strong> iekwTy hoxf vI muÈkl<br />
hY. AunHfˆ ny srkfr koloˆ mMg kIqI ik vfdI ivc<br />
vs<strong>dy</strong> iswK BfeIcfry dI jfn-mfl dI surwiKaf nUM<br />
XkInI bxfieaf jfvy.<br />
ies dOrfn sRI mwkV ny dwisaf ik jMmU aqy<br />
kÈmIr sUby <strong>dy</strong> muwK mMqrI nUM ies sbMDI ilKy pwqr<br />
<strong>df</strong> Auwqr afieaf hY, ijs ivc muwK mMqrI ny iswKfˆ dI<br />
jfn-mfl dI surwiKaf <strong>df</strong> Brosf idwqf aqy jldI hI<br />
ies sbMDI gwlbfq leI smfˆ inrDfrq krn leI<br />
ikhf. AunHfˆ dwisaf ik ies sbMDI <strong>pMjfb</strong> <strong>dy</strong> muwK mMqrI<br />
pRkfÈ isMG bfdl nfl vI gwlbfq kIqI hY aqy sRI<br />
bfdl vloˆ vI Xog pRbMD krn <strong>df</strong> Brosf idwqf igaf<br />
hY. sRI mwkV ny AuQoˆ <strong>dy</strong> bhu-igxqI musilm BfeIcfry<br />
nUM vI apIl kIqI ik iswK BfeIcfry vloˆ kÈmIr dI<br />
qrwkI leI pfey Xog<strong>df</strong>n nUM iDafn ivc rwKidafˆ AuQy<br />
ÈfˆqI kfiem rwKI jfvy.<br />
ÈRomxI kmytI <strong>dy</strong> skwqr dlmyG isMG ny dwisaf<br />
ik jMmU-kÈmIr <strong>dy</strong> muwK mMqrI Aumr abduwlf <strong>dy</strong><br />
af<strong>dy</strong>Èfˆ anusfr, AunHfˆ <strong>dy</strong> isafsI slfhkfr divMdr<br />
isMG rfxf vloˆ ies sbMDI pwqr Byj ky ÈRomxI kmytI<br />
nUM AuQy rihM<strong>dy</strong> iswK BfeIcfry dI surwiKaf <strong>df</strong> XkIn<br />
duafieaf hY. ies dOrfn ÈRomxI gurduafrf pRbMDk<br />
kmytI (aYs jI pI sI) <strong>dy</strong> pRDfn jQy<strong>df</strong>r avqfr<br />
isMG mwkV ny iqMn mYNbrI kmytI <strong>df</strong> gTn krky kmytI<br />
mYNbrF ƒ pRBfvq ielfky ‘c Byj idwqf hY.<br />
ies pVqflIaf kmytI ivc Èfml ÈRomxI kmytI<br />
<strong>dy</strong> skwqr dlmyG isMG, vDIk skwqr rUp isMG<br />
aqy sqbIr isMG ny dwisaf ik asIN jMmU-kÈmIr<br />
<strong>dy</strong> pRBfvq ielfikaF <strong>df</strong> dOrf krky vfprI Gtnf dI<br />
scfeI jfnx dI koiÈÈ krFgy. iek svfl <strong>dy</strong> jvfb<br />
ivc AunHF ikhf ik asIN lokl <strong>puils</strong> qy pRBfvq<br />
iswKF ƒ imlx qoN ielfvf musilm BfeIcfry <strong>dy</strong> kuJ<br />
numfieMidaF ƒ iml ky tuwt rhI iswK-muslmfn eykqf<br />
ƒ brkrfr rwKx dI apIl krFgy.<br />
cyqy rhy ik jQy<strong>df</strong>r mwkV ny jMmU-kÈmIr <strong>dy</strong><br />
iswK ivKfvfkfrIaF vloN jMmU-pTfnkot sVk Twp<br />
jMmU:dwKxI ksLmIr <strong>dy</strong> pulvfmf ijLlHy ivc bIqy hPqy iek iswK nOjvfn nfl mfVf vrqfE krn vfilaF<br />
dI igRPqfrI dI mMg kridaF iswK BfeIcfry <strong>dy</strong> lokF ny bIqI 2 agsq somvfr nUM BfrI ivKfvf kIqf aqy<br />
kTUaf ijLlHy ivc jMmU-pTfnkot jrnYlI sVk ‘qy afvfjfeI Twp kr idwqI. ipCly buwDvfr nUM mfVy kMmF ivc<br />
lwgy hoey lokF ivrD kfrvfeI krn ivc nfkfm rihx <strong>df</strong> jMmU-ksLmIr dI Aumr abduwlf srkfr ‘qy dosL<br />
lfAuNidaF iswK BfeIcfry <strong>dy</strong> 300 qoN vD mYNbrF ny jMmU qoN 75 iklomItr dUr rfjbfg ivKy sVkI afvfjfeI<br />
Twp kIqI sI. ivKfvfkfrIaF ny sVk ‘qy tfier sfVy aqy puls qy srkfr ivroDI nfary lgfey. ies jfm<br />
kfrn iek hjLfr qoN vD motr-gwzIaF dovyN pfsy ruk geIaF. muwK mMqrI Aumr abdulf ny iswK BfeIcfry nUM<br />
Brosf idwqf hY ik Aukq Gtnf leI ijLMmyvfr ivakqIaF nUM jldI hI igRPqfr kIqf jfvygf.<br />
ihMsf rokx leI Aumr ny mMigaf isafsI pYkyj<br />
nvIˆ idwlI:vfdI ivc cl rhy ihMsf <strong>dy</strong> dOr<br />
nfl iswJ rhy jMmU-kÈmIr <strong>dy</strong> muwK mMqrI Aumr<br />
abduwlf ny bIqI 2 agsq nUM ikhf ik siQqI nUM<br />
sfˆBx leI sUby nUM iek isafsI pihlkdmI dI loV<br />
hY pr AunHfˆ spÈt kIqf ik aijhf hox leI hflfq<br />
afm vrgy hoxy ËrUrI hn.<br />
pRDfn mMqrI nfl mulfkfq qoˆ bfad iek pRYs<br />
kfnPrMs nUM sMboDn kridafˆ sRI Aumr ny ikhf ik<br />
kriPAUU dI sKqI nfl pflxf krvfeI jfvygI aqy<br />
AunHfˆ ivKfvfkfrIafˆ nfl iswJx leI hor nIm POjI<br />
dsqy Kfs krky rYipz aYkÈn Pors Byjx dI mMg<br />
kIqI. AunHfˆ ikhf, “jMmU-kÈmIr dI iek isafsI<br />
siQqI hY. ies nUM isafsI qOr ‘qy iswJx dI loV hY.<br />
ies nUM afriQk pYkyj nfloˆ isafsI pYkyj dI vD<br />
loV hY. muwK mMqrI ny ies <strong>df</strong> Kulfsf kridafˆ ikhf<br />
ik hiQafrbMd dsiqafˆ dIafˆ ivÈyÈ qfkqfˆ, surwiKaf<br />
dsiqafˆ dI nÌrI, kMtrol ryKf pfr krn vfly<br />
nOjvfnfˆ <strong>dy</strong> muV vsyby aqy cwl rhI gVbV <strong>dy</strong> pIVqfˆ<br />
leI muafvËy ijhy muw<strong>dy</strong> hwl krn dI loV hY. AunHfˆ<br />
ikhf ik gRih mMqrI pI[icdMbrm ny AunHfˆ nUM vfDU<br />
dsqy Byjx <strong>df</strong> Brosf duafieaf hY pr Auh (muwK<br />
mMqrI) cfhuM<strong>dy</strong> hn ik amn-kfnUMn dI siQqI nfl<br />
iswJidafˆ jfnI nuksfn Gwt qoˆ Gwt hovy. hfl hI<br />
AunHfˆ afiKaf ik dovfˆ iDrfˆ nUM qhwml rwKx dI<br />
loV hY aqy ieh iekpfsV nhIˆ ho sk<strong>df</strong>. vfdI<br />
ivc ho rhI ihMsf bfry puwCy iek suafl <strong>dy</strong> juafb<br />
ivc AunHfˆ ikhf ik koeI iek gruwp jfˆ ivakqI<br />
ies qrHfˆ <strong>dy</strong> muËfhirafˆ nUM Èfied clfAux dI<br />
smrwQf nhIˆ rwK<strong>df</strong>.<br />
sUqrfˆ ny dwisaf ik kyˆdr vfdI ivc isafsI<br />
kdmfˆ dI lVI ÈurU krn leI iqafr hY pr ies leI<br />
ÈfˆqI dI loV hY.<br />
ies dOrfn kÈmIr vfdI ivc srkfrI iemfrqfˆ<br />
nUM nuksfn phuMcf rhI aqy pwQrbfËI kr rhIafˆ<br />
BIVfˆ ‘qy kIqI pulIs PfieirMg ivc bIqI 2 agsq<br />
nUM 7 jxy mfry gey aqy 250 ËÉmI ho gey.<br />
dwKxI kÈmIr ivc vwK-vwK QfeIˆ lokfˆ ny kriPAU<br />
qoV ky ros muËfhry kIqy aqy keI pulIs styÈnfˆ<br />
aqy surwiKaf dsiqafˆ <strong>dy</strong> kYˆpfˆ Auqy hmly kIqy.<br />
Èuwkrvfr qoˆ iPr ÈurU hoeI ihMsf ivc hux qwk 22<br />
ivakqI mfry jf cuwky hn. kulgfm iËlHy ivc<br />
ivKfvfkfrIafˆ vloˆ iek pulIs styÈn nUM awg lfAux<br />
dI koiÈÈ kIqI aqy pulIs PfieirMg ivc iek<br />
muËfhfrfkfrI mfiraf igaf. pulIs ny dwisaf ik<br />
anMqnfg iËlHy ivc sMgm ivKy iek ivakqI Audoˆ<br />
hlfk ho igaf, jdoˆ sI[afr[pI[aYP[ krmIafˆ ny<br />
afr[aYs[ aYs[ icMqk ‘ihMdU<br />
awqvfd’ sLbd qoN icMqq<br />
nfgpur: afr[aYws[aYs[ <strong>dy</strong> icMqk aYm[ jI<br />
vyidaf AurP bfbU rfey vYidaf ny hfl hI ivc ‘ihMdU<br />
awqvfd’ sLbd dI vrqoN hox ‘qy icMqf jLfhr kIqI hY<br />
aqy ihMdU afgUaF nUM apIl kIqI hY ik Auh ies<br />
qohmq nUM htfAux.<br />
vYidaf ny sQfnk mrfTI aKbfr ivc 1 agsq<br />
nUM Cpy afpxy lyK ivc iliKaf hY ik ihMdU awqvfd<br />
sLbd ny mIzIaf ivc jgHf bxf leI hY aqy koeI nhIN<br />
jfx<strong>df</strong> ik ies nUM iksny iejfd kIqf. kuJ lok ies<br />
<strong>df</strong> ishrf rfkFpf pRDfn sLrd pvfr nUM idM<strong>dy</strong> hn<br />
jdik hor lok kihM<strong>dy</strong> hn ik ies Dfrnf nUM kFgrs<br />
jnrl skwqr idgivjy isMG ny AuCfilaf. AunHF ikhf<br />
ik srkfr ny aiBnv Bfrq qy snfqn sMsQf ‘qy<br />
ihMsf ivc sLfml hox <strong>df</strong> dosL lgfieaf hY aqy ies<br />
sMbMD ivc kuJ lokF nUM igRPqfr vI kIqf igaf pr<br />
hux qk a<strong>df</strong>lqF ny iksy vI muljLm nUM dosLI krfr<br />
nhIN idwqf.<br />
afpxy kYˆp ‘qy hoey pQrfa <strong>dy</strong> jvfb ivc golI clfeI.<br />
iek ivakqI dI BIV ivc BfjV pYx kfrn mOq ho<br />
geI. kupvfVf iËlHy <strong>dy</strong> krflpurf ivc vI iek ivakqI<br />
Audoˆ mfiraf igaf jdoˆ pulIs ny iek cOkI ‘coˆ hiQafr<br />
luwtx dI koiÈÈ kr rhy ivKfvfkfrIafˆ ‘qy PfieirMg<br />
kIqI. ivKfvfkfrI cfr rfeIPlfˆ lY gey. pulIs<br />
mihkmy ny iek ibafn ivc ikhf ik BIV ny kfkfpurf,<br />
pulvfmf, bzgfm, anMqnfg, kulgfm, kupvfVf ivc<br />
kriPAU rokfˆ qoV ky pulIs aqy srkfrI sMpqI dI<br />
BMn-qoV kIqI.<br />
ies qoN ielfvf kÈmIr ivc cl rhI bdamnI<br />
dI gUMj lok sBf ivc vI suxfeI idwqI ijQy mYˆbrfˆ ny<br />
ies bfry icMqf pRgt kIqI aqy srkfr ny mMinaf ik<br />
siQqI ny iek nfËuk moV lY ilaf hY. srokfr Ëfihr<br />
krn vfilafˆ ivc Bfjpf sMsdI pfrtI <strong>dy</strong> cyarmYn<br />
aYl[ky[ azvfnI, jnqf dl (XU) <strong>dy</strong> muKI Èrd Xfdv,<br />
smfjvfdI pfrtI <strong>dy</strong> muKI mulfiem isMG Xfdv aqy<br />
sI[pI[afeI[(aYm) <strong>dy</strong> afgU bfsU<strong>dy</strong>b acfrIaf Èfml<br />
sn aqy ienHfˆ ny srkfr nUM qyËI nfl kfrvfeI krn<br />
dI apIl kIqI. gRih mMqrI pI[icdMbrm ny<br />
ikhf,“jMmU-kÈmIr iek bhuq hI nfËuk sUbf hY aqy<br />
smwisafvfˆ bfry sB cMgI qrHfˆ jfx<strong>dy</strong> hn. 10 julfeI<br />
qoˆ bfad ÈfˆqI ho geI sI pr 30 julfeI qoˆ bfad<br />
siQqI Pyr nfËuk moV ‘qy puwj geI.”<br />
pihlfˆ sRI azvfnI ny sdn ivc isPr kfl<br />
dOrfn ieh muw<strong>df</strong> AuTfieaf aqy AunHfˆ srkfr qoˆ puwiCaf<br />
ik Auh siQqI nUM sMBflx leI kI kdm AuTf rhI hY.<br />
aYn[zI[ey[ <strong>dy</strong> knvInr Èrd Xfdv ny ikhf ik vfdI<br />
<strong>dy</strong> hflfq nUM lY ky smuwcf <strong>dy</strong>È icMqq hY aqy srkfr<br />
nUM ies bfry ivroDI iDr nUM Brosy ivc lYxf cfhI<strong>df</strong><br />
hY. sI[pI[afeI[(aYm) <strong>dy</strong> bfsU<strong>dy</strong>b acfrIaf ny ikhf<br />
ik kÈmIr dI siQqI byhwd gMBIr hY aqy ies <strong>df</strong><br />
kfrn ieh hY ik vfdI <strong>dy</strong> lok iblkul bymuÉ ho gey<br />
hn.<br />
muwK mMqrI jnfb Aumr abduwlf nfl mulfkfq krn<br />
<strong>df</strong> smF mMigaf sI, pr srkfr vloN POrI qOr ‘qy<br />
smF nf idwqy jfx qy pRBfvq iswKF vloN kIqy jf rhy<br />
ros pRdrÈnF <strong>dy</strong> mw<strong>dy</strong>nËr ÈRomxI kmytI ny ieh<br />
tIm Byjxf munfisb smiJaf.<br />
ÈRomxI kmytI <strong>dy</strong> pRDfn jQy<strong>df</strong>r avqfr isMG<br />
mwkV ny pwqrkfrF nfl gwlbfq kridaF ikhf ik<br />
iqMn mYNbrI kmytI vloN ies sbMDI irport idwqy jfx<br />
qoN bfad muwK mMqrI Aumr abduwlf nfl mulfkfq<br />
krky iswKF dI surwiKaf bfry nukqy AuTfey jfxgy.<br />
dUjy pfsy ÈRomxI akflI dl aMimRqsr (pMc<br />
pRDfnI) <strong>dy</strong> kOmI ivÈyÈ skwqr BfeI bl<strong>dy</strong>v isMG<br />
isrsf ny ies mfmly ‘c dÉlaM<strong>df</strong>ËI nf krn ‘qy<br />
muwK mMqrI qy Aup muwK mMqrI <strong>pMjfb</strong> dI inKyDI kIqI<br />
hY. AunHF ikhf ik ijs akflI dl <strong>dy</strong> pRDfn kol<br />
iswKF dI sfr lYx <strong>df</strong> smF nhIN hY, Auh akflI dl<br />
dI pRDfngI <strong>dy</strong> Xog nhIN hY.<br />
pRDfn mMqrI dKl <strong>dy</strong>x- bzUMgr<br />
PqihgVH sfihb: jMmU ksLmIr <strong>dy</strong> iswKF `qy<br />
Zfhy jf rhy qsLdwd `qy gihrI icMqF <strong>df</strong> pRgtfvf<br />
kridaF sLoRmxI gurduafrf pRbMDk <strong>dy</strong> sfbkf pRDfn<br />
pRo[ ikRpfl isMG bzUMgr ny ikhf ik jMmU ksLmIr<br />
srkfr AuQy vs rhy iswKF dI surwiKaf XkInI<br />
bxfAux ivc burI qrHF nfkfm rhI hY . pRo[ bzUMgr<br />
ny Bfrq <strong>dy</strong> pRDfn zf[ mnmohn isMG qoN purjLor mMg<br />
kIqI ik Auh inwjI dKLl <strong>dy</strong> ky jMmU ksLmIr ivc<br />
iswK Gwt igxqI dI jfnI qy mflI surwiKaf XkInI<br />
bnfAux. pRo[ bzUMgr ny dosL lgfAuNidaF ikhf ik<br />
15 agsq 1947 nUM <strong>dy</strong>sL dI vMz smyN aqy 1965<br />
qoN 1971 dIaF pfik-Bfrq jMgF dorfn qqkflIn<br />
rfsLtrI lIzrisLp vloN inBfieaf igaf iGnOxf<br />
rol hI jMmU ksLmIr aqy pfik Bfrq smwisaf <strong>df</strong><br />
mUl kfrn hY.<br />
pRo[ bzUMgr ny dosL lgfieaf ik kFgrs<br />
srkfr ny ienHF smwisafvF nUM suihrdqf nfl hwl<br />
krn dI bjfey ienHF duK<strong>df</strong>iek muwidaF Auqy rfjnIqI<br />
jLrUr kIqI hY. AunHF sLoRmxI kmytI <strong>dy</strong> pRDfn nUM<br />
apIl kIqI ik Auh pRDfn mMqrI nUMU iml ky ies<br />
gMBIr smwisaf <strong>df</strong> muw<strong>df</strong> AuTfAux.<br />
afstrylIaf <strong>`c</strong> nslI nPrq<br />
ivroDI kfnUMn vrqx <strong>df</strong> svfgq<br />
mYlbrn: ivktorIaf <strong>dy</strong> pRDfn mMqrI jOhn<br />
brMbI ny afstrylIaf ivc BfrqI BfeIcfry <strong>dy</strong> afgUafˆ<br />
vloˆ pihlI vfr nslI nPrq sbMDI kfnUMn dI vrqoˆ<br />
kIqy jfx <strong>df</strong> svfgq kIqf hY. ivktorIaf pulIs ny<br />
do ivakqIafˆ ‘qy bws ‘c iek BfrqI ividafrQI dI<br />
ÈrfbI hflq ‘c 45 imMt nslI nPrq qihq kuwtmfr<br />
krn <strong>dy</strong> doÈ lfey hn.<br />
PYzryÈn afP ieMzIaf aYsosIeyÈn afP<br />
ivktorIaf <strong>dy</strong> pRDfn vfsn sRI invfsn ny ikhf ik<br />
Bfvyˆ ieh doÈ hfly iswD hoxy bfkI hn pr ies sdkf<br />
ieh Ëor<strong>df</strong>r sunyhf hr iek nUM jfeygf ik nsl,<br />
Drm jfˆ rMg <strong>dy</strong> afDfr ‘qy kIqy gey aprfD iksy vI<br />
qrHfˆ br<strong>df</strong>Èq nhIˆ kIqy jfxgy. vfsn ny ikhf hY ik<br />
ieh bVI Au<strong>df</strong>sI vflI gwl hY ik iek BfeIcfry nUM<br />
ieh isKfAuxf pY irhf hY ik kI krnf hY qy kI nhIN<br />
krnf. ieh icMnfqmk hI nhIˆ hY blik Au<strong>df</strong>sI Biraf<br />
vI hY ik iksy BfeIcfry nUM kuJ isKfAux leI ies<br />
hwd qwk jfxf pY irhf hY.<br />
gRfiPks <strong>dy</strong> ividafrQI rfjn kumfr kQm ny<br />
doÈ lfey sn ik Auh Cy PrvrI dupihr mgroˆ<br />
PrYˆkstn qoˆ rfie nUM bws rfhIN prq irhf sI qfˆ iqMn<br />
ÈrfbI nOjvfnfˆ ny 45 imMt AuhdI kuwtmfr kIqI.<br />
Auh<strong>dy</strong> GsuMn qy Tuwzy mfry aqy nslI ivaMg kwsy.<br />
kQm ny dwisaf ik Aus idn buwDvfr <strong>df</strong> idn sI qy<br />
ieh Gtnf BIV BrI bws ‘c hoeI sI. kumfr ny doÈ<br />
lfieaf ik AuhdI ipwT, isr ‘qy lwqfˆ muwky mfrn<br />
vfly AunHfˆ ÈrfbIafˆ ny AuhdI cmVI <strong>dy</strong> rMg bfry<br />
itwpxIafˆ kIqIafˆ qy ikhf ik kfly rMg <strong>dy</strong> lokfˆ nUM<br />
gulfmfˆ ijhy vrqfE dI loV huMdI hY. hmlfvrF ‘coˆ<br />
iek boql cuwkI Auh<strong>dy</strong> vl afieaf qy ikhf, “qusIˆ<br />
lok nslvfdI ho, asIˆN nslvfdI nhIˆ hfˆ.” 20ivafˆ<br />
dI Aumr <strong>dy</strong> do mÈkUkfˆ nUM ies sbMD ‘c sMmn Byj ky<br />
pihlI sqMbr nUM PrYˆkstn mYijstrytfˆ dI a<strong>df</strong>lq<br />
‘c pyÈ hox leI ikhf igaf hY.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (10)<br />
mihMgfeI dI afV ivc iksfnI qbfh krn dI iqafrI?<br />
-blbIr isMG rfjyvfl<br />
mihMgfeI! mihMgfeI! mihMgfeI!! hr<br />
pfsy mihMgfeI <strong>df</strong> sLor pY irhf hY. isafsI<br />
afgUaF <strong>dy</strong> ibafn af rhy hn, hfey<br />
mihMgfeI. QF-QF Drny mujLfhry ho rhy hn.<br />
mihMgfeI swcmuwc bhuq burI cIjL hY. pr<br />
ies dI icMqf jF qF rfjnyqfvF nUM hY qF jo<br />
Auh ies qoN isafsI lfhf lYx qoN ipwCy nf<br />
rih jfx jF iPr sLihrF ivc vs<strong>dy</strong> aijhy<br />
lokF nUM, ijnHF kol pYsf bhuq hY. grIb,<br />
ijs dI jyb ivc kuJ nhIN, Aus kol qF<br />
mihMgfeI ivruD sLor mcfAux dI ivhl hI<br />
nhIN. Auh qF isafsI pfrtIaF vloN<br />
mihMgfeI ivroDI jlUsF ivc vI idhfVI lY<br />
ky AunHF <strong>dy</strong> iekwTF dI rOxk vDfAux jF<strong>dy</strong><br />
hn. awj dI ies mihMgfeI ivroDI muihMm<br />
ivc mihMgfeI ikwQoN qwk sImq hY? kyvl<br />
kxk, cfvl, sbjLIaF, PlF, cInI aqy<br />
hr Aus cIjL qwk jo iksfn afpxy aqy<br />
afpxy bwicaF <strong>dy</strong> pflx-posLx leI afpxy<br />
Kyq ivc pY<strong>df</strong> kr<strong>df</strong> hY, nqIjy vjoN<br />
mihMgfeI ivroDIaF dI kfvFrOlI kfrn<br />
srkfr mihMgfeI nUM nwQ pfAux leI kuhfVf<br />
iksfn Auqy clf idMdI hY. Aus dIaF ieh<br />
ijxsF ssqIaF rwKx leI ienHF <strong>dy</strong> Bfa<br />
KricaF nfloN ikqy Gwt imQ idwqy jF<strong>dy</strong><br />
hn. ieMj pYN<strong>dy</strong> Gfty kfrn iksfn krjLy <strong>dy</strong><br />
jfl ivc Ps ky KudkusLIaF krn lwgy<br />
hn.<br />
mYnUM myry puwqr dI iek gwl hr smyN<br />
pRysLfn krdI hY, jo hY iblkul swc. Aus<br />
<strong>df</strong> kihxf hY ik jo lok pwKy hyT bYT ky<br />
kMm kr<strong>dy</strong> hn, pYsy AunHF dI jyb vl hI<br />
jF<strong>dy</strong> hn. jo lok eyarkMzIsLn kmiraF<br />
ivc bYT ky kMm kr<strong>dy</strong> hn, mfieaf Dwky<br />
nfl AunHF dIaF iqjOrIaF vl BwjI jFdI<br />
hY. iksfn aqy Kyq mjLdUr ivcfry kVkdI<br />
Duwp aqy aMqF <strong>dy</strong> kwkr ivc sfrf idn hwz<br />
quVf ky rfq nUM msF mMjy Auqy izwg<strong>dy</strong> hn.<br />
AudoN qwk KjLfnf qF pwKy aqy ey[sI[ ivc<br />
kMm krn vfly luwt ky lY jF<strong>dy</strong> hn. qroqfjLf<br />
vI rihM<strong>dy</strong> hn aqy mihMgfeI dI<br />
kfvFrOlI pf ky srkfrI nIqIaF nUM vI<br />
afpxy vl moVf <strong>dy</strong> jF<strong>dy</strong> hn.<br />
ieh aslIaq hY ik awj kwwlH pYsf<br />
srkfrI msLInrI, rfjnyqfvF aqy KyqI jF<br />
mjLdUrI qoN ibnF hr qrHF <strong>dy</strong> vpfr jF<br />
snaq ivc lwgy lokF kol hY. ienHF lokF<br />
<strong>dy</strong> GrIN jfE qF hr qrHF dIaF suwKshUlqF<br />
<strong>dy</strong>Kx nUM imlxgIaF. lyajL kMpnI<br />
<strong>df</strong> 70 gRfm <strong>df</strong> aflU <strong>dy</strong> icps <strong>df</strong> pYkt<br />
20 rupey ivc KrId<strong>dy</strong> smyN ienHF nUM koeI<br />
mihMgfeI njLr nhIN afAuNdI. pr jdoN<br />
iksfn nUM aflUaF <strong>df</strong> Bfa 5 rupey pRqI<br />
iklogRfm imlx lg<strong>df</strong> hY qF asmfn isr<br />
‘qy cuwk ilaf. hux iksfn <strong>df</strong> aflU rulx<br />
lwgf hY pr iksy nUM ies dI icMqf nhIN.<br />
srkfr ny iksfn leI kxk <strong>dy</strong> Bfa ivc<br />
kyvl 20 rupey kuieMtl <strong>df</strong> vfDf krky<br />
ies <strong>df</strong> Bfa 1100 rupey pRqI kuieMtl<br />
imQ idwqf. hfey rwbf, mihMgfeI ho geI.<br />
pr ienHF lokF <strong>dy</strong> Gr 35 rupey qoN 50<br />
rupey qwk <strong>dy</strong> 400 gRfm <strong>dy</strong> ibskutF <strong>dy</strong><br />
pYktF dI koeI kmI nhIN jo 80 rupey qoN<br />
150 rupey iklo ivk<strong>dy</strong> hn. 390 grfm<br />
dI bRYz 15 rupey arQfq 3800 rupey<br />
kuieMtl qF koeI mihMgI nhIN, iksfn nUM<br />
kuieMtl kxk 1100 rupey <strong>dy</strong>vy qF bhuq<br />
mihMgI hY. ienHF ‘BlymfxsF’ dI snaq<br />
sfzy pfxI nUM dUisLq BfvyN krI jfvy aqy<br />
iksfn kYNsr dI mfr hyT af jfx pr<br />
ienHF nUM 15 rupey dI ibslyrI <strong>dy</strong> pfxI dI<br />
boql KrIdx ivc koeI mihMgfeI njLr<br />
nhIN afAuNdI. pYsy vfly ienHF lokF <strong>dy</strong> GrF<br />
ivc jfE qF mfjLf, syb jF lIcI <strong>df</strong> jUs<br />
afm mihmfn invfjLI leI vriqaf jF<strong>df</strong><br />
hY jo 50 qoN 80 rupey iltr ivk<strong>df</strong> hY.<br />
hflF ik ies ivc jUs vI 25 PIsdI qoN<br />
vD nhIN huM<strong>df</strong>.<br />
mihMgfeI nhIN hoxI cfhIdI, aijhf<br />
ikhf jF<strong>df</strong> hY. pr sfnUM sfrI siQqI nUM<br />
smJxf peygf ik aslIaq kI hY. cInI<br />
mihMgI ikAuN hoeI? pSj ku sfl pihlF<br />
pSjfb ivc gMny dI Psl hyT 2 lwK 40<br />
hjLfr hYktyar rkbf sI. iek pfsy gMny<br />
<strong>df</strong> Bfa GftyvM<strong>df</strong>, dUjy pfsy KMz imwlF dI<br />
aMnHI luwt ny iksfnF <strong>df</strong> gMny vloN mMUh moV<br />
idwqf. iksfnF ny gMnf puwt idwqf aqy ipCly<br />
sfl ies <strong>df</strong> rkbf Gt ky kyvl 40 hjLfr<br />
hYktyar rih igaf. ies sfl pUry jLor<br />
nfl muihMm clf ky srkfr ny gMnf<br />
ibjfieaf hY jo 60 ku hjLfr hYktyar<br />
ivc hI lwgf hY. ieho hfl <strong>dy</strong>sL <strong>dy</strong> bfkI<br />
rfjF <strong>df</strong> hoieaf. jy gMnf hI nhIN qF cInI<br />
ikwQoN afvygI? sbjLIaF dI KyqI bhuq<br />
mihMgI aqy sKq imhnq vflI huMdI hY.<br />
2007-08 qoN iksfn nUM ienHF <strong>df</strong> Bfa<br />
Gwt imlx kfrn sbjLIaF hyT vI rkbf<br />
Gtx lwgf hY. ieh 2008-09 ivc ds<br />
hjLfr hYktyar Gitaf aqy ies vyly vI<br />
iksfnF <strong>df</strong> sbjLIaF qoN moh BMg hoieaf<br />
ipaf hY. nrygf Xojnf kfrn mjLdUrI <strong>dy</strong><br />
ryt duwgxy-iqwgxy ho gey hn. sbjLIaF<br />
dI mihMgfeI <strong>dy</strong> rfmrOly kfrn iksfn<br />
ieDroN mMUh moV rhy hn. Krcy lgfqfr<br />
vD rhy hn. KfdF, kIVymfr dvfeIaF,<br />
zIjLl, msLInrI aqy mjLdUrI vI lgfqfr<br />
vDI jf rhI hY.<br />
KyqI iek vpfrk ikwqf bx igaf<br />
hY, ijs nUM hux bhuqI <strong>dy</strong>r Gfty ivc nhIN<br />
clfieaf jf sk<strong>df</strong>. jy kuJ Kfxf hY qF<br />
Kfx vflIaF vsqF <strong>df</strong> vfjb muwl <strong>dy</strong>xf hI<br />
pvygf. srkfr ssqf anfj <strong>dy</strong>x leI iek<br />
lwK kroV qoN vD dI sbiszI <strong>dy</strong> rhI hY.<br />
pr iksfnF nUM KfdF Auqy imldI sbiszI<br />
iblkul bMd krky kyNdr srkfr ny ies<br />
Kfqy ivc afpxf iek lwK sqfrF hjLfr<br />
kroV bcf ilaf hY. iksfnF nUM KfdF afid<br />
KrIdx leI Kfd snaq <strong>dy</strong> rihm Auqy<br />
Cwz idwqf igaf hY. mhInf pihlF zI[ey[pI[<br />
Kfd 60 rupey aqy XUrIaf 53 rupey pRqI<br />
kuieMtl mihMgI ho geI hY aqy ies dIaF<br />
kImqF hor vI vDx dI afs hY. ipCly<br />
sfl iqMn vfr srkfr ny zIjLl <strong>dy</strong> ryt<br />
vDfey aqy hux iPr vDfAux dI iqafrI<br />
‘c hY. mobl afiel 15 idn pihlF 12<br />
rupey iltr mihMgf ho igaf hY. Jonf<br />
lfAux dI mjLdUrI jo ipCly sfl 700<br />
rupey pRqI eykV sI, ies sfl vD ky<br />
1500 rupey qoN 2500 rupey qwk ho geI<br />
hY. kyNdr srkfr ny Jony <strong>df</strong> Bfa jo ipCly<br />
sfl smyq bons idwqf igaf sI, ‘mihMgfeI<br />
ivroDIaF’ qoN zr ky ies sfl vI Auho<br />
Bfa imQ idwqf. ikMnI <strong>dy</strong>r iksfnF koloN<br />
AunHF dIaF ijxsF luwtogy?<br />
hr koeI jfx<strong>df</strong> hY ik ies sfl vFg<br />
ipCly sfl vI bhuq grmI peI sI qy<br />
mINh Gwt ipaf sI. pSjfb ivc srkfr<br />
Jony dI Psl pflx leI pSj jF Cy GMty qoN<br />
vD iblkul ibjlI nf <strong>dy</strong> skI. iksfnF ny<br />
Jony nUM bcfAux leI kuwl 1800 kroV<br />
rupey <strong>df</strong> vfDU zIjLl PUikaf, vfDU mjLdUrI<br />
sMsd <strong>`c</strong> iKwcoqfx Éqm krn leI kFgrs srgrm<br />
nvIˆ idwlI:mihMgfeI <strong>dy</strong> muw<strong>dy</strong> ‘qy<br />
ipCly iek hPqy qoˆ bixaf aiVwkf AudoˆN<br />
Kqm ho igaf jdoˆ ivroDI iDr ny Dfrf<br />
184 qihq bihs krfAux dI afpxI mMg<br />
Cwz idwqI. lok sBf ivc sdn <strong>dy</strong> nyqf<br />
pRxb muKrjI vloˆ nfÈqy ‘qy bulfeI srb<br />
pfrtI mIitMg ivc bxI sihmqI muqfbk<br />
bIqy mMglvfr ies muw<strong>dy</strong> ‘qy hyTly sdn<br />
ivc ies muw<strong>dy</strong> ‘qy bihs krfeI geI.<br />
lok sBf ivc ivroDI iDr dI nyqf<br />
suÈmf svrfj ny dwisaf, “Auh Èbd afm<br />
afdmI dI vrqoˆ nhIˆ kr rhy. ies leI<br />
asIˆ ieqrfË kIqf. hux mqy ivc ‘afm<br />
afdmI ‘qy iswky <strong>dy</strong> psfr <strong>df</strong> Ault asr’<br />
vfk drj kIqf igaf hY.“ Auˆj, srkfr<br />
ny mqy ivc ‘mihMgfeI ivc vfDy’ bfry<br />
ivroDI iDr dI mMg ieh dlIl <strong>dy</strong> ky rwd<br />
kr idwqI ik ieh muw<strong>df</strong> iek inrMqr<br />
vrqfrf hY ijs nUM roikaf nhIN jf sk<strong>df</strong><br />
pr ‘iswky <strong>dy</strong> psfr <strong>df</strong> dbfa’ Èbd<br />
vriqaf jf sk<strong>df</strong> hY.<br />
ivroDI iDr aqy srkfr vloˆ bihs<br />
leI sihmq hox nfl sMsd <strong>dy</strong> dovyˆ sdnfˆ<br />
ivc sucfrU ZMg nfl kMm-kfj hox dI<br />
sMBfvnf vD geI hY. ipCly hPqy qoˆ sYÈn<br />
ÈurU hox mgroˆ ivroDI iDr <strong>dy</strong> hMgfimafˆ<br />
kfrn sMsd dI kfrvfeI Twp rhI hY.<br />
sI[pI[afeI[ <strong>dy</strong> nyqf gurU<strong>df</strong>s<br />
<strong>df</strong>sgupqf ny ikhf, “ieh ivroDI pfrtIafˆ<br />
pRxb dI<br />
nfÈqf<br />
rfjnIqI<br />
ny ivroDI<br />
iDr Èfˆq<br />
kIqI<br />
vloˆ afrMBI ros ivKfivafˆ dI mfnqf hY.”<br />
mIitMg ivc Èfml hox vfly afgUafˆ ivc<br />
suÈmf svrfj, rfj sBf ivc ivroDI iDr<br />
<strong>dy</strong> afgU arux jyqlI, jnqf dl-XU <strong>dy</strong><br />
pRDfn Èrd Xfdv, smfjvfdI pfrtI <strong>dy</strong><br />
muKI mulfiem isMG Xfdv qy rfm gopfl<br />
Xfdv, bspf nyqf aYs[sI[ imÈrf, aMnf<br />
zI[aYm[ky[ <strong>dy</strong> afgU QMbIdureI, sI[pI[afeI[<br />
aYm <strong>dy</strong> sIqf rfm XycurI aqy sI[pI[afeI[<br />
<strong>dy</strong> gurU<strong>df</strong>s <strong>df</strong>sgupqf qoˆ ielfvf XU[pI[ey[<br />
dI qrPoN gRih mMqrI pI[ icdMbrm,<br />
aYn[sI[pI[ muKI Èrd pvfr, zI[aYm[ky[<br />
afgU tI[afr[ bflU, sMsdI mfmly mMqrI<br />
pvn kumfr bfˆsl, ipRQvI rfj cvfn aqy<br />
vI[ nfrfiex svfmI Èfml sn.<br />
ies qoN pihlF mfnsUn sYÈn <strong>df</strong><br />
pihlf hÌqf mihMgfeI dI Byt cVHn qoN<br />
bfad icMqf ivc zuwbI kFgrs ny ies msly<br />
nfl nijwTx leI srgrmIaF qyË kr<br />
idwqIaF sn. mihMgfeI <strong>dy</strong> msly ‘qy Bfjpf<br />
vloN bIqy somvfr ƒ vI hMgfmf kIqy jfx<br />
<strong>dy</strong> aYlfn <strong>dy</strong> mw<strong>dy</strong>nËr kyNdrI ivwq mMqrI<br />
qy sdn ivc srkfr <strong>dy</strong> afgU pRxb muKrjI<br />
ny sfrIaF isafsI pfrtIaF <strong>dy</strong> afgUaF ƒ<br />
bIqy somvfr svyry cfh ‘qy swidaf sI.<br />
dwsxf bx<strong>df</strong> hY ik bIqI 26 julfeI<br />
ƒ ÈurU hoey mfnsUn sYÈn ‘c ivroDI iDr<br />
Kfs krky Bfjpf ny mihMgfeI ‘qy voitMg<br />
vfly inXm qihq crcf krvfAux dI mMg<br />
kIqI sI qy agly idn kIqI geI ies mMg<br />
‘qy smUh afgU bIqy hPqy Èuwkrvfr qwk<br />
iewkjut rhy. bIqy hPqy <strong>dy</strong> Èuwkrvfr ƒ<br />
sMsd <strong>df</strong> mfnsUn sYÈn ies hPqy <strong>dy</strong><br />
somvfr qwk mulqvI kr idwqf igaf sI<br />
qy iesy idn Bfjpf afgUaF ny aYlfn kIqf<br />
sI ik Auh somvfr ƒ vI iesy inXm qihq<br />
crcf krvfAux dI mMg krngy. ies qoN<br />
ielfvf hor ivroDI pfrtIaF qy srkfr ƒ<br />
bfhroN hmfieq <strong>dy</strong> rhIaF kuJ pfrtIaF vI<br />
ies msly ‘qy bihs ƒ lY ky iewkjut sn.<br />
Xfd rhy kOmI jmhUrI gwTjoV qoˆ<br />
bgYr ivroDI pfrtIafˆ ny bIqy hPqy vIrvfr<br />
nUM sMsd Bvn ivc pRdrÈn krky mihMgfeI<br />
<strong>df</strong> Krcf Jwilaf aqy <strong>dy</strong>sL <strong>dy</strong> aMn BMzfr<br />
ivc pSjfb <strong>df</strong> ihwsf Gtx dI bjfey vDf<br />
idwqf. pSjfb srkfr dI mfrkIt PIs,<br />
pyNzU ivkfs PMz aqy KrId tYks ivc arbF<br />
rupey afmdn vDI. iksfnF ny ies vfDU<br />
Krcy leI kyNdr srkfr qoN ivsLysL pYkyj<br />
dI mMg rwKI. hux kyNdr ny qF 800 kroV<br />
rupey mnjLUr krky pSjfb srkfr nUM a<strong>df</strong><br />
vI kr idwqy pr pSjfb srkfr iksfnF dI<br />
hwkI imhnq <strong>df</strong> ieh pYsf iksfnF ivc<br />
vMzx leI iqafr nhIN jo ipCly sfl dI<br />
Jony dI Psl Auqy 57 rupey pRqI kuieMtl<br />
bx<strong>df</strong> hY. sfzy kol ies <strong>dy</strong> sbUq mOjUd<br />
hn. ikDr jfey iksfn, ijs nUM hr koeI<br />
mMUh mfrnf cfhuM<strong>df</strong> hY.<br />
awj <strong>dy</strong>sL dI ivkfs dr 7[8 PIsdI<br />
hY, jd ik snaq aqy syvfvF <strong>dy</strong> Kyqr<br />
ivc ieh 10 PIsdI qoN vD geI hY jd ik<br />
KyqI dI ivkfs dr kyvl 0[2 PIsdI hI<br />
hY. KyqI ivcoN sfzI kuwl afbfdI <strong>df</strong> 70<br />
PIsdI qoN vD ihwsf rotI-rojLI kmfAuN<strong>df</strong><br />
hY. ies vyly muwTI Br rfjnyqf,<br />
aPsrsLfhI, snaqkfr aqy amIr lokF<br />
vl syDq nIqIaF hI GVIaF jf rhIaF<br />
hn. amIr hor amIr aqy grIb hor<br />
grIb ho irhf hY. <strong>dy</strong>sL dI afbfdI <strong>df</strong> 90<br />
PIsdI Bfg, jo awj vI gurbq nfl lV<br />
irhf hY, srkfr <strong>df</strong> Aus vl koeI iDafn<br />
nhIN. ijvyN DnfZ lok hr ikwqy Auqy kfbjL<br />
ho rhy hn aqy afm afdmI mfXUs hY,<br />
ies qrHF dI siQqI bhuqI <strong>dy</strong>r nhIN cwlxI.<br />
mihMgfeI nhIN hoxI cfhIdI.<br />
pr mihMgfeI ivroDIaF nUM smJxf<br />
peygf ik jykr srkfr dIaF nIqIaF lokpwKI<br />
nf rhIaF, jo awj nhIN hn, qF <strong>dy</strong>sL<br />
<strong>df</strong> ivkfs nhIN ivnfsL hI hovygf. kImqF<br />
<strong>df</strong> BFzf kyvl iksfnF isr nf BMno.<br />
ivigafnk soc apxfE. <strong>dy</strong>sL qrwkI qF<br />
hI krygf, jykr <strong>dy</strong>sL dI vwzI igxqI<br />
afbfdI, iksfn aqy mjLdUr rwj ky rotI<br />
Kfxgy. ies mihMgfeI leI srkfrI<br />
nIqIaF ijLMmyvfr hn. pr ies rfmrOly<br />
dI sjLf, Gwt Bfa imQ ky mihMgfeI Auqy<br />
kfbU pfAux leI, iksfnF nUM idwqI jf rhI<br />
hY. aijhI siQqI ivc iksfnI nUM bcfAuxf<br />
aqI jLrUrI hY.<br />
<strong>dy</strong> muw<strong>dy</strong> ‘qy Dfrf 184 qih bihs krfAux<br />
dI mMg kIqI sI. ies pRdrÈn ivc<br />
sI[pI[afeI[aYm[, sI[pI[afeI[, rfÈtrI<br />
jnqf dl, jnqf dl-sYkulr,<br />
ey[afeI[ey[zI[aYm[ky[ aqy qylgU <strong>dy</strong>sm<br />
pfrtI <strong>dy</strong> mYˆbr Èfml hoey sn. ies <strong>dy</strong><br />
nfl hI smfjvfdI pfrtI ny afpxy nyqf<br />
mulfiem isMG Xfdv dI agvfeI hyT<br />
sMsd Bvn <strong>dy</strong> muwK gyt ‘qy vwKry qOr ‘qy<br />
pRdrÈn kIqf sI. ieMj BfrqI pfrlImYNt <strong>df</strong><br />
ipClf lgpg zyV hPqf isrP mihMgfeI <strong>dy</strong><br />
muw<strong>dy</strong> ny hI ingl ilaf hY. srkfr <strong>dy</strong> eyjMzy<br />
ivc ies sYsLn ivc nijwTx leI hor bhuq<br />
sfry mu<strong>dy</strong> hn pr ivroDI iDr ny srkfr dI<br />
pysL nhIN jfx idwqI.<br />
byvPfeI kIqI qF <strong>dy</strong>xy<br />
pYxgy 57 kroV rupey<br />
vfisLMgtn:cylsI kilMtn dI 31<br />
julfeI nUM inAUXfrk ivc imzsn ndI<br />
<strong>dy</strong> iknfry hoeI sLfn<strong>df</strong>r sLfdI dunIaf<br />
sflF qwk Xfd rwKygI. ieh ivafh ies<br />
qrHF hoieaf ijvyN iksy sLihjLfdI <strong>df</strong> hovy.<br />
ies ivafh dI Kfs gwl ieh hY ik jykr<br />
Aus <strong>df</strong> pqI mfrk byvPf inkl<strong>df</strong> hY qF<br />
Auh cylsI nUM lgBg 57 kroV rupey<br />
<strong>dy</strong>vygf. ieh dovF dI rjLfmMdI <strong>dy</strong> nfl<br />
qYa hoieaf hY.<br />
ivafh dIaF iqafrIaF ivc pYsf pfxI<br />
dI qrHF vhfieaf igaf. cylsI dI mMgxI<br />
dI muMdrI hI lgBg 4 kroV dI hY.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (11)<br />
<strong>pMjfb</strong> <strong>puils</strong> <strong>dy</strong> ikr<strong>df</strong>r dI kOVI swcfeI aqy amn-kfnUMn<br />
-jiqMdr pnUM<br />
‘pSjfb <strong>df</strong> amn-kfnUMn KLqry ivc<br />
hY.’ ieh gwl <strong>puils</strong> <strong>dy</strong> kuJ ijLlHf jF jLon<br />
pwDr qwk <strong>dy</strong> vwzy aPsr afK<strong>dy</strong> hn. ‘pSjfb<br />
<strong>dy</strong> amn nUM koeI KLqrf hI nhIN.’ ieh gwl<br />
cMzIgVH qoN afKI jf rhI hY qy afKx vflf<br />
ivakqI pSjfb <strong>dy</strong> gRih ivBfg <strong>df</strong> ieMcfrj<br />
izptI muwK mMqrI hY. nf ijLilHaF vfilaF<br />
kol sUcnfvF dI Gft hY qy nf cMzIgVH<br />
vfilaF kol. ies <strong>dy</strong> bfvjUd do iksm dI<br />
bolI bolx <strong>df</strong> aml ho irhf hY qy ies <strong>dy</strong><br />
vwKo-vwKry arQ ley jf rhy hn. kuJ lok<br />
ieh kihM<strong>dy</strong> hn ik Kqrf qF hY, pr rfj dI<br />
rfjnIqk lIzrisLp ies dI hkIkq nUM pRvfn<br />
nhIN krnf cfhuMdI. dUjy pfsy kuJ lokF <strong>df</strong><br />
ieh iKafl hY ik Kqrf hI koeI Kfs nhIN,<br />
isrP <strong>puils</strong> <strong>dy</strong> kuJ aPLsr hAUaf KVf kr<br />
ky afpxI cODr kfiem rwKxf cfhuM<strong>dy</strong> hn.<br />
afm lokF sfhmxy ieh BMblBUsf hY ik Auh<br />
iek jF dUjI ivcoN iks iDr nUM swc mMnx,<br />
jd ik scfeI <strong>df</strong> aMsL ienHF sfry pwKF ivc<br />
hI QoVHf-bhuq sLfml hY.<br />
rfjsI lIzrisLp ies nUM bfhlf ikAuN<br />
nhIN AuBfrnf cfhuMdI, ies <strong>df</strong> kfrn Aus<br />
nUM pqf hovygf, pr swc ieho hY ik Auh<br />
sfrf kuJ kfbU hyT hox <strong>df</strong> pRBfv <strong>dy</strong>xf<br />
cfhuMdI hY. kuJ purfxy kwtVpSQIey hux ies<br />
rfjsI lIzrisLp <strong>dy</strong> eyny brKur<strong>df</strong>r bx<br />
cuwky hn ik pihlF kihM<strong>dy</strong> huM<strong>dy</strong> sn ik<br />
iksy bfby <strong>dy</strong> pYr vI nhIN CUhxy, hux afpxy<br />
qoN CoitaF <strong>dy</strong> vI CUMh<strong>dy</strong> iPr<strong>dy</strong> hn. AunHF <strong>dy</strong><br />
kuJ BfeIbMd srkfrI qy KfilsqfnI dovIN<br />
pfsIN Kyz<strong>dy</strong> hn. nqIjy vjoN rfjsI<br />
lIzrisLp Enf Brosf mihkmfnf irportF<br />
Auqy nhIN krdI jfpdI, ijMnf ieqbfr Aus<br />
nUM ienHF ‘inwjI’ sroqF Auqy jfp<strong>df</strong> hY.<br />
hflfq <strong>df</strong> dUjf pwK ieh hY ik ipCly<br />
idnF ivc puls ny muV-muV ky ieho ijhf<br />
sfmfn brfmd kIqf hY, ijhVf awj qoN<br />
vIh ku sfl pihlF pSjfb ivc QF-QF<br />
kihr vrqfAux <strong>dy</strong> kMm afAuN<strong>df</strong> huM<strong>df</strong> sI.<br />
kuJ lokF <strong>df</strong> iKafl hY ik EdoN <strong>df</strong> dwibaf<br />
ipaf mfl hI sUcnfvF <strong>dy</strong> afDfr Auqy lwB<br />
ky hux ivKflf pfieaf jf irhf hY, pr<br />
ieh ivcfr mMnx Xog nhIN, ikAuNik ies<br />
ivc kuJ ‘sMd’ ieho ijhy hn, ijhVy EdoN<br />
k<strong>dy</strong> vI pSjfb ivc nhIN vrqy gey sn.<br />
Auh sfrf kuJ EdoN vflf nhIN ho sk<strong>df</strong> qy<br />
ijhVIaF jQybMdIaF <strong>dy</strong> nF ley jf rhy hn,<br />
AunHF ivc vI keI Aus dOr qoN bfad jMmIaF<br />
qy inMmIaF hn. pSjfb ivc AunHF <strong>df</strong> nF<br />
ilaF kuJ lokF nUM Eprf lwg sk<strong>df</strong> hY,<br />
pr iv<strong>dy</strong>sLF <strong>dy</strong> iek Kfs soc <strong>dy</strong> pSjfbI<br />
aKLbfrF ivc AunHF jQybMdIaF <strong>df</strong> ijLkr<br />
icrF <strong>df</strong> huM<strong>df</strong> af irhf hY.<br />
AuNj vI purfxI KfilsqfnI lihr jdoN<br />
pSjfb ivc mwTI pY geI sI, Aus qoN ipwCoN<br />
vI Auh iv<strong>dy</strong>sLF ivc lgfqfr srgrm rhI<br />
sI. nvyN iv<strong>dy</strong>sL gey ijhVy pSjfbIaF <strong>dy</strong><br />
hor iksy qrHF pYr nhIN sn lwg rhy, AunHF<br />
nUM rfjsI sLrn mMgxI peI qy ies kMm<br />
ivc AunHF jQybMdIaF dI mdd AunHF nUM iml<br />
jFdI rhI sI. qrIkf sOKf sI ik EQy gey<br />
bM<strong>dy</strong> bfry Bfrq ivc pSjfbI <strong>dy</strong> iksy aKbfr<br />
ivc iek zwbI Cpvf ky Aus <strong>dy</strong> mF-bfp<br />
vloN ieh ibafn idwqf jF<strong>df</strong> sI ik mMuzf<br />
‘iswK sMGrsL <strong>dy</strong> rfh pY igaf hY, sfzf<br />
Aus nfl koeI sMbMD nhIN, asIN Aus<br />
nUM bydKLl kr idwqf hY, ies leI<br />
<strong>puils</strong> sfnUM qMg nf kry.’ ieh zwbI<br />
EQy pysL kr idwqI jFdI sI ik<br />
ies nUM pSjfb dI <strong>puils</strong> lwBdI<br />
iPrdI hY, jy lwB igaf qF<br />
mfr <strong>dy</strong>vygI, ies kr ky ies<br />
nUM rfjsI sLrn <strong>dy</strong> idwqI jfvy. EdoN qF Auh<br />
mMuzy KusL huM<strong>dy</strong> sn, pr kuJ icr ipwCoN pqf<br />
lg<strong>df</strong> sI ik Auh zwbI CpvfAux nfl Auh<br />
pSjfb <strong>puils</strong> <strong>dy</strong> kfgjLF ivc vI scmuwc<br />
cVH gey sn. ieh ipwCoN AunHF nUM zrf ky<br />
vrqx dI Auh Kyz sLurU huMdI sI, ijs ivc<br />
nypfl rfhIN pSjfb Byj ky vfr<strong>df</strong>q krvf<br />
lYxf vI sLfml huM<strong>df</strong> sI.<br />
ipCly sfl afr aYs aYs nfl<br />
sMbMiDq rfsLtrI iswK sMgq <strong>dy</strong> muKI rul<strong>df</strong><br />
isMG <strong>df</strong> kql ho igaf sI. kys dI jFc ny<br />
kfqlF dI pYV brqfnIaf qwk jf kwZI.<br />
EQy ByjI geI irport <strong>dy</strong> afDfr Auqy<br />
brqfnIaf dI <strong>puils</strong> ny kuJ mMuzy PV ley<br />
qy a<strong>df</strong>lq ivc pysL kr idwqy. brqfnIaf<br />
dI <strong>puils</strong> nUM pSjfb vflI vFg ieh dosL<br />
nhIN idwqf jf sk<strong>df</strong> ik Auh vI JUTy sbUq<br />
GV ky ienHF nUM PVn qur peI sI. aYn<br />
eysy kys vrgf qflmyl hux pSjfb dI<br />
<strong>puils</strong> aqy kyNdr srkfr dIaF kuJ<br />
eyjMsIaF kuJ hornF <strong>dy</strong>sLF dI puls nfl<br />
vI kr rhIaF suxIdIaF hn. nvyN nF<br />
<strong>mlysLIaf</strong> aqy QfeIlYNz <strong>dy</strong> qF aKLbfrF ivc<br />
af hI cuwky hn, qMd kuJ hornF <strong>dy</strong>sLF qwk<br />
vI juV skdI hY.<br />
hflfq <strong>df</strong> qIjf pwK hY pSjfb dI <strong>puils</strong><br />
<strong>df</strong>, ijs ny vIh ku sfl pihlF eyQoN ihMsk<br />
dOr <strong>df</strong> Kfqmf krn <strong>df</strong> ishrf ilaf qy<br />
hux qwk Esy <strong>dy</strong> bhfny afpxI ipwT QfpVdI<br />
iPrdI hY. nf hflfq hux Auh hn qy nf hI<br />
<strong>puils</strong> EdoN vflI hY. sfrf kuJ bdl cuwkf<br />
hY. ijMny sflF <strong>df</strong> smF gujLr cuwkf hY, eyny<br />
icr ivc pihlI pIVHI mY<strong>df</strong>n qoN pfsy ho ky<br />
nvIN pIVHI awgy af jFdI hY, ijs <strong>df</strong> socx<br />
<strong>df</strong> ZMg hI vwKrf huM<strong>df</strong> hY. Aus dOr ivc do<br />
vfrI golI Kf ky msF ijLM<strong>df</strong> bcx aqy<br />
bhfdrI <strong>dy</strong> <strong>puils</strong> mYzl lYx vflf iek<br />
ieMspYktr Aus qoN cfr-pSj sfl bfad<br />
iek nvyN afey afeI pI aYs<br />
aPsr awgy pysL hoieaf<br />
sI. Pirafd Aus ny ieh<br />
kIqI ik EdoN lwgIaF<br />
golIaF <strong>df</strong> ielfj ajy<br />
qwk cwl<strong>df</strong> hY, zfktrI<br />
ibwl pfs ho ky vI pYsy <strong>dy</strong>x<br />
lwgy dPqr vfly irsLvq mMg<strong>dy</strong><br />
hn, myry vloN <strong>dy</strong>sL dI syvf<br />
kIqI <strong>df</strong> kuJ qF<br />
iKafl rwKxf cfhI<strong>df</strong> hY. nvyN afey Aus<br />
qoN awDI Aumr <strong>dy</strong> aPsr ny awgoN ieh ikhf<br />
sI, ‘ijs syvf kI bfq qum krqy ho, Aus<br />
vkq mYN kflj myN pVqf Qf. muJy nhIN<br />
pqf, qum ny ikaf syvf kI hY, afj kI bfq<br />
kro.’ Aus ivcfry nUM purfxy dOr <strong>dy</strong> iek afeI<br />
jI <strong>dy</strong> pYr cMzIgVH jf ky PVny pey sn qy Pyr<br />
ielfj jogy pYsy imly sn. hux Auh bfad<br />
ivc afey aPsr zI afeI jI aqy kuJ qF<br />
ieMspYktr jnrl vI bx cuwky hn, purfxy<br />
hflfq bfry Auh soc vI nhIN sk<strong>dy</strong>.<br />
isrP ieho nhIN, Aus dOr ivc <strong>puils</strong><br />
dI ijs kfmXfbI <strong>df</strong> ishrf hux dI <strong>puils</strong><br />
lYNdI hY, Aus ipwCy do vwzy kfrn sn.<br />
pihlf ieh ik byaMq isMG muwK mMqrI <strong>dy</strong><br />
smyN rfjsI lIzrisLp ny jdoN <strong>puils</strong> <strong>dy</strong><br />
kMm ivc dKLl bMd kIqf, iswty EdoN inkl<br />
sky sn qy dUjf ieh ik <strong>puils</strong> EdoN hux<br />
ijMnI pftk <strong>df</strong> isLkfr nhIN sI, ky pI aYs<br />
igwl vrgy iewko muKI dI jkV ivc KMB<br />
PVkfey ibnF kMm krdI sI. hux ieh dovyN<br />
gwlF Aus qoN AultIaF hn. rfjnIqk dKl<br />
Dur Aupr qoN lY ky cOk ivc KVy ispfhI nUM<br />
mobfeIl Pon Auqy dbkf mfrn qwk phuMc<br />
irhf hY qy <strong>puils</strong> ivc Eny ijLlHy nhIN, ijMny<br />
DVy bxy iPr<strong>dy</strong> hn. aYzIsLnl zI jI pI<br />
pwDr <strong>dy</strong> iqMn aPsr afpo ivc iek dUjy<br />
ivruD hfeI kort qwk mukwdmybfjLI kr cuwky<br />
hn, zI afeI jI pwDr <strong>dy</strong> do aPLsrF ny iek<br />
dUjy ivruD jfn qoN KLqry <strong>dy</strong> dosL lf ky<br />
isLkfieqF kIqIaF hoeIaF hn. ijhVy dosL<br />
iek dUjy ivruD lfey gey hn, Auh iksy qIjy<br />
pSjfb <strong>dy</strong> Kwby pwKI dlF dI hoNd KLqry ivc peI<br />
jlMDr: ikrqIaF dI agvfeI krn<br />
<strong>df</strong> <strong>df</strong>avf krn vfly KwbypwKI dl ies<br />
smyN Kud lIh ‘qoN lwQy hoey hn. aksr<br />
vwzy iekwT krn vfly kfmryz coxF vyly<br />
burI qrHF pwCV jF<strong>dy</strong> hn, ijs kfrn ienHF<br />
dlF leI swqf pRfpqI k<strong>dy</strong> nf pUrf hox<br />
vflf supnf bx ky kih geI hY qy pfrtI<br />
lIzrisLp vI gUVHI nINd suwqI hoeI hY.<br />
ienHF dlF vloN lok muwidaF ‘qy k<strong>dy</strong>k<strong>df</strong>eIN<br />
kIqy jF<strong>dy</strong> iekwT vI hoNd nUM bxfeI<br />
rwKx <strong>df</strong> Auprflf mfqr hI hn, jdik<br />
ienHF muwidaF ‘qy jnqk lfmbMdI krn<br />
qy hF pwKI nqIjy hfsl krn ivc ieh<br />
dl ajy sPl huM<strong>dy</strong> idKfeI nhIN idM<strong>dy</strong>.<br />
pfrtI aMdrly qF iewQoN qwk kihM<strong>dy</strong><br />
hn ik sfl ‘c iek awD vfr kIqy jF<strong>dy</strong><br />
iekwT vI swqfDfrIaF kol afpxf ‘ihwsf’<br />
pwkf krn leI hI kIqy jF<strong>dy</strong> hn qy AunHF<br />
<strong>df</strong> afm lokF dIaF smwisafvF nfl koeI<br />
srokfr nhIN. ies qoN ielfvf lok muwidaF<br />
‘qy lokF nfl KVn qy srkfr dIaF lok<br />
mfrU nIqIaF <strong>df</strong> ivroD krn dI bjfie<br />
kfmryz awj kwlH QfixaF ‘c lokF <strong>dy</strong><br />
rfjLInfmy krvfAux ‘c ijLaf<strong>df</strong> msLrUP hn.<br />
Kwby pwKI dlF ny akflI-Bfjpf qy<br />
kFgrs <strong>df</strong> bdl qF kI bxnf hY, sgoN<br />
coxF smyN ieh Kud hI kFgrs <strong>dy</strong> hwQ ‘c<br />
<strong>df</strong>qI-hQOVf qy <strong>df</strong>qI-bwlI PVHf ky surKrU<br />
ho jF<strong>dy</strong> hn, ijs kfrn afm lok ienHF<br />
dlF qoN iknfrf kr lYN<strong>dy</strong> hn. ies<strong>df</strong> sbUq<br />
ipClIaF do iv<strong>df</strong>n sBf coxF hI hn.<br />
2002 dIaF coxF mOky kFgrs nfl rlky<br />
cox lVn smyN pfrtI <strong>dy</strong> bxy do ivDfiek<br />
vI kFgrs ‘c sLfiml ho gey sn qy 2007<br />
‘c iekwilaF cox lVky pfrtI Kfqf vI<br />
KolH nhIN skI sI. rfjnIqk ivsLlysLkF<br />
<strong>df</strong> ieh kihxf hY, ik ienHF dlF vloN<br />
afpxy ieiqhfs, swiBafcfr, mF-bolI,<br />
afriQk qy smfijk srokfrF qoN iknfrf<br />
kIqy jfx kfrn vI lokF ienHF dlF qoN<br />
pfsf vwitaf hY. ies qoN ielfvf pfrtI<br />
lIzrisLp nvIN pIVHI nUM vI kfmryz<br />
ivDfrDfrf nfl joVn ivc kfmXfb huMdI<br />
nhIN idsdI.<br />
dUjy pfsy BivwK bfry afsvMd idK<br />
rhy (sI[pI[aYm[ pfslf) <strong>dy</strong> skwqr sRI<br />
mMgq rfm pfslf ny ikhf hY ik KwbypwKI<br />
rfj ilafAux ‘c ajy smF qF lwgygf<br />
pr grIbF qy imhnqksLF lokF dI ijwq<br />
XkInI hY. AunHF mMinaf ik kfljF ‘c<br />
ijs qrHF dI lihr clfeI jfxI cfhIdI<br />
sI Auh nhIN cwl rhI, pr sLhId Bgq<br />
isMG nOjvfn sBf vrgIaF jQybMdIaF<br />
nOjvfn pIVHI dI qrjLmfnI krdIaF hn.<br />
sI[pI[afeI[ pSjfb <strong>dy</strong> skwqr sRI BuipSdr<br />
sFbr ny mMinaf ik BfvyN coxF vyly AunHF<br />
nUM votF Gwt pYNdIaF hn pr iPr vI Auh<br />
iek idn swqf hfsl krn ‘c jLrUr<br />
kfmXfb hoxgy. AunHF <strong>df</strong>avf kIqf ik<br />
nOjvfn vrg AunHF dI pfrtI nfl juV<br />
irhf hY. sI[pI[aYm[ pSjfb <strong>dy</strong> skwqr<br />
sRI crn isMG ivrdI ny coxF vyly mfVy<br />
pRdrsLn dI gwl kbUlidaF ikhf ik iksy<br />
ny swqf pros ky nhIN <strong>dy</strong>xI ies leI<br />
kfmryzF nUM kmIaF dUr krnIaF pYxIaF<br />
hn.<br />
ny lfey huM<strong>dy</strong> qF <strong>puils</strong> Pors nUM bdnfm krn<br />
dI sfijLsL <strong>df</strong> ihwsf krfr idwqy jfxy sn,<br />
pr hux AunHF ny afpo ivc hI poqVy Polx<br />
ivc ksr nhIN CwzI hoeI.<br />
iesy <strong>puils</strong> ivc kuJ aPsr Auh vI<br />
hn, ijhVy Aus dOr ivc nOkrI nfloN vwD<br />
inwjI dusLmxIaF kwZx <strong>df</strong> kMm kr<strong>dy</strong> huM<strong>dy</strong><br />
sn, pr AuprilaF dI njLr ivc<br />
bVy ‘lVfkU’ hox <strong>df</strong> aks<br />
bxfeI rwK<strong>dy</strong> sn. AunHF<br />
ivcoN kuJ ny pYsy Kfqr<br />
JUTy <strong>puils</strong> mukfbly bxf<br />
ky nfjLfiejL bM<strong>dy</strong> vI mfry<br />
dwsy jF<strong>dy</strong> hn, pr kuJ<br />
bM<strong>dy</strong> PV ky pYsy lY ky Cwzy<br />
vI hoey sn. iek bM<strong>dy</strong> nUM<br />
bVf Kqrnfk kih ky<br />
mfr idwqf igaf, Aus <strong>dy</strong><br />
pirvfr ny aMqm sskfr<br />
kr ky aKMz pfT <strong>df</strong> Bog<br />
vI pf idwqf qy Cy mhIny<br />
mgroN Auh Pyr <strong>puils</strong> mukfbly ivc mfiraf<br />
igaf. ies vfrI iPr Bog pf idwqf qy do<br />
sfl bfad AuhnUM iPr <strong>puils</strong> ny ‘mukfbly<br />
ivc mfiraf igaf’ afK idwqf. hYrfnI vflI<br />
gwl ieh ik iqMn vfrI mfiraf igaf ieh<br />
bM<strong>df</strong> Aus ipwCoN rfjsQfn puls <strong>dy</strong> kfbU af<br />
igaf qy EQoN dI jylH ivc keI sfl<br />
gujLfrn ipwCoN hux mfJy <strong>dy</strong> ipSzF ivc quiraf<br />
iPr<strong>df</strong> hY. kuJ lok Auus nUM pYsy <strong>dy</strong> ky bc<br />
igaf afK<strong>dy</strong> hn qy kuJ ‘<strong>puils</strong> <strong>df</strong> kYt’<br />
vI khI jF<strong>dy</strong> hn. ieho ijhy awDI drjn <strong>dy</strong><br />
krIb bM<strong>dy</strong> EdoN <strong>puils</strong> mukfbly ivc mfry<br />
jfx ipwCoN awj vI ijM<strong>df</strong> hn qy ijhVy <strong>puils</strong><br />
aPsrF ny ieh mukfbly isry cVHf ky AunHF<br />
<strong>dy</strong> isr Auqy rwiKaf ienfm aqy mYzl pRfpq<br />
kIqy sn, AunHF <strong>dy</strong> moiZaF <strong>dy</strong> qfry hux qwk<br />
vDI jF<strong>dy</strong> hn.<br />
hr dOr ivc kuJ jI-hjLUrIey hfkm<br />
iDr <strong>dy</strong> nyVy huM<strong>dy</strong> hn qy Aus <strong>dy</strong> khy Auqy<br />
iksy vI hwd qwk jfx nUM iqafr rihM<strong>dy</strong><br />
hn. ieho ijhy swjx hux vI rfj drbfr<br />
<strong>dy</strong> gilafiraF ivc twp<strong>dy</strong> iPr<strong>dy</strong> hn.<br />
ipCly kYptn amirMdr isMG vfly rfj<br />
dOrfn Auh bM<strong>dy</strong> bfdl pirvfr <strong>dy</strong> Pfrm<br />
hfAUsF qy koTIaF dI igxqI kr<strong>dy</strong> qy kMDF<br />
dIaF iewtF AuKfV ky vyK<strong>dy</strong> huM<strong>dy</strong> sn. jdoN<br />
rfj bdilaf qF Auh rfqo-rfq bfdl<br />
pirvfr <strong>dy</strong> vwzy iKdmqgfr bx ky pitafly<br />
vfly mihl Auqy goly <strong>df</strong>gx leI iqafrI<br />
krn lwg pey sn. kflU jwlfd dI hr<br />
srkfr nUM loV huMdI hY. rfj vfjpfeI <strong>df</strong><br />
hovy jF mnmohn isMG <strong>df</strong>, jdoN iksy nUM<br />
PFsI tMgxf hovy qF pRDfn mMqrI ny ieh<br />
jlMDr : kFgrs pRDfn sRImqI<br />
sonIaf gFDI <strong>dy</strong> iv<strong>dy</strong>sL jfx krky pSjfb<br />
pR<strong>dy</strong>sL kFgrs <strong>dy</strong> pRDfn dI cox kuJ hor<br />
smyN leI ltk skdI hY. kFgrs pRDfn<br />
dI mF sKq ibmfr hY, ijs krky Auh afpxy<br />
sfry pRogrfm rwd krky bfhr clI geI hY.<br />
pfrtI sUqrF muqfbk AunHF nUM kuJ idn AuQy<br />
hor lwg sk<strong>dy</strong> hn. sonIaf gFDI <strong>dy</strong> jfx<br />
krky pSjfb pR<strong>dy</strong>sL kFgrs dI pRDfngI leI<br />
pwbF-Bfr hoey kFgrsI afgUaF dIaF<br />
srgrmIaF kuJ mwTIaF pY geIaF hn.<br />
sUqrF anusfr pSjfb <strong>dy</strong> sfbkf muwK<br />
mMqrI kYptn amirMdr isMG, pSjfb pR<strong>dy</strong>sL<br />
kFgrs <strong>dy</strong> pRDfn mihMdr isMG ky[pI[,<br />
pSjfb ivDfn sBf ‘c ivroDI iDr dI nyqf<br />
bIbI rfijMdr kOr BwTl aqy sfbkf<br />
aYwm[pI[ jgmIq isMG brfV <strong>dy</strong> DVy afpoafpxy<br />
<strong>zYlI</strong>gyt bxfAux ‘c lwgy hoey hn.<br />
kFgrsI <strong>zYlI</strong>gyt BfvyN ipCly idnIN nfmjLd<br />
kr idwqy gey sn, pr keI kFgrsI afgU<br />
ajy vI afpxy <strong>zYlI</strong>gytF nUM bdlfAux ‘c<br />
lwgy hoey hn aqy afpxy Kfsm-Kfs nUM<br />
kMm nhIN krnf huM<strong>df</strong>, jwlfd hI ieh<br />
ijLMmyvfrI inBfAuN<strong>dy</strong> hn. pSjfb dI <strong>puils</strong><br />
ivc vI kuJ bM<strong>dy</strong> ‘kflU jlfd’ igxy jF<strong>dy</strong><br />
hn. ijhVy mOky <strong>dy</strong> muwK mMqrI <strong>df</strong> iesLfrf<br />
iml<strong>dy</strong> sfr ivroDIaF <strong>dy</strong> gl rwsf pfAux<br />
qur pYN<strong>dy</strong> hn. Auh iksy <strong>dy</strong> vI vPLf<strong>df</strong>r nhIN<br />
huM<strong>dy</strong>, pr sfry ‘isafxy’ AunHF nUM ‘afpxf<br />
bM<strong>df</strong>’ smJ lYN<strong>dy</strong> hn.<br />
rfj kYptn amirMdr isMG <strong>df</strong> sI qy<br />
cfrjsLIt bfdlF <strong>dy</strong> ivruD bxfeI geI sI.<br />
ijs idn <strong>df</strong>ier kIqI jfxI sI, Aus qoN do<br />
idn pihlF sfrI PfeIl dI Poto kfpI<br />
sr<strong>df</strong>r pRkfsL isMG bfdl kol phuMc geI<br />
qy AunHF ny pRYs kfnPrMs lf ky pwqrkfrF<br />
mUhry rwK idwqI sI. Auh PLfeIl bfdl<br />
sfihb Kud Poto-stYt krvfAux nhIN sI<br />
gey, kuJ <strong>puils</strong> vfilaF ny krvf ky idwqI<br />
sI, pr Aus qoN pihlF AunHF <strong>dy</strong> afpxy vyly<br />
vI eydF <strong>df</strong> kuJ ho cuwkf sI. afpxI ipClI<br />
vfrI <strong>dy</strong> rfj <strong>dy</strong> afKrI mhIinaF ivc bfdl<br />
sfihb iqlk ky izwg pey sn qy cUlf tuwt<br />
igaf sI. jdoN rfj bdl igaf, EdoN pihly<br />
asYNblI iejlfs ivc hI AunHF ny amirMdr<br />
isMG muwK mMqrI nUM ikhf sI, ‘mYnUM qF<br />
aPLsrsLfhI ny DoKf idwqf hY. ijs idn myrf<br />
cUlLf tuwtf, myrI surwiKaf <strong>dy</strong> ieMcfrj aPLsr<br />
ny zfktr nUM Pon ipCoN kIqf sI qy quhfnUM<br />
kpqfn sfihb, pihlF kr idwqf sI.’ jy<br />
<strong>puils</strong> <strong>dy</strong> aPsr amirMdr isMG <strong>dy</strong> vkq<br />
cfrjsLIt dI kfpI bfdl sfihb nUM pucfAuN<strong>dy</strong><br />
rhy hn qy bfdl sfihb <strong>dy</strong> EdoN ipCly rfj<br />
ivc sMprk kYptn amirMdr isMG nfl rwK<strong>dy</strong><br />
rhy hn qF hux ieh ikvyN nf huM<strong>df</strong> hovygf?<br />
awj dI pSjfb dI <strong>puils</strong> <strong>dy</strong> smuwcy ikr<strong>df</strong>r<br />
dI kOVI swcfeI hI ieho hY.<br />
hux afeIey Aus muw<strong>dy</strong> vwl, ijwQoN gwl<br />
sLurU kIqI geI sI. pSjfb ivc ijhVI<br />
hiQafrF aqy hiQafrbfjLF dI PVoPVI ho<br />
rhI hY, Auh sfrI dI sfrI gLlq nhIN, pr<br />
pSjfb dI <strong>puils</strong> <strong>df</strong> ijwdF <strong>df</strong> aks bx<br />
cuwkf hY, Aus ivc bhuq sfry lokF dI ieh<br />
rfey hY ik kuJ <strong>puils</strong> aPsr nihly qy<br />
dihlf mfrn dI Kyz vI Kyz<strong>dy</strong> ho sk<strong>dy</strong><br />
hn. AunHF nUM pSjfb <strong>dy</strong> amn-kfnUMn dI<br />
EnI icMqf nhIN, ijMnI ies gwl dI hY ik<br />
Plfxf myry nfloN vwD nMbr nf bxf jF<strong>df</strong><br />
hovy. ieh hux rfj krn vfilaF dI<br />
ijLMmyvfrI hY ik siQqI nUM spwsLt krn<br />
ik ies ivc swc kI hY? pY cuwky BMblBUsy<br />
nUM jy ievyN hI vD<strong>df</strong> jfx idwqf igaf qF<br />
ieh nf rfj <strong>dy</strong> ihwqF ivc cMgf sfbq hovygf,<br />
nf rfj krn vfilaF <strong>dy</strong>. gwl awj dI nhIN,<br />
kuJ awgoN dI vI socxI cfhIdI hY, pr kI<br />
Auh kr skxgy eydF?<br />
pSjfb kFgrs dI pRDfngI cox ltkI<br />
<strong>zYlI</strong>gyt bxvf rhy hn. kFgrs sUqrF<br />
anusfr bxfey gey <strong>zYlI</strong>gytF ‘c vI pwlVf<br />
sfbkf muwK mMqrI kYptn amirMdr isMG<br />
<strong>dy</strong> DVy <strong>df</strong> hI BfrI rihx dI afs hY,<br />
ikAuNik kFgrs pfrtI <strong>dy</strong> 44 ivDfiekF<br />
‘coN lgBg iqMn drjn ivDfiek kYptn<br />
Kymy ‘c afey hoey hn. sfbkf kFgrsI<br />
ivDfiekF ‘coN vI lgBg 45 kYptn DVy<br />
nfl sMbMiDq hn. ieh sfry hI afgU <strong>zYlI</strong>gyt<br />
bxy hoey hn. kFgrs dI pRDfngI hiQafAux<br />
leI BfvyN ipCly lgBg zyZ sfl qoN kFgrsI<br />
afgU qrlomwCI ho rhy hn, pr pRDfngI ‘c<br />
ajy kuJ hor <strong>dy</strong>rI ho geI hY.<br />
afl ieMzIaf kFgrs dI pRDfn<br />
sRImqI sonIaf gFDI dI pRDfngI dI cox<br />
ijhVI agsq <strong>dy</strong> pihly hPqy hoxI sI, <strong>dy</strong><br />
hux agsq <strong>dy</strong> ipCly hPqy hox dI sMBfvnf<br />
hY. sonIaf gFDI dI pRDfngI dI cox qoN<br />
mgroN hI iksy afgU <strong>df</strong> pSjfb dI pRDfngI<br />
leI guxf pvygf. sUqrF muqfbk pSjfb<br />
kFgrs dI pRDfngI cox sqMbr <strong>dy</strong> pihly<br />
hPqy hox dI sMBfvnf bxdI jf rhI hY.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (12)<br />
<strong>pMjfb</strong> tfeImjL<br />
sincrvfr, 7 agsq 2010<br />
ipafr <strong>df</strong> sB qoN suihrd pRgtfvf Kurfk hY. -jfrj brnfrz sLfh<br />
anfj dI brbfdI <strong>df</strong> ikwsf<br />
ipCly idnIN iek jn ihq ptIsLn Aupr hukm jfrI kridaF suprIm<br />
kort ny ies qwQ Aupr aPsos jLfhr kIqf ik ijs vkq Bfrq ivc kroVF<br />
lok BuwK nfl mr rhy hn qF anfj go<strong>df</strong>mF ivc sV irhf hY. suprIm kort<br />
ny ies mfmly ivc kyNdr srkfr qoN jvfb vI qlb kIqf hY. suprIm kort<br />
dI ies kfrvfeI nfl anfj <strong>dy</strong> sVn <strong>df</strong> muw<strong>df</strong> aKLbfrI mIzIey <strong>dy</strong> kyNdr<br />
ivc af igaf hY. ipCly idnF ivc ijhVIaF irportF sfhmxy afeIaF<br />
hn, AunHF anusfr srkfrI go<strong>df</strong>mF ivc vI kxk stor krn dI QF sLrfb<br />
stor kIqI jf rhI hY. isrP iBRsLtfcfr <strong>df</strong> pYsf hVwp krn leI KuwlHy<br />
afsmfn hyT anfj stor kIqf jf irhf hY, ijs <strong>df</strong> iswtf ieh inkl irhf<br />
hY ik ipCly iqMn sflF ivc isrP <strong>pMjfb</strong> ivc hI 48,315 mIitRk tn<br />
kxk Krfb ho geI hY. suprIm kort ivc ieh vI dwisaf igaf hY ik <strong>dy</strong>sL<br />
ivc 140 imlIan tn anfj <strong>df</strong> BMzfrn krn <strong>dy</strong> Xog pRbMD nf hox kfrn<br />
ieh anfj sfry <strong>dy</strong>sL ivc hI sV irhf hY. ijs iksm dIaF irportF<br />
sfhmxy afeIaF hn, AunHF qoN pqf lwg<strong>df</strong> hY ik KuwlHy afsmfn hyT anfj<br />
stor krn nUM ies leI qrjIh idwqI jf rhI hY qF ik ies sMbMDI KrI<strong>dy</strong><br />
jfx vfly sfjLo-sfmfn ivcoN pYsf hVwp kIqf jf sky. msln anfj dIaF<br />
borIaF, borIaF itkfAux leI lwkV <strong>dy</strong> KVvMjy aqy Aupr idwqIaF jfx<br />
vflIaF qrpflF dI KrIdo-ProKq ivcoN vwzf iBRsLtfcfr hox dIaF sMBfvnfvF<br />
mOjUd rihMdIaF hn. ies qoN ielfvf anfj <strong>dy</strong> bcfa leI dvfeIaF vI<br />
KrIdxIaF pYNdIaF hn. ies leI srkfr qoN alwg rUp ivc pYsf ilaf<br />
jF<strong>df</strong> hY aqy ies pYsy nUM Xog rUp ivc vrqx dI QF vwzI pwDr ‘qy hVwp kr<br />
ilaf jF<strong>df</strong> hY. jdoN qoN anfj <strong>dy</strong> vwzI pwDr ‘qy sVn <strong>df</strong> mfmlf sfhmxy<br />
afieaf hY, <strong>pMjfb</strong> dI anfj KrId eyjMsIaF ny kyNdr Aupr dosL lfey hn<br />
aqy kyNdrI eyjMsI aYP[ sI[ afeI[ ny anfj dI sFB-sMBfl dI ijLMmyvfrI<br />
<strong>pMjfb</strong> srkfr ‘qy suwt idwqI hY. ieMj anfj nUM sFBx dI ijLMmyvfrI iek-dUjy<br />
Aupr suwt ky kyNdrI aqy rfj eyjMsIaF surKrU hox <strong>dy</strong> afhr ivc hn.<br />
<strong>pMjfb</strong> srkfr ny vI afK idwqf hY ik rfj <strong>df</strong> kMm anfj pY<strong>df</strong> krnf hY pr<br />
ies nUM sFBxf kyNdr srkfr dI ijLMmyvfrI hY.<br />
suprIm kort ny kyNdr srkfr dI jvfb qlbI kridaF puwiCaf hY ik<br />
jdoN <strong>dy</strong>sL ivc lok BuwK nfl mr rhy hn qF ieMj ikAuN nhIN kIqf jf sk<strong>df</strong><br />
ik jy anfj sFiBaf nhIN jf sk<strong>df</strong> qF Krfb hox nfloN ies nUM loVvMd<br />
lokF ivc vMz idwqf jfvy. suprIm kort vloN ieh svfl bfmOkf AuTfieaf<br />
igaf hY ikAuNik ipCly kuJ hI idnF qoN bfrsL nfl anfj <strong>dy</strong> Krfb hox<br />
dIaF KLbrF vwzy pwDr ‘qy af rhIaF hn. srkfr ny hfly kxk vI cMgI<br />
qrHF sFBI nhIN hY ik sfAuxI dI Psl BrvIN hox <strong>dy</strong> afsfr bx gey hn.<br />
ieMj afAux vfly idnF ivc Jony dI Psl sFBx <strong>df</strong> svfl vI AuTxf hY aqy<br />
ies dI Xog surwiKaf <strong>df</strong> mslf vI.<br />
asl ivc sfzf <strong>dy</strong>sL iksy vI smwisaf jF kMm dI agfAUN XojnfbMdI<br />
krn <strong>dy</strong> mfmly ivc pUrI qrHF asPl hY. msln bfrsLF qoN pihlF ndIaFnfilaF<br />
aqy sfeIPnF dI sPfeI cMgI qrHF nfl nf krn <strong>df</strong> iswtf ieh<br />
inkl irhf hY ik QoVHI ijhI bfrsL nfl vI afm lokF nUM hVHF dI mfr JwlxI<br />
pYNdI hY. ipCly idnF ivc Gwgr diraf <strong>dy</strong> afsy-pfsy afey hVH vI aijhI<br />
axgihlI <strong>df</strong> hI kfrn sn. iesy qrHF lMGI grmI ivc <strong>pMjfb</strong> aqy<br />
hirafxf srkfr nUM ijMnI qwdI nfl ndIaF-nfilaF dI sPfeI aqy ienHF<br />
AuproN nfjfiejL kbjLy htfAux <strong>dy</strong> Auprfly krny cfhI<strong>dy</strong> sn, Auh kIqy nhIN<br />
gey. ‘bUhy afeI jMÖ, ivMnoN kuVI <strong>dy</strong> kMn’ vflI khfvq anusfr jdoN hVH af<br />
gey qF suKbIr bfdl ny ieh ibafn <strong>dy</strong> idwqf ik 30 idnF <strong>dy</strong> aMdr-aMdr<br />
ndIaF-nfilaF qoN nfjfiejL kbjLy cukvfey jfx. anfj dI sFB-sMBfl <strong>dy</strong><br />
mfmly ivc vI srkfrF <strong>dy</strong> hfl qkrIbn iesy iksm <strong>dy</strong> rihM<strong>dy</strong> hn. jdoN<br />
pihlI Psl hfly go<strong>df</strong>mF ivcoN cuwkI vI nhIN geI huMdI, dUjI isr Aupr af<br />
jFdI hY. nqIjy vjoN storyj dI smwisaf KVHI ho jFdI hY. AuNj vI ijs pwDr<br />
‘qy <strong>dy</strong>sL ivc PslF hox lwgIaF hn, Aus pwDr ‘qy storyj dIaF shUlqF<br />
mOjUd nhIN hn. sfDnF dI kmI qoN ielfvf anfj dI brbfdI <strong>df</strong> ijhVf<br />
sB qoN vwzf kfrn hY, Auh aiDkfrIaF, pRsLfsn aqy isafsI amly ivc<br />
ivafpk pwDr ‘qy PYilaf iBRsLtfcfr hY. asl ivc ies <strong>dy</strong>sL dI mUl<br />
smwisaf iBRsLtfcfr hI hY. iBRsLtfcfr nfl pYsf kmfAux leI aiDkfrI<br />
lokF nUM BuwKy qk mfr sk<strong>dy</strong> hn, ieh vrqfrf afm lokF dI nslkusLI krn<br />
qoN Gwt nhIN hY. <strong>dy</strong>sL <strong>dy</strong> sfry mihkmy isrP iBRsLtfcfr ny PylH krky rwK idwqy<br />
hn. ipCly idnIN <strong>pMjfb</strong> pfilAUsLn kMtrol borz <strong>dy</strong> mfmly ivc vI ieh<br />
svfl sfhmxy afieaf sI ik <strong>pMjfb</strong> ivc PYilaf sfrf pRdUsLx isrP<br />
borz <strong>dy</strong> iBRsLtfcfr <strong>df</strong> iswtf hY. iBRsLtfcfr awj ies <strong>dy</strong>sL leI kYNsr dI<br />
bImfrI bx igaf hY.<br />
Tfh-sotf<br />
-cfcf byilhfjL<br />
kMq, sMq, mhMq?<br />
Gr <strong>dy</strong> muKI dI kdr nf kry Borf, buwDIvfn Auh hoieaf jI-jMq kfh<strong>df</strong>?<br />
suixaF lor nf afvy jy ihridaF nUM, qukbMdI qF hoAU, Auh CMd kfh<strong>df</strong>?<br />
piVHaF asr nf kry bd-rUh Auqy, ClIey mFdrI <strong>df</strong> hoieaf mMq kfh<strong>df</strong>?<br />
ivsfhGfq jo pqnI <strong>dy</strong> nfl kr<strong>df</strong>, kptI, Twg, PrybI Auh kMq kfh<strong>df</strong>?<br />
guwsf cVHy qy lokF nUM burf boly, hoieaf kRoDI iPr dwso Auh sMq kfh<strong>df</strong>?<br />
jwjF, pulsIaF awgy jo ‘pysL’ hoey, dunIaF<strong>df</strong>r Auh hoieaf, mhMq kfh<strong>df</strong>?<br />
mfrksI pfrtI <strong>`c</strong> ho rhI cwk-Qwl <strong>df</strong> vrqfrf<br />
ivjy kumfr<br />
ipCly iqMn dhfikaF qoN pwCmI bMgfl<br />
‘c swqfDfrI mfrksvfdI kimAUinst<br />
pfrtI qy Aus <strong>dy</strong> sihXogIaF nUM 2009<br />
dIaF lok sBf coxF ‘c jo Jtkf lwgf,<br />
Aus nfl pfrtI <strong>dy</strong> aMdrUnI klysL hux<br />
KulH ky sfhmxy afAux lwgy hn.<br />
ijQy pwCmI bMgfl ivc sI[ pI[ aYm[<br />
ny coxF ‘c hfr leI pfrtI <strong>dy</strong> jnrl<br />
skwqr pRkfsL kfrq dIaF nIqIaF<br />
nUM dosLI Tihrfieaf, AuQy hI ipCly<br />
idnIN ngr ingm qy lokl bfzIjL<br />
coxF ‘c mmqf dI pfrtI iqRxmUl<br />
kFgrs hwQoN Kwby pwKI morcy nUM<br />
imlI krfrI hfr leI sI[ pI[ aYm[<br />
poilt ibAUro muwK mMqrI buwD<strong>dy</strong>v<br />
BwtfcfrIaf qy AunHF dI srkfr nUM<br />
dosLI Tihrf rhI hY.<br />
pfrtI hfeIkmfn ‘c pY<strong>df</strong> hoey<br />
mqByd ipCly idnIN AudoN spwsLt qOr<br />
‘qy sfhmxy afey, jdoN mrhUm joqI<br />
bfsU dI Xfd ‘c afXoijq lYkcr ivc<br />
pwCmI bMgfl ivDfn sBf <strong>dy</strong> spIkr ny<br />
pfrtI ‘coN kwZy gey lok sBf <strong>dy</strong> sfbkf<br />
spIkr sRI somnfQ cYtrjI nUM muwK bulfry<br />
vjoN swidaf sI. ies ivc muwK mMqrI<br />
buwD<strong>dy</strong>v BwtfcfrIaf aqy sUby <strong>dy</strong> keI pRmuwK<br />
mfrksI nyqf sLfml hoey pr ies ‘c<br />
kfrq nUM nhIN swidaf igaf sI. ieQoN qk<br />
ik buwD<strong>dy</strong>v BwtfcfrIaf pfrtI poilt ibAUro<br />
dIaF bYTkF ‘c vI nhIN gey.<br />
lok sBf <strong>dy</strong> sfbkf spIkr sRI<br />
somnfQ cYtrjI ny afpxI ikqfb ‘kIipSg<br />
id PyQ:mYmfierjL afP ey pfrlImYNtyrIan’<br />
ivc pRkfsL kfrq ‘qy hwlf bolidaF<br />
iliKaf hY ik ‘‘mOjU<strong>df</strong> lIzrisLp dIaF<br />
rfhoN BtkIaF kfrvfeIaF aqy ivnfsLkfrI<br />
nIqIaF kfrn hI mfrksvfdI pfrtI dI<br />
2009 dIaF coxF ‘c hfr hoeI sI.<br />
lIzrisLp dIaF nIqIaF kfrn awj <strong>dy</strong>sL<br />
‘c KwbypwKI aMdoln aZukvF bx igaf hY.’’<br />
sRI cYtrjI dI ies itwpxI qoN BVky<br />
sI[ pI[ aYm[ poilt ibAUro ny kfrq ‘qy<br />
lgfey gey dosLF bfry ikhf, ‘‘ieh dosL<br />
byquky aqy JUTy hn. ieh itwpxIaF pfrtI<br />
nfloN awz ho cuwky afdmI dIaF dlIlF qy<br />
BVfs mfqr hn. sRI cYtrjI 2008 ‘c<br />
XU[pI[ey[ srkfr <strong>dy</strong> ivruD byBrosgI mqf<br />
ilaF<strong>dy</strong> jfx qoN pihlF lok sBf spIkr<br />
<strong>df</strong> ahu<strong>df</strong> Cwzx leI rfjLI ho gey sn pr<br />
blbIr puMj<br />
ipCly idnIN kyrlf <strong>dy</strong> iek ikRsLcIan<br />
kflj <strong>dy</strong> pRoPYsr <strong>df</strong> jhfdI kwtVpSQIaF<br />
ny hwQ kwt idwqf. pRo[ josyP ‘qy hoey ies<br />
hmly qoN 5 idnF bfad nIlFbur ivc<br />
pYsMjr tRyn dIaF vwK-vwK tUtIaF nUM joVn<br />
vfly 20 hOj pfeIp kwt idwqy gey sn.<br />
dohF hI GtnfvF leI jhfdI qwqF nUM<br />
ijLMmyvfr dwisaf jf irhf hY. ipCly kuJ<br />
hPiqaF ivc <strong>puils</strong> ny vwK-vwK jgHf Cfpy<br />
mfr ky BfrI mfqrf ivc golf-bfrUd qy<br />
Gfqk hiQafr brfmd kIqy hn. <strong>puils</strong><br />
vloN kIqI geI CfpymfrI qoN ieh Kulfsf<br />
hoieaf hY ik jhfdI qwqF <strong>df</strong> ierf<strong>df</strong> pUry<br />
sUby ivc qbfhI mcfAuxf hY.<br />
jhfdI ansrF vloN pfpulr PrMt aqy<br />
sosLilst zYmokRyitk pfrtI afP ieMzIaf<br />
vrgy kwtVpSQI sMgTnF nUM KVyH krn <strong>df</strong><br />
tIcf srkfr nUM gwdIEN lfh ky swqf hfisl<br />
krnf hY. CfpymfrI ‘c <strong>puils</strong> ny ienHF<br />
kiQq isafsI sMgTnF <strong>dy</strong> vwK-vwK dPqrF<br />
‘coN jo smfn brfmd kIqf hY, Aus qoN ienHF<br />
jhfdI sMgTnF <strong>dy</strong> aslI Au<strong>dy</strong>sLF <strong>df</strong> Kulfsf<br />
huM<strong>df</strong> hY. mflfbfr aqy iqRcUr <strong>dy</strong> qwtI<br />
ielfikaF ‘c jhfdI ansrF vloN bxfey<br />
gey Gfqk hiQafrF qy golf-brUd <strong>dy</strong><br />
bfad ‘c pfrtI nfl kIqy gey vfaidaF<br />
qoN muwkr gey sn.’’<br />
ijLkrXog hY ik 2008 ‘c amrIkf<br />
nfl pRmfxU smJOqy nUM lY ky srkfr ivruD<br />
ilaF<strong>dy</strong> gey byBrosgI mqy <strong>dy</strong> mOky ‘qy sI[<br />
pI[ aYm[ lIzrisLp ny sRI cYtrjI nUM lok<br />
sBf spIkr <strong>dy</strong> ahu<strong>dy</strong> qoN asqIPf <strong>dy</strong>x<br />
leI ikhf sI pr sRI cYtrjI ny ieh<br />
kihMidaF asqIPf <strong>dy</strong>x qoN ienkfr kr<br />
idwqf sI ik lok sBf spIkr pfrtIbfjLI<br />
vflI isafsq qoN Aupr huM<strong>df</strong> hY. ies ‘qy<br />
AunHF nUM pfrtI ‘coN kwZ idwqf igaf sI.<br />
dUjy pfsy kyrlf <strong>dy</strong> muwK mMqrI<br />
bI[aYs[ aCUqfnMdn vI ipCly hPqy idwlI<br />
ivc idwqy gey afpxy ies ibafn kfrn<br />
ivvfdF <strong>dy</strong> Gyry ‘c af gey hn ik kyrlf<br />
‘c ‘musilm pfpulr PrMt afP ieMzIaf’<br />
kyrlf nUM musilm bhulqf vflf sUbf<br />
bxfAux leI ieQy nOjvfnF nUM Dn <strong>dy</strong> ky<br />
AunHF nUM ihMdU aqy eIsfeI kuVIaF nfl<br />
ivafh krvfAux leI AuqsLfihq krky<br />
AunHF <strong>df</strong> Drm pirvrqn krvf irhf hY.<br />
ieh sMgTn nOjvfnF nUM afpxy vl<br />
afkrisLq krn leI Dn qy hiQafr <strong>dy</strong><br />
irhf hY.’’ dUjy pfsy kFgrs ny aCUqfnMdn<br />
‘qy dosL lfieaf hY ik Auh aglIaF coxF<br />
nUM vyK<strong>dy</strong> hoey sUby dI bhuigxqI jnqf nUM<br />
irJfAux leI ihMdU kfrz Kyz rhy hn, jo<br />
iek Kqrnfk ruJfn hY.<br />
hYrfnI dI gwl ieh hY ik muwK mMqrI<br />
sRI aCUqfnMdn <strong>dy</strong> Auprokq ibafn ‘qy AunHF<br />
dI afpxI pfrtI vloN AunHF <strong>df</strong> koeI smrQn<br />
nhIN kIqf jf irhf qy nf hI kFgrs vloN<br />
kIqI geI aflocnf ‘qy koeI pRqIikiraf<br />
pRgtfeI jf rhI hY. aCUqfnMdn aqy pfrtI<br />
<strong>dy</strong> sUbfeI jnrl skwqr pyinafr<br />
drimafn pihlF hI dUrIaF bxIaF hoeIaF<br />
hn qy dohF <strong>dy</strong> mqByd poilt ibAUro qwk vI<br />
phuMcy hoey hn.<br />
asl ‘c lMmy smyN qwk pwCmI bMgfl<br />
ivc swqf ‘c itky rihx qoN bfad<br />
mfrksvfdI pfrtI aqy KwbypwKI pfrtIaF<br />
‘c vI Auh burfeIaF af cwukIaF hn, jo<br />
hornF swqfDfrI isafsI pfrtIaF ivc<br />
bhuq pihlF af geIaF sn. pfrtI ‘c<br />
af geIaF kmjLorIaF aqy Aus <strong>dy</strong> kfrnF<br />
‘qy sI[ pI[ aYm[ dI kyNdrI kmytI ny kuJ<br />
idn pihlF KuwlH ky ivcfr-vtFdrf<br />
kIqf aqy mMinaf sI, ‘‘pfrtI <strong>df</strong><br />
mjLdUrF, KyqIhr mjLdUrF qy iksfnF<br />
nfloN sMprk tuwt irhf hY qy Aus<br />
<strong>df</strong> jn-afDfr Gt irhf hY.<br />
pfrtI ‘c sOVIaF<br />
burjUafvfdI BfvnfvF kfrn nyqfvF<br />
dI jIvn sLYlI ‘c amIrF vrgI<br />
qbdIlI af geI hY. Auh vwzy<br />
mkfnF ‘c rihx <strong>dy</strong> afdI ho gey<br />
hn qy afpxy bwicaF <strong>dy</strong> ivafhF<br />
‘qy BfrI Krc kr<strong>dy</strong> hn. pfrtI<br />
kfmryzF vloN afmdn qoN ijLaf<strong>df</strong> jfie<strong>df</strong>d<br />
iekwTI kIqI geI hY. pfrtI isafsI<br />
mOkfpRsqI <strong>df</strong> isLkfr ho cuwkI hY aqy coxF<br />
‘c AudXoigk qy vpfrk GrfixaF qoN Dn<br />
ilaf jfx lwgf hY.’’<br />
ieh shI hY ik mfrksvfdI pfrtI<br />
qy hor Kwby pwKI pfrtIaF afpxIaF<br />
kmjLorIaF qy glqIaF nUM spwsLt qOr ‘qy<br />
mMndIaF hn aqy AunHF ‘c suDfr <strong>dy</strong> Xqn<br />
vI krdIaF hn pr ies smyN pfrtI ‘c<br />
ijs qrHF mqByd qy aMdrUnI klysL sfhmxy<br />
af rhy hn, Auh pfrtI dI inrfsLf nUM hI<br />
drsfAuN<strong>dy</strong> hn. pwCmI bMgfl ‘c lok sBf<br />
qy lokl bfzIjL coxF ‘c hoeI hfr qy<br />
kyrlf ‘c pfrtI ivc pY<strong>df</strong> hoey mqBydF<br />
aqy pRsLfsn <strong>dy</strong> iZwlypx kfrn Kwby pwKI<br />
pfrtIaF nUM aglIaF ivDfn sBf coxF<br />
ivc swqf afpxy hwQoN jFdI lwg rhI hY.<br />
ieh qRfsdI hI hY ik ijwQy pRkfsL<br />
kfrq aqy AunHF <strong>dy</strong> idwlI ‘c bYTy sfQI<br />
aVIal rvweIaf apnfeI bYTy hn, AuQy<br />
hI dUjy pfsy pwCmI bMgfl <strong>dy</strong> mfrksvfdI<br />
mrhUm joqI bfsU dI mOq nfl pY<strong>df</strong> hoey<br />
lIzrisLp <strong>dy</strong> Klfa nUM Brn leI sRI<br />
somnfQ cYtrjI nUM pfrtI ‘c vfps<br />
ilafAuxf cfhuM<strong>dy</strong> hn. pqf nhIN pfrtI ‘c<br />
mqBydF <strong>df</strong> ieh pfVf imt vI skygf jF<br />
nhIN pr ienHF kfrn pfrtI nUM BfrI nuksfn<br />
AuTfAuxf pY irhf hY.<br />
kyrlf ivc kwtVpMQI aiqvfdI PV rhy hn jor<br />
jLKIiraf <strong>df</strong> Kulfsf hoxf rfj srkfr dI<br />
kfrj sLYlI dI pol KolH<strong>df</strong> hY.<br />
sUby <strong>dy</strong> gRih mMqrI koizafrI<br />
bflfikRsLnn <strong>df</strong> <strong>df</strong>avf hY ik Auh kyrlf<br />
dI DrqI ‘qy iek hor ‘qfilbfn’ nUM jnm<br />
nhIN lYx <strong>dy</strong>xgy pr AunHF nUM jnqf <strong>dy</strong> ies<br />
svfl <strong>df</strong> vI jvfb <strong>dy</strong>xf cfhI<strong>df</strong> hY ik<br />
jhfdI qwq lMmy smyN qoN iks qrHF afpxIaF<br />
srgrmIaF clf rhy hn aqy iks qrHF<br />
Gfqk hiQafrF <strong>df</strong> ieMnf vwzf jLKIrf jmHF<br />
huM<strong>df</strong> igaf? ienHF qwtI ielfikaF ‘c<br />
<strong>puils</strong> qy pRsLfsn qMqr nkfrf iswD ikAuN<br />
hoieaf? kI koJIkoz aqy mrfz vrgy<br />
KUn-Krfby qoN pRsLfsn ny koeI sbk nhIN<br />
iswiKaf? asl ivc ies ax<strong>dy</strong>KI dI vjHf<br />
swqf a<strong>df</strong>iraF aqy kwtVpSQI qwqF dI keI<br />
dhfky purfxI XfrI hY. ipClIaF ivDfn<br />
sBf coxF qoN pihlF kFgrs qy sI[ pI[<br />
aYm[ koieMbtUr bMb DmfikaF <strong>dy</strong> dosLI<br />
abdul nfisr mdnI nUM CuzvfAux leI iekwTy<br />
ho gey sn. ies qoN pihlF holI dI CuwtI<br />
vfly idn sdn <strong>df</strong> ivsLysL sYsLn swd ky mdnI<br />
nUM pYrol ‘qy irhf krn leI srbsMmqI<br />
nfl mqf vI pfs kIqf igaf sI.<br />
kyrlf ‘c vwzy pwDr ‘qy ieh KdsLf<br />
pRgtfieaf jf irhf hY ik jhfdI ansrF<br />
nUM isafsI pfrtIaF dI sLih iml rhI hY,<br />
ies leI AunHF ‘qy kfbU pf skxf musLikl<br />
ho irhf hY. kyNdrI KuPIaf eyjMsIaF ny ies<br />
gwl <strong>df</strong> Kulfsf kIqf hY ik sUby ivc cl<br />
rhIaF jhfdI srgrmIaF aqy awqvfdI<br />
isKlfeI kYNpF pRqI sUby dI <strong>puils</strong><br />
lfprvfh rhI hY. bMglOr ivc hoey<br />
lVIvfr bMb DmfikaF <strong>df</strong> muwK dosLI tI[<br />
nfisr kyrlf <strong>puils</strong> dI igRPLq ‘coN Bwj<br />
igaf sI qy dUjy sUibaF dIaF KuPIaF<br />
eyjMsIaF ny Aus <strong>dy</strong> bMglf<strong>dy</strong>sL ivc luky<br />
hox <strong>df</strong> pqf lgfieaf sI.<br />
hux sUby ivc jhfdI qwqF dIaF<br />
srgrmIaF dI jFc iksy kOmI KuPIaf<br />
eyjMsI qoN krvfey jfx dI mMg jLor PVn<br />
lwgI hY. huxy-huxy iek afeI[jI[ rYNk <strong>dy</strong><br />
aiDkfrI dI KfVI <strong>dy</strong>sLF dI Xfqrf aqy AuQy<br />
BgOVy jhfdI nyqfvF nfl Aus dI mulfkfq<br />
<strong>df</strong> Kulfsf aKbfrF ivc hoieaf hY.<br />
Auprokq <strong>puils</strong> aiDkfrI sI[ pI[ aYm[<br />
<strong>dy</strong> sUbf pDfn ivjXn <strong>df</strong> njLdIkI hY. jhfdI<br />
ansrF nfl ies aiDkfrI dI gMZ-quwp <strong>dy</strong><br />
Kulfsy qoN bfad ivjXn <strong>dy</strong> smrQk gRih<br />
mMqrI bflfikRsLnn nUM afKr muwK mMqrI<br />
aCUqfnMd <strong>dy</strong> dbfa kfrn kfrvfeI krn<br />
leI mjbUr hoxf ipaf.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (13)<br />
Bfrq-pfiksqfn afpsI ivsLvfs bhflI leI rfh lwBx<br />
-iemiqafjL aflm<br />
ijs kwc-GrV qrIky nfl Bfrq-pfik iv<strong>dy</strong>sL<br />
mMqrIaF dI kuMjIvq mIitMg nfl nijwiTaf igaf hY,<br />
Aus bfry hryk nUM hYrfnI huMdI hY. ies mIitMg <strong>dy</strong><br />
sLurU ivc hI gYr-vfjb itwpxIaF kr idwqIaF geIaF<br />
sn. pihlF Bfrq <strong>dy</strong> gRih-skwqr jI ky ipwly ny<br />
sLurUafq kIqI aqy KLqm ieh islislf hoieaf<br />
pfiksqfn <strong>dy</strong> iv<strong>dy</strong>sL mMqrI sLfh mihmUd kurysLI vloN<br />
Bfrq <strong>dy</strong> iv<strong>dy</strong>sL mMqrI aYs[aYm[ ikRsLnf ivruD<br />
BVkfht Bry ibafn nfl. ijhVI gwl bhuq vDIaf<br />
afrMB hoxI sI, Auh iek jnqk dUsLxbfjLI ho inwbVI.<br />
dovF sQfpqIaF ny Aus sUJ Bry rfh ivc rukfvtF<br />
KVIaF kIqIaF, ijhVf AunHF <strong>dy</strong> iv<strong>dy</strong>sL mMqrIaF ny<br />
aiVwkf qoVn leI apxfieaf sI. ies mnsLy nfl<br />
ieh iek aiVwkf hI sI ik Bfrq-pfiksqfn gwlbfq<br />
<strong>df</strong> koeI dOr cwly hI nf. Blf vfrqflfpF <strong>df</strong> ieh dOr<br />
cwly hI ikAuN ? Aus mIitMg <strong>dy</strong> bfvjUd, ijhVI do<br />
iv<strong>dy</strong>sL skwqrF slmfn bsLIr aqy inrUpmf rfE <strong>dy</strong><br />
drimafn 24 jUn nUM ieslfmfbfd ivc hoeI sI qy<br />
ijs ny iv<strong>dy</strong>sL mMqrIaF dI gwlbfq leI iqafrI krnI<br />
sI, iv<strong>dy</strong>sL mMqrIaF dIaF vfrqflfpF ny pfVy nUM Kqm<br />
krn ivc koeI shfieqf nhIN kIqI. iv<strong>dy</strong>sL skwqr<br />
eyjMzy Auwpr sihmq ho gey sn aqy afs ieh sI ik<br />
sMBfvq nqIjf TIk hI inklygf. jy hfly vI surwiKaf<br />
srokfrF bfry koeI alMG pfVy sn qF dovF iDrF nUM<br />
afpsI iKwcoqfx vDfAux dI QF hor smF lgf ky<br />
pr<strong>dy</strong> ipwCy ienHF nUM hwl kr lYxf cfhI<strong>df</strong> sI. jy 26<br />
jUn vfly idn afpxI ieslfmfbfd dI PyrI vyly gRih<br />
mMqrI pI[ icdMbrm ny bVy vyrvy sihq nvIN jfxkfrI<br />
<strong>dy</strong> dsqfvyjL idwqy sn, ijnHF ivc zyivz kolmYn hYzlI<br />
ny ieh iekbfl kIqf sI ik afeI aYws afeI aqy<br />
kuJ POjI aPsrF aqy lsLkry qfiebf <strong>dy</strong> dUjy<br />
awiqafcfrIaF ny pUrI sfijLsL rcI sI, qF iPr sRI<br />
ipwly ny Blf iv<strong>dy</strong>sL mMqrIaF <strong>dy</strong> vfrqflfpF dI BUimkf<br />
ikAuN bMnHI aqy Auh vI ies Gtnf qoN iek idn pihlF?<br />
jfp<strong>df</strong> ieMj hY ik BfrqI gRih mMqrfly ny iksy pfsy<br />
vI hox vflI iksy pRgqI nUM vIto kr idwqf sI, isvfey<br />
pfiksqfn dI gRih vjLfrq vloN AunHF sB ivruD<br />
kfrvfeI krn <strong>dy</strong>, ijhVy aKOqI qOr `qy mMubeI vfly<br />
dihsLqI hmly ivc sLfml sn.<br />
sRI ikRsLnf ny Kud sRI kurYsLI nfl afpxI sFJI<br />
pRYws kfnPrMs ivc ikhf sI ik Auh eyQy afey hI ieh<br />
vyKx sn ik hux qwk pfiksqfn ny hYzlI <strong>dy</strong><br />
iekbflIaF ibafn bfry kI kfrvfeI kIqI hY. jy gwl<br />
ieh sI, ijs ny sRI ikRsLnf <strong>dy</strong> pfiksqfnI hmpwlf nUM<br />
sB qoN vD pRysLfn kIqf sI aqy AunHF dI mIitMg nUM<br />
iek duK<strong>df</strong>eI aMq Auqy ilaf KVf kIqf sI, qF iPr<br />
dovF <strong>dy</strong>sLF <strong>dy</strong> sMbMiDq surwiKaf aiDkfrIaF nUM afpxy<br />
mMqrIaF nUM iek aOKI siQqI ivc PsfAux dI QF<br />
-sLyKr gupqf<br />
kuJ mhIny pihlF hI mYN afpxy<br />
kflm ivc iliKaf sI ik pfiksqfn<br />
swqfqMqr smyN-smyN ‘qy gPlq ivc af<br />
jF<strong>df</strong> hY. AunHF <strong>dy</strong> AuQy kuJ aijhy hflfq<br />
bx jF<strong>dy</strong> hn ik sihjy hI Auh afpxI<br />
‘ijwq’ nUM lY ky afsvMd ho jF<strong>dy</strong> hn. pr<br />
AuqsLfh ivc Auh afpxy afp qoN ieh<br />
puwCxf Buwl jF<strong>dy</strong> hn ik AunHF dI ies<br />
ijwq <strong>dy</strong> arQ kI hn aqy ieh siQqI<br />
kdoN qwk bxI rhygI. iPlhfl pfiksqfn<br />
aijhy hI dOr ivcoN gujLr irhf hY. Aus<br />
nUM lg<strong>df</strong> hY ik dunIaF Br <strong>dy</strong> amn cYn<br />
dI cfbI Ausy <strong>dy</strong> hwQF ivc hY aqy Aubfmf<br />
qy zyivz kYmrUn <strong>df</strong> rfjnIqk BivwK vI<br />
Aus ny hI qYa krnf hY. ieh iek aijhy<br />
mulk <strong>dy</strong> leI bdly hoey hflfq hn ijs<br />
nUM hux qwk bdhfl mMinaf jf irhf sI.<br />
pr ies vfr nvIN gwl ieh hY ik pihlF<br />
Aus nUM hmysLf lg<strong>df</strong> sI ik Aus ny ieh<br />
ijwq Bfrq ivruD hfsl kIqI hY, jdik<br />
ies vfr Aus nUM lg<strong>df</strong> hY ik Aus ny<br />
pUrI dunIaF nUM hrf idwqf hY.<br />
Aubfmf dI kmjLorI <strong>dy</strong> cl<strong>dy</strong> hI<br />
pfiksqfn awj Kud nUM sB qoN qfkqvr<br />
mihsUs kr<strong>df</strong> hY. pr aijhIaF hI<br />
siQqIaF ivc pfiksqfn gMBIr BuwlF vI<br />
kr<strong>df</strong> hY. bIqy idnIN ieslfmfbfd ivc<br />
jo hoieaf. Aus iesy <strong>df</strong> hI nqIjf sI.<br />
pihlF iml ky mMubeI nfl sMbMiDq Gcoly nUM sfPL<br />
kr lYxf cfhI<strong>df</strong> sI. ijvyN ikafs hI sI, BfrqI<br />
vPd afpxI gRih vjLfrq <strong>dy</strong> buinafdI srokfr Auwqy<br />
zitaf irhf ik mMubeI hmly <strong>dy</strong><br />
dosLIaF ivruD kfrvfeI nhIN hoeI,<br />
ies leI Auh hor iksy vI gwl<br />
leI sihmq nhIN hoieaf. jnfb kurysLI dI imwTbolI<br />
srfiekI ivc kIqI gwlbfq aqy muV srbpwKI<br />
vfrqflfp leI AunHF dI iewCf ies gwl <strong>df</strong> bdl<br />
sfbq nf ho skI ik pfiksqfn dI vjLfrq-ie-<strong>df</strong>KLlf<br />
ny hYzlI <strong>dy</strong> pRgtfivaF bfry koeI kfrvfeI ikAuN nhIN<br />
kIqI? sB qoN vwzI Brosf pY<strong>df</strong> krn vflI gwl, ijsdI<br />
sRI ikRsLnf nUM Jfk sI, ieh sI ik ijnHF nUM hYzlI ny<br />
mujrm Tihrfieaf<br />
sI, AunHF ivruD bxdI<br />
kfrvfeI ikAuN nhIN<br />
kIqI geI? Auh cfhuM<strong>dy</strong><br />
sn ik jnfb kurYsLI<br />
dIaF qrjLIhF Auwqy<br />
ivcfr Aus qoN bfad<br />
hI kIqf jfvy, ikAuNik<br />
ies bfry qF dovF ivc<br />
sihmqI sI. sB qoN<br />
vD duwK<strong>df</strong>iek Kyqr<br />
bfry vfrqflfp nf<br />
krn dI ivarQqf nUM<br />
<strong>dy</strong>KidaF hoieaF aqy ies <strong>dy</strong> leI amrIkf vloN dbfa<br />
pfey jfx kfrn dovF pRDfn mMqrIaF ny afhmo-sfhmxy<br />
bYT ky iQMpU ivc ieh PYslf kIqf sI ik gwlbfq dI<br />
iek hor koisLsL kIqI jfvy qF ju amn <strong>df</strong> koeI rfh<br />
kwiZaf jf sky, ijhVf ik mMubeI <strong>dy</strong> 2008 <strong>dy</strong> hmly<br />
qoN bfad lIhoN lwQ igaf sI. sLrm-al-sLyK ivc<br />
zf[ mnmohn isMG aqy pRDfn mMqrI XUsP rjLf iglfnI<br />
<strong>df</strong> pihlf Xqn BfrqI pRDfn mMqrI nUM Aultf ipaf<br />
sI, ijs Auwqy ieljLfm lwgf sI ik Auh pfiksqfn<br />
pRqI nrm rvweIaf apxf irhf hY. dovF hI XqnF dI<br />
asPlqf ieh jLfihr krdI hY ik sMbMiDq surwiKaf<br />
qMqr vloN sKq pYNqVf mwlx kfrn aqy AunHF vloN<br />
buinafdI srokfrF bfry iek-dUjy pRqI lY-<strong>dy</strong> krn<br />
bfry gYr-rjLfmMd kUtnIqI ieh afigaf nhIN <strong>dy</strong> rhI<br />
ik Auh afpsI ivroDIaF dIaF tkrfAuNdIaF mMgF<br />
bfry koeI rfh kwZ sky.<br />
Bfrq aqy pfiksqfn Es QF af KVy hoey hn,<br />
ijQy 2001 dI afgrf isKr vfrqf asPl hoeI sI.<br />
kyvl Auh XkIn-dhfnIaF imlx qoN bfad hI,<br />
ijhVIaF BfrqI lIzrisLp ny aKOqI dihsLqvfd<br />
ivruD mMgIaF sn ( ijhVf ik pfiksqfn <strong>dy</strong> inXMqrx<br />
hyTly ielfikaF ivcoN pY<strong>df</strong> huM<strong>df</strong> hY) aqy jnrl pRvyjL<br />
musLwrP ny <strong>dy</strong> idwqIaF sn, Bfrq 6 jnvrI 2004 <strong>dy</strong><br />
Kfs qOr ‘qy aYs[aYm[ ikRsLnf <strong>dy</strong> nfl<br />
sFJI pRYs kfnPrMs ivc sLfh mihmUd<br />
kurYsLI <strong>df</strong> dMB Biraf rvweIaf. bYTk qoN<br />
pihlF jI[ky[ ipwly ny jo ibafn idwqf sI<br />
Aus nfl iksy <strong>df</strong> Blf nhIN hoieaf. kurYsLI<br />
ny qF ipwly dI qulnf aMqrrfsLtrI pRiswDI<br />
pRfpq awqvfdI hfPjL seIad nfl hI kr<br />
idwqI. pr aijhf kih ky kurYsLI ny afpxf<br />
hI nuksfn kIqf. ies dMB <strong>dy</strong> kfrn hI<br />
pfiksqfn dIaF idwkqF ivc vfDf huM<strong>df</strong><br />
hY. pfiksqfn nfl gwlbfq <strong>dy</strong> 63 sflF<br />
<strong>df</strong> ieiqhfs ies <strong>df</strong> gvfh hY.<br />
Bfrq qy pfiksqfn <strong>dy</strong> vfrqfkfrF <strong>dy</strong><br />
ivcfly smfijk aqy swiBafcfrk toey hI<br />
nhIN hn, AunHF ivc pIVHIaF <strong>df</strong> Pfslf vI<br />
hY. ikRsLnf 78 sfl <strong>dy</strong> ho cwly hn. AunHF<br />
dI afvfjL lVKVfAuNdI hY. pr Auh BfrqI<br />
rfjnIqIvfnF <strong>dy</strong> jfxy pihcfxy bwJvyN lihjLy<br />
ivc bol<strong>dy</strong> hn, kurYsLI AunHF qoN 24 sfl<br />
Coty hn. AunHF ny pVHfeI kYbirjL qoN kIqI<br />
hY aqy AunHF dI kwd-kfTI sLfn<strong>df</strong>r hY.<br />
mjLy dI gwl qF ieh hY ik ikRsLnf sLuwD<br />
sLihrI hn pr AunHF dI rfjnIqk qfkq<br />
pyNzU iksfnF ivc hY. aMgryjLI<strong>df</strong>n njLr<br />
afAux vfly kurYsLI asl ivc mulqfn dI<br />
afpxI pusLqYnI drgfh bhfAUdIn<br />
jLkfrIaf <strong>dy</strong> sjf<strong>df</strong>-nsLIn hn. ies qoN<br />
bymyl joVI dUjI nhIN ho skdI sI.<br />
60 <strong>dy</strong> dhfky ivc jdoN ksLmIr <strong>dy</strong><br />
iek pfiksqfnI<br />
pwqrkfr <strong>df</strong> njLrIaf<br />
Bfrq-pfik vfrqf<br />
<strong>df</strong> 63 sflf ieiqhfs<br />
msly ‘qy s[ svrn isMG dIaF Buwto nfl<br />
lMmIaF crcfvF <strong>df</strong> dOr sLurU hoieaf qF<br />
Auh iek bymyl joVI sI. iek Auwc vrgI<br />
aMgryjLI<strong>df</strong>n qF dUjf DrqI nfl juiVaf<br />
hoieaf pSjfbI rfjnyqf. iek sLfied Aup<br />
mhFdIp <strong>df</strong> sB qoN amIr jgIr<strong>df</strong>r qF<br />
dUjf jLmInI rfjnIqI dI pY<strong>df</strong>vfr. ieh iek<br />
aijhf hor dOr sI jdoN pfiksqfn Kud nUM<br />
jyqU anBuv kr irhf sI. cIn XuwD qoN<br />
bfad Bfrq izwgdI arQivvsQf <strong>dy</strong> sMkt<br />
nfl jUJ irhf sI. Buwto ieh isLkfieq kr<strong>dy</strong><br />
rihM<strong>dy</strong> sn ik Auh svrn isMG qoN qMg af<br />
gey hn aqy ies <strong>df</strong> kfrn nf isrP isMG<br />
dIaF susq rxnIqIaF sn blik AunHF<br />
<strong>df</strong> aMgryjLI bolx <strong>df</strong> lihjLf vI sI. hr<br />
vfr jd Buwto (jo vDIaf vkIl vI sn) nUM<br />
lg<strong>df</strong> ik AunHF ny ksLmIr msly <strong>df</strong> hwl<br />
Koj ilaf hY qF pSjfbI lihjLy vflI aMgryjLI<br />
ivc svrn isMG dI TMZI pRqIikiraf<br />
afAuNdI, ‘‘qF kI kIqf jfey, Bfrq iek<br />
sYkUlr mulk hY’’. jF ieh ik ‘‘mslf<br />
hux surwiKaf pRIsLd <strong>dy</strong> hvfly hY”. Buwto<br />
aqy AunHF <strong>dy</strong> sfQI BfvyN ik svrn isMG dI<br />
ipwT ipwCy Aus dI iKwlI AuzfAuN<strong>dy</strong> hox pr<br />
hkIkq ieh hY ik svrn isMG iek vDIaf<br />
aYlfnnfmy Auwqy ieslfmfbfd ivc dsqKq krn nUM<br />
iqafr hoieaf sI.<br />
bfad ivc srhwd pfroN ho rhI GuspYT nUM rokx<br />
leI puwty gey kuJ kdmF ny<br />
byimsfl drjy dI agFh vDx dI<br />
pRikiraf leI rfh pwDrf kr<br />
idwqf sI, ijs nfl iek smuwcI vfrqflfpF dI pRikiraf<br />
awgy vDI sI. cfr-sflf vfrqflfpF dI pRikiraf dI<br />
kfmXfbI <strong>df</strong> Tos afDfr ieh sI ik pfiksqfnI<br />
sQfpqI <strong>dy</strong> sfry hI ihwsy iekwTy sn aqy Bfrq ivc<br />
vI do-iDrI afm sihmqI sI, ijs <strong>dy</strong> afDfr Auwqy<br />
BfrqI jnqf pfrtI vloN kIqI geI pihlkdmI nUM<br />
kFgrs ny vI awgy vDfieaf sI. hux dovyN hI qwQ<br />
mOjUd nhIN hn. awj<br />
Bfrq ivc do-iDrI<br />
afm sihmqI mOjUd<br />
nhIN hY aqy<br />
rihnumfeI dI eykqf,<br />
ijhVI ik jnrl<br />
pRvyjL musLwrP vyly<br />
iek ivsysLqf sI,<br />
awj pfiksqfn ivc<br />
njLr nhIN af rhI.<br />
jnrl pRvyjL<br />
musLwrP ny ksLmIr<br />
bfry vI ies<br />
pRikiraf nUM awgy vDfieaf sI, pRMqU Bfrq ny ies nUM<br />
EdoN qwk ltkfeI rwiKaf, jdoN qwk POjI qfnfsLfh<br />
swqf qoN bfhr nhIN sI ho igaf. pfiksqfn <strong>dy</strong> mfmly<br />
ivc jLr<strong>df</strong>rI srkfr ny kuJ kdm cuwkx <strong>df</strong> hOslf<br />
jLrUr ivKfieaf sI, pRMqU ies <strong>dy</strong> rsqy ivc mMubeI <strong>dy</strong><br />
pRqIkrm ny roVf atkf idwqf sI. nvIN idwlI vloN<br />
koeI huMgfrf nf imlx kfrn aqy pRcfr-pRsfr sfDnF<br />
aqy inaF pfilkf vloN pfey gey dbfa kfrn jmhUrI<br />
srkfr ny ies ivc hI Blf smiJaf ik surwiKaf<br />
sQfpqI Bfrq vl afpxI byruKI nUM kfiem rwKy. dUjy<br />
pfsy pfiksqfnI sQfpqI ny zf[ mnmohn isMG nUM<br />
koeI rfh hI nhIN sI idwqf, ijhVy ik iek hkIkI<br />
amn-psMd hn aqy Auh mMubeI hmly <strong>dy</strong> avfmI<br />
pRqIkrm hyTF hI drVy gey. dr-hkIkq pfiksqfnI<br />
sQfpqI qF iGsy-ipty XuwD-cflk rfhF ivc bVI<br />
KuwBI hoeI hY, ijnHF bfry byBrosgI dI hwd ho geI hY<br />
aqy ijnHF ivcoN bhuiqaF ny afpxIaF qopF <strong>dy</strong> mMUh<br />
rfvlipSzI vl rwKy hn.<br />
jnfb kurYsLI <strong>dy</strong> afpxy hmpwlf nUM iek ksUqI<br />
siQqI ivc PsfAux <strong>dy</strong> XqnF <strong>dy</strong> bfvjUd (jo ik sLfied<br />
ies kfrn kIqf igaf hY ik BfrqI ieh kihM<strong>dy</strong> af<br />
rhy hn peI pfiksqfn ivcoN gwl kIh<strong>dy</strong> nfl kIqI<br />
jfvy) dovyN hI iv<strong>dy</strong>sL mMqrI PYsly lYx bfry Kud-<br />
vfrqfkfr sn. Auh cMgI qrHF jfx<strong>dy</strong> sn<br />
ik kI kihxf hY aqy Bfrq <strong>dy</strong> musLkl dOr<br />
ivc hox <strong>dy</strong> bfvjUd AunHF ny kuJ vI hwQoN<br />
nhIN jfx idwqf.<br />
jy ieMdrf gFDI aqy jLulPkfr alI<br />
Buwto ivckfr hoeI isLmlf vfrqf,<br />
ieslfmfbfd ivc rfjIv gFDI aqy bynjLIr<br />
Buwto ivc hoeI vfrqf aqy 1989 ivc<br />
gujrfl-sfihbjLf<strong>df</strong> XfkUb Kfn vfrqf nUM<br />
Cwz <strong>dy</strong>eIey qF gwlbfq <strong>df</strong> ieh bymylpn<br />
hmysLf brkrfr irhf hY. msLwrP afgrf<br />
afey qF AunHF nUM h<strong>df</strong>ieq idwqI geI sI ik<br />
vfjpfeI socx ivc kfPI smF lYN<strong>dy</strong> hn,<br />
ilhfjLf AunHF nUM vI DIrj rwKxf hovygf.<br />
AudoN vI pfiksqfn <strong>dy</strong> aMgryjLI<strong>df</strong>n smfijk<br />
vrg <strong>df</strong> nPrq Biraf lihjLf jLfhr<br />
hoieaf sI. kuJ sfl bfad jd vfjpfeI<br />
pRDfn mMqrI nhIN rhy qF AunHF ny iek<br />
gwlbfq ivc dwisaf ik musLwrP <strong>dy</strong> dMB<br />
Bry vfhXfq lihjLy qoN Auh ikMny pRysLfn<br />
irhf kr<strong>dy</strong> sn. AunHF ny dwisaf ‘‘musLwrP<br />
afpxI jyb ivcoN iksy sFJy aYlfnnfmy <strong>df</strong><br />
nvF KrVf kwZ<strong>dy</strong>, gwlbfq <strong>dy</strong> dOrfn hI<br />
Aus ivc kuJ bdlf kr<strong>dy</strong> aqy kihM<strong>dy</strong>, E<br />
ky, sfnUM mnjLUr hY. clo dsqKq kr idM<strong>dy</strong><br />
hF.” ieh iek hor aijhf dOr sI jdoN<br />
pfiksqfn nUM lwigaf sI ik Auh ijwq irhf<br />
hY.<br />
Bfrq qy pfiksqfn dovF nUM hI afpxy<br />
muKqfr nhIN hn. pRMqU afpxy hmpwlf nUM pRysfLn kr<br />
ky jnfb kurYsLI ny afpxI af rhI idwlI dI Xfqrf<br />
leI iek mfVI imsfl kfiem kIqI hY, ijs bfry<br />
ikhf nhIN jf sk<strong>df</strong> ik Auh huMdI vI hY ik nhIN. sLwk<br />
pY<strong>df</strong> huM<strong>df</strong> hY ik AunHF dIaF itwpxIaF ny AunHF nUM iek<br />
aijhI siQqI ivc Psf idwqf hY, ijwQy nrm suBfa<br />
vfly sLfh mihmUd kurYsLI k<strong>dy</strong> vI Psxf psMd nf<br />
kr<strong>dy</strong>. Bfrq-pfik vfrqflfpF afrMB hI amrIkIaF<br />
<strong>dy</strong> kuJ XqnF nfl hoeIaF sn, ijhVy pfiksqfn nUM<br />
do muhfjLF Auwpr vMizaf hoieaf nhIN vyKxf cfhuM<strong>dy</strong>.<br />
amrIkIaF dI dwKxI aPgfinsqfn ivc Xlgfr <strong>dy</strong><br />
<strong>df</strong>a Auwqy lwgy hox kfrn aqy amrIkf dI XuwD cflk<br />
qOr Auwqy pfiksqfn Auwqy inrBrqf kfrn ieslfmfbfd<br />
Bfrq dIaF pUrv-sLrqF mMnx leI iksy kfhl ivc<br />
nhIN hY.<br />
pfiksqfnI sQfpqI aPgfn mfmilaF ivc<br />
afpxf hwQ Auwpr kr skdI hY, ikAuNik amrIkf<br />
AuwQy-iQVikaf hoieaf hY, pRMqU Auh Bfrq <strong>dy</strong> ivruD<br />
nhIN hY. akqUbr 2010 ivc nvIN idwlI ivKy ho<br />
rhIaF kfmnvYwlQ KyzF dOrfn surwiKaf nUM XkInI<br />
bxfAux dI loV bfry sucyq huMidaF hoieaF mnmohn<br />
isMG srkfr <strong>df</strong>a-pyck qOr Auwqy vfrqflfpF leI<br />
sihmq ho geI aqy ies <strong>dy</strong> nfl hI pfiksqfn Aupr<br />
mMubeI bfry dbfa pfAuNidaF hoieaF jhfdIaF nUM<br />
inXMqrx ryKf nUM pfr krn qoN rokx dI iewCf vI Aus<br />
ny pRgt kIqI. ies XuwD cflk gYr-XkInI sMquln<br />
<strong>dy</strong> bxy rihx dI sMBfvnf hY. Bfrq Auwqy iek hor<br />
dihsLqI hmly <strong>dy</strong> aidwK aqy nfkfbly br<strong>df</strong>sLq iswty<br />
inkl sk<strong>dy</strong> hn. iek sImq jMg vI ho skdI hY,<br />
ijs <strong>dy</strong> hwQoN inkl jfx dI sMBfvnf vI hY aqy ies<br />
nfl smuwcf XuwD cflk vfqfvrx vI bdl sk<strong>df</strong> hY<br />
aqy dihsLq ivruD jMg <strong>df</strong> nksLf vI.<br />
ieh hY Auh sMBfvq nksLf, ijs kfrn ies<br />
Kyqr aqy smuwcy sMsfr ivc hryk nUM sucyq ho jfxf<br />
cfhI<strong>df</strong> hY. dovF iDrF nUM hI afqm-DoKy dIaF XuwD<br />
cflk GuxqrF <strong>dy</strong> kYdI nhIN bx jfxf cfhI<strong>df</strong>.<br />
pfiksqfn aqy aPgfinsqfn ivc dihsLq ivruD<br />
jMg iek nfjLuk siQqI ivc phuMc cuwkI hY, ijs ivc<br />
ies Kyqr dI aqy sMsfr dI koeI vI sLkqI hfrnf<br />
nhIN cfhuMdI. dohF hI iDrF nUM koeI rsqf lwBxf cfhI<strong>df</strong><br />
hY.<br />
mujrmF Auwqy mukwdmy clfAuxy cfhI<strong>dy</strong> hn. 6<br />
jnvrI, 2006 <strong>dy</strong> aYlfnnfmy dI Bfvnf vl prqxf<br />
cfhI<strong>df</strong> hY aqy qMd AuwQoN PVnI cfhIdI hY, ijwQy 2007<br />
ivc CwzI geI sI aqy phIey nUM puwTf gyVf nhIN <strong>dy</strong>xf<br />
cfhI<strong>df</strong>. Bfrq qy pfiksqfn leI ieho ibhqr hovygf<br />
ik Auh afpsI ivsLvfs vDfAux leI koeI aijhf<br />
rfh lwBx, ijs nfl dohF <strong>df</strong> mfx-snmfn vI kfiem<br />
rih sky qy gwlbfq vI mMqkI iswty vl vD sky.<br />
afpxy sbk iswKxy hoxgy. Bfrq <strong>dy</strong><br />
kUtnIqk aqy GrylU surwiKaf qMqrF nUM<br />
iekwTy ho ky kMm krnf iswKxf hovygf<br />
pfiksqfn nfl juVy msly ‘qy hux qwk<br />
iv<strong>dy</strong>sL mMqrfly <strong>dy</strong> bfad rwiKaf mMqrfly<br />
nUM hI aihm rwiKaf jF<strong>df</strong> sI pr hux<br />
gRih mMqrflf muwK BUimkf ivc af igaf<br />
hY. ijwQoN qwk pfiksqfn <strong>df</strong> svfl hY qF<br />
Aus nUM afpxy purfxy sbk hI duhrfAuxy<br />
hoxgy.<br />
pfiksqfn dI sB qoN vwzI qrfsdI<br />
ieh hY ik Aus dIaF rxnIqIaF aksr<br />
vDIaf rxnIqIkfrF vloN bxfeIaF<br />
jFdIaF hn, ilhfjLf Auh CotIaF-motIaF<br />
lVfeIaF qF ijwq lYN<strong>df</strong> hY pr vwzI jMg<br />
hfr jF<strong>df</strong> hY. vlYq ivc pVHy-ilKy afpxy<br />
isafsq<strong>df</strong>nF-kUtnIqIvfnF dI<br />
huisLafrI aqy POj <strong>dy</strong> cOkMnypx <strong>dy</strong><br />
bfvjUd Auh qkrIbn afpxI awDI<br />
afbfdI aqy awDy ielfky nUM guaf cuwkf<br />
hY. 1948 dI jMg bMdI <strong>dy</strong> smyN Aus <strong>dy</strong><br />
kol ksLmIr <strong>df</strong> ijMnf ihwsf sI, awj<br />
Aus qoN vI Gwt hY. gOrvsLflI ieslfmI<br />
gxqMqr hux dunIaF Br <strong>dy</strong> leI<br />
isrdrd dI qrHF <strong>dy</strong>iKaf jf irhf hY.<br />
ikAuNik lg<strong>df</strong> nhIN ik pfik sqf qMqr<br />
<strong>dy</strong> mUl suBfa ivc CyqI hI koeI bdlfa<br />
hovygf, ilhfjLf kurYsLI <strong>dy</strong> awq nftkI<br />
tI[vI[ ibafnF nUM qvwjLoN nf idwqI jfvy.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (14)<br />
mINh <strong>dy</strong> iqlHky <strong>df</strong> qy bfpU <strong>dy</strong><br />
iJVky <strong>df</strong>, guwsf nHIN krI<strong>df</strong>!<br />
afpxI mF-bolI dI amIrI <strong>dy</strong>Ko jLrf.<br />
mMUh QfxIN KfDIaF jfx vflIaF vwK-vwK<br />
vsqF <strong>dy</strong> syvn krn <strong>dy</strong> ZMg-qrIikaF <strong>dy</strong><br />
nF vI alwg alwg hn. moty qOr ‘qy BfvyN<br />
‘Kfxf’ jF ‘pIxf’ ikhf jF<strong>df</strong> hY, pr ienHF<br />
dohF lPjLF qoN ielfvf hor vMngIaF <strong>dy</strong>KoaMb<br />
jF gMny nUM cUpxf khIdY. Buwjy hoey<br />
<strong>df</strong>ixaF nUM cwbxf, iksy qrl-p<strong>df</strong>rQ nUM<br />
hOlI hOlI pIxf hovy qF GuwtF-vwtI pIxf,<br />
lgfqfr pIxf hovy qF JIk lf ky pIxf<br />
afiKaf jFdY. sUp vrgy gfVHy qrlp<strong>df</strong>rQ<br />
nUM pIx nUM sVUpy Brnf aqy keI<br />
cIjLF nUM ‘iQaflI ‘qy rwK ky cwtxf afKIdY.<br />
dvfeI dIaF golIaF nUM sbUqf inglxf<br />
ikhf jFdY. mlwTI jF icAuieMg gm nUM<br />
icwQxf jF cgolLxf ikhf jFdY. jy koeI pIx<br />
vflI cIjL nUM bhuqI mfqrf ivc pI lvy,<br />
qF ivaMg nfl Aus nUM ‘zIk igaf’ jF<br />
‘zkfr igaf’ <strong>df</strong> nF idwqf jF<strong>df</strong> hY. BuwjI<br />
hoeI CwlI nUM afm krky cwbxf kihM<strong>dy</strong> ny,<br />
pr jy CwlI doDf hovy qF Aus nUM ‘crUMzxf’<br />
afiKaf jF<strong>df</strong> hY. keI brIk vsqF <strong>dy</strong> Kfx<br />
leI ‘Pwkf mfrnf’ khI<strong>df</strong> hY aqy jy koeI<br />
pytU ivakqI vfDU rotIaF Kf lvy qF guwsy<br />
aqy ivaMg <strong>dy</strong> rlvyN-imlvyN arQF ‘c ‘quMn<br />
leIaF’ jF ‘icx leIaF’ vI kih idwqf<br />
jF<strong>df</strong> hY. do lPjL hor bVy ‘ipafry’ ny jo<br />
aksr sLrfb pIx vfilaF leI vrqy jF<strong>dy</strong><br />
ny-pUrI boql ‘cVHf igaf’ jF ‘zwP igaf’!<br />
Ckx-CkfAux dIaF ikRafvF <strong>dy</strong> ieh<br />
sfry nfm qF hoey so hoey. pRMqU hYrfnI qF<br />
AudoN huMdI hY jdoN sfzI bolI ivc ‘kuwt’ jF<br />
‘mfr’ ijhy lPjLF nfl vI ‘Kfxf’ jF ‘KfDI’<br />
<strong>df</strong> pRXog <strong>dy</strong>KI<strong>df</strong> hY! ijvyN Plfxy ny ‘kuwt<br />
KfDI’ jF ‘mfr KfDI’-jdik kuwt jF mfr<br />
koeI pIjLf-brgr QoVHI hn? iesy qrHF<br />
afpxf mn-BfAuN<strong>df</strong> iek hor sLbd hY-<br />
Plfxy ny mYQoN juwqIaF KfDIaF jF iZmky<br />
ny myry pfsoN iCwqr KfDy jF gflF KfDIaF!<br />
socx vflI gwl hY ik juwqIaF jF iCwqrF<br />
ijhI niKwD cIjL, ijs nUM hryk DrmasQfn<br />
ivc vVn qoN pihlF, pYrF ‘coN<br />
Auqfrnf jLrUrI huM<strong>df</strong> hY, <strong>dy</strong> nfm nfl ‘Kfxy’<br />
jF ‘KfDy’ lPjL ikvyN juV gey hoxgy?<br />
KwtIaF, imwTIaF aqy slUxy svfd vflIaF<br />
hjLfrF inafmqF leI vriqaf jF<strong>df</strong> sLbd<br />
Kfxf jF KfDf, juwqIaF-iCwqrF leI vI ikvyN<br />
vriqaf jfx lwgf hovygf? [[[ clo, afpF<br />
ies Kojf-KfjI ivc kfhnUM Psxf hY. aKfx<br />
hY nf-ijs kf kfm AusI ko sfjy, aOr<br />
kry qoN TINgf bfjy! sLbdF <strong>dy</strong> pyikaFshuiraF<br />
bfry koeI ‘ilMguiesitk’ jF koeI<br />
BfsLf-ivigafnI hI inrnf kr sk<strong>df</strong> hY.<br />
afpF ies ibKVy kMm nUM hwQ pfvFgy qF<br />
‘TINgf’ KfvFgy! afE afpF iCwqrF <strong>dy</strong><br />
pRkrx dI crcf kr<strong>dy</strong> hF.<br />
pihlF qF myrI afpxI Auh vfrqf<br />
pRymjIq isMG nYxyvflIaf<br />
awj Pyr supnf afieaf. mYN Aus smyN ivc sI,<br />
jdoN pSjfb, ieMglYNz sxy keI aMgryjLI <strong>dy</strong>sLF ‘qy<br />
rfj kr irhf sI qy aMgryjLI vFgUM dunIaF dI BfsLf<br />
pSjfbI bx cuwkI sI. kYNbirjL qy hfrvrz vFgU<br />
‘XUnIvristI afPL nYxyvflf’ dI pUrI cVHfeI sI qy<br />
ies ivc <strong>df</strong>Klf lYx leI aMgryjLF <strong>dy</strong> inafxy afpxy<br />
Pfrm hfAUs vyc-vyc ky ieQy <strong>df</strong>KLlf lYx af rhy<br />
sn. mYN ies XUnIvristI ivc pSjfbI BfsLf <strong>df</strong> Auc<br />
kotI <strong>df</strong> pRoPYsr sI qy nwko-nwk BrI jmfq <strong>df</strong> lYkcr<br />
lf irhf sI, ijs ivc ieQoN <strong>dy</strong> jMmpl ‘jorI kf<br />
gogI’ qy ‘ibMdr ky kfly’ dI Pul tOhr sI. iek<br />
aMgryjLx myry qoN svfl puCdI hY, ‘‘sr ieh<strong>df</strong> kI<br />
mqlb hoieaf, “bwly Auey jvfn qyry[[[.” mYN ikhf,<br />
‘‘ies <strong>df</strong> mqlb hY vYl zn’’ pr mYnUM jicaf nf.<br />
sux lE, jd mYN qy iCwqr afhmo-sfhmxy<br />
hoey. ieh vI dws<strong>df</strong> jfvF ik iCwqr nfl<br />
myrf ieh pihlf ‘rU-brU’ sI. sfnUM<br />
pSjfbIaF nUM ieh qF hosL sMBflidaF hI<br />
smJf idwqf jF<strong>df</strong> hY ik mINh <strong>dy</strong> iqlHky <strong>df</strong><br />
aqy srkfr jF <strong>puils</strong> <strong>dy</strong> iJVky <strong>df</strong> guwsf<br />
nhIN krI<strong>df</strong>! mINh pYN<strong>dy</strong> ivc iqlkx nfl<br />
jLrUrI nhIN ik swt-Pyt lwg jfey, pr<br />
<strong>puils</strong> dI, Kfs krky pSjfb <strong>puils</strong> dI<br />
‘iJVk’, afpxy aiVwky afey bM<strong>dy</strong> <strong>dy</strong> jLrUr<br />
hwzIN rfD pf idMdI hY. hux sfieMs dI ikRpf<br />
nfl aih ijhVf ‘nfrko tYstF’ <strong>df</strong> isstm<br />
cwilaf hY, mYnUM nhIN AumId ik ieh pSjfb<br />
<strong>puils</strong> dI ‘iJVk’ arQfq ‘ptf isstm’,<br />
nUM mfq pf sky! vYsy myrI ies iviQaf <strong>df</strong><br />
<strong>puils</strong> vflI ‘iCqrOl’ nfl koeI sbMD nhIN<br />
hY. ikhf jfvy qF ies<strong>df</strong> qfaluk ‘rMbf qy<br />
muMzf cMzy hoey hI TIk rihM<strong>dy</strong> ny’ vfly aKfx<br />
nfl jf juV<strong>df</strong> hY.<br />
ivafh-sLfdIaF mOky brfqF do doiqMn<br />
iqMn idn rwKx <strong>df</strong> irvfjL, AunHF idnF<br />
ivc afKrI sfhF ‘qy hI hovygf, ijnHF idnF<br />
dI mYN gwl suxfAux jf irhf hF. sfzy ipSz<br />
<strong>dy</strong> ivckfr ijhy siQq gurduafry <strong>dy</strong> kol<br />
iek KuwlHI hvylI ivc brfqIaF <strong>df</strong> TihrfE<br />
sI. brfq afeI nUM dUjf idn ciVHaf.<br />
dupihroN bfad brfqIaF ivc afey hoey<br />
iek bMdUk vfly swjx ny do mor mfr ky<br />
ilaF<strong>dy</strong>. ivhVy ivc iewtF <strong>df</strong> cuwlHf bxf ky<br />
vwzy pqIly ivc mIt iqafr kIqf igaf.<br />
idn Zl<strong>dy</strong> qwk mIt <strong>dy</strong> nfl nfl sLrfb<br />
dIaF boqlF vI KVkx lwg peIaF. sLfm<br />
pYNidaF hI ipSz ivc nfeI ny GuMm iPr ky<br />
munfdI kr idwqI ik hvylI ivc nklF<br />
sLurU hox lwgIaF hn. nfmf rfm itwzI<br />
muwCf, isMbl mjfry vflf afpxy sfQIaF<br />
nfl phuMicaf hoieaf hY. nklF <strong>dy</strong>Kx <strong>dy</strong><br />
XUnIvristI afPL nYxyvfl<br />
mYN Pyr ikhf, ‘‘mqlb vYrI vYl zn, mqlb bhuq<br />
awCy’’ qy mYnUM aMgryjLI dI izksLnrI ‘coN eyho ijhf<br />
hOslf aPjLfAU sLbd nhIN iml irhf sI. aMgryjLF <strong>dy</strong><br />
inafixaF ny afpxy nF stIv qoN sqivMdr isMG rwK<br />
ley sn. pUry jLorF ‘qy PYsLn <strong>dy</strong> dOr ivc pSj pycF<br />
vflI pwg bMnHx lwg pey sn. jo XUnIvristI ivc<br />
hux Porz ‘qy afAuN<strong>df</strong> sI Aus dI tOhr ilmoijLn qoN vI<br />
ijLaf<strong>df</strong> huMdI sI. hr aMgryjL nUM cMzIgVH hvfeI awzy<br />
‘qy AUVy-afVy <strong>df</strong> iek kfie<strong>df</strong> idwqf jF<strong>df</strong> sI, ijs nUM<br />
Auh hr vyly nYxyvfl <strong>dy</strong> nksLy vFgU afpxy nfl rK<strong>dy</strong><br />
sn. nYxyvflIey pRoPYsr dI Pwul cVHfeI sI. ijDr vI<br />
cfhvfn rotI-pfxI Ck ky jldI jldI<br />
hvylI phuMc jfx!<br />
afpxy sMgI-sfQIaF nfl gurduafry<br />
<strong>dy</strong> KuwlHy ivhVy ivc guwlI-zMzf Kyzxf ivcy<br />
Cwz ky, mYN vI nklF <strong>dy</strong>Kx vfly drsLkF<br />
ivc jf sLfml hoieaf. jMgflI ijhy vflF<br />
vflf iek klfkfr hfrmonIam vjfAux<br />
lwg ipaf. kwdU vrgy gMjy isr vflf iek<br />
iZwzl ijhf bM<strong>df</strong>, ijs ny hry rMg dI kuwqf-<br />
JwgI ijhI pfeI hoeI sI, qblf vjfAux<br />
lwg ipaf. mMUh Aupr pfAUzr Buwk ky aqy<br />
gwlHF Aupr lwp lwp lflI cfVH ky iek<br />
‘jnfnI’ AunHF <strong>dy</strong> mohry nwcx lwg peI.<br />
sfnUM mgroN pqf lwgf ik afpxy igwitaF<br />
nfl Qwbf Qwbf GuMgrU bMnH ky nwcx vflI<br />
ieh jnfnI nhIN, sgoN iek mrd ny<br />
jLnfnIaF vfly kwpVy pihny hoey ny!<br />
hfrmonIam ‘qy ‘myrf mn zoly myrf qn<br />
zoly’ dI qrjL vjfeI jf rhI sI. qbly<br />
vfly ny vI afpxy iek guwt Aupr GuMgrU<br />
bMnHy hoey sn. ijvyN jogIaF dI vwjdI bIn<br />
vwl, Pn PYlfeI bYTf swp, iek-twk <strong>dy</strong>K<strong>df</strong><br />
rihM<strong>df</strong> hY. iqvyN hI asIN AuQy pUrI qrHF<br />
msq hoey bYTy sF.<br />
ieMny nUM iksy ny myrf moZf hlUixaF.<br />
mYN ipwCy nUM mMUh BMvf ky <strong>dy</strong>iKaf. ieh mYQoN<br />
vwzI BYx sI jo mYnUM Gry cwlx leI kih<br />
rhI sI. AusdI gwl nUM mYN ax-suixaf<br />
kr Cwizaf. pSj-swq imMt bfad Ausny<br />
Pyr myrf moZf jLor nfl hlUxidaF afiKaf-<br />
“BfeIaf jI kihM<strong>dy</strong> aY ik asIN nhIN nklF<br />
<strong>dy</strong>KxIaF qUM Gr nUM qur pY iswDf ho ky!’’<br />
pr mYN Xfr-bylIaF nfl qbly-GuMgrUaF<br />
dI ‘juglbMdI’ ivc KuwiBaf bYTf sF.<br />
‘‘awCf, afieaf’’ kih ky mYN msq ho ky<br />
bYTf irhf. kuJ icr mgroN mYN cor-awKI<br />
ipwCy nUM muV ky <strong>dy</strong>iKaf. myrI BYx jf cwukI<br />
sI. mYN insLicMq huMidaF sfhmxy awKF gwz<br />
ky bih igaf.<br />
iewDr ipV ivc hux ncfr <strong>dy</strong> nfl<br />
nfl ‘itwzI-muwCf’ vI af igaf. ijs ny<br />
bVf hI hsfAuxf sFg bxfieaf hoieaf<br />
sI. pUrIaF bfhF vflI lfl rMg dI kmIjL<br />
<strong>dy</strong> AuproN Aus<strong>dy</strong> awDIaF bfhF vflI icwtI<br />
bunYx pihnI hoeI <strong>dy</strong>K ky asIN hws-hws<br />
lot-pot ho rhy sF. AudoN sfnUM kI pqf sI<br />
ik qIh-cflI sflF bfad, itwzI-muwCy <strong>dy</strong><br />
ies mUrKfnf-pihrfvy nUM amrIkf <strong>dy</strong> mMuzykuVIaF<br />
ny iek PYsLn vjoN apnf lYxf hY!<br />
ieh vI nhIN sI pqf ik AudoN sfnUM ies<br />
bdrMg qy kucwjy pihrfvy vl <strong>dy</strong>K ky hfsf<br />
iblkul nhIN afAuxf! KYr, itwzI-muwCf<br />
puwTIaF-iswDIaF hrkqF kr<strong>df</strong> hoieaf,<br />
ncfr <strong>dy</strong> QF-kuQF hwQ mfrn lwg ipaf.<br />
asIN inafxy ienHF ‘gMdIaF gwlF ’ nUM <strong>dy</strong>K<br />
<strong>dy</strong>K musLkVIey hws<strong>dy</strong> rhy.<br />
acfnk sfzy ipwiCAuN awgy nUM afAux<br />
leI rfh bxfAuN<strong>df</strong> myrf Brf mYnUM idisaf.<br />
Aus ny afpxy doey hwQ ipwCy nUM kIqy hoey<br />
sn, ijvyN ikqy puwTI hwQkVI mfrI huMdI<br />
hY. <strong>dy</strong>KidaF-<strong>dy</strong>KidaF Auh myry mohry af<br />
KVHf hoieaf. ijvyN Aus nUM h<strong>df</strong>ieq idwqI<br />
geI hovygI, Ausny Ausy qrHF kIqf. iek<br />
dm Ausny, iek hwQ ivc PVI hoeI cmVy<br />
dI juwqI (iewko pYr) sLIsLf idKfx vFg,<br />
myrIaF awKF mohry kIqI aqy ibnF kuJ<br />
boilaF, vfps ipwCy nUM muV ipaf. mYN POrn<br />
pCfx leI. ieh juwqI BfeIaf jI dI sI!<br />
myry hosL AuV gey-iPr nf mYnUM ncfr<br />
idwisaf nf itwzI-muwCy dIaF hsfAuxIaF<br />
hrkqF! AuT ky Gr nUM qur ipaf. juwqI<br />
hwQ ‘c PV ky myrf Brf mohry mohry<br />
ctKLfry lfAuN<strong>df</strong> jf irhf sI. iZwlf ijhf<br />
mMUh bxf ky mYN ieAuN quiraf hoieaf sF<br />
ijvyN koeI virHaF <strong>df</strong> BgOVf mujLirm Tfxy<br />
pysL hox jf irhf hovy! ieDroN mYN Gr <strong>dy</strong><br />
ivhVy ‘c viVaf hI sF, AuDroN ‘trntrn’<br />
sfeIkl dI GMtI KVk peI! DmfeI<br />
ipSz qoN myrf mfmf af igaf! afpxI mF<br />
nfloN vI vD ky mfmy <strong>dy</strong> afAux dI ‘KusLI’<br />
mYnUM hoeI Aus vyly!<br />
ies mOky <strong>dy</strong> hor idlcsp vyrvy<br />
suxfAux dI QF ieMnf hI dws idM<strong>df</strong> hF ik<br />
mfmy vloN duwD pI ky KflI kIqf CMnf jd<br />
mYN stUl AuqoN cuwkx igaf qF kol bYTy<br />
BfeIaf jI ny mYnUM kMnoN PV ilaf. myrf<br />
‘ilhfj’ kridaF AunHF ‘pRym nfl’ myrf<br />
kMn mroVidaF iehI nsIhq idwqI,<br />
‘‘shuiraf, jo mYN qYnUM bxfAuxf cfhuMdF<br />
Auh qUM afh nklF-zrfmy <strong>dy</strong>K ky nhIN bx<br />
skxF![[[ bM<strong>df</strong> bxjf, jy mYN qYnUM muVky<br />
nklF-nuklF <strong>dy</strong>Kx igaf PV ilaf, Py<br />
afpxf suwJ<strong>df</strong> ivcfr leIN, awCf?’’<br />
BfvyN myry bfp dI juwqI ‘ds nMbr’<br />
jF<strong>df</strong> sI, ieko afvfjL pYNdI sI, ‘‘vy! AuT KV Cy vj<br />
gy BUaf <strong>dy</strong> ipSz jf af’’ mfqf dI afvfjL myry kMnIN<br />
peI qy myrI awK KulH geI.<br />
mYN mwCr<strong>df</strong>nI qy ibsqrf vlyt ky kwC ivc<br />
idwqf qy koTy qoN Qwly lfh ilaF<strong>df</strong>. BUaf <strong>df</strong> mMuzf<br />
dsvIN pfs kr ky qIjI vfrI afeIlYts ‘qoN sfZy pSj<br />
aMk lYx ivc sPLl ho igaf sI qy kuikMg ivc <strong>df</strong>Klf<br />
lY ilaf sI. Aus dI PIs vfsqy PuwPV ny do ikilaF<br />
dI rijstrI krfAuxI sI, ijs krky mYN vI nfl<br />
cilaf sI. Porz srkfrI skUl nYxyvflf <strong>dy</strong> awgoN<br />
DUVF pwt<strong>df</strong> iPrnI pY igaf. rfh ivc jorI ky gogI ny<br />
ilKqum<br />
qrlocn isMG dupflpur<br />
dI nhIN, sgoN nON nMbr dI sI. pr vfihgurU<br />
jfx<strong>df</strong>, mYN muV ky nklF <strong>dy</strong>Kx nhIN igaf<br />
k<strong>dy</strong>! hor anykF gLlqIaF qF hoeIaF<br />
hoxgIaF. ikAuN jI? ieh jLrUrI qF nhIN<br />
ik ‘juwqIaF Kf ky’ hI akl afAuNdI hY.<br />
ijnHF nUM nhIN afAuxI, AunHF nUM iCwqr-pryz<br />
vI bdl nhIN skdI! lE lg<strong>dy</strong> hwQ iCwqrF<br />
sbMDI iek hor vicwqr-gfQf vI sux lE.<br />
sfzy ipSz <strong>df</strong> BgqU, ijs nUM asIN<br />
cfcf kih ky bulfAuN<strong>dy</strong> huM<strong>dy</strong> sF, k<strong>dy</strong> k<strong>dy</strong><br />
sfzI Aumr <strong>dy</strong> mMuizaF dI ZfxI ivc bih<br />
ky bVIaF hfsy-msLkUly dIaF gwlF<br />
suxfAuN<strong>df</strong> rihM<strong>df</strong> sI. iswD-pDry ijhy<br />
suBfa vflI aqy icwtI anpVH Aus<strong>dy</strong> Gr<br />
vflI kMZI ielfky <strong>dy</strong> iksy ipSzoN sI. bhuqf<br />
krky cfcf BgqU afpxI pqnI dI<br />
anpVHqf <strong>dy</strong> ikwsy ivaMgmeI aM<strong>df</strong>jL ivc<br />
suxfAuN<strong>df</strong> huM<strong>df</strong> sI. isaflF dI ruwqy gMny<br />
cUpidaF jF DUxI sykidaF hoieaF kol<br />
afAuNidaF Aus ny sfnUM afKxf:<br />
‘‘Auey pfiVHE, bVy ho ky pVHIaFilKIaF<br />
kuVIaF nfl ivafh krvfieE!<br />
aYvyN nf afpxI cfcI (AusdI pqnI) vrgI<br />
koeI ‘npYQr’ glL pf ilAu?’’ iek vfr<br />
Aus ny afpxy shury Gr hoeI bIqI Gtnf<br />
suxfeI, “myrf ivafh hoey nUM AudoN zUVH ku<br />
sfl hoieaf sI. iek idn quhfzI cfcI<br />
kihMdI ik myrf pyikaF nUM jfx leI idl<br />
krdY. mYN bVI tOhr nfl KVkvF cfdrf<br />
bMinHaf, sLmlHy vflI pwg bMnHI, nfeI koloN<br />
Kq kZfieaf aqy nvIN gurgfbI pYrIN pf<br />
ky shuiraF nUM qur ipaf. quhfzI cfcI ny<br />
vI rMglI <strong>df</strong>qx ml ky nvF sUt pf ilaf.<br />
do ku GMitaF ivc sfeIkl ‘qy asIN AuQy<br />
jf phuMcy.<br />
Gry jf ky hfly asIN cfh vfly iglfs<br />
KflI krky rwKy sn, ik quhfzI cfcI lwg<br />
peI myrIaF isLkfieqF lfAux afpxy BrfvF<br />
kol. ‘[[ieh myrI bxI hoeI <strong>df</strong>l-sbjLI<br />
‘c nuks dws ky myry cpyVF mfr idMdY[[[<br />
k<strong>dy</strong> kihM<strong>df</strong> mYnUM ‘qUM-qUM’ nf kiraf kr<br />
‘qusIN ikhf kr[[[ lIVy jLrf nf inwKry hox<br />
qF mYnUM kuwt idM<strong>df</strong>[[[iehnUM iswDf kro jLrf,<br />
vIrf!’ mYN sLrimM<strong>df</strong> ijhf huMidaF ieDr-<br />
AuDr nUM Jfkx lwg ipaf. Auh myrf gozf<br />
hlUxidaF bolI- “hux aYDr-AuDr nUM<br />
ikaf JfkdYN?[[[ hux Kfh iCwqr iswDf ho<br />
ky myry BrfvF <strong>dy</strong>!’’<br />
mYnUM hwQ KVHf kiraf. Auh skUl dI vrdI ivc sI,<br />
bFh ivc borI <strong>df</strong> Jolf sI qy hwQ ivc mwJF <strong>dy</strong> sMgl.<br />
Aus <strong>df</strong> psLUaF vflf vfVf skUl <strong>dy</strong> rfh ‘c sI. ijQy<br />
Auh toBy Auqy psLU nvHf ky skUl jF<strong>df</strong> jF<strong>df</strong> bMnH<br />
jF<strong>df</strong> sI.<br />
BUaf <strong>dy</strong> ipSz vVidaF eI rUh KusL ho jFdI.<br />
BfvyN myrf hPqy ivc qIjf gyVf huM<strong>df</strong>. BUaf ny cuwlHf<br />
cONkf Cz ky BwjI afAuxf. af igaf myrf puq qy<br />
PuPV ny vI KUMzf sfry jLor nfl DrqI ‘qy mfr ky<br />
llkfrf mfrnf, ‘‘E! af Auey myry sfly idaf[[[“<br />
qy myry rb vrgy BfeI (BUaf <strong>dy</strong> mMuzy) ny jd kihxf,<br />
“pqMdrf bfhly icr bfad gyVf mfiraf[[[.” mYnUM<br />
lg<strong>df</strong> ijvyN mYN kYnyzf, amrIkf ieMglYNz <strong>dy</strong> spYilMg<br />
vI Buwl igaf hovF. qy mYnUM ieko eI nF Xfd hovy,<br />
‘lihrf biTMzf’.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (15)
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (16)<br />
sLhId AUDm isMG <strong>df</strong> sLhIdI idhfVf mnfieaf<br />
inAU Xfrk: “sLhIdoN kI icqfEN py<br />
lgyNgy hr brs myly, vqn py mr imtny<br />
vfloN kf bfkI XhI insLF hogf” <strong>dy</strong> swc nUM<br />
sj<strong>df</strong> kridaF sLhId AUDm isMG<br />
susfietI vloN jilaFvflf bfg <strong>dy</strong> sfky<br />
<strong>df</strong> bdlf jnrl Ezvfier <strong>df</strong> kql kr<br />
ky lYx vfly sLhId AUDm isMG <strong>df</strong> sLhIdI<br />
idhfVf lMGy aYqvfr ieQy eIst kost <strong>dy</strong><br />
sB qoN vzy gurUGr gurduafrf iswK<br />
klcrl susfietI, ircmMz ihl ivKy<br />
mnfieaf igaf.<br />
ies sLhIdI smfgm sbMDI sLukrvfr<br />
nUM rKy gey aKMz pfT <strong>df</strong> Bog aYqvfr nUM<br />
pfAux AuprMq dIvfn sjfey gey aqy ZfzI<br />
isMGF ny bIr rsI vfrF gf ky sLhId AUDm<br />
isMG nUM sLrDFjlI Byt kIqI. gurduafrf<br />
sfihb dI nvIN iemfrq <strong>dy</strong> ivsLfl drbfr<br />
hfl ivc ijhVy ZfzI jiQaF ny hfjrI BrI<br />
AunHF ivc ZfzI amr isMG nUr, blbIr<br />
isMG mfCIvfVy vfly aqy ieMdrjIq isMG<br />
sLyrpurI <strong>dy</strong> jQy sLfml sn. ZfzI isMGF ny<br />
bIr rsI vfrF rfhIN kuJ aijhf rMg<br />
bMinHaf ik ijhVf vI swjx iek vfr<br />
drbfr hfl ivc afieaf, Aus<strong>df</strong> muV<br />
AuTx nUM jIa nf kIqf. vK vK bulfiraF<br />
ny sLhId AUDm isMG nUM sLrDFjlI Byt<br />
kridaF jilaFvfly bfg <strong>dy</strong> KUnI sfky nUM<br />
cyqy kIqf ik ikvyN jnrl zfier ny hjfrF<br />
inhwQy ivakqIaF nUM golIaF <strong>df</strong> insLfnf<br />
bxfieaf. ieh sLhId AUDm isMG hI sI<br />
ijs ny ies KUnI sfky <strong>df</strong> drd afpxy<br />
idl ivc krIb vIh sfl sFBI riKaf<br />
aqy aKIr zfier nUM Aus <strong>dy</strong> kIqy dI sjLf<br />
<strong>dy</strong> idqI.<br />
gurUGr <strong>dy</strong> drbfr hfl <strong>dy</strong> bfhr<br />
susfietI vloN TMzy-imwTy jl<br />
dI CbIl qoN ielfvf golgwipaF<br />
aqy hor anykF suafdly<br />
Bojn-p<strong>df</strong>rQF <strong>dy</strong> lMgr sjfey<br />
gey sn. sMgqF ienHF Bojnp<strong>df</strong>rQF<br />
<strong>df</strong> pUrf afnMd lY<br />
rhIaF sn aqy mfhOl sLhIdI<br />
myly vflf bixaf hoieaf sI.<br />
sLhId AuDm isMG sBf,<br />
inAU Xfrk <strong>dy</strong> ijhVy mYNbrF ny<br />
vD cVH ky syvf kIqI AunHF ivc<br />
mIq pRDfn s[ suK<strong>dy</strong>v isMG<br />
iQMd, s[ jgIr isMG, s[<br />
divMdr isMG lflI, sBf <strong>dy</strong> sI<br />
eI E s[ rfijMdr isMG, s[<br />
mndIp isMG sfhI <strong>dy</strong> nF sLfml<br />
hn. sBf <strong>dy</strong> cyarmYn sivMdr<br />
isMG josn aqy jnrl skwqr<br />
muKiqafr isMG gfKl vloN<br />
kIqf igaf mMc sMcfln slfhuxXog sI.<br />
sBf <strong>dy</strong> pRDfn s[ jsvMq isMG jwsf ny<br />
trfeI styt dIaF sMgqF aqy Kfs krky<br />
iswK klcrl susfietI <strong>dy</strong> pRDfn s[<br />
BuipMdr isMG bopfrfey <strong>df</strong> sihXog leI<br />
Aucycf DMnvfd kIqf.<br />
cyqy rhy, awj qo koeI swqr sfl<br />
pihlf 31 julfeI 1940 nUM hws ky PFsI<br />
<strong>df</strong> rwsf afpxy gwl ivc afp pf ky Èhfdq<br />
<strong>df</strong> jLfm pIx vfly mhfn sUrmy AUDm isMG<br />
<strong>df</strong> jnm 26 dsMbr 1899 eI[ nUM mfqf<br />
hrnfm kOr aqy ipqf tihl isMG <strong>dy</strong> Gr<br />
sunfm ivc hoieaf. bcpn ivc hI Aus <strong>dy</strong><br />
mfqf-ipqf akfl clfxf kr gey aqy<br />
AUDm isMG <strong>df</strong> bcpn nfnikaF <strong>dy</strong> Gr<br />
bIiqaf.<br />
s[ AUDm isMG <strong>dy</strong> jIvn dI asl<br />
khfxI 13 aprYl 1919 nUM jilHaF vfly<br />
bfg ivc vfpry KUnI sfky nfl ÈurU hoeI<br />
sI. 1919 dI ivsfKI <strong>dy</strong> pivwqr idhfVy<br />
jilHaF vfly bfg ivc <strong>dy</strong>sL BgqF <strong>df</strong> jlsf<br />
riKaf igaf sI. jnrl zfier ny <strong>dy</strong>sL<br />
BgqF nUM sbk isKfAux leI lokF <strong>dy</strong> vwzy<br />
iekwT qy golIaF clfAux <strong>df</strong> hukm <strong>dy</strong> idwqf.<br />
jdoN ieh KUnI kihr vfpiraf s[ AUDm<br />
isMG vI afpxy dosqF nfl ies jlsy<br />
ivc Èfml sI. Aus ny awKIN <strong>dy</strong>iKaf ik<br />
ikvyN inrdoÈ lokF nUM iewk gory jrnYl <strong>dy</strong><br />
hukm nfl <strong>df</strong>ixaF vFg BuMn idwqf igaf.<br />
s[ AUDm isMG nUM ies kqlyafm ny<br />
bdl ky rwK idwqf qy Aus <strong>dy</strong> sIny aMdr<br />
aMgryj srkfr <strong>dy</strong> iKlfP jvflfmuKI <strong>dy</strong><br />
BFbV mcx lwgy. aKIr AUDm isMG ny<br />
jnrl Ezvfier nMUU 12 mfrc 1940 nUM<br />
lMzn ivc iek kfnPrMs ivc afpxy<br />
ipsqOl nfl iqMn golIaF mfr ky afpxI<br />
kOm qy kIqy aiqafcfr <strong>df</strong> bdlf lY ilaf<br />
qy dunIaF nUM dws idwqf ik iswK iksy dI<br />
pfeI BfjI nUM hr hflq ivc moV<strong>dy</strong> hn.<br />
31 julfeI 1940 nUM s[ AUDm isMG sunfm<br />
nUM lMzn ivc PFsI <strong>dy</strong> qKqy qy iljf KVHf<br />
kIqf igaf. gory aPsr soc<strong>dy</strong> sn ik<br />
AUDm isMG mOq sfhmxy <strong>dy</strong>K ky Gbrf<br />
jfvygf pr AUDm isMG ny hws ky PFsI <strong>df</strong><br />
rwsf cuMm ky afpxy gl ivc afp pfieaf.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (17)<br />
awTvyN ivsfKI golPL kwp <strong>df</strong> jyqU:gursfihb isMG qUr<br />
pSjfbI ijwQy vI jF<strong>dy</strong> ny afpxy cfa<br />
sLOk, ihMmq aqy mukfbly dI Bfvnf vI<br />
nfl hI lY ky jF<strong>dy</strong> ny. bfhU bl nUM <strong>dy</strong>sL<br />
kfl muqfbk Zfl ky kbwzI aqy hfkI <strong>dy</strong><br />
iKzfrI, golPLr bx jF<strong>dy</strong> ny. PrMgIaF<br />
dI DrqI ‘qy AunHF dI Kyz nUM apnf ky,<br />
afpxf vwKrf sMsfr vsf ky, afpxI<br />
invyklI sr<strong>df</strong>rI kfiem kr lYN<strong>dy</strong> ny.<br />
mYN pihlI vfr jd 2003 ivc<br />
amrIkf afieaf qF myry njLdIkI<br />
irsLqy<strong>df</strong>r jsjIq isMG nwq <strong>dy</strong> imwqr<br />
gursfihb isMG qUr <strong>dy</strong> golPL Kyzx dI<br />
Kbr imlI. AudoN Auh sLONk qoN awgy qur<br />
ky pRfpqIaF <strong>dy</strong> rfh pY cuwkf sI. <strong>gujrfq</strong>I<br />
BfeIaF vloN ihMmq krn ‘qy eyar<br />
ieMzIaf dI mdd nfl amrIkf ‘c hoeI<br />
eysLIan ieMzIan golP cYNpIanisLp ‘c<br />
ihwsf lY ky Ausny pihlI vfr qIsrI<br />
pujLIsLn hfsl kr leI sI. aYqkIN jd<br />
mYN amrIkf afieaf qF gursfihb isMG<br />
ny dwisaf ik Auh torFto (kYnyzf) ivc<br />
hoey 8vyN sflfnf Epn ivsfKI tUrnfmYNt-<br />
2010 ivc Kyz ky srvoqm iKzfrI bx<br />
ky ‘sLyry pSjfb Evr afl bYst trfPI’<br />
ijwq ky ilafieaf hY. ies tUrnfmYNt ivc<br />
amrIkf, kYnyzf, ieMglYNz qy Bfrq qoN<br />
ielfvf keI hor mulkF <strong>dy</strong> pSjfbI iKzfrI<br />
vI phuMcy hoey sn. kuwl 250 qoN vI vD<br />
iKzfrI sn.<br />
mYnUM ieh pRfpqI vwzI jfpI. mn ‘c<br />
afieaf ik sfzy pSjfbI BrfvF dIaF<br />
mfVIaF KbrF qF sfzIaF aKbfrF huwb<br />
ky lfAuNdIaF hn pr cMgIaF vfrI ikAuN<br />
cuwp rihMdIaF hn. ies cMgI Kbr nUM mYN<br />
quhfzy nfl sFJI krn lwgf hF.<br />
pSjfb <strong>dy</strong> PiqhgVH sfihb ijLlHy <strong>dy</strong><br />
ipSz mIaFpur <strong>dy</strong> s[ ieMdr isMG qUr <strong>dy</strong><br />
vwzy puwqr gursfihb ny 1982 ‘c amrIkf<br />
‘c invfs kIqf sI. 1996 qwk Auh isrP<br />
kmfeI vwl hI lwgf irhf, sLOk idl dI<br />
koTVI ivc sFBy rhy. 1996 ‘c jdoN pSjfboN<br />
ivMg kmFzr jsivMdr isMG bfjvf<br />
amrIkf afey qF AunHF ny gursfihb ivcly<br />
iKzfrI nUM jgf ilaf. eyarPors dI nOkrI<br />
kridaF s[ bfjvf ny golPL dI Kyz nUM<br />
iesLk vFg pfilaf sI. ieQy af ky AunHF<br />
ny afpxy nfl afpxy bihnoeI jsjIq<br />
isMG nwq aqy gursfihb nUM qor ilaf.<br />
golP kors ivc afAux jfx mgroN<br />
gursfihb ies mfrg <strong>df</strong> pwkf pFDI bx<br />
igaf. bfhUbl Kyz pRfpqIaF ‘c qbdIl<br />
hox lwgf. jIvn sfQx rfxI qUr dI pRyrnf<br />
aqy inwky vIrF vloN kfrobfrI ruJyivaF ‘coN<br />
gursfihb isMG qUr (ivckfr) afpxI jIvn sfQx rfxI qUr aqy kvI<br />
gurBjn igwl nfl<br />
vkq kwZx leI Pursq <strong>dy</strong>x kfrn<br />
gursfihb pRfpqIaF dI sUcI lMmI kr irhf<br />
hY. golP Kyzxf hux Auh<strong>df</strong> iesLk hY. Auh<strong>dy</strong><br />
inwky vIr gurdIp qy gurivMdr qF Aus <strong>dy</strong><br />
sfQI bxy hI hn, ieklOqf puwqr hrpRIq<br />
isMG qUr vI Auh<strong>dy</strong> ipwCy-ipwCy qur irhf<br />
hY. isLkfgo qy imlvfkI ivckfr pYNdI<br />
kYnosLf kfAuNtI <strong>dy</strong> sflfnf mukfbilaF ‘c<br />
Auh keI kwp ijwq cuwkf hY. 2002 ‘c sLurU<br />
hoey ivsfKI kwp ivc Auh Cy vfr ihwsf lY<br />
cuwkf hY pr srvoqm iKzfrI pihlI vfr<br />
bixaf hY.<br />
gursfihb <strong>df</strong> pirvfrk lfzlf nfm<br />
‘ibwlf’ hY. mYN Aus nUM jdoN ivsfKI kwp<br />
bfry puwiCaf qF Auh<strong>df</strong> Auqr sI ik isLkfgo<br />
aqy amrIkf <strong>dy</strong> hor sLihrF ‘c vs<strong>dy</strong><br />
iKzfrIaF <strong>dy</strong> sLOk ny hI 2002 ‘c ies<br />
kwp dI sLurUafq kIqI. isLkfgo aqy lfs<br />
eyNjls qoN ielfvf ieh kwp iek vfr sYn<br />
PrFissko aqy kYnyzf ‘c vYnkUvr ivKy<br />
vI ho cuwkf hY. aYqkIN ieh torFto ‘c hoieaf<br />
ijs ivc Auh jyqU aqy torFto vfsI kYsL<br />
isMG rnr awp aYlfinaf igaf. ies<br />
tUrnfmYNt <strong>dy</strong> bfnIaF ‘coN mnjIq bfT,<br />
krmpfl cImf qy rfjn DflIvfl awj vI<br />
ies tUrnfmYNt dI sLkqI hn. krmpfl<br />
cImf Bfrq rihMidaF pSjfb KyqIbfVI<br />
XUnIvristI, luiDafxf dI hfkI tIm <strong>df</strong><br />
kpqfn irhY. Auh BfrqI hfkI tIm ‘c<br />
afAuN<strong>df</strong>-afAuN<strong>df</strong> rih igaf. zf[ sMqoK<br />
isMG cImf <strong>df</strong> hoxhfr puwqr hux hfkI dI<br />
QF golPL dI Kyz nUM pRxfieaf jf cuwkf hY.<br />
gursfihb ny dwisaf ik golP Kyz<br />
<strong>dy</strong> ies kwp <strong>dy</strong> kfrn <strong>dy</strong>sL-iv<strong>dy</strong>sL ‘c golPL<br />
iKzfrI vwzI igxqI ‘c iek lVI ‘c pruwc<br />
cuwky hn. Bfrq qoN vI aYqkIN s[ jgdIp<br />
isMG cImf ies tUrnfmYNt leI ivsLysL qOr<br />
‘qy afey. Auuh Kud vI hr vrHy nvMbr mhIny<br />
cMzIgVH ‘c aYn[afr[afeI[ golPL<br />
tUrnfmYNt krvfAuN<strong>dy</strong> hn. pihlI qoN iqMn<br />
julfeI qIk ivsfKI kwp vyly torFto ‘c<br />
iKzfrIaF leI ivafh vrgf mfhOl sI.<br />
kYnyzf <strong>dy</strong> ENtfrIE sUby <strong>dy</strong> bilAU<br />
spirMg golPL kors, aYktn, glYn aYby<br />
golPL klwb, Ekivl aqy lIgl ihwj<br />
golPL kors, jfrjtfAUn ivKy ieh<br />
ivsfKI kwp krvfieaf igaf. torFto ivc<br />
pRbMD krn vfilaF ‘coN rya sMDU-pRDfn,<br />
gYrI swgU, zf[ rfkysL Aupl, dI<strong>df</strong>r<br />
bxvYq, avqfr brfV, kuldIp sYNhbI,<br />
mihMdr isMG, lwkI gryvfl, rojLr<br />
sLrmf, qfrf DrmYq aqy igafn pfl pRmuwK<br />
sn. iKzfrIaF ivcoN hI jgdIp isMG cImf<br />
nUM Bfrq ‘coN afAux krky muwK mihmfn<br />
mMn ilaf igaf qy AunHF hI ienfm vMzy.<br />
jgdIp isG cImf pSjfb qy hirafxf <strong>df</strong><br />
isrkwZ iksfn aqy smfjk afgU hY,<br />
pSjfbI KyqIbfVI XUnIvristI <strong>dy</strong> sfbkf<br />
vfeIs cFslr zf[ amrIk isMG cImf <strong>df</strong><br />
spuwqr. AuqrI amrIkf qy Bfrq <strong>dy</strong> golPL<br />
iKzfrIaF ivc pul bx ky ivcrn kfrn<br />
Aus nUM ieh mfx idwqf igaf.<br />
gursfihb nUM mfx hY ik Auh isrP<br />
amrIkf qy kYnyzf ivc hI nhIN Kyz<strong>df</strong><br />
sgoN jdoN k<strong>dy</strong> vI Bfrq jF<strong>df</strong> hY qF pSjfb<br />
<strong>puils</strong> akYzmI, iPlOr aqy ryl koc<br />
PYktrI, kpUrQlf <strong>dy</strong> golPL kors ivc<br />
vI Kyzx jF<strong>df</strong> hY. ies nfl Aus dI<br />
ijLMdgI ‘c nvyN imwqrF aqy AuqsLfhI plF<br />
<strong>df</strong> dKl viDaf hY. Aus dI ies vwKrI<br />
pSjfbI qor nUM siqkfridaF mYN afsvMd<br />
hoieaf hF ik amrIkf vI sfiraF nUM<br />
msLInI purjy nhIN bxfAuN<strong>df</strong> sgoN ijhVy<br />
gursfihb vFg sLOk <strong>dy</strong> Dury nfl lwgy<br />
rihM<strong>dy</strong> hn, Auh aftf-dlIaf hoxoN bc<br />
jF<strong>dy</strong> hn.<br />
-gurBjn igwl<br />
To Advertise with <strong>Punjab</strong> <strong>Times</strong> Call: 847-359-0746, e-mail:punjabtimes1@sbcglobal.net, Visit us on the web:wwwpunjabtimesusa.com
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (18)<br />
KusLKbrI!<br />
hr koeI afpxy `qy mfx kr<strong>df</strong> afieaf jo vI ies jhfn aMdr.<br />
ihwkF cOVIaF krky qurn vfly, prKy s<strong>df</strong> hI jF<strong>dy</strong> mY<strong>df</strong>n aMdr.<br />
25 sqMbr, 2010<br />
(idn sincrvfr)<br />
svyry 9 qoN sLfm 6 vjy qwk sQfn<br />
25800 Carlos Bee Blvd, Hayward,<br />
CA-94542 (Cal State Hayward)<br />
XUnfeIitz sports klwb, kYlIPornIaf<br />
33372 Palomino Com., Fremont, CA 94555, Ph:510-468-9381 or e-mail:2gsmann@gmail.com<br />
KusLKbrI!<br />
XunfeIitz sports klwb dI pysLksL ‘kbwzI kwp-2010’<br />
not:kbwzI pRymIaF dI mMg nUM muwK rwKidaF ies vfr sfrIaF tImF ivc 5-5<br />
iKzfrI dunIaF <strong>dy</strong> iksy vI kony (amrIkf qoN bfhro) sLfml kIqy jfxgy.<br />
ies tUrnfmYNt ivc kYlIPornIaf kbwzI PYzrysLn nUM pUrf snmfn idwqf jfeygf.<br />
cyarmYn<br />
s[ amolk isMG gfKl<br />
831-247-4637<br />
pRDfn<br />
s[ blbIr isMG BftIaf<br />
510-677-6248<br />
hor jfxkfrI leI kfl kro:<br />
jnrl skwqr<br />
s[ gur<strong>df</strong>vr isMG mhyVU<br />
510-468-9381<br />
pihlf ienfm s[ nirMdr isMG shoqf aqy s[ jugrfj isMG shoqf vloN<br />
afpxy ipqf svrgI ksLmIr isMG shoqf (bVf ipMz) dI Xfd <strong>`c</strong> 7500<br />
zflr <strong>df</strong> hovygf.<br />
dUjf ienfm s[ kuldIp isMG bUtf aqy s[ joigMdr isMG sfbkf cyarmYn<br />
blfk simqI (kpUrQlf) vloN afpxy ipqf svrgI sohx isMG iswDvF dI<br />
inwGI Xfd ivc 5500 zflr <strong>df</strong> hovygf.<br />
kbwzI koc XUnfeIitz klwb<br />
s[ prmjIq isMG sMDU<br />
510-491-4573<br />
aYgjLYkitv kmytI zfierYktrjL: mwKx isMG bYNs, iekbfl isMG gfKl, jugrfj isMG shoqf, plivMdr isMG gfKl, dlivMdr isMG pwzf, kuldIp isMG mfn, nirMdr isMG shoqf<br />
muwK mihmfn<br />
s[ srvx isMG bwl<br />
ivsLysL snmfn<br />
kbwzI <strong>dy</strong> sfbkf iKzfrIaF ajIq isMG bwl, myjr<br />
isMG bYNs, iekbfl isMG mfn, mMdr aqy pflI<br />
mhy <strong>df</strong> ivsLysL snmfn kIqf jfvygf.<br />
kumYNtytr<br />
surjIq isMG kkrflI, rfjivMdr isMG rMizaflf,<br />
pRo[ mwKx isMG, bIbI afsLf sLrmf<br />
mIzIaf spFsr<br />
<strong>pMjfb</strong> tfeImjL aqy ryzIE gIq-sMgIq<br />
vIzIE qy PotogRfPI<br />
lONgmYn stUzIE qy rfmf vIzIE, PrImFt<br />
ivsLysL mihmfn<br />
s[ suirMdr isMG soZI<br />
s[ ksLmIr isMG shoqf s[ sohx isMG s[ ibwkr isMG<br />
kbwzI <strong>dy</strong> stfr plyar<br />
s[ kuldIp isMG<br />
DflIvfl afpxy ipqf<br />
svrgI ibwkr isMG dI<br />
Xfd ivc<br />
5100 zflr nfl klwb<br />
dI mflI mdd krngy<br />
not:rfjf svIts vloN bhuq hI vfjb kImqF Auqy vDIaf kuafiltI <strong>df</strong> svfidsLt Bojn AuplbD hovygf.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (19)<br />
rfÈtrmMzl Kyzfˆ <strong>dy</strong> AusfrI kfrjfˆ ivc DfˆdlIaF <strong>dy</strong> ikwsy<br />
nvIN idwlI (<strong>pMjfb</strong> tfeImË<br />
ibAUro): rfÈtrmMzl KyzF ÈurU hox ‘c<br />
kuJ idn hI bfkI rih gey hn pr ienHF<br />
bfry iek qoN bfad iek ivvfd pY<strong>df</strong> hox<br />
kfrn ienHF dI sPlqf ‘qy svflIaf icMnH<br />
lwg igaf hY. pihlF aDUry inrmfx kfrjF<br />
krky Kyz mMqrfly dI aflocnf cwl rhI<br />
hY pr hux iBRÈtfcfr dIaF prqF Kuwlx<br />
nfl hVkMp mc igaf hY. jFc dOrfn<br />
sfhmxy afieaf hY ik inrmfx kfrjF <strong>dy</strong><br />
pRfjYktF <strong>dy</strong> tYNzr Gwt muwl ‘qy chyqy<br />
Tyky<strong>df</strong>rF nUM idwqy gey hn ijs nfl srkfr<br />
nUM kroVF rupey <strong>df</strong> cUnf lwgf hY.<br />
kyNdrI ivjIlYNs kimÈn ny<br />
sI[bI[afeI[ nUM rfÈtrmMzl KyzF dI<br />
iqafrI leI jfrI kIqy kroVF rupey <strong>dy</strong><br />
tYNzrF ivc DFdlIaF sbMDI imAUNspl<br />
kfrporyÈn idwlI (aYm[sI[zI[) <strong>dy</strong><br />
aiDkfrIaF iÉlfÌ iBRÈtfcfr <strong>df</strong> mfmlf<br />
drj krn dI h<strong>df</strong>ieq idwqI hY. kimÈn<br />
<strong>df</strong> kihxf hY ik sB qoN Gwt kImq lf ky<br />
tYNzr hfsl krn vfly Tyk<strong>df</strong>r nUM bfad<br />
ivjIlYˆs kimÈn vlô sI[bI[afeI[ nUM kys drj krn dI isPfrÈ<br />
‘c aMkVy bdlx dI afigaf idwqI geI<br />
qF jo Auh iËaf<strong>df</strong> munfÌf kmf sky. dwisaf<br />
jf irhf hY ik Tyky<strong>df</strong>rF nUM ies qrHF koeI<br />
20 kroV <strong>df</strong> lfB phuMcfieaf igaf. ies<br />
<strong>dy</strong> nfl hI ivjIlYNs kimÈn ny 16 pRfjYktF<br />
<strong>dy</strong> sfry tYNzrF dI nvyN isry qoN jFc krn<br />
dI isÌfrÈ kIqI hY qF jo aslIaq<br />
sfhmxy af sky. iËkrXog hY ik<br />
rfÈtrmMzl KyzF leI buinafdI ZFcf<br />
Ausfrn leI 24 PlfeIEvr, 3 styzIamF<br />
qoN ielfvf 1000 bwsF dI pfrikMg sxy<br />
keI AusfrI <strong>dy</strong> kMm kIqy gey hn.<br />
ies <strong>dy</strong> nfl hI ieh vI crcf hY ik<br />
rfÈtrmMzl KyzF <strong>dy</strong> pRbMDF ‘c iBRÈtfcfr<br />
dIaF qfrF brqfnIaf nfl vI juVIaF hn.<br />
brqfnIaf srkfr ny ies mfmly dI jFc<br />
vI ÈurU kr idwqI hY. rfÈtrmMzl KyzF dI<br />
pRbMDk kmytI ny lMdn dI iek kMpnI nUM<br />
kiQq rUp ‘c kroVF rupey <strong>df</strong> Bugqfn kr<br />
idwqf ijs <strong>dy</strong> dÌqr <strong>df</strong> koeI iTkfxf nhIN<br />
hY. ies mfmly ‘c brqfnIaf <strong>dy</strong> afmdn<br />
kr aiDkfrIaF ny 7 jUn nUM lMdn siQq<br />
BfrqI hfeI kimÈnr nUM jfxkfrI idwqI<br />
sI. BfrqI hfeI kimÈnr ny 18 jUn nUM<br />
Bfrq <strong>dy</strong> Kyz mMqrfly nUM vI ies sbMDI<br />
jfxkfrI idwqI sI.<br />
sUqrF anusfr sI[zbilAU[jI[ dI<br />
pRbMDk kmytI ny rfiel bYNk afÌ<br />
skftlYNz <strong>dy</strong> rfhI lMdn dI iek kMpnI<br />
ey[aYm[ iPlms XU[ky[ ilmitz nUM<br />
qkrIbn sfZy iqMn kroV rupey <strong>df</strong> Bugqfn<br />
kIqf sI. pYsf imlx <strong>dy</strong> bfad qoN hI ies<br />
kMpnI <strong>df</strong> koeI surfg nhIN hY. ies <strong>dy</strong><br />
inr<strong>dy</strong>Èk ny vI asqIÌf <strong>dy</strong> idwqf hY. Bfrq<br />
vwloN ies mfmly dI 21 julfeI qoN jFc<br />
ÈurU kr idwqI geI hY.<br />
dUjy pfsy KyzF dI pRbMDk kmytI <strong>dy</strong><br />
cyarmYn suryÈ klmfzI ny afiKaf hY ik<br />
kyNdr dI njLr <strong>`c</strong> <strong>gujrfq</strong> dusLmx <strong>dy</strong>sL <strong>df</strong> ihwsf-modI<br />
aihm<strong>df</strong>bfd:kyNdr srkfr qy sI[bI[afeI[ ‘qy vrHidaF<br />
<strong>gujrfq</strong> <strong>dy</strong> muwK mSqrI nirSdr modI ny bIqI 31 julfeI nUM<br />
ieQy ikhf ik aimq sLfh mfmly nUM <strong>gujrfq</strong> qoN bfhr qbdIl<br />
krn leI sI[bI[afeI[ vloN suprIm kort ivc <strong>df</strong>ier ptIsLn<br />
inaFpRxflI <strong>df</strong> apmfn hY. AunHF kyNdr srkfr nUM puiCaf ik<br />
kI Auh <strong>gujrfq</strong> nUM iksy dusLmx <strong>dy</strong>sL <strong>df</strong> ihwsf mSn ky cl rhI<br />
hY? AunHF Aukq PLrjLI muTByV kFz ivc vot bYNk dI isafsq<br />
krn <strong>df</strong> dosL lfAuNidaF kyNdr dI swqfDfrI pfrtI aqy<br />
sI[bI[afeI[ ‘qy qfbVqoV hmly kIqy.<br />
AunHF ikhf ik ieh <strong>gujrfq</strong> <strong>dy</strong> vfqfvrx nUM pRdUsLq krn<br />
<strong>dy</strong> Xqn hn aqy <strong>gujrfq</strong> dI kfnUMnI ivvsQf nUM apmfnq krn<br />
<strong>dy</strong> qul hY. AuunHF ikhf ik ipCly awT sfl qoN myrI idwK KLrfb<br />
krn dI koisLsL kIqI jf rhI hY pr hux kyNdr srkfr ny sUby<br />
dI inaFpRxflI nUM bdnfm krnf sLurU kr idqf hY aqy mYN ieh<br />
gwl sihx nhIN krFgf. mYN isafsI afdmI hF pr apxy sUby<br />
dI inaFpRxflI ‘qy hmly br<strong>df</strong>sLq nhIN kr sk<strong>df</strong>. AunHF ikhf ik<br />
aiqvfd ivruD lVfeI lV ky mYN kI gLlq kr irhf hF? AunHF ikhf<br />
ik mYnUM aiqvfd ivruD lVfeI lVn qoN ikAuN roikaf jf irhf hY?<br />
AunHF ikhf ik <strong>gujrfq</strong> nfl aijhf ivhfr kIqf jf irhf hY ijvyN<br />
<strong>gujrfq</strong> iksy dusLmx <strong>dy</strong>sL <strong>df</strong> ihwsf hovy. Xfd rhy kuJ idn pihlF<br />
sI bI afeI ny aimqsLfh vfly kys nUM <strong>gujrfq</strong> qoN bfhr qbdIl<br />
krn leI ikhf sI, pr hux ies qoN ienkfr kr idwqf hY.<br />
brqfnvI kMpnI dI isÌfrÈ BfrqI<br />
sÌfrqÉfny ny hI kIqI sI jdik BfrqI<br />
sÌfrqÉfny ny kMpnI dI isÌfrÈ krn <strong>dy</strong><br />
<strong>df</strong>avy <strong>df</strong> KMzn kIqf hY. sÌfrqÉfny ny<br />
ingUxI pCfx vflI ibRitÈ kMpnI ey[aYm[<br />
kfr aYNz vYn kMpnI dI isÌfrÈ qoN ienkfr<br />
kIqf hY ijs Aupr kiQq qOr ‘qy lMzn<br />
ivc kvInË bYtn irlya dOrfn apxIaF<br />
syvfvF <strong>dy</strong>x leI lwKF pONz dI rkm lYx<br />
<strong>df</strong> doÈ hY.<br />
klmfzI ny sÌfrqÉfny <strong>dy</strong> ienkfr<br />
<strong>dy</strong> <strong>df</strong>avy nUM Éfrj kridaF ikhf ik<br />
isÌfrÈ BfrqI sÌfrqÉfny <strong>dy</strong> aiDkfrI<br />
rfjU sYbstIan vloN afeI sI. hflFik<br />
mIzIaf rIportF anusfr kimÈn vloN<br />
koeI isÌfrÈ krn leI rfjU kfÌI jUnIar<br />
aiDkfrI hn. klmfzI ny ikhf ik asIN<br />
BfrqI sÌfrqÉfny <strong>dy</strong> pihly skwqr<br />
ivkrFq rqn nUM afvfjfeI, irhfieÈ qy<br />
hor syvfvF leI pRvfnq drF ‘qy eyjMsIaF<br />
dI sUcI <strong>dy</strong>x leI ikhf sI. ies <strong>dy</strong> jvfb<br />
ivc sÌfrqÉfny <strong>dy</strong> rfjU sYbstIan ny<br />
ivkrFq rqn nUM ByjI geI sfzI eI-myl<br />
<strong>df</strong> hvflf idMidaF afvfjfeI leI ey[aYm[<br />
kfr aYNz vYn kMpnI <strong>dy</strong> nF bfry dwisaf<br />
sI. klmfzI ny ieh vI <strong>df</strong>avf kIqf hY ik<br />
kMpnI leI drF vI sÌfrqÉfny ny hI qYa<br />
kIqIaF sn.<br />
kyNdrI ÈihrI ivkfs mMqrI aYs[<br />
jYpfl rYzI ny kyNdrI ivjIlYNs kimÈn dI<br />
rIport ‘qy kfrvfeI krn <strong>df</strong> vfa<strong>df</strong><br />
kridaF ikhf ik koeI vI doÈI pfieaf<br />
igaf qF Aus nUM bÉiÈaf nhIN jfvygf.<br />
kyNdrI ivjIlYNs kimÈn ny rfÈtrmMzl<br />
nYsLnl trwk zrfeIivMg skUl<br />
sYkrfmYNto, kYlIPornIaf<br />
*trwk zrfieivMg skUl<br />
srkfr qoN mfnqf pRfpq hY<br />
*lfiesYNs lYx AuprMq kMm/<br />
jOb dI gfrMtI<br />
*irhfiesL <strong>df</strong> vI Kfs pRbMD<br />
*2-3 hPiqaF ivc<br />
pRoPYsLnl trwk zrfievr<br />
bxo<br />
National Truck<br />
Driving School<br />
Call For Special Price<br />
Kashmir S. Thandi<br />
Office: (866) 933-3038<br />
Balhar S. Ranu<br />
Cell:916-502-7733<br />
KyzF leI styzIamF <strong>dy</strong> inrmfx ivc vwzy<br />
pwDr <strong>dy</strong> iBRÈtfcfr dI irport idwqI sI.<br />
sRI rYzI mMqrIaF dI Aus kmytI dI agvfeI<br />
kr rhy hn jo KyzF dIaF iqafrIaF dI<br />
ingrfnI kr rhI hY. ies <strong>dy</strong> nfl hI<br />
afstrylIaf <strong>dy</strong> rfÈtrmMzl Kyz<br />
aYsosIeyÈn <strong>dy</strong> pRDfn pYrI kRfsvfeIt ny<br />
ikhf ik Bfrq ivc ieh KyzF hux isafsq<br />
<strong>df</strong> aKfVf bx geIaF hn qy lok<br />
iBRÈtfcfr qy inrmfx kfrjF ivc <strong>dy</strong>rI <strong>dy</strong><br />
doÈ qy moVvyN doÈ lgf ky afpo apxf<br />
ihsfb ikqfb brfbr krn <strong>dy</strong> XqnF ivc<br />
lgy hoey hn. kRfsvfeIt ny ikhf hY ik<br />
mYnUM ieh sfry doÈ isafsq qoN pRyrq lg<br />
rhy hn. AunHF ikhf ik mYnUM aijhf lg<strong>df</strong><br />
hY ik srkfr qy hor lok iek dUjy ‘qy doÈ<br />
lgf ky apxf AulU iswDf krn dI qlfÈ<br />
ivc hn.<br />
insLfnybfjL ggn nfrMg<br />
vloN lMzn AulMipk leI<br />
kuaflIPLfeI<br />
nvIN idwlI:insLfnybfjL ggn nfrMg<br />
ny imAUnKL (jrmnI) ivc aflmI<br />
cYNpIanisLp dOrfn 10 mItr eyar<br />
rfeIPLl mukfbly ivc kFsI <strong>df</strong> qmgLf ijwq<br />
ilaf qy ies qrHF Auh lMzn AulMipk leI<br />
kuaflIPLfeI krn vflf pihlf BfrqI bx<br />
igaf. dunIaF <strong>dy</strong> dUjy nMbr <strong>dy</strong> iKzfrI nfrMg<br />
ny 699 aSk hfsl kIqy.<br />
AulMipk cYNpIan aiBnv ibSdrf<br />
PLfeInl rfAUNz ivc vI nhIN phMuc sikaf<br />
qy 25vyN sQfn ‘qy irhf. son qmgLf ietlI<br />
<strong>dy</strong> inkolo qy cFdI <strong>df</strong> hMgrI <strong>dy</strong> pItr nUM<br />
imilaf. kfmnvYlQ KyzF dOrfn hux ggn<br />
nfrMg qoN vwzIaF AumIdF hn.<br />
4585 Pell Dr. Secramento CA, 95838
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (20)<br />
mfieaf ngrI vFg hr Kyqr ‘c BfrU ny ‘mOky leI smJOqy’<br />
svrn isMG tihxf*<br />
‘mOky leI smJOqy’ vflf PfrmUlf<br />
iÌlm ngrI ivc<br />
‘kfsitMg<br />
kfAUc’ <strong>dy</strong> nF<br />
nfl bVf mÈhUr<br />
aY. axigxq<br />
kuVIaF ‘swq<br />
bcn’ kih ky<br />
ies pVfa ivcoN<br />
lMG jFdIaF ny.<br />
msF do-cfr<br />
ÌIsdI mfmly<br />
svrn isMG tihxf<br />
kI mYN JUT<br />
boilaY [<br />
aijhy huM<strong>dy</strong> ny, ijnHF ivc dlyrI ivKfeI<br />
jFdI hY qy ‘smJOqy’ dI pyÈkÈ krn vfly<br />
<strong>dy</strong> poqVy Pol idwqy jF<strong>dy</strong> ny. Pyr doÈ lwgx<br />
vflf ‘sfijÈ’ GVy jfx dI gwl krdY qy<br />
doÈ lfAux vfly <strong>dy</strong> hwk ‘c Auh lok KVH<br />
jF<strong>dy</strong> ny, ijnHF dI doÈF ‘c iGry nfl <strong>df</strong>Ü<br />
nhIN gldI huMdI. kuJ mhIinaF bfad gwl<br />
afeI-geI ho jFdI aY qy QoVyH smyN bfad<br />
ieho ijhf nvF kys sfhmxy af jFdY.<br />
hux jdoN hfkI qy vyt ilÌitMg <strong>dy</strong> kocF<br />
aqy hor pRbMDkF ‘qy doÈ lwgxy ÈurU hoey<br />
ny ik AunHF vloN iKzfrnF nUM mY<strong>df</strong>n ivc<br />
Kyzx qoN pihlF ibsqr ‘qy ‘Kyzx’ leI<br />
mjbUr kIqf jFdY qF mIzIey qy afm lokF <strong>dy</strong><br />
kMn KVHy ho gey ny. hr pfsy Kyz pRbMDF dI<br />
qoey-qoey hox lwgI ey ik ijMnI <strong>dy</strong>r aMdr<br />
Kfqy ieh sB cwl<strong>df</strong> rhygf, EnI <strong>dy</strong>r <strong>dy</strong>s dI<br />
JolI mYzlF nfl ikvyN Br skdI ey?<br />
Gtnf BfvyN ieh byhwd duwK vflI hY,<br />
pr ieh pihlI vfr nhIN vfprI. Kyqr<br />
koeI vI hovy, kuVIaF nUM smJOqy krn leI<br />
mjbUr kIqf jFdY qy ijMnI <strong>dy</strong>r rMgIn imjfË<br />
lokF <strong>dy</strong> nwQ nhIN pYNdI, Enf icr eydF hI<br />
huM<strong>df</strong> rhygf. Blf ikhVf Kyqr hY, ijwQy<br />
muMizaF dI jyb qy kuVIaF dI iewËq ‘qy<br />
awK nhIN rwKI jFdI? awj jdoN dukfnF qy<br />
dÌqrF ivc kMm krn leI kuVI rwKx<br />
vfly ieÈihqfrF ‘c iliKaf jF<strong>df</strong> hovy ik,<br />
‘Xogqf nfloN sMudrqf nUM pihl idwqI<br />
jfvygI[[[’ qF afp ihsfb lgf lvo ik<br />
hr pfsy mfieaf ngrI, hfkI qy vyt<br />
ilÌitMg vflf hfl hI hY.<br />
hfkI tIm <strong>dy</strong> iv<strong>dy</strong>ÈI dOiraF mOky<br />
vIzIEgRfÌr bsv rfj ‘qy bfËfrU aOrqF<br />
nUM hotl <strong>dy</strong> kmiraF ‘c swdx <strong>dy</strong> ijhVy<br />
doÈ lwgy ny, Auh vI nvyN nhIN. hfkI<br />
PYzryÈn ny AuhnUM brKfsq krky bdnfmI<br />
<strong>dy</strong> itwky qoN bcx dI koiÈÈ ËrUr kIqI aY,<br />
pr bcfa hoieaf ikMnf ku aY, sB jfx<strong>dy</strong><br />
ny. tIm <strong>dy</strong> koc kOiÈk ‘qy iKzfrn rnjIqf<br />
vwloN lgfey ijsm spurdI vfly doÈF nUM<br />
gMBIrqf nfl lYNidaF AuhnUM muawql kr<br />
idwqf igaY qy hux AuhdI QF lYx leI keI<br />
jxy ievNy pwbF Bfr hoey ny, ijvyN iksy lIzr<br />
<strong>dy</strong> mrn qoN bfad iËmnI cox dI AumIdvfrI<br />
lYx vfly huM<strong>dy</strong> ny.<br />
hr bM<strong>df</strong> idmfÊ GsfeI kr irhY ik<br />
BfrqI Kyz pRbMD lgfqfr ZihMdI klF vwl<br />
ikAuN jf irhY? sony, cFdI qy kFsI<br />
<strong>dy</strong> qmigaF dI QF bdnfmI <strong>dy</strong><br />
‘mYzl’ ikAuN iml rhy ny? kI<br />
AuprilaF nUM hyTilaF <strong>dy</strong><br />
ikr<strong>df</strong>rF bfry igafn nhIN jF<br />
hyTly AuprilaF dIaF krqUqF qoN<br />
vfkÌ hox krky cMm dIaF clf<br />
rhy ny? ienHF svflF <strong>dy</strong> jvfb nf<br />
awj qwk iksy ny idwqy ny qy Èfied<br />
nf hI koeI <strong>dy</strong> sky. hF, jdoN-jdoN<br />
vI ienHF mfmilaF dIaF gMZF<br />
KuwlHxgIaF, AudoN-AudoN keI blI<br />
<strong>dy</strong> bwkry sfhmxy afAuxgy.<br />
kOx nhIN jfx<strong>df</strong> ik kuJ<br />
mhIny pihlF Bfrq dIaF hfkI<br />
iKzfrnF ny afriQk qMgIaF-qurÈIaF qoN<br />
qMg af ky hfkI pRbMDF iKlfÌ bgfvq <strong>df</strong><br />
JMzf cuwk ilaf sI. Aus qoN pihlF muMizaF<br />
dI tIm ny aiBafs kYNpF <strong>df</strong> bfeIkft kr<br />
idwqf sI. iÈkfieq sI ik jdoN sfzy ‘golF’<br />
dI ikRkt <strong>dy</strong> ‘cOikaF-CwikaF’ awgy koeI<br />
vuwkq nhIN qy ZfeI Puwt dI hfkI sfzf BivwK<br />
nhIN sMvfr skdI qF <strong>dy</strong>sL leI Kyz ky kI<br />
krnY? AunHF nUM hfkI afkfvF dI GurkI<br />
<strong>df</strong> sfhmxf vI krnf ipaf sI qy aKIr<br />
‘shfrf’ <strong>dy</strong> shfry nfl sfrf mfmlf<br />
suliJaf sI.<br />
ies qrHF kuVIaF dI hfkI tIm ny<br />
pfiksqfn <strong>`c</strong> hVHF nfl 1500 mOqF<br />
ieslfmfbfd: pfiksqfn ivc<br />
BfrI mINh kfrn qfjLf hVHF ‘c 1500 qoN<br />
vD ivakqI mfry gey aqy lwKF pRBfvq<br />
ho gey. mfhrF anusfr pfiksqfn ‘c<br />
ipCly awT dhfikaF ivc hux qwk hoeI<br />
ieh sB qoN BfrI mfnsUn dI brsfq hY.<br />
pfiksqfn <strong>dy</strong> AuWqrI-pCmI ielfky ivc<br />
KLYbr aqy pKLqUnvf sUibaF ‘c mrn<br />
vfilaF dI igxqI sB qoN vwD hY.<br />
ieh jfxkfrI idSidaF sUbfeI sUcnf<br />
mSqrI mIaF iePLiqKLfr husYn ny disaf<br />
ik mrn vfilaF dI igxqI 1500 qoN ikqy<br />
vD hY. AunHF disaf ik AuWqr-pCmI<br />
ijLilHaF ‘coN jfnI aqy mflI nuksfn dIaF<br />
rIportF puwj rhIaF hn. AunHF disaf ik<br />
mINh aqy hVHF kfrn 100 qoN vD lok lfpqf<br />
ho gey hn aqy 26 hjLfr <strong>dy</strong> krIb lok<br />
hVHF ‘c iGry hoey hn. sUcnf mMqrI ny<br />
afiKaf ik pSjfb sUby ivc vI 50 <strong>dy</strong> krIb<br />
ivakqI hVHF dI lpyt ‘c af ky mfry gey<br />
jdik pfiksqfnI kbjLy hyTly ksLmIr ivc<br />
vI 30 ivakqIaF dI hVHF ivc af ky mfry<br />
jfx dI sUcnf pRfpq hoeI hY.<br />
mIaF iePLiqKLfr husYn ny disaf ik<br />
ies qoN pihlF 1929 ivc ies qrHF <strong>df</strong><br />
iBafnk mSjLr vfpiraf sI. AunHF disaf<br />
ik pysLfvr, crsO<strong>df</strong> aqy nOsLihrf aqy<br />
KYbr-pKqUnvf ivc hVHF dI qbfhI bhuq<br />
ijLaf<strong>df</strong> hY.<br />
AunHF disaf ik kohIsqfn ijLlHy ivc<br />
vI BfrI mINh kfrn 200 <strong>dy</strong> krIb cInI<br />
hfeIzro pfvr pRfjYkt bMd ho gey hn.<br />
AunHF disaf ik pIVq lokF nUM surwiKaq<br />
QfvF ‘qy phMucfAux leI trwkF aqy<br />
iksLqIaF <strong>df</strong> vwzy pwDr ‘qy pRbMD kIqf<br />
igaf pr sVkF, pul aqy sMcfr afvfjfeI<br />
nsLt ho jfx kfrn pIVqF qwk phMucx<br />
ivc musLkl af rhI hY. AunHF disaf ik<br />
svfq diraf nyVy klfm eyrIey ivc diraf<br />
vflI sfeIz ivc Gr aqy hotl hVH <strong>dy</strong><br />
pfxI dI mfr ‘c ruVH gey. AunHF disaf ik<br />
ies iKLwqy ivc BfrI mINh aqy hVH nfl<br />
300 qoN Aupr mkfn iblkul KLqm ho<br />
gey.<br />
bloicsqfn ivc vI kohlU,<br />
nsLIrfbfd, JfamksI ielfky hVHF dI mfr<br />
hyT hn. AunHF disaf ik hjLfrF lok<br />
GroN byGr ho ky asmfn hyT af gey<br />
hn. AunHF disaf ik hjLfrF eykV KyqI<br />
Xog jLmIn vI hVHF dI mfr hyT af geI<br />
hY. nuksfn <strong>df</strong> iPLlhfl aS<strong>df</strong>jLf nhIN<br />
lgfieaf jf sk<strong>df</strong>. iPLlhfl pIVqF leI<br />
Cwq, KurfkI p<strong>df</strong>rQ muheIaf krvfey<br />
jf rhy hn.<br />
iewk sFJf bYNk Kfqf KolH ky afiKaf sI<br />
ik ‘gurU dI golk’ smJ ky ÈrDf nfl<br />
jIhny jo ieh<strong>dy</strong> ‘c pfAuxY, pf <strong>dy</strong>vy. keIaF<br />
ny ies golk ‘c pYsy pfey vI sn qy Pyr<br />
hfkI pRbMDkF ny Èrmsfr huMidaF AunHF<br />
dIaF awD-pcwDIaF mMgF mMn leIaF sn.<br />
so jdoN hflfq ieho ijhy hox, AudoN<br />
iKzfrnF aMdr ijwqF leI joÈ Brn dI QF<br />
rMgInIaF leI AuqÈfhq krn vflf kfrf<br />
swcmuwc Èrmnfk hY. dUjy nËrIey qoN BfvyN<br />
ieh vI soicaf jf irhY ik ieh sB isr<br />
‘qy afeIaF hfkI ieMzIaf dIaF coxF krky<br />
kIqf jf irhY, pr doÈF dI vfCV nfl BfrqI<br />
Kyz pRbMDF dI iewËq ijvyN pfxIEN pqlI<br />
hoeI hY, Auh Gwt Èrmnfk nhIN. kOiÈk ny<br />
doÈF kfrn BfvyN asqIÌf <strong>dy</strong> idwqf qy ikhf<br />
ik jdoN qwk Auh duwD Doqf sfbq nhIN huM<strong>df</strong>,<br />
Enf icr hfkI nfl nhIN juVygf, pr Èfied<br />
Aus nUM dubfrf nyVy afAux dI Kycl nf hI<br />
krnI pvy.<br />
hfkI iKzfrn rnjIqf dI ihMmq qoN<br />
bfad Bfr qolk krxm mlyÈvrI vwloN<br />
vI koc qy skwqr ‘qy ijxsI sbMDF vfly<br />
doÈ lgfey gey. Aus ny ikhf ik vyt<br />
ilÌitMg <strong>df</strong> skwqr sih<strong>dy</strong>v Xfdv aqy<br />
koc mhyÈ mlhoqrf vI hfkI koc kOiÈk<br />
qy bsv rfj vrgy hI hn. mlyÈvrI,<br />
ijhVI ik isznI AulMipk ivc kFsI <strong>df</strong><br />
qmÊf ijwqx ‘c sÌl hoeI sI, ny ikhf<br />
ik hfkI vFg vyt ilÌitMg ‘c vI sB cMgf<br />
nhIN, iewQy vI kuVIaF nUM ‘smJOqy’ leI<br />
Auksfieaf jFdY qy ijhVI kuVI nFh-nuwkr<br />
kry, Aus nUM bfhr <strong>df</strong> rfsqf idKfieaf<br />
vfiÈMgtn:vrqy gey pRmfxU bflx<br />
ƒ muV vrqoN Xog bxfAux leI BfrqamrIkf<br />
ny iewk smJOqy ‘qy hsqfÉr kIqy<br />
hn. dohF <strong>dy</strong>ÈF ivcfly hoey ies smJOqy ƒ<br />
gYr-POjI pRmfxU krfr ƒ lfgU krn leI<br />
aMiqm gyV vjoN vyiKaf jf irhf hY. smJOqf<br />
lfgU hox mgroN pRbMD qy pRIikirafvF rfhIN<br />
Bfrq amrIkf vloN vrqIaF geIaF pRmfxU<br />
vsqF ƒ muV soDygf. ies muV soD leI<br />
Bfrq vloN iewk plFt sQfpq kIqf jfvygf<br />
qy ies kMm ƒ kOmFqrI pRmfxU AUrjf<br />
eyjMsI <strong>dy</strong> surwiKaf mfpdMzF qihq aMjfm<br />
idwqf jfvygf. smJOqy ‘qy hsqfÉr 31<br />
julfeI nUM <strong>dy</strong>r rfq amrIkI iv<strong>dy</strong>È ivBfg<br />
isafsI mfmilaF <strong>dy</strong> izptI mMqrI<br />
ivlIam brnË qy amrIkf ‘c BfrqI<br />
rfjdUq mIrf ÈMkr ny kIqy.<br />
ies sbMDI jfrI ibafn ‘c ikhf igaf<br />
hY ik rfÈtrpqI brfk Ebfmf dI agvfeI<br />
‘c kIqy gey ivcfr vtFdry rfhIN ies<br />
smJOqy ƒ Bfrq-amrIkf pRmfxU sihXog<br />
leI mËbUq pihl mMinaf jf irhf hY. ieh<br />
smJOqf amrIkI pRmfxU bflx splfeIkfrF<br />
leI Bfrq <strong>dy</strong> nfl kMm krn dI ËrUrI Èrq<br />
sI. BfrqI sÌfrqKfny ny ies smJOqy ƒ<br />
mhwqvpUrn kdm dwisaf hY. ieh dovF <strong>dy</strong>ÈF<br />
drimafn mËbUq ho rhy sbMDF aqy vD rhy<br />
jFdY. Aus <strong>dy</strong> doÈ mlhoqry nUM lY zuwby, pr<br />
Auh Xfdv dI CuwtI ‘qy aVHI hoeI hY.<br />
qswlI ies gwl dI hY ik BfrqI<br />
iKzfrnF ny cuwp rihx dI QF iewËqF nfl<br />
sOdbfËI krn vfilaF <strong>df</strong> ichrf nMgf kIqf<br />
hY qy duwK ies gwl <strong>df</strong> hY ik jdoN ienHF nUM<br />
pqf sI ik sfzIaF tImF <strong>dy</strong> muKI ieho ijhy<br />
ny qF hux qwk ieh ikhVf mhUrq kZfAux<br />
leI cuwp bYTIaF rhIaF? jy ‘KyzF dI syvf’<br />
krn vfilaF <strong>df</strong> ichrf pihlF hI sfhmxy<br />
ilaF<strong>df</strong> huM<strong>df</strong> qF AulJI hoeI qfxI dI qMd<br />
hux qwk Èfied lwB hI jFdI.<br />
rfÈtrI Kyz ivcly luwcy cODrIaF <strong>dy</strong><br />
ikr<strong>df</strong>r sfhmxy afAux nfl ‘smJOqy dI<br />
cwkI’ ‘c ips rhIaF muitafrF nUM BivwK<br />
‘c pfrdrÈqf nfl mOky imlxgy, ies<br />
gwl dI hfly vI koeI gfrMtI nhIN. doÈF <strong>dy</strong><br />
cwlidaF pYr imwDx vflI ijhVI rfjnIqI<br />
ÈurU hoeI hY, Aus ivc iKzfrnF <strong>df</strong> Blf<br />
hovy jF nf, pr ‘ivroDIaF’ ivcoN keIaF <strong>dy</strong><br />
inÈfny shI QF ËrUr lwg jfxgy. ijhVIaF<br />
mwCIaF vwl AuNgl hoeI hY, ienHF <strong>dy</strong> jfl<br />
‘c Ìsx ‘qy bhuqIaF tfhrF mfrn dI hfly<br />
loV nhIN ikAuNik AunHF lokF <strong>dy</strong> ikr<strong>df</strong>r vI<br />
bhuq duwD Doqy nhIN, ijhVy lMmf smF hfkI<br />
nUM agFh iljfx dI QF ipCFh iljF<strong>dy</strong> rhy<br />
ny. ijs qrHF awj kOiÈkF, bsv rfjF, XfdvF<br />
qy mlhoqiraF dI qoey-qoey ho rhI hY, kuJ<br />
smF pihlF ‘igwlF’ dI vI huMdI rhI hY. ieh<br />
vwKrI gwl hY AunHF ‘qy lwgy doÈ hor qrHF <strong>dy</strong><br />
sn pr awj Auh sB Buwl Bulf muV Kyz<br />
PYzryÈnF ‘c pYr pwky krn leI jugfV lf<br />
rhy ny.<br />
sihXog ƒ pRgt kr<strong>df</strong> hY.<br />
ibafn ‘c ikhf igaf hY ik ies<br />
smJOqy rfhIN Bfrq afeI ey eI ey <strong>dy</strong><br />
surwiKaf mfpdMzF qihq amrIkf <strong>dy</strong> pRmfxU<br />
bflx ƒ muV soD skygf. ies nfl<br />
amrIkI kMpnIaF ƒ Bfrq <strong>dy</strong> qyËI nfl<br />
vD rhy pRmfxU AUrjf Kyqr ‘c ihwsy<strong>df</strong>rI<br />
<strong>df</strong> mOkf iml skygf. mIrf ÈMkr ny ies<br />
mOky afpxI itwpxI ‘c ikhf ik BfrqI qy<br />
amrIkI rxnIqI GfiVaF ny iewk sfl <strong>dy</strong><br />
aMdr ies pRIikiraf ƒ pUrf kr ilaf<br />
hY. dwsxf bx<strong>df</strong> hY ik ies qoN pihlF Bfrq<br />
ny 123 smJOqy ‘qy krIb do sfl pihlF<br />
hsqfÉr kIqy sn.<br />
amrIkI jrnYl vloN suJfa :<br />
amrIkf <strong>dy</strong> iek sInIar jnrl jymjL<br />
mYits ny ikhf hY ik amrIkf<br />
aPgfinsqfn aqy pfiksqfn ivc jo vI<br />
kdm cuwk<strong>df</strong> hY, Bfrq ‘qy pYx vfly Aus<br />
<strong>dy</strong> asr ‘qy ivcfr hoxf cfhI<strong>df</strong> hY. AunHF<br />
ieh suJfa vI idwqf hY ik Bfrq aqy<br />
pfiksqfnI POj <strong>dy</strong> sInIar aPsrF nUM<br />
amrIkI POjI sMsQfvF ivc sFJy kors<br />
krny cfhI<strong>dy</strong> hn, qF ik dovF <strong>dy</strong>sLF <strong>dy</strong> POjI<br />
afgUaF ivcfly ivsLvfs pY<strong>df</strong> kIqf jf sky.<br />
jnrl jymj mYits ny sYnyt dI POjI<br />
syvf kmytI sfhmxy suxvfeI dOrfn ikhf<br />
jy KyzF qoN AuryH-prHy ho ky <strong>dy</strong>iKaf<br />
jfvy qF brqfnIaf ‘c ho rhy ibtRyn mfzl<br />
Èoa <strong>dy</strong> pRbMDkF ‘qy iswK mfzl hrlIn ny<br />
vI doÈF <strong>df</strong> mINh vrHfieaf sI. doÈ sI ik<br />
pRbMDk klf <strong>dy</strong> pRdrÈn dI QF ‘mncfhy’<br />
pRdrÈn dI gwl ‘qy aVHy rhy qy jdoN Aus<br />
ny iswKI nUM Zfh lwgxoN bcfAux leI<br />
‘smJOqf’ nf kIqf qF Aus nUM afKrI dsF<br />
‘c QF nhIN idwqI geI.<br />
so ikhf jf sk<strong>df</strong> hY ik Kyqr koeI<br />
vI hoey, Aus<strong>dy</strong> krqy-Drqy Aus dI iËaf<strong>df</strong><br />
mMn<strong>dy</strong> ny, ijhVf AunHF dIaF vDIkIaF nUM<br />
sIa kIqy ibnF br<strong>df</strong>Èq kr<strong>df</strong> rhy. pUrI<br />
dunIaF BfvyN kuVIaF nUM muMizaF ijMny hwk<br />
<strong>dy</strong>x leI biËd hY, pr hr Kyqr ‘c<br />
kuVIaF nUM iÈkfr smJx vfly lokF dI<br />
soc bdlxI eynI afsfn nhIN, ijMnI dI<br />
afs do-cfr ÉbrF nÈr hox qoN bfad<br />
lfeI jf rhI hY. vwKo-vwK a<strong>df</strong>iraF dIaF<br />
AucIaF kursIaF ‘qy bYTy lok Pyr hI bM<strong>dy</strong><br />
<strong>dy</strong> puwq bxngy jy kuVIaFicVIaF<br />
‘ivcfrIaF’ bxn dI QF<br />
AunHF dIaF krqUqF <strong>dy</strong> icwTy<br />
smfj awgy ilafAuNdIaF<br />
rihxgIaF. jy Auh bdnfmI <strong>dy</strong><br />
zroN cuuwp vwtI rwKxgIaF qF AunHF<br />
dI kmËorI <strong>df</strong> Ìfie<strong>df</strong> AuTfieaf<br />
jF<strong>df</strong> rhygf.<br />
ivgVy pRbMDF dI iKlfÌq<br />
krn vfilaF <strong>df</strong> sfQ <strong>dy</strong>xf sfzf<br />
ÌrË hY. so jF qF sfnUM ‘mMidaF’<br />
nUM htf ky ‘cMigaF’ nUM awgy<br />
ilafAux dI afvfË cuwkxI<br />
cfhIdI hY qy jF iPr sfbkf Kyz<br />
mMqrI mxIÈMkr aeIar vFg<br />
‘mfiVaF’ nUM bdduafvF <strong>dy</strong> ky zMg tpfeI<br />
jfxf cfhI<strong>df</strong> hY. huxy ijhy aeIar ny<br />
rfÈtr mMzl KyzF krfAux vfilaF nUM <strong>dy</strong>sL<br />
<strong>dy</strong> duÈt afiKaY qy lgfqfr pYN<strong>dy</strong> mINhF<br />
kfrn iqafrIaF ‘c KVHIaF ho rhIaF<br />
rukfvtF nUM ÊrIbF dI ipwT QfpVn vflIaF<br />
ikhY. so asIN afm lok jy bhuqf kuJ nhIN<br />
qF eynf ku qF kr hI sk<strong>dy</strong> hF ik iKzfrnF<br />
nUM srIrk smJOiqaF vfsqy mjbUr krn<br />
vfilaF nUM ‘duÈt’ afKIey qy AunHF <strong>dy</strong> nMgy<br />
ho rhy ichiraF nUM KyzF dI ibhqrI nfl<br />
joV ky <strong>dy</strong>KI jfeIey.<br />
*Pon:91-98141-78883<br />
Bfrq-amrIkf ivcfly iek hor smJOqf<br />
ik asIN pfiksqfn aqy aPgfinsqfn<br />
ivc jo vI kr<strong>dy</strong> hF, Aus <strong>df</strong> Bfrq ‘qy<br />
asr pYN<strong>df</strong> hY, ies leI sfnUM Bfrq ‘qy<br />
asr <strong>dy</strong> ilhfjL nfl socxf cfhI<strong>df</strong> hY.<br />
rfsLtrpqI brfk Ebfmf ny jnrl mYits<br />
nUM amrIkI kyNdrI kmFz leI afpxf<br />
kmFzr inXukq kIqf hY, jo aPgfinsqfn<br />
aqy pfiksqfn <strong>dy</strong> mfmilaF nUM sMBfl<strong>dy</strong><br />
hn. Bfrq pRsLFq KyqrI kmFz ivc afAuN<strong>df</strong><br />
hY, ies qoN pihlF mYits ny Bfrq nUM<br />
AuBrdI hoeI KyqrI aqy ivsLfl mhfsLkqI<br />
ibafn kr<strong>dy</strong> hoey afpxy ilKqI ibafn<br />
ivc ikhf ik qurkI, rUs, cIn aqy Bfrq<br />
sYNtkfm Kyqr ivc kfPI mhwqv rwK<strong>dy</strong> hn.<br />
sYnytr jYk rIz <strong>dy</strong> iek svfl <strong>dy</strong><br />
jvfb ivc mYits ny ikhf ik kyNdrI kmFz<br />
Bfrq qy pRsLFq KyqrI kmFz nfl lgfqfr<br />
sMprk ivc hY. AunHF ikhf ik asIN ies<br />
hkIkq nUM ax<strong>dy</strong>Kf nhIN krnf cfhuM<strong>dy</strong> ik<br />
ieh iek KyqrI smwisaf hY ik pfiksqfn<br />
<strong>df</strong> Bfrq nfl iek bhuq musLkl Biraf<br />
ieiqhfs irhf hY. jnrl mYits ny ikhf<br />
ik Bfrq aqy pfiksqfn <strong>dy</strong> sInIar POjI<br />
aiDkfrIaF nUM amrIkI POjI sMsQfvF ivc<br />
sMXukq rUp ivc sLfml hoxf cfhI<strong>df</strong> hY<br />
aqy aqy iekwiTaf hI amrIkI gYr-POjI<br />
sMGrsL <strong>df</strong> aiDaYn krnf cfhI<strong>df</strong> hY.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (21)<br />
ieh gwl afm hI jfxI jFdI hY ik<br />
<strong>pMjfb</strong> ivc afrIaf smfj <strong>dy</strong> iqMn QMm rhy<br />
hn: ihMd smfcfr aKbfr tolf, <strong>pMjfb</strong><br />
XUnIvristI aqy itRibAUn. iqMny sMsQfvF<br />
<strong>pMjfb</strong>I ivroD ivc vI srgrm rhIaF hn<br />
BfvyN hux siQqI cMgy ruK vwl kfPI bdl<br />
geI hY. <strong>pMjfb</strong> XUnIvristI <strong>df</strong> <strong>pMjfb</strong>I qy<br />
kuJ hwd qwk <strong>pMjfb</strong> ivroD ies <strong>dy</strong> hwzF<br />
ivc ricaf hoieaf hY. ies ivroD nUM bl<br />
imilaf jd cMzIgVH nUM <strong>pMjfb</strong> nfloN vwK<br />
krky kyNdr sLfsq-Kyqr bxf idwqf igaf<br />
ijs <strong>dy</strong> iswty vjoN ies Auqy <strong>pMjfb</strong> srkfr<br />
<strong>df</strong> kMtrol lgBg Kqm ho igaf. <strong>pMjfb</strong><br />
srkfr ies <strong>dy</strong> bjt <strong>df</strong> 40% ihwsf qF<br />
cuwk rhI hY pr ies dIaF nIqIaF ‘qy<br />
asr-aM<strong>df</strong>jL nhIN ho skdI. aijhI hflq<br />
ivc hI sLkqI dI isKr Dfrn kr cuwkf<br />
hirafxy <strong>df</strong> pUrv vrixq pRoPYsr lukvyN<br />
qy ztvyN rUp ivc <strong>pMjfb</strong>I <strong>df</strong> ivroD krn<br />
vfilaF ivc cODrI bixaf irhf. sMsQf<br />
rUp ivc XUnIvristI <strong>pMjfb</strong>I <strong>dy</strong> iek sIimq<br />
qy inXMiqRq ivkfs pRqI hI ruicq sI. iZly<br />
mwTy cl<strong>dy</strong> srkfrI kMmF kfrn <strong>pMjfb</strong><br />
srkfr vloN sfzy izksLnrI pRfjYkt leI<br />
grFt <strong>dy</strong>x ivc <strong>dy</strong>rI hoeI rihMdI. sfzI<br />
mMg sI ik XUnIvristI izksLnrI pRfjYkt<br />
<strong>df</strong> Krcf afpxy bjt ivc pfvy, grFtF dI<br />
Jfk nf rKy.<br />
AunHF idnF ivc sfzIaF srkfrydrbfry<br />
PyrIaF lgdIaF hI rihMdIaF; k<strong>dy</strong><br />
ivq skwqr amrIk isMG pUnI, k<strong>dy</strong><br />
mnmohn isMG qy k<strong>dy</strong> Kfs ivq mMqrI<br />
blvMq isMG pfs. amrIk isMG pUnI qF<br />
keI vfrI sfnUM afpxIaF kivqfvF suxf<br />
ky hI imilaf vkq lMGf Cwz<strong>df</strong>. blvMq<br />
isMG iek vfrI sfzy duKVy sux ky guwsy<br />
ivc afieaf kihM<strong>df</strong> ik jy Auh quhfzf kMm<br />
nhIN kr<strong>dy</strong> qF mYN XUnIvristI dIaF bjt<br />
mMgF ‘qy kftf Pyr <strong>dy</strong>vFgf. mIitMgF ivc<br />
sfnUM bVI hmdrdI idKfeI jFdI pr<br />
pirxfm bhuqf Tos nhIN sI inkl<strong>df</strong>. iek<br />
vfrI asIN pRkfsL isMG bfdl nUM Aus<strong>dy</strong><br />
invfs ‘qy imlx gey. AudoN aYmrjYNsI cwky<br />
jfx qoN bfad hoeIaF rfjF dIaF coxF<br />
dOrfn <strong>pMjfb</strong> qoN akflI dl BfrI bhumq<br />
nfl ijwiqaf sI qy s[ bfdl muK mMqrI<br />
bxy sn. <strong>dy</strong>sL Br ivc KusLIaF hI KusLIaF<br />
zf[ rfm pRkfsL<br />
sn; kyNdr ivc nvIN bxI jnqf srkfr<br />
gTjoV <strong>dy</strong> msilaF nfl jUJ rhI sI.<br />
cfrKfinaF vflf kot pihny bfdl sfihb<br />
kyNdrI nyqfvF nfl gihry msLviraF leI<br />
idwlI rvfnf hox leI Gr qoN bfhr af<br />
rhy sn. AunHF ivhVy ivc KVHy-KVyH hI<br />
mulfkfq kIqI. gwlbfq AunHF guwt-GVI<br />
vwl <strong>dy</strong>KidaF kIqI qy hPVf-dPVI ivc<br />
kuJ nots afpxy shfiek nUM ilKf idwqy.<br />
pUrf <strong>dy</strong>sL iek ieiqhfsk dOr ivcoN gujLr<br />
irhf sI, ngfrKfny ivc qUqI dI iks ny<br />
suxnI sI? asIN ieh gwl BlI BFq<br />
mihsUs<strong>dy</strong> sF qy aMdroN sfnUM AunHF <strong>df</strong> ieMj<br />
msrUP hoxf cMgf lwgf ikAuNik asIN Kud<br />
jnqf srkfr <strong>dy</strong> KLYrKvfh sF.<br />
aYmrjYNsI iek cup cupIqI ijhI<br />
Gtnf pRqIq huMdI sI. afm lokF vloN ies<br />
<strong>df</strong> koeI pRqwK qy ivafpk ivroD nhIN sI<br />
kI Kwitaf kI pfieaf<br />
hoieaf pr aMdro aMdr ivs Gul rhI<br />
sI. ies Gul rhI ivs dI bhuq sfry<br />
buDIjIvI, srkfrI ipwTU qy KuPIaf<br />
eyjMsIaF vI Qfh nhIN sn pf sky. Auh<br />
smJ<strong>dy</strong> sn ik lok aYmrjYNsI nUM svIkfr<br />
krI bYTy hn. XUnIvristI qy hor QfvF<br />
‘qy bYTy buDIjIvIaF nUM srkfrI pRBUaF<br />
nfl afpxI nyVqf gUVHI krn <strong>df</strong> sunihrI<br />
amrIk isMG pUnI<br />
mOkf iml igaf. BfeI vIr isMG cyar <strong>dy</strong><br />
muKI vI[ aYn[ iqvfVI ny afpxy koeI sO<br />
ku ipClwg ividafrQIaF, KojkfrF,<br />
imwqrF qy XUnIvristI <strong>dy</strong> pRoPYsrF qoN AunHF<br />
<strong>dy</strong> KUn nfl dsqKq krvf ky aYmrjYNsI<br />
<strong>dy</strong> hwk ivc ibafn idwqf ijs nUM Auh inwjI<br />
qOr ‘qy afpxy kuJ sLrDflUaF smyq<br />
ieMdrf gFDI nUM Bytf krky afey. zf[ aqr<br />
isMG qy zf[ iqvfVI ny iml ky kYNps ivc<br />
aYmrjYNsI <strong>dy</strong> hwk ivc smfgm krvfieaf<br />
ijs <strong>dy</strong> muK mihmfn muK mMqrI igafnI<br />
jLYl isMG sn. drsLkF nUM srkfrI Krcy<br />
‘qy inksuk smyq ickn nfl Bry zibaF<br />
vflf lMc idqy jfx <strong>df</strong> lflc idwqf igaf.<br />
mYnUM ieh ilKx ivc Borf ihckcfht nhIN<br />
ik XUnIvristI pwDr qwk <strong>dy</strong> buDImfn BfrI<br />
muKflPLq rwKidaF kyvl kukV mroVn<br />
leI aijhy PMksLnF ivc huMm huMmf ky phuMc<br />
jF<strong>dy</strong> hn. asIN vI ies ivc isLrkq kIqI<br />
ikAuNik sfzy bfs aqr isMG <strong>df</strong> hukm sI<br />
pr kukV KFidaF asIN kicafx mihsUs<br />
kIqI; keIaF ny zwby suwt idwqy.<br />
XUnIvristI <strong>df</strong> ihMdI kvI kumfr ivkl<br />
sLrfb pI ky sLryafm pRbMDkF nUM gflF<br />
kZ irhf sI. AunHF hI idnF ivc muhflI<br />
lfgy hoey afl ieMzIaf kFgrs kmytI <strong>dy</strong><br />
sYsLn dOrfn iek idn ieMdrf <strong>df</strong><br />
sfihbjLf<strong>df</strong> sMjy gFDI afpxy lfxy smyq<br />
sYsLn qoN bfhr af irhf sI. qyjL cl<strong>dy</strong><br />
hoey sMjy gFDI <strong>dy</strong> pYrF ‘coN iek cpl inkl<br />
geI. ipCy ipCy ahul ky rlx dI koisLsL<br />
kr rhy igafnI jI ny Ausy vyly Juk ky<br />
cpl cuwkI qy bVy adb nfl guldsqy dI<br />
qrHF sMjy nUM jf PVfeI. aKbfrF ny dUjy<br />
idn ieh qsvIr KUb cmkfeI. aYmrjYNsI<br />
ipCoN pwqrkfrF qy buDIjIvIaF <strong>dy</strong> ikr<strong>df</strong>r<br />
bfry iksy ny ikhf sI, “quhfnUM kyvl Jukx<br />
leI ikhf igaf sI pr qusIN qF zMzOq hI<br />
krn lwg pey.”<br />
aYmrjYNsI ipCoN coxF dOrfn aqr<br />
isMG <strong>dy</strong> dPqr ivc kFgrsI lIzrF dIaF<br />
vhIrF lwgIaF rihMdIaF. iek idn asIN<br />
aqr isMG nUM Aus <strong>dy</strong> dPqr qoN bfhr<br />
inkl rhy iksy aijhy kFgrsI nUM AucI<br />
afvfjL ivc kihMidaF suixaf, “Xfd rwKIN,<br />
jI plws tvYNtI.” asIN socIN pY gey, ieh<br />
jI plws tvYNtI kI hoieaf? sfnUM pqf sI<br />
ik aqr isMG hurIN tohVf <strong>dy</strong> ivroD qy<br />
amirMdr isMG <strong>dy</strong> hwk <strong>`c</strong> cox muihMm<br />
dOrfn vD cVH ky ihwsf lY rhy sn. asIN<br />
ies koz nUM buJx ivc Porf nf lfieaf.<br />
ies<strong>df</strong> arQ hovygf, ‘jIp <strong>dy</strong> nfl vIh<br />
hjLfr rupey’ arQfq zfktr sfihb ny<br />
iksy cox dOry `qy jfx leI ienHF do QokF<br />
dI mMg kIqI sI. do ku GMitaF bfad asIN<br />
<strong>dy</strong>iKaf, dPqr <strong>dy</strong> bfhr KVI hfrn `qy<br />
hfrn mfrdI iek jIp zfktr sfihb nUM<br />
bulfvf <strong>dy</strong> rhI sI. vIh hjLfr dI QYlI vI<br />
avwsL Aus<strong>dy</strong> glwv bfks ivc hovygI. ienHF<br />
coxF ivc AuqrI Bfrq ivc kFgrs <strong>df</strong><br />
mukMml sPfieaf ho igaf. XUnIvristI<br />
ivc kFgrs-pwKIaF <strong>dy</strong> mfpy mr gey. dUjy<br />
hI idn aqr isMG ny rGbIr isMG<br />
isrjxf nUM afpxy kmry ivc bulfieaf qy<br />
kuJ hor gwlF ipCoN ikhf, “rGbIr, qYnUM<br />
qF pqf hI hY, myrIaF aMdroN hmdrdIaF<br />
iknHF nfl hn.” aqr isMG dIaF awKF<br />
<strong>`c</strong>oN iqRp iqRp aQrU <strong>`c</strong>o rhy sn. zfktr<br />
sfihb bOiDk qOr `qy KwbI ivcfrDfrf rK<strong>dy</strong><br />
hoey vI amlI qOr `qy hr hfkm pfrtI<br />
nfl cl<strong>dy</strong> sn. Auh soc<strong>dy</strong> sn ik asIN<br />
sLfied kFgrs ivroDI jyqU dlF, Kfs qOr<br />
`qy kimAUinstF <strong>dy</strong> bhuq krIb sF, ies<br />
leI asIN AunHF dIaF aslI hmdrdIaF<br />
nvyN sLfskF qwk phuMcf <strong>dy</strong>eIey. kuJ hI idnF<br />
ivc asIN dPLqr <strong>dy</strong> iek klrk nUM icwTI<br />
tfeIp kr<strong>dy</strong> <strong>dy</strong>iKaf ijs nUM “aqI<br />
siqkfrXog s[ bfdl sfihb jIE” <strong>dy</strong><br />
sMboDnI sLbdF nfl sLurU kIqf igaf sI qy<br />
awgoN ies ivc Zyr sfry KusLfmdI sLbdF<br />
ipCoN bfdl sfihb nUM coxF ivc hoeI ijwq<br />
kfrn qih idloN vDfeI <strong>dy</strong> Bfv Eqpoq sn.<br />
asIN afpxy pRfjYkt nUM iek pwkf<br />
ivBfg bxfAuxf cfhuM<strong>dy</strong> sF ijs ivc qrHF<br />
qrHF <strong>dy</strong> kosL bxn. ies mMg dI Kfqr asIN<br />
muihMm ivZI hoeI sI. ies jfx nfl sfzIaF<br />
nOkrIaF vI pwkIaF huMdIaF sn qy <strong>pMjfb</strong>I<br />
<strong>df</strong> kMm krn vflf XUnIvristI ‘c iek<br />
bhuq vwzf sQfeI ivBfg vI hoNd ivc<br />
afAuN<strong>df</strong> sI. XUnIvristI aiDkfrI kihM<strong>dy</strong><br />
sn ik kosL mukMml hox ipCoN asIN<br />
vrqmfn <strong>pMjfb</strong>I ivBfgF, <strong>pMjfb</strong>I aiDafpn<br />
ivBfg, XUnIvristI eIvinMg kflj,<br />
pwqrivhfr ivBfg afid dIaF KflI huMdIaF<br />
afsfmIaF leI aplfeI kr<strong>dy</strong> jfeIey,<br />
XUnIvristI sfnUM rwKdI jfeygI. pr sfnUM<br />
ieh gwl iek bhuq lMmf lfrf lgdI sI.<br />
kI pqf iksy nUM nOkrI iml jfvy, koeI<br />
rih jfvy; asIN jo ikCu pfieaf su eykf<br />
vfr <strong>dy</strong> aiBlfsLI sF. nfly ies ivDI nfl<br />
XUnIvristI ivc <strong>pMjfb</strong>I <strong>dy</strong> kMm <strong>df</strong> ivsqfr<br />
nhIN sI huM<strong>df</strong> jo sfzy sMGrsL dI sdIvI<br />
pRfpqI bxnf sI.<br />
asIN pUtf dIaF mMgF ivc afpxI<br />
mMg sLfiml krvfeI. ies dIaF mIitMgF,<br />
DrinaF, jlUsF ivc afpxIaF mMgF jLor<br />
nfl AuTfeIaF. keI vfr sfzy AumIdvfr<br />
pUtf <strong>dy</strong> vK vK ahuidaF leI cuxy gey.<br />
asIN aKbfrF <strong>dy</strong> mfiDam rfhIN <strong>pMjfb</strong>I<br />
izksLnrIaF dI loV bfry lyK ilKy aqy<br />
afpxIaF jfiejL mMgF <strong>df</strong> pRsfr kIqf.<br />
<strong>pMjfb</strong>I <strong>dy</strong> lyKk sfzy nfl juV gey. kyNdrI<br />
<strong>pMjfb</strong>I lyKk sBf ny ibafn <strong>dy</strong> ky sfzy<br />
ivBfg nUM pwkf krn dI apIl kIqI. eyQoN<br />
qwk ik iek vfrI ies sBf ny vI[ sI[<br />
dPqr awgy rYlI vI kIqI ijs ivc keI<br />
lyKkF ny DUMaFDfr BfsLn idwqy.<br />
XUnIvristI <strong>dy</strong> <strong>pMjfb</strong>I ivBfg <strong>dy</strong> aiDafpkF<br />
ny vI ies rYlI ivc ihwsf ilaf.<br />
sfzy bfry pRcfiraf jF<strong>df</strong> sI ik ieh<br />
lok kMm nhIN kr<strong>dy</strong>. keI lok mKOl nfl<br />
afK<strong>dy</strong> ik quhfzy Auqy qF pfriknsn <strong>df</strong><br />
inXm lfgU huM<strong>df</strong> hY ijs anusfr kMm nUM<br />
mukfAux ivc ijMnf vwD smF iml jfvy,<br />
kMm Enf hI lmk jF<strong>df</strong> hY. kosL bxfAuN<strong>dy</strong><br />
smyN asIN dlIl idaf kr<strong>dy</strong> sI ik<br />
kosLkfrI <strong>df</strong> kMm suBfvk qOr ‘qy hI smF<br />
Kfx vflf hY. afpxI pusLtI leI asIN<br />
ds<strong>dy</strong> ik vYbstr <strong>dy</strong> qIjy aMgryjLI kosL<br />
dI iqafrI ivc 757 sMpfdkI sfl lwgy<br />
sn qy iesnUM iqafr krn ivc 315<br />
imlIan zflr Krcf hoieaf sI. sfzy ‘coN<br />
kuJ jxy ieh vI kih idM<strong>dy</strong> sn ik iek<br />
vfrI izksLnrI Cp geI qF ies dI mMg<br />
eynI hovygI ik sfry Krcy pUry ho jfxgy.<br />
aMgryjLI dIaF izksLnrIaF dI eynI mMg<br />
huMdI hY ik izksLnrIaF bxfAuxf iek<br />
jLbrdsq munfPf-kmfAU ibjLins bx<br />
cuwkf hY. pr sfzy ivcoN keIaF <strong>df</strong> ivcfr<br />
sI ik akfdimk gwlF leI mfiek nPynuksfn<br />
dI dlIl <strong>dy</strong>xI Xog nhIN hY. jd<br />
sfzf kosL iqafrI <strong>dy</strong> kol phuMc igaf qF<br />
asIN kihx lwg pey ik asIN qF kMm<br />
inbyiVaf ipaf hY, XUnIvristI hI hY jo<br />
sfnUM pwkf krky sfzy qoN hor kMm nhIN lY<br />
rhI.<br />
ieiqhfsk kfrnF krky BfvyN <strong>pMjfb</strong><br />
XUnIvristI <strong>df</strong> Kfsf <strong>pMjfb</strong>I ivroDI hI<br />
irhf hY qy ies<strong>dy</strong> mulfjLmF dI bhu-igxqI<br />
ihMdU Drm nfl sMbMDq rhI hY pr iPr vI<br />
asIN afpxI lVfeI ivc iPrkU kfrz nhIN<br />
vriqaf. bhuq lok Cotf rfh lB<strong>dy</strong> ies<br />
rfh ‘qy qur pYN<strong>dy</strong> hn pr asIN ijLhnI qOr<br />
‘qy sMkIrx nhIN sF. ividak Kyqr ivc<br />
ihMdUaF dI bhu-sMiKaf <strong>dy</strong> kfrn <strong>pMjfb</strong> dI<br />
ivsLysL jnsMiKak vMz ivc inihq hn.<br />
ipMzF ivc iswKF dI igxqI vDyry hY qy sLihrF<br />
ivc ihMdUaF dI. ividaf <strong>df</strong> psfr sLihrF<br />
ivc vDyry huM<strong>df</strong> hY ies leI vDyry ihMdU<br />
pVH jF<strong>dy</strong> hn qy bOiDk kMmF kfrF ‘qy lwg<br />
jF<strong>dy</strong> hn. ipMzF ivc awj qF hflfq hor vI<br />
Krfb ho gey hn. pUtf ivc afm qOr ‘qy<br />
aiPrkU soc vfly lok hI cuxy jF<strong>dy</strong> sn.<br />
ies leI XUnIvristI <strong>dy</strong> bhu-igxqI ihMdU<br />
sfzIaF mMgF <strong>df</strong> smrQn hI kr<strong>dy</strong> sn.<br />
huisLafrpur ivc sfDU afsLrm nF<br />
dI iek sMsQf sI ijQy keI sfry pMizq<br />
sLfsqrI vydF <strong>df</strong> kosL iqafr kr rhy sn<br />
ijsnUM vYidk pdanukrm kosL ikhf igaf<br />
hY. 1965 ivc <strong>pMjfb</strong> XUnIvristI ny ies<br />
pRfeIvyt sMsQf nUM afpxf ihwsf bxf ky<br />
ies<strong>df</strong> lwKF rupey <strong>df</strong> Krcf afpxy<br />
bfkfie<strong>df</strong> bjt ivc pf ilaf. bfad ivc<br />
ies<strong>dy</strong> qwpVF ‘qy bYT ky kMm kr<strong>dy</strong> pMzqF,<br />
sLfsqrIaF nUM XUnIvristI aiDafpkF <strong>dy</strong><br />
ahu<strong>dy</strong> qy gryz vI <strong>dy</strong> idwqy gey. asIN vwK<br />
vwK PormF ‘qy ieh kihM<strong>dy</strong> sF ik jy<br />
XUnIvristI ny vYidk kosL qy kMm krn<br />
vfilaF <strong>df</strong> eynf Krcf afpxy bfkfie<strong>df</strong><br />
bjt ivc pf ilaf hY qF sfzI vfrI ikAuN<br />
iZwz pIV huMdI hY? rfm pRkfsL pUtf mIitMgF<br />
ivc ikhf kr<strong>df</strong> sI ik Auh iek<br />
aMqrrfsLtrI pwDr <strong>df</strong> kMm kr rhy hn.<br />
asIN ies gwl <strong>df</strong> iKafl rwK<strong>dy</strong> sF ik<br />
sfzf mslf iPrkU rMg nf PVy ies leI<br />
asIN sfDU afsLrm <strong>df</strong> hvflf <strong>dy</strong> ky eyhI<br />
ieMnI<br />
ku<br />
bfq bljIq bfsI<br />
Pon: 734-454-4958<br />
kihM<strong>dy</strong> sF ik jy sMsikRq dI AunqI leI<br />
cMgf kMm kIqf hY qF jIvq <strong>pMjfb</strong>I <strong>dy</strong> Bly<br />
leI vI kro.<br />
asIN sfDU afsLrm ‘qy ho cuky qy ho<br />
rhy Krcy aqy hor vyrivaF dI Koj krky<br />
iek bhuq vwzf icwTf iqafr kIqf ijs<br />
ivc mukfblf krky ieh dwisaf igaf sI<br />
ik sMsikRq ijhI iek imRq BfsLf leI<br />
XUnIvristI ikMny kroV rupey Krc rhI<br />
hY qy jIvq BfsLf <strong>pMjfb</strong>I leI ikMnf ingUxf.<br />
asIN ieh vI iliKaf ik sfDU afsLrm <strong>dy</strong><br />
ieh lok sLfsqrI pfs hI hn jd ik asIN<br />
zbl aYm[ey[ qy keI pI[aYc[zI[ vI hF qy<br />
XUnIvristI aiDafpkF dIaF sfrIaF<br />
XogqfvF pUrIaF kr<strong>dy</strong> hF. keI qF kfljF/<br />
XUnIvristIaF dI pRoPYsrI Cwz ky afey<br />
sn. asIN ies icwTy nUM iksy ZukvyN smyN,<br />
jdoN cfry isry gwl nf bxy, nsLr krn <strong>df</strong><br />
PYslf kIqf sI ikAuNik ies <strong>dy</strong> pfT ivcoN<br />
kuJ iPrkU inmn-DunIaF AuBrdIaF sn.<br />
asIN afpo ivc ies nUM “bMb” afK<strong>dy</strong> sF<br />
ikAuNik ieh iek qrHF awglfAU dsqfvyjL<br />
sI. hkIkq ivc asIN ies dI k<strong>dy</strong> vrqoN<br />
nhIN kIqI, bMb nUM bMd hI riKaf. sLfied<br />
awj ies ‘bMb’ dIaF sYNkVy kfpIaF nUM<br />
ikDry isAuNk lwg cukI hovygI.<br />
sfzy XqnF <strong>df</strong> nqIjf ieh inkilaf<br />
ik kosL mukMml hox ipCoN sfzy ‘pRfjYkt’<br />
nUM XUnIvristI <strong>dy</strong> bfkfie<strong>df</strong> bjt <strong>df</strong> ihwsf<br />
bxf ilaf igaf ikAuNik <strong>pMjfb</strong> srkfr ny<br />
awgy qoN qF koeI pYsy <strong>dy</strong>xy nhIN sn pr<br />
iPr vI ivBfg ajy kwcf pwkf hI irhf.<br />
BfeI vIr isMG cyar <strong>dy</strong> muKI sfihqk<br />
ajmyr isMG, aqr isMG aqy rGbIr isrjxf<br />
bjrMg blI vI[aYn[ iqvfVI aqy sLyK PrId<br />
cyar <strong>dy</strong> muKI aqr isMG ny slfh bxfeI<br />
ik sfzy ivBfg smyq sfry <strong>pMjfb</strong>I <strong>dy</strong> ivBfg<br />
imlf ky iek ‘skUl afP <strong>pMjfb</strong>I stzIjL’<br />
bxfieaf jfvy ijs nfl <strong>pMjfb</strong>I <strong>dy</strong> smucy<br />
kMm <strong>df</strong> qflmyl ho sky qy sFJIaF skImF<br />
AulIkIaF jf skx. drasl AunHF <strong>df</strong><br />
aMdroN ierf<strong>df</strong> ieh sI ik donoN vfrI vfrI<br />
(bfkI agly sPy `qy)
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (22)<br />
aslI “kOr” qy nklI “isMG”<br />
qrwkI ny hmysLF AunHF <strong>dy</strong> pYr cuMmy ny,<br />
ijMnF ny musIbqF Aupr ijwq pRfpq kIqI.<br />
keI GroN qF inkly sI iksy <strong>df</strong> isLkfr<br />
krn pr afp iksy <strong>df</strong> isLkfr ho gey.<br />
ijnHF <strong>dy</strong> ivhVy ivc sLihnfeIaF nhIN<br />
vwjIaF, AunHF ny dUijaF <strong>dy</strong> ivhVy ivc vYx<br />
pvfAux leI hmysLF iGnOxIaF cflF<br />
cwlIaF. hMkfr <strong>dy</strong> bnyHry Aucy krn nfloN<br />
inmrqf dIaF nINhF mjLbUq krn vfly k<strong>dy</strong><br />
lflc, hMkfr qy nPrq vfly qUPfnF qoN<br />
nhIN zry. keIaF ny dIvflI ivc afpxy<br />
armfn awg dI Bytf kIqy, keIaF ny KusLI<br />
vDfAux leI ptfiKaF nUM awg lfeI. iksy<br />
<strong>dy</strong> mfrn leI cuwikaf sotf pihlF afpxy<br />
mMjy Qwly Pyr lvo, iPr quhfnUM sotf cuwkx<br />
dI loV hI nhIN pvygI, keI vfr ijLMdgI<br />
ivc Auh kuJ nhIN huM<strong>df</strong> jo asIN cfhuM<strong>dy</strong> hF.<br />
pr keI vfr Auh kuJ ho jF<strong>df</strong> hY ijs bfry<br />
k<strong>dy</strong> soicaf vI nhIN huM<strong>df</strong> qy ijLMdgI<br />
anMdmeI bx ky AumrF qwk suwK BogdI<br />
hY, ijvyN aslI kOr afpxI ijLMdgI <strong>dy</strong> idn<br />
vDIaf lMGfAuNdI hY.<br />
mYN awj vI jdoN XfdF vflI aYlbm<br />
KolH ky Aus pSny ‘qy ruk<strong>df</strong> hF ijwQy aslI<br />
kOr myry nfl lwg ky KVHI hY. myrI XfdF<br />
vflI sUeI CyvIN klfs vfly idnF qy ruk<br />
jFdI hY. aslI kOr myry nfl CyvIN klfs<br />
qoN lY kflj qwk pVHI hY. pihly idn hI<br />
aslI kOr ny iek kuVI nUM kuwt suwitaf.<br />
Auh sfzy ipSz afpxI BUaf kol af ky<br />
pVHn lwgI sI. BUaf <strong>dy</strong> koeI bwcf nhIN sI<br />
qy iek aslI kOr lVfkU bVI sI. BUaf<br />
<strong>df</strong> iekwlfpn qy dUijaF BrfvF nUM kuwt qoN<br />
bcfAux leI aslI kOr nUM sfzy ipSz pVHn<br />
lf idwqf. aslI kOr kuVIaF dI moZI bx<br />
geI, mYN mMuizaF <strong>df</strong> kmFzr aKvfAuN<strong>df</strong><br />
sI. iek idn mYN qy aslI kOr JVp pey,<br />
ajy ijwq hfr nhIN sI hoeI ik sfzf mfstr<br />
af igaf. sfzI dusLmxI vDx nfloN sfzI<br />
afps ivc nyVqf hox lwgI. asIN ies<br />
dosqI nUM koeI irsLqy <strong>df</strong> nF nf <strong>dy</strong> sky,<br />
KYr iek dUjy Aupr hwk bhuq jqfAuN<strong>dy</strong>.<br />
iek dUjy nUM imly qoN bgYr rih nf sk<strong>dy</strong>.<br />
nfm qF Aus <strong>df</strong> kuldIp kOr sI, pr lVfkU,<br />
dlyr, hox krky Auh afpxy afp nUM mfeI<br />
Bfgo dI sLyr bwcI aKvfAuNdI qy afKdI mYN<br />
aslI ‘‘kOr’’ hF. iPlmF dI bVI sLOkIn,<br />
gurduafry msF sMgrFd nUM jFdI, pfT k<strong>dy</strong><br />
kr ky vyiKaf nhIN sI. dsvIN qoN bfad<br />
mYN gurduafry sMiQaf lYx lwg ipaf.<br />
aMimRqDfrI nf hox krky mYnUM Auh nklI<br />
isMG afKdI, jF afKdI qusIN kVfh Kfx<br />
jF<strong>dy</strong> ho. mYnUM Aus ‘qy guwsf vI bhuq afAuN<strong>df</strong><br />
pr mYN Aus nUM Cwz vI nhIN sk<strong>df</strong> sI.<br />
asIN iek dUjy nUM nF nfl pukfr<strong>dy</strong>, Auh<br />
iPlmI dunIaF nUM pihl idMdI, mYN Dfrimk<br />
iKaflF qy ivcfrF nUM gRihx krn dI<br />
kI Kwitaf<br />
kI pfieaf<br />
iqMn iqMn sfl leI ies vwzy skUl <strong>dy</strong><br />
muKI bx jfxgy. ies nfl AunHF dI hAumY<br />
nUM KUb pwTy pYN<strong>dy</strong> sn. AunHF <strong>dy</strong> XqnF sdkf<br />
afKr ieh skUl hoNd ivc af igaf. asIN<br />
kyrlf <strong>dy</strong> ‘milaflm lYksIknjL’ ivBfg<br />
<strong>dy</strong> nF qoN sMkyq lY ky afpxy pwky ivBfg <strong>df</strong><br />
nF rwK ilaf ‘<strong>pMjfb</strong>I kosLkfrI ivBfg’ qy<br />
pRfjYkt nUM ies nF ivc bdly jfx dI<br />
qjvIjL rwK idwqI. ies gwl <strong>df</strong> bhuqf<br />
ieqrfjL kI ho sk<strong>df</strong> sI pr iPr vI afdqn<br />
iek mINgx pf idwqI geI. pUrf skUl iek<br />
ivBfgI iekfeI vjoN hoNd ivc lY aF<strong>df</strong> igaf<br />
pr dPqrI kfgjLF ivc ies<strong>dy</strong> bfkI ivBfgF<br />
<strong>dy</strong> nF qF TIk TIk ilKy gey pr sfzy ivBfg<br />
<strong>dy</strong> nF ipCy ‘XUint’ ilK idwqf Xfin <strong>pMjfb</strong>I<br />
kosLkfrI (XUint). ies <strong>dy</strong> arQ inkl<strong>dy</strong><br />
koisLsL kr<strong>df</strong>. sfzf kfpIaF ikqfbF <strong>df</strong><br />
vtFdrf cwl<strong>df</strong> rihM<strong>df</strong>. Auh myrIaF ikqfbF<br />
lY jFdI, AunHF Aupr iPlmI aMk dIaF<br />
ijldF cVHf idMdI, mYN ijldF Auqfr idM<strong>df</strong><br />
inwkI-inwkI gwl qy lVfeI huMdI rihMdI.<br />
hux asIN iekwTy kflj cly gey, Auh<br />
myry nfl myrf prCfvF bxI rhI, mMuizaFkuVIaF<br />
ny afpxy gYs lfeI jfxy ik Auh<br />
dovyN CyqI ivafh krvf lYxgy, pr sfzy<br />
idlF ivc aYsI koeI gwl vI nhIN sI. aslI<br />
kOr <strong>df</strong> suBfa kflj ivc jf ky nhIN<br />
bdilaf. sfry kihM<strong>dy</strong> ik ieh nklI isMG<br />
qoN zrdI hY, pr Auh sLfied zrdI nhIN<br />
sI, idloN myrI iewjLq krdI sI. mYN keI<br />
gwlF ivc Aus nUM ivcfiraf sI.<br />
afpxI BUaf nfl lV ky Aus ny<br />
rMgIn tI[vI[ lvfieaf. iPlmF <strong>df</strong> byhwd<br />
sLOk sI. bolIaF bhuq jfxdI sI. pING<br />
cVHfAuxf, kuVIaF nfl KuwlH ky mKOl<br />
krnf, vDIaf sUt pfAuxy Aus <strong>dy</strong> muwZly<br />
sLOk sn. mYnUM nfvl qy ieiqhfs pVHn <strong>df</strong><br />
ijLaf<strong>df</strong> sLOk sI. jdoN pyprF <strong>dy</strong> idn afey,<br />
mYN solF nfvl iek mMuzy nUM cukf idwqy,<br />
bIbI vyK ky kihMdI ‘‘puwq ikqfbF sfrIaF<br />
cuwkf idwqIaF, qUM kI pVHNygf. pfs ikvyN<br />
hovyNgf?” pr mF ivcfrI nUM ieh nhIN pqf<br />
sI ik ieh nfvl hn. myry kflj dI pVHfeI<br />
kridaF bIbI jI acfnk ibmfr rihx<br />
lwgy gey. GridaF myrf ivafh krn dIaF<br />
skImF sLurU kr idwqIaF, mYN pVH ilK ky<br />
iPr ivafh krvfAuxf cfhuM<strong>df</strong> sI pr myrI<br />
koeI pysL nf geI. iPr mYN iek idn ivafh<br />
vfly ivsLy `qy gwl kIqI, “aslI kOr qYnUM<br />
pqf hY ik myry Gr <strong>dy</strong> hux myrf ivafh<br />
krn lwgy ny, mYN koeI slfh krn <strong>dy</strong> bhfny<br />
nfl puwiCaf’’.<br />
jy qUM mYnUM dwsyNgf iPr hI pqf lwgU,<br />
‘‘Aus ny hor jfxkfrI lYx <strong>dy</strong> ruwK ivc<br />
Auqr idwqf.’’<br />
‘‘mYN pVH ilK ky kuJ bxnf cfhuM<strong>df</strong><br />
hF” mYN afpxf BivwK vyK<strong>dy</strong> hoey ikhf.<br />
‘‘jy qUM myry nfl ivafh krvf lvNy’’<br />
Aus ny mjLfkIaf aM<strong>df</strong>jL ivc puwiCaf.<br />
‘‘mYN suDfr vflI nihr ivc Cfl mfr<br />
<strong>dy</strong>AU qyry nfl ivafh nhIN krvfAUNgf, nfly<br />
qYnUM igafnI mMuzy psMd nhIN”, mYN Aus nUM<br />
jvfb <strong>dy</strong> ky afpxf KihVf CuzfAuxf<br />
cfihaf.<br />
‘‘mYN qF qyrf idl vyKdI sI, mYN nhIN<br />
krvfAuNdI qyry vrgy nfl ivafh, mYN qF<br />
Aus mMuzy nfl ivafh krvfAUN, ijhVf<br />
aYktrF vrgf hoAU, nwcx twpx jfx<strong>df</strong><br />
hoAU, mYnUM isnmy ivc iPlmF ivKfAU,<br />
kflIaF aYnkF lf ky motrsfeIkl qy gyVy<br />
idvfAU. mYN qyry koloN kI ieh sfrIaF<br />
KfhsLF pUrIaF kr lAUN? nhIN sfrI Aumr<br />
nhIN.” Auh guwsy ivc ikqfbF cuwk qur<br />
sn ik asIN iek XUint hox <strong>dy</strong> nfqy<br />
bfkIaF <strong>dy</strong> aDIn sF, sfzI koeI suqMqr<br />
hoNd nhIN sI, sfzIaF kmytIaF nhIN sn,<br />
qy sfzy bM<strong>dy</strong> vfrI afAux `qy cyarmYn nhIN<br />
sI bx sk<strong>dy</strong>. aijhIaF sLrfrqF sfnUM<br />
pRysLfn krn qy nIcf idKfAux leI kIqIaF<br />
jFdIaF sn.<br />
iek vfrI rGbIr isMG isrjxf<br />
sYint <strong>dy</strong> mYNbr bx gey. AunHF bVy jLor<strong>df</strong>r<br />
ZMg nfl svfl AuTfieaf ik ies XUint<br />
sLbd <strong>df</strong> eyQy kI kMm hY. iksy kol jvfb<br />
nhIN sI. Ausy vyly ieh sLbd kwt <strong>dy</strong>x <strong>df</strong><br />
PYslf hoieaf. iPr skUl dIaF kmytIaF<br />
bxIaF qF sfzy bM<strong>dy</strong> vI ivc afey, vfrI<br />
afAux qy vissLt qy bKsLIsL isMG hurIN<br />
sfry skUl <strong>dy</strong> cyarmYn vI bxy. asIN keI<br />
izksLnrIaF <strong>dy</strong> pRfjYkt sLurU kr ley.<br />
pRo[ iqvfVI, blbIr isMG sMDU aqy aqr<br />
isMG sfry ainafeI mOqy hI cl vsy.<br />
iqvfVI sfihb aiqvfdI lihr <strong>df</strong> isLkfr<br />
geI. mYN bYTf Gfh pwutx jogf rih igaf.<br />
ies vfrqflfp qoN bfad sfzI dosqI<br />
ivc vfl vrgI qRyV pY geI, jo hOlI hOlI<br />
vDdI geI. pyprF qoN bfad myrf GridaF<br />
ivafh pwkf kr idwqf. Auh pypr <strong>dy</strong> ky<br />
afpxy ipSz clI geI, mYN ijMnf icr ipSz<br />
irhf, AunF icr Aus nUM sfzy ipSz afeI nUM<br />
nhIN vyiKaf. ies qrHF lwg<strong>df</strong> ijvyN Auh<br />
sfzy ipSz dI rOxk hI nfl lY geI hovy.<br />
Aus dI BUaf rfhIN mYN afpxy ivafh<br />
<strong>df</strong> kfrz Byj idwqf. Auh myry ivafh afeI<br />
bhuq nwcI, twpI, myry nfl iek Poto vI<br />
iKcvfeI, Aus nUM vyK ky lwg<strong>df</strong> sI ik Auh<br />
afpxy duwK dI Jlk, muwK Aupr KusLI bxf<br />
ky ivKf rhI sI. pqf nhIN Auh swcIN myry<br />
nfl ivafh krvfAuxf cfhuMdI sI? pr sfzy<br />
purfxy iKaflF <strong>dy</strong> lfxy ny ieh ivafh k<strong>dy</strong><br />
isry cVHn nhIN sI <strong>dy</strong>xf. myry ivc ieMnI qfkq<br />
nhIN sI ik mYN bfgI ho ky ivafh krvf lvF,<br />
smF bIq<strong>df</strong> igaf. Aus dI BUaf qoN mYN Aus<br />
<strong>df</strong> hfl-cfl pqf kr<strong>df</strong> rihM<strong>df</strong>.<br />
hux aslI kOr <strong>dy</strong> leI muMzy dI qlfsL<br />
hox lwgI. keI QFeI mMuzy vyKy, pr gwl<br />
nf bxI, iPr ijwQy sB kuwJ TIk lwigaf<br />
AuQy muMzf aMimRqDfrI sI. aMimRqDfrI,<br />
aslI kOr nUM psMd nhIN sI pr Kfn<strong>df</strong>n<br />
vDIaf hox krky GridaF hF kr idwqI.<br />
mMuzy vfilaF afiKaf bIbf afAuNdI ivsfKI<br />
‘qy aMimRq Ck lvy iPr ivafh krFgy,<br />
aslI kOr aMimRq Ckx leI iqafr nhIN<br />
sI. GridaF Dwky nfl hI aMimRq Ckfieaf<br />
aslI kOr <strong>df</strong> ivafh ho igaf, mYN afpxy<br />
pirvfr smyq ivafh ‘qy igaf. aslI kOr<br />
nUM vyK ky lwigaf ik Auus <strong>dy</strong> sfry armfn<br />
agnI Byt ho gey, Aus <strong>dy</strong> supny aDUry rih<br />
gey hox, pr Auh cVHdI klf ivc sI Aus <strong>dy</strong><br />
ichry <strong>df</strong> nUr TfTF mfr<strong>df</strong> sI, sf<strong>dy</strong> pihrfvy<br />
ivc Auh bhuq sohxI lwgdI sI.<br />
mYN ivafh krvf ky vI bfhr <strong>dy</strong> cwkrF<br />
ivc idwlI, cMzIgVH GuMm<strong>df</strong> irhf, eyjMtF<br />
<strong>dy</strong> DwikaF qy bfhr <strong>dy</strong> cfa ny myrI <strong>df</strong>VI qy<br />
kys kql krvf idwqy, myrI pwg luhf ky<br />
myry bYg ivc puaf idwqI, jdoN apxI jLmIr<br />
nUM kql krvf ky Gr afieaf, qF Gr <strong>df</strong><br />
mfhOl ies qrHF <strong>df</strong> sI ijvyN huxy huxy hI<br />
GroN iksy gwBrU dI arQI inklI hovy, mYN<br />
Aus idn <strong>df</strong> mfiraf awj qwk lfsL bx<br />
GuMm<strong>df</strong> hF.<br />
awj pUry aTfrF sflF bfad myrI<br />
Aus nfl ieMtrnYt <strong>dy</strong> jLrIey mulfkfq hoeI.<br />
myrI eImyl qy Aus ny Kwq Byijaf, jo Kwq<br />
ivc iliKaf ieh sI:vfihgurU<br />
jI kf Kflsf,<br />
vfihgurU jI kI Pqih]<br />
ipafry dosq nklI isMG jI, mYN<br />
kuldIp kOr, gurU goibMd isG dI sLyr<br />
puwqrI quhfnUM Kwq Byj rhI hF. qyrI Poto<br />
ho gey, sMDU sfihb dI iek hOlnfk hfdsy<br />
ny jfn lY leI aqy aqr isMG iek gMBIr<br />
bImfrI qoN rfjLI nf ho sky. afpxI afpxI<br />
qrHF ivBfg nUM kfiem krn ivc iqMnF<br />
pRoPYsrF <strong>dy</strong> Xog<strong>df</strong>n nUM JuTlfieaf nhIN jf<br />
sk<strong>df</strong>.<br />
irafl sfihb sB qoN vwzy hox <strong>dy</strong><br />
nfqy sB qoN pihlF irtfier hoey. amrIkf<br />
<strong>df</strong> myry KuxoN kuJ QuiVaf hoieaf sI, ies<br />
ny irtfiermYNt qoN pihlF hI mYnUM eyDr<br />
bulf ilaf. kuJ hI sflF ivc ivBfg nUM<br />
hoNd ivc ilafAux vflf bfkI sfrf muZlf<br />
GulftIaf stfPL vI rItfier ho igaf. aYs<br />
vyly awTF dI QF isrPL iqMn bMidaF <strong>df</strong><br />
stfP rih igaf hY, bMidaF <strong>df</strong> kfh<strong>df</strong><br />
bMdIaF <strong>df</strong>, ikAuNik iqMnoN iesqrIaF hn.<br />
kI kMm ho irhf hovygf, ieh mYN nhIN kih<br />
sk<strong>df</strong> pr awTF qoN iqMn rih gey stfP<br />
mYNbrF vflf ivBfg kI invfxF vwl nhIN<br />
jf irhf?<br />
vyK ky mYN BuwbF mfr-mfr roeI, muwK qoN<br />
<strong>df</strong>hVf ikwQy igaf? kys ikwQy cly gey?<br />
moZy ‘qy amIrI vflI PIqI lvfAuNidaF bfjLF<br />
vfly dI mohr hI htf idwqI. kflj pVH<strong>dy</strong><br />
qF bVf Bwj-Bwj ky gurduafry jF<strong>dy</strong> sI.<br />
kI Auh sB ivKfvf sI? gurU gRMQ sfihb<br />
<strong>dy</strong> ieMnf njLdIk rihx vfly vI qyry vrgy<br />
inkl sk<strong>dy</strong> ny, mYnUM ivsLvfs nhIN<br />
afAuN<strong>df</strong>, BfeI qfrU isMG ny afpxI KoprI<br />
luhf idwqI sI, iek vI rom kql nhIN sI<br />
krvfieaf, myry nfloN ieiqhfs dI jfxkfrI<br />
qYnUM vwD sI. ies sB kuJ nUM qUM mjbUrI<br />
<strong>df</strong> nF <strong>dy</strong>vygf, sB JUT hY, jy myry mn nUM<br />
qswlI hoeI Auh qyrI dsqfr vyK ky, jy<br />
isr qy dsqfr nf huMdI mYN qYnUM kIrqpur<br />
jl pRvfh kr afAuxf sI.<br />
hux afpxI suxfAuNdI hF-ivafh qoN<br />
bfad mYN idwlI af geI, GridaF <strong>df</strong> Dwky<br />
nfl Ckfieaf aMimRq mYnUM rfs af igaf,<br />
ijs ny myrI aMdrlI kuldIp kOr mfr ky<br />
gurU jI dI aslI ‘‘kOr’’ bxf idwqf. pqI<br />
sfihb nUM vyK ky mYnUM pqf cilaf ik rihq<br />
mirXf<strong>df</strong> qy ismrn vfly isMG<br />
bRhmigafnI qoN Gwt nhIN huM<strong>dy</strong>. ienHF <strong>df</strong><br />
rojL awT GMty <strong>df</strong> ismrn hY. mYN rojL cfr<br />
GMty ismrn krdI hF, rojL gurduafry jFdI<br />
hF. sfzf kfrobfr bhuq vDIaf hY. mYN<br />
afpxI ijLMdgI ivc bhuq KusL hF. myry<br />
pqI <strong>dy</strong>v ny, myrI JolI ivc dunIaF dI hr<br />
KusLI pfeI hY. jy mYN afpxy armfnF nUM<br />
pihl idMdI, sLfied k<strong>dy</strong> vI ieho jyhI<br />
ijLMdgI nsIb nf huMdI. bfjLF vfly <strong>dy</strong> aMimRq<br />
ny mYnUM aslI ‘kOr’’ bxfieaf.<br />
hux qusIN dwsoN nklI isMG jI, kdoN<br />
bfjLF vfly <strong>dy</strong> aslI isMG swjxf hY. iek<br />
vfr aMimRq Ck ky isMG bx ky vyKo ijLMdgI<br />
ikMnI sohxI bx jFdI hY. aimRq vyly qoN<br />
mkYink mYnyjr dI loV hY<br />
ieMzIafnf ivc iek trwk irpyar sLfp<br />
vfsqy iek ijLmyvfr mkYink mYnyjr dI<br />
loV hY jo ik afpxy stfP aqy sLfp ivc<br />
vrqy jfx vfly sfmfn dI rojLfnf KrIdo-ProKq<br />
leI ijLmyvfr hovygf. qnKfh Xogqf anusfr idwqI jfvygI.<br />
sMprk kro: jwsI, Pon:765-987-7000<br />
HWY 70 Exit 123, Spiceland, IN<br />
tYkss kuiek stfp<br />
loV hY<br />
tYkss ivc trwk stfp Auqy kMm krn leI<br />
kYsLIar aqy rYstorYNt stfP dI loV hY.<br />
vfjLb qnKfh<br />
irhfiesL <strong>df</strong> bMdobsq vI kr sk<strong>dy</strong> hF.<br />
sMprk kro<br />
mUMh<br />
afeI<br />
bfq<br />
myjr kulfr bopfrfeyklF<br />
Pon:916-273-2856<br />
afsf jI dI vfr sLurU krky, sfm nUM<br />
kIrqn soihly dI sMpUrnqf qwk sfry idn<br />
<strong>df</strong> vwKrf hI anMd hY. mYN awj AunHF sflF<br />
nUM Xfd krky pCqfAuNdI hF ijhVy bgYr<br />
gurU vfly bixaF lMGf idwqy. sfzy sfry<br />
pirvfr nUM vyK ky myrf pykf ipSz vI gurU<br />
vflf bx igaf. vfihgurU ny mYnUM iek<br />
BujMgI qy iek BujMgx bKisLsL kIqy, jo<br />
dovyN hI aMimRqDfrI hn. jy k<strong>dy</strong> idwlI<br />
afieaf, ies Pon nMbr[[[ qy Pon kr lvIN.<br />
pr jdoN imilaf isMG swj ky imlIN, iPr<br />
qYnUM vyK ky vwKrf anMd afvygf, ienHF<br />
kuwJ ilKdI iPr Pqih bulfAuNdI hF.<br />
bfjLF vfly dI dlyr puwqrI<br />
kuldIp ‘‘kOr’’<br />
mYnUM ieh Kwq pVH ky lwigaf ik ies<br />
nfloN qF mYnUM mOq <strong>dy</strong> vfrMt af jF<strong>dy</strong>, ijAuNdI<br />
lfsL <strong>df</strong> aMq ho jF<strong>df</strong> qF bhuq cMgf hoxf<br />
sI. aslI kOr dI iek-iek gwl ivc<br />
lwKF mx vjLn sI. mYnUM XkIn nhIN af<br />
irhf ik ieh AuhI kuVI hY qy awj gurU<br />
vflI bx ky ikMnf bdl geI. mYN pYsy dI<br />
cmk nfl afpxf sfrf kuJ gvf bYTf.<br />
swc ieh hY ik aMimRq ivc sLkqI hY. ijs<br />
nfl aslI kOr ‘‘kOr’’ bx ky isMGxI<br />
sj geI. mYN awj iPr bfjF vfly gurU jI<br />
nUM bynqI kr<strong>df</strong> hF ik mYnUM jldI qoN jldI<br />
isMG sjf ky, nklI qoN aslI bxf ky,<br />
aslI kOr nfl imlf <strong>dy</strong>vo. rwb rfKf!<br />
kulvMq isMG jF mihMdr isMG iswDU<br />
Pon: 661-667-3158, 661-667-1188
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (23)<br />
‘nfmy’ <strong>dy</strong> ‘nfm’ dIaF sux isPLqF muitafry<br />
ijhVy lok qMdrusq ho jfx jF nhf ky mno-kfmnfvF pUrIaF krky kihx ik asIN hirmMdr <strong>dy</strong> srovr <strong>dy</strong> pfxI ‘c nhf ky afey hF<br />
qF AunHF nUM afpxy vfk nUM QoVHf drusq krn dI loV hY ikAuNik Auh pfxI <strong>df</strong> srovr nhIN, gurbfxI <strong>df</strong> sLrbq hY. iesy krky jdoN ies dI<br />
Guwt aMdr jFdI hY qF mn dI mYl Auqr jfx dI sMBfvnf vD jFdI hY. bhuq sfry lok hn jo QuVHF ‘c vI bfdsLfh hn qy keI Auh vI ny<br />
ijhVy gwdIaF ‘qy qF bYT gey hn pr cwkI cwtxoN nhIN hty. jy aijhf nf huM<strong>df</strong> qF bfdsLfhIaF ‘qy irsLvq <strong>dy</strong> ieljLfm lwgxy hI ikwQy<br />
sn? kmIjL dws <strong>dy</strong>NdI hY ik quhfzI sLKsIaq kI ho skdI hY? pr jLbfn ‘coN inkilaf pihlf sLbd hI quhfzI qihjLIb dI jfx-pCfx<br />
krf jF<strong>df</strong> hY. glqI nfl keI isafxy lokF qoN vI avfrf kuwqy pfly gey hn. ijnHF mfvF ny ieklOqy puwq hwQIN qory hn, AunHF nUM k<strong>dy</strong> cyqf<br />
nhIN afieaf ik koeI cMn vI huM<strong>df</strong> hY. guwsy ‘c Bry mnwuK dI siQqI ien-ibn AuhI huMdI hY ijvyN bMb clfAux vflf afp hI iekwlf jLKmI<br />
ho igaf hovy. do aOrqF ny iek KUbsUrq nF suixaf. iek bolI ‘ikwzf sohxf nF aY. sFB ky rwK ilaf’, dUjI bolI ‘ieh qF mr<strong>df</strong>nf nF<br />
aY, qYN kI krnY?’ pihlI ny pyt ‘qy hwQ Pyiraf qy sLrmf ky clI geI. nF asl ivc koeI vI mfVf nhIN huM<strong>df</strong>, idl qy idmfg dI klf<br />
ny nF nUM Bfg lfAuxy huM<strong>dy</strong> hn. lqf <strong>df</strong> nF koeI vI huM<strong>df</strong>, pRvfn hI hoxf sI. inAUtn qy afienstfien nFvF krky nhIN, kMmF krky cyqy hn.<br />
ipSzF ‘c inkldIaF pRBfq PyrIaF ‘c sux<strong>dy</strong> huM<strong>dy</strong> sI ‘nfmf CINbf dmVI <strong>df</strong>, nF jp ky lwKF <strong>df</strong> hoieaf[[[’ Auh qF mhfn sMq PkIr sn<br />
pr jLrf ienHF cfr nfimaF vl vI awK Jpk ky jLrUr <strong>dy</strong>iKE[[[<br />
keI qrkflF bVIaF rMgIn huMdIaF<br />
ny. sUrj ZlidaF ieAuN lgdY ijvyN koeI<br />
sLfm ipGl rhI hovy qy iksy KUbsUrq<br />
ichry qoN GuMz hOlI-hOlI hyTF nUM srk<strong>df</strong><br />
lwgy. keI phu-Putfly eydF <strong>dy</strong> huM<strong>dy</strong> hn ik<br />
hr koeI socdY ‘kudrq Auh<strong>dy</strong> gl lwgx<br />
nUM ivafkul hY’ qy keI dupihrF eynIaF<br />
qpdIaF ny ik rwb vI afK<strong>df</strong> hoxY ‘Cwz<br />
prHy awj cuwlHf qpfAuxf, rotIaF afeyN syk<br />
idMny aF.’ kih qF keI vfr <strong>dy</strong>ny aF ik<br />
‘GuMz qy cuwk Auey swjxf sLrmF kfhnUM<br />
rwKIaF[[’ pr jLrUrI nhIN sLrm sfiraF<br />
nUM afAuNdI hovy, keI ichry ies krky vI<br />
Zkxy pYN<strong>dy</strong> ny ik ikqy ienHF dI njLr hI nf<br />
iksy nUM lwg jfvy. ieh vI Brm kwZ <strong>dy</strong>xf<br />
cfhIdY ik ‘GUMgt myN iCpy sBI ichry<br />
KUbsUrq hoqy hYN.’ iDafn nfl <strong>dy</strong>iKE<br />
lMbIaF AuzfnF Brn ipwCoN pSCI vI jdoN<br />
aflHixaF nUM prq<strong>dy</strong> hn qF Auh vI afpxy<br />
botF nfl kotlf-CpfkI Kyz rhy huM<strong>dy</strong> hn,<br />
ikAuNik Auh prF nfl nhIN, hONsly nfl<br />
Auz ky Gr prqy huM<strong>dy</strong> hn. ijhVy lok<br />
qfkqF lwBx <strong>dy</strong> cwkr ivc ruwJy hoey ny<br />
jdoN smF afieaf sLFqI leI vI AuhI sB<br />
qoN vD qrly mfrngy. asl ivc ijLMdgI<br />
eynI BfrI ho geI hY ik bM<strong>df</strong> afpxf hI<br />
Bfr cuwkx leI dUijaF nUM afK<strong>df</strong> hY, ‘QoVHf<br />
ijhf hwQ <strong>dy</strong> ky rwKIN.’ jdoN <strong>dy</strong> hfkm zfZy<br />
ho gey, CyqI hI GuwgIaF, kFvF <strong>dy</strong> mMUh ‘c<br />
cogf pfAux leI mjbUr ho jfxgIaF.<br />
ijnHF lokF nUM ieh Brm hY ik pYsy<br />
jrf ht ky -mnvIr<br />
hY ik nhIN<br />
“kMjUs dIey pMzy, sfrf idn jugnU<br />
qy sonU pfpf pfpf kr<strong>dy</strong> rihM<strong>dy</strong> af. dws<br />
mYN kI dwsF, ikwQy aY?” BrI pIqI bMqo<br />
ny sMq rfm `qy guwsf JfiVaf.<br />
“bws!” ijvyN sMq rfm <strong>dy</strong> kMn Auqy<br />
jUM vI nf srkI hovy.<br />
“prsoN byby ibmfr ho geI, dws<br />
qYnUM ikvyN lBdI? jugnU <strong>df</strong> skUly iZwz<br />
duKx lwg ipaf dws qYnUM ikwdF dwsdI?<br />
iek zwbI ijhI kMn nUM qUM vI lf lY,<br />
ikAuN Bfn jhI jyb ivc pfAuN<strong>df</strong> rihMdYN?”<br />
“ikhVI?”<br />
“awKF KolH ky <strong>dy</strong>K qyry nfloN qF<br />
Auh GoVy <strong>df</strong> BqIjf vI cMgY!”<br />
qy sMq rfm KcrI hfsI hwsx lwg<br />
ipaf.<br />
nfl sfrwgI qy gory rMg nfl tOhr bxdI<br />
hY, Auh bhuq gLlq soc nUM gl lfAux<br />
lwgy ny. jLrf soicE ijh<strong>df</strong> bYNk ‘c svf<br />
kroV ruipaf hovy pr zfktr kihx ‘Kfxf<br />
puwCy ibnF nI Kfxf’ qF pYsy nfl vI dusLmxI<br />
pYx lgdI hY qy keI goiraF qy gorIaF <strong>dy</strong><br />
isr ‘c vI ieMc-ieMc lMbIaF, pUCF vflIaF<br />
jUMaF peIaF huMdIaF hn. lYlf ny mjnUM <strong>dy</strong><br />
gl ‘c asl ivc twlI hI pfeI sI ik<br />
lokF nUM KVkf ky dws ‘kfly rMg dI afpxI<br />
mOj-msqI hY.’<br />
keI bM<strong>dy</strong> jdoN vI twkrngy qF ieho<br />
hI kihxgy, ‘qYnUM pqf myrf nF kI hY?’ jF<br />
keI lVfeI-JgVy vyly kcIcIaF vwt rhy<br />
huM<strong>dy</strong> ny, ‘Pyr mYnUM[[[<strong>df</strong> pwuq nf afKIN.’ nF<br />
‘c kuJ nhIN huM<strong>df</strong>, ieh<strong>dy</strong> ipwCy ihMmq,<br />
hONslf, Xogqf, hunr qy lgn ny sfry kMm<br />
krny huM<strong>dy</strong> ny. ijhVy sfrI Aumr DMnf isMG<br />
vld mMnf isMG hI bxy rhy, AunHF <strong>dy</strong> qur<br />
jfx vyly sLfied sky-sbMDI vI rox qoN kMnIN<br />
kqrfAuNidaF kihx lwg pYN<strong>dy</strong> ny, ‘Cwz prHy<br />
kI Prk pYx lwgf?’ bM<strong>dy</strong> <strong>df</strong> jdoN vI k<strong>dy</strong><br />
muwl ipaf hY, guxF krky ipaf hY BfvyN ik<br />
ipwCoN nF vI mohrI ho igaf hovy.<br />
iek vfr iek bfdsLfh dI DI ny sLrq<br />
rwK idwqI ik Auh dunIaF <strong>dy</strong> mhfn ivdvfn<br />
nfl ivafh krvfeygI. bfdsLfh <strong>dy</strong> mn nUM<br />
vI lwgf ik DI dI soc qF vDIaf hY. bVy<br />
lok iksmq ajmfAux afey pr Auh<strong>dy</strong><br />
myc <strong>dy</strong> ho hI nhIN sky. bfdsLfh iPr icMqq<br />
ho igaf. DrmI lok swd ky jwg rcfieaf<br />
qy mflf Pyrn vfly DUP-bwqIaF jgf ky<br />
bYT gey. sbwbIN iek sfDfrn mnuwK ijh<strong>dy</strong><br />
srIr ‘c anykF vlH sn, hfjLr ho igaf.<br />
msF quiraf jF<strong>df</strong> sI Auh<strong>dy</strong> qoN, ijs pYr<br />
`qy Bfr <strong>dy</strong>vy, AuDr nUM hI sfrf tyzf ho<br />
jfieaf kry.<br />
piraf ‘coN iksy ny puwiCaf, ‘jvfnf<br />
ikvyN afieaF eyN?’<br />
‘bfdsLfh dI bytI nfl ivafh<br />
krvfAux.’ qy sfry iKViKVf ky hwsx lwg<br />
pey.<br />
jdoN hfsf bMd hoieaf qF Aus ny<br />
puwiCaf, ‘qusIN myry ‘qy hws rhy sI jF ik<br />
mYnUM bxfAux vfly mflk ‘qy?’<br />
qy bfdsLfh dI bytI ny Bwj ky sLgnF<br />
<strong>df</strong> hfr Aus mhfn ivdvfn <strong>dy</strong> gly ‘c pf<br />
idwqf. jfx<strong>dy</strong> ho ieh AuhI ivdvfn sI jo<br />
bfad ivc asLt vfkr (ijh<strong>dy</strong> srIr ‘c<br />
awT vlH sn) nF nfl dunIaF Br ivc<br />
pUijaf igaf.<br />
ivigafn ny hux BfvyN ikMnI qrwkI<br />
kr leI hovy, sfzIaF socF ikMnIaF<br />
ivksq ho geIaF hox, nF irMkI, ipSkI,<br />
sonU, gYrI, hYrI, imwkI, ivwkI ikMny ho gey<br />
hox pr k<strong>dy</strong> vyly eyny Bly sn ik cOkI<strong>df</strong>r<br />
nvyN jMmy bwcy <strong>df</strong> nF idnF-mhIinaF <strong>dy</strong><br />
afDfr ‘qy hI rwK jF<strong>df</strong> sI. som nfQ, mMgl<br />
<strong>df</strong>s, mMgl isMG, buwDU jF buwD isMG, vIrU<br />
rfm jF afqmf isMG qy afqU rfm idnF dI<br />
qrjL `qy nF hn. ievyN cyq isMG, ivsfKf<br />
isMG, sfvx rfm, awCr isMG, mwGr<br />
isMG, pohlU rfm qy PwgU rfm <strong>dy</strong>sI<br />
mhIinaF ny mnuwK nUM nF idwqy hn. pr mYN<br />
ijnHF cfr nFvF vfly iensfnF dI gwl krn<br />
lwgf hF, AunHF nUM jfx<strong>dy</strong> qusIN vI ho sk<strong>dy</strong><br />
ho pr sLfied k<strong>dy</strong> gOilaf nf hovy jF<br />
iDafn nf idwqf hovy.<br />
bVI purfxI gwl hY, amIrI qy grIbI<br />
ivc aMqF <strong>df</strong> Prk sI, mflk qy nOkr<br />
vflI siQqI sI. bicMq isMG qy rfm rwKf<br />
drimafn ivwQ BfvyN afriQk pwKoN ksLmIr<br />
qoN kMinaf kumfrI ijMnI sI pr AUN juMzI <strong>dy</strong><br />
XfrF vrgy sn. dohF <strong>dy</strong> QoVHy ijhy Prk<br />
nfl puwq jMmy. bicMq ishuM ny afpxy pwuq<br />
<strong>df</strong> nF rwiKaf krqfr isMG qy rfm rwKy ny<br />
nfmf rfm. bicMq ishuM Gry vDfeI <strong>dy</strong>x<br />
igaf, tkor kr afieaf, ‘rfm rwiKaf<br />
nF qF cMgf rwK lYxf sI.’<br />
‘sfzy grIbF <strong>dy</strong> afeyN eI cldY.’ vwzy<br />
hoey qF nfmf rfm qy krqfr isMG Xfr<br />
bx gey. krqfr <strong>dy</strong> iqMn bwcy pY<strong>df</strong> hoey, do<br />
pwuqr qy iek DI aqy cMgy mukwdrF nUM nfmf<br />
rfm <strong>dy</strong> swq qy swqy puwq. krqfr isMG ny<br />
jdoN vI twkrnf qF nfmy <strong>dy</strong> ipafr dI huwJ<br />
mfrnI, ‘lf`qIaF KlIaF, ienHF nUM pVHf-<br />
kI rwiKaf pRDfngIaF <strong>`c</strong><br />
kI rwiKaf pRDfngIaF ivc AuNj hI Gr Auh<strong>dy</strong> jf afieaf kr.<br />
iswK inmfxf bx ky qUM Auh<strong>dy</strong> dr ‘qy sIs Jukf afieaf kr.<br />
afpxy afp nMU vwzf dwsx leI hor vI lwK hjLfr QFvF ny,<br />
sLfn qyrI ivc AuTx vflIaF bysLk bysLmfr bfhvF ny,<br />
mYN afpxI qoN afpxy afp nUM do pl k<strong>dy</strong> lukf afieaf kr.<br />
kI rwiKaf pRDfngIaF ivc AuNj hI Gr Auh<strong>dy</strong> jf afieaf kr.<br />
Aus <strong>dy</strong> Gr <strong>df</strong> muKI bnx leI Aus <strong>df</strong> idwqf Dn lutfvyN,<br />
iksy vI muwl ‘qy ijwqx dI Kfiqr kOm <strong>dy</strong> ivc qMU vMzIaF pfvyN,<br />
jo kr<strong>df</strong> ey Auh Brnf pYxf Kud nUM ieh smJf afieaf kr.<br />
kI rwiKaf pRDfngIaF ivc AuNj hI Gr Auh<strong>dy</strong> jf afieaf kr.<br />
hux afKx sB dOlq eyh qYN imhnq nfl kmf leI,<br />
iPr lwgxy ny dosL iehny awK golk Auqy itkf leI,<br />
crnI gurF <strong>dy</strong> bYT ky iewk qUM afpxf afp bcf afieaf kr.<br />
kI rwiKaf pRDfngIaF ivc AuNj hI Gr Auh<strong>dy</strong> jf afieaf kr.<br />
-gurmuK isMG Bulr, isLkfgo<br />
ilKf qF hoxf nI, cl cfr pYsy idhfVIdwpf<br />
krky qF ilafieaf krngy.’<br />
itwcrI suBfa ‘c nfmf vI kih Cwz<strong>df</strong>,<br />
‘Aupr vfly dI mfieaf pr AUN hY qF sfzf<br />
srmfieaf.’<br />
iPr krqfr isMG ny hor qrwkI krn<br />
<strong>dy</strong> cwkr ivc, Gwt qoN vwD <strong>dy</strong> cwkr ‘c<br />
jLmIn bIkfnyr KrId leI. vwzf puwqr trwk<br />
clfAux lwg ipaf qy Cotf kflj pVH<strong>df</strong><br />
bdmfsLI toly ‘c Ps ky gYNgstr bx<br />
igaf. vwzf BuwkI <strong>dy</strong> mfmly ‘c qy Cotf kql<br />
<strong>dy</strong> mfmly ‘c jylH cly gey. AuQy ibhfr <strong>dy</strong><br />
iek vwzy bdmfsL nfl dohF <strong>df</strong> myl ho<br />
igaf. jylH ‘coN inklidaF hI aMzrvrlz<br />
vFg isry <strong>dy</strong> zkYq bx gey qy mFbfp,<br />
Gr-bfr iqafg gey. krqfr isMG<br />
ny ijLMdgI ‘c k<strong>dy</strong> soicaf vI nhIN hovygf<br />
ik ijnHF puwqrF nUM juafn huMidaF vyK ky<br />
Auh huwb-huwb bihM<strong>df</strong> sI, AunHF <strong>dy</strong> isrF <strong>dy</strong><br />
muwl rwKy hoey sn <strong>puils</strong> ny.<br />
bIkfnyr vflI jLmIn vyc ky, DI<br />
ivafh ky krqfr isMG ipSz af igaf.<br />
Xuwg bIq gey ny krqfr isMG qy nfmf<br />
rfm hfly vI Xfr ny pr idnF <strong>df</strong> hyr-Pyr<br />
bhuq vwzf ho cuwkf hY. nfmf rfm <strong>df</strong> puwqr<br />
qF BfvyN ipSz ‘c koeI nhIN rihM<strong>df</strong> pr Auhny<br />
ipSz nhIN Cwizaf. hfly vI Auh ipwpl hyT<br />
QVHy ‘qy bYT ky bjLurgF nfl huwkf pI irhf<br />
huMdY pr TfT nfl. ijs nfmy <strong>dy</strong> nF ‘qy<br />
bicMq ishuM vI hws<strong>df</strong> huM<strong>df</strong> sI, Auh<strong>dy</strong> swqF<br />
puwqrF ‘coN iqMn Bfrq <strong>dy</strong> aihm pRsLfskI<br />
aiDkfrI hn, do rfj <strong>dy</strong> vwzy aPsr, iek<br />
kflj ivc aMgryjLI <strong>df</strong> pRoPYsr qy afKrI<br />
swqvF pRsfrn ivBfg ivc aihm<br />
ahu<strong>dy</strong><strong>df</strong>r. nfmy dI nfmI qF nhIN rhI pr<br />
ieh jLrUr hY ik sfrf ipSz nfmy leI cfhpfxI<br />
qy Kfx-pIx cMgf pros<strong>df</strong> hY. hux<br />
Auh<strong>dy</strong> huwky dI iclm ‘c awg pfAux<br />
vfilaF nUM vI sLrm mihsUs nhIN huMdI.<br />
blfcOr qihsIl ivc iek ipSz hY<br />
isMbl mjLfrf, ijQoN <strong>dy</strong> do Brf igafnI<br />
mihMgf isMG qy nfmf rfm sn. dohF ny<br />
pihlF jfzly vfly mlUk cMd dI zrfmf<br />
mMzlI ivc kMm kIqf qy iPr afpxI pfrtI<br />
bxf leI. ieh AuhI nfmf rfm sI ijs ny<br />
zrfimaF jLrIey pUry pSjfb nUM ‘itwzI muwCf’<br />
nF <strong>df</strong> hfsrs ikr<strong>df</strong>r idwqf sI. iesy nUM<br />
afDfr mMn ky pihlF gvweIaF ny afpxIaF<br />
styjF ‘qy kfmyzI ilaFdI qy bfad ivc<br />
Bwly-bfly qy GuwgI, BgvMq qIkr sfrI<br />
soc ‘itwzI muwCy nfmf rfm’ dI sI. hux<br />
BfvyN nfmf rfm sfzy ivckfr nhIN pr<br />
gwl bxI ik nhIN<br />
gwlIN-bfqIN<br />
aYs[ asLok BOrf<br />
Pon:510-277-2592<br />
pSjfb <strong>dy</strong> kfmyzI qy zrfmf klfkfrF leI<br />
Auh hfly qIkr Ausqfd hI nhIN, afdrsL<br />
vI hY.<br />
huisLafrpur ‘c mfihlpur lfgy ipSz<br />
hY nMgl. ieh amrIkf vs<strong>dy</strong> iswK afgU<br />
dI<strong>df</strong>r isMG bYNs <strong>df</strong> ipSz hY. ies ipSz <strong>dy</strong><br />
nfmf rfm ny bVy lokF nUM srkfr ‘c<br />
rujLgfr idvfieaf hY. Auh korf anpVH<br />
pr nOkrIaF <strong>dy</strong> gwPy. kfrn sI ik Auh<strong>df</strong><br />
puwqr pRkfsL cMd jdoN afeI[jI[ qoN Auprly<br />
rYNk qwk igaf qF nfmf rfm <strong>dy</strong> hwQoN hjLfr<br />
qoN vD nOjvfn <strong>puils</strong> ‘c BrqI ho cuwky<br />
sn. idlcsp gwl ieh sI ik <strong>puils</strong> vrgy<br />
mihkmy ivc ibnF iksy qoN tkf ley BrqI.<br />
nMgl ‘c Auh<strong>dy</strong> Gry AunHF idnF ‘c mMqrIaF<br />
<strong>dy</strong> dPLqrF vFg rOxk rihMdI sI. ijhVf<br />
Auh<strong>dy</strong> mn nUM lwg igaf ik ieh cMgf qkVY,<br />
bolcfl TIk hY, Auh<strong>dy</strong> pUry hwQ qy vwzf<br />
krky vIh imMt ‘c ilK<strong>df</strong> sI ‘nfmf rfm’<br />
qy smJ lE ieh iPr inXukqI pwqr hI<br />
huM<strong>df</strong> sI. Auh<strong>dy</strong> hwQoN inkly keI<br />
zI[aYs[pI[ qy aYs[pI[ vI hn pr AunHF <strong>dy</strong><br />
GrF ‘c nfmf rfm dI vwzI qsvIr lwgI<br />
hoeI hY ijhnUM Auh inwq idn DUP kr<strong>dy</strong><br />
hn. sLfied pRkfsL cMd pihlf <strong>puils</strong><br />
aiDkfrI hovygf ijhny bfp <strong>df</strong> iek vI<br />
hukm nhIN moiVaf sI. Prk isrP eynf<br />
hY ik ieh pSjfb <strong>dy</strong> Bly idnF dI gwl hY<br />
‘jdoN jLmfnf hor huM<strong>df</strong> sI.’<br />
qy iek nfmf rfm irhf amrIkf ‘c.<br />
jIh<strong>dy</strong> nF qoN vwzy-vwzy mhFrQI, amIr,<br />
lftI vI vfikP hn. ijnHF nUM ieh BfvyN<br />
cyqf Buwl igaf hovy ik AunHF nfmf rfm<br />
kol KwiqaF ‘c hor ikqy kMm kIqf pr<br />
Auh<strong>dy</strong> cYkF dIaF Poto kfpIaF sMBfl ky<br />
ies leI rwKI bYTy hn ik cYk <strong>dy</strong> Kwby<br />
pfsy nuwkr qy ipRMt hoieaf huM<strong>df</strong> sI ‘nfmf<br />
rfm cmfr’. gIqF rfhIN ‘axKI puwq cmfrF<br />
<strong>dy</strong>’ kih ky BfvyN nvIN pIVHI nUM jfqI vMz <strong>`c</strong><br />
ivgfVn jF suafrn dI soc kI hY, kih<br />
nhIN sk<strong>dy</strong> pr nfmf rfm ny dwisaf sI ik<br />
aMbyzkr <strong>dy</strong> kihx vFg pihlF afriQk<br />
KusLhflI hfsl kro, smfijk jfgRqI<br />
afpxy-afp af jfvygI.<br />
DMn dOlq jF hwdoN vD jfie<strong>df</strong>d hfisl<br />
ho jfvy jF kr leI jfvy qF iPr ies nUM<br />
Cwz ky jfx nUM jIa qF nhIN kr<strong>df</strong> pr zr<br />
sB qoN vwzf iPr ieh huM<strong>df</strong> hY ik ieh<strong>dy</strong><br />
krky koeI mfr nf <strong>dy</strong>vy ikAuNik Qfxy ‘c<br />
ptf <strong>dy</strong>K ky lMby pRsLnF <strong>dy</strong> Auqr Coty<br />
afpxy-afp ho jF<strong>dy</strong> hn.<br />
aYs[ asLok BOrf<br />
rjLf<br />
qyrI rjLf ivc dws <strong>dy</strong> rhIey ikwdF, rjLf ivc vI eydF nhIN irhf jF<strong>df</strong>.<br />
DrqI pfpF nfl grkx nUM iPrn lwgI, eys grkx <strong>dy</strong> ivc nhIN ilhf jF<strong>df</strong>.<br />
cor sfDF <strong>dy</strong> bfxy ivc iPrn lwgy, cor sfDF nUM sfQoN nhIN ikhf jF<strong>df</strong>.<br />
kMDF ijs mkfn dIaF kwcIaF ny, mMjf nhIN cubfry ivc izhf jF<strong>df</strong>.<br />
ijnHF rfhF ivc ibKry QF QF kMzy, duwK nhIN ienHF rfhF <strong>df</strong> ishf jF<strong>df</strong>.<br />
Pukry swpF <strong>dy</strong> PuMkfry sux vwj<strong>dy</strong>, hfr <strong>dy</strong>vqy <strong>df</strong> ijnHF nUM ikhf jF<strong>df</strong>.<br />
mflf moqIaF dI iKlr ky ahu jf peI, KwtI kuPr dI nfl nhIN ivhf jF<strong>df</strong>.<br />
iZwz kfPrF <strong>dy</strong> k<strong>dy</strong> vI pftxy nhIN, jdoN qwk ihsfb nhIN ilaf jF<strong>df</strong>.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (24)<br />
(lVI joVn leI ipClf aMk pVHo)<br />
bfbf jI ny Kwdr afpxy hwQfˆ ivc ilaf, iPr<br />
mwQy nMU lfieaf, iPr awKfˆ nMU Cuhf ky murI<strong>df</strong>ˆ nMU kihx<br />
lwgy, “bwicE, qusIN bihsLq dIafˆ hUrfˆ bfbq suixaf<br />
hY nf? suixaf hY, <strong>dy</strong>KIafˆ nhIN qusIN. ieh dsqfr<br />
surg ivc vsdIafˆ prIafˆ vloN kwqy sUq dI buxI<br />
hoeI hY. ies ivcoN suwcI ikrq dI mihk afeI hY.<br />
DrqI dI vsqU nhIN ieh dsqfr. iPr asIsfˆ <strong>dy</strong> ky<br />
dsqfr sjfeI. miTafeI vflf QYlf Kohilaf. iek<br />
roVI afpxy mMUh ivc pfeI, bfkI <strong>df</strong> guV (pRsLfd)<br />
sMgq ivc vMizaf.<br />
injLfmuwdIn nMU lMgr iqafr krn <strong>df</strong> hukm<br />
hoieaf. Bfˆq suBfˆqy pkvfn nhIN huM<strong>dy</strong> sn. injLfmuwdIn<br />
jMgl ivcoN zyly qoV ilafAuN<strong>df</strong>. Do ky Aubfl lYN<strong>df</strong>,<br />
ivc lUx pf idM<strong>df</strong>. do rotIafˆ Aupr zyly rwKky bfbf<br />
jI <strong>dy</strong> hwQfˆ qy rwK idM<strong>df</strong>. iek rotI, burkI-burkI<br />
krky sMgq ivc vrqf idM<strong>dy</strong>, iek afp Kfˆ<strong>dy</strong>. awT<br />
pihrfˆ ivc kyvl iek vfr, dupihry Kfxf Kfˆ<strong>dy</strong>. iek<br />
idn zyly qoV ilafˆ<strong>dy</strong> pr JONpVI ivc lUx Kqm sI.<br />
iksy dI jyb ivc pYsy nhIN sn. injLfmuwdIn dOV ky<br />
nfl lgdI afbfdI ivc igaf qy do tikafˆ <strong>df</strong> lUx<br />
AuDfr lY afieaf. bfbf jI nMU do rotIafˆ Aupr zyly<br />
rwK ky Kfxf <strong>dy</strong> idwqf qy pfxI <strong>df</strong> ktorf lYx clf<br />
igaf. bfbf jI ny afvfjL idwqI, “injLfmuwdIn.”<br />
injLfmuwdIn af igaf, puwiCaf, “Kfxy Aupr kI tUxf<br />
kr idqf hY qMU?” injLfm ny ikhf, “kuJ nhIN kIqf<br />
jI, iblkul kuJ nhIN.”<br />
bfbf jI ny duhrfieaf, “kuJ kIqf hY injLfm,<br />
q<strong>dy</strong> qfˆ myrf hwQ nhIN AuT<strong>df</strong>. burkI qoVn leI jdoN mYˆ<br />
AuNglfˆ rotI nfl CuhfeIafˆ qfˆ myrf hwQ eynf BfrI ho<br />
igaf ik cuwikaf nf igaf. zyly qoVn leI jfx qoN lY<br />
ky rotI myry hwQ Aupr Drn qwk jo-jo qMU kIqf, Aus<br />
bfry dws. gwl kridafˆ injLfm ny dwisaf ik lUx<br />
nhIN sI. bfxIey qoN AuDfr ilafˆ<strong>df</strong>. bfbf jI ny ikhf,<br />
“iek idn jy bgYr lUx qoN rotI Kf lYN<strong>dy</strong> qfˆ vI kI<br />
ivgV jfxf sI? prvrdgfr <strong>df</strong> PYslf hY ik jhfn<br />
qyrf krjfeI hovy. qMU lUx dI zlI Kfqr bfxIey <strong>df</strong><br />
krjfeI ho igaf? awj mYˆ Kfxf nhIN Kfvfˆgf.”<br />
bfbf jI injLfmuwdIn nMU idlI ivc rihx leI<br />
afK idM<strong>dy</strong> qfˆ Auh idwlI cly jfˆ<strong>dy</strong>. iek rfhgIr pfik<br />
pwqx jfˆ<strong>df</strong> hoieaf igafspur ivcoN dI lMiGaf.<br />
injLfmuwdIn ny ikhf, “bfbf jI kol cwly ho qfˆ sfzI<br />
BuwKmrI dI hflq dws <strong>dy</strong>xI. jdoN pfik pwqx bfbf jI<br />
kol ivsQfr nfl qMgI qursLI dI hflq ibafn kIqI<br />
geI qfˆ Auh muskrfey, ikhf, “rUhfnIaq hfsl<br />
krn vfly nMU bhuq Bfr cuwkxf ipaf krdY. ieho<br />
hoxf sI. injLfmuwdIn nMU kihxf Brosf rwKy.”<br />
idwlI qoN kuwl ds vfr pfik pwqx afey. iqMn<br />
vfr bfbf jI <strong>dy</strong> huMidafˆ, swq vfr bfad ivc. vfpsI<br />
vkq bfbf jI ieh asIs idM<strong>dy</strong>, “rwb qyrI hr ar<strong>df</strong>s<br />
kbUl kry injLfm. qMU Gxf PYilaf Cfˆ-<strong>df</strong>r ruwK hoeyˆgf<br />
injLfmuwdIn, ijQy Qwky, jLKmI, duKI musfPrfˆ nMU rfhq<br />
imlygI, afrfm imlygf, Et afsrf imlygf.”<br />
qvIq lYx afey lokfˆ dI BIV lwgI rihMdI. qvIq<br />
ilK<strong>dy</strong>- ilK<strong>dy</strong> iek idn Qwk gey qfˆ afvfjL idwqI,<br />
“injLfmuwdIn, bfkI qvIq qMU <strong>dy</strong> <strong>dy</strong>h.” Kud afrfm<br />
krn cly gey. injLfm ny iksy nMU qvIq nf idwqf.<br />
lok mMg krn lwgy. injLfm ny ikhf, “myrI swiqaf<br />
qvIq <strong>dy</strong>x dI hY eI nhIN.” lok bfbf jI pfs cly gey<br />
qy dwisaf ik injLfmuwdIn qvIq <strong>dy</strong>xo ienkfrI hY.<br />
bulf ley qy puwiCaf qfˆ injLfm ny ikhf, “bfbf jI, mYˆ<br />
qvIq <strong>dy</strong>x <strong>df</strong> hwk<strong>df</strong>r hfˆ eI nhIN. myry iliKafˆ kI<br />
hoeygf?” bfbf jI ny ikhf, “myry ivc ikhVf koeI<br />
swiqaf hY? mYˆ qfˆ kfgjL Aupr rwb <strong>df</strong> nfm ilKky <strong>dy</strong><br />
idM<strong>df</strong> hfˆ. rwb brkqfˆ krn vflf hY, afpfˆ kI krnf<br />
hoieaf? so rwb <strong>df</strong> nfm lY qy rwb <strong>dy</strong> nfm ilK-ilK<br />
qvIq <strong>dy</strong>eI cwl.”<br />
bfbf jI <strong>dy</strong> dohqy <strong>df</strong> nfm sI qfˆ muhMmd pr<br />
bfbf jI AusnMU ipafr nfl mMmn ikhf kr<strong>dy</strong> sn.<br />
Aus bfry KLbr imlI ik kdI k<strong>df</strong>eIN sLrfb pI lYN<strong>df</strong><br />
hY. bfbf jI nUM imlx vfsqy pfik pwqx afieaf.<br />
crnIN hwQ lf ky nyVy bYT igaf. pirvfr dI KYr-suK<br />
dwsI-pwuCI. gwlfˆ kridaf bfbf jI ny ikhf, “mMmn<br />
suixaf hY qUM Èrfb pI lYnYN.” muhMmd ny ikhf, “nhIˆ<br />
nfnf jI. ieh JUT hY. lok Kfh-mKfh aPvfhF<br />
AuzfAuN<strong>dy</strong> rihM<strong>dy</strong> ny.” bfbf jI ny ikhf, “hfˆ, mYnUM vI<br />
aPvfh lwgI ieh KLbr. qUM Èrfb pI eI nI sk<strong>df</strong>.<br />
pr lokfˆ <strong>dy</strong> hOsly eyny vD gey hn ik myry pirvfr<br />
<strong>dy</strong> jIafˆ ivruD myry sfhmxy gwlfˆ krI gey. ikMny<br />
gusqfK ho gey hn lok mMmn puwqr.”<br />
iek duKI bjLurg, bfbf PrId jI pfs af ky<br />
Pirafd krn lwgf, “jI, myrf bytf byksUr hY. qusIˆ<br />
jfxI-jfx ho, mYˆ kI dwsF? jy ksUrvfr hY qfˆ qrs<br />
nf KfAu. AusnMU sulqfn ny PfˆsI dI sjLf suxf idwqI<br />
hY mfsUm nMU. AusnMU bcfAu mflk.” sulqfn blbn<br />
<strong>dy</strong> nfm bfbf jI ny ieh Kq iliKaf, “sMktgRsq<br />
ies bM<strong>dy</strong> nMU quhfzy pfs Byj<strong>df</strong> hfˆ. qusIˆ ies dI Pirafd<br />
suxky aml kr idwqf qfˆ mwq ieh smJxf ik qusIN<br />
iksy nMU ijLMdgfnI <strong>dy</strong> sk<strong>dy</strong> ho, ijLMdgI <strong>dy</strong>x <strong>df</strong> kMm<br />
kyvl awlfh <strong>df</strong> hY. jy qusIN ies dI arjL njLraM<strong>df</strong>jL<br />
kr idwqI qF mwq ieh smJxf ik qusIN iksy<br />
dI jfn lY sk<strong>dy</strong> ho. iPr ieh jfxnf ik prvrdrgfr<br />
nMU ieh mnjLUr nhIN sI ik Auh quhfzy hwQoN nykI<br />
krvfAuN<strong>df</strong>.” KLq pVH ky sulqfn ny bMdI nUM irhfa<br />
kr idwqf. iek idn bfbf jI ny injLfmI <strong>df</strong> ieh isLar<br />
suxfieaf;<br />
‘injLfmI eIN ich iesrfrsq kjL KLfiqr aXfˆ krdI<br />
ksy iswrsL nmI <strong>df</strong>nd jLbfˆ dr ksL, jLbfˆ dr ksL.<br />
(injLfmI, kI qMU apxy idl <strong>dy</strong> Byd nMU hvf lvf<br />
bYTF hYN? ies <strong>dy</strong> guwJy Byd jfxn vflf ieQy koeI nhIN,<br />
jLubfn bMd rwK, jLubfn bMd rwK.)<br />
sfrf idn ieho isLar gux-guxfAuN<strong>dy</strong> rhy.<br />
njIbuwdIn ny iek idn bfbf jI nMU puwiCaf, “jI lokfˆ<br />
bfbf<br />
PrId<br />
dI<br />
asIs<br />
<strong>dy</strong><br />
vfrs<br />
-hrpfl isMG pMnUM<br />
ivc ieh gwl afm AuzI hoeI hY ik jdoN qusIN Xfd<br />
kridafˆ afK<strong>dy</strong> ho, ‘Xf rwb’, qfˆ huMgfrf Bridafˆ rwb<br />
afK<strong>df</strong> hY, ‘mYˆ hfjLr hfˆ myry bM<strong>dy</strong>.’ kI ieh swc hY?”<br />
hws pey qy ikhf, “nhIˆ, swc nhIN ieh, pr lokfˆ<br />
dIafˆ ieh aPLvfhfˆ BivwK dI BUimkf huMdIafˆ hn,<br />
BivK-bfxIafˆ ho jfˆdIafˆ hn.”<br />
sihnsLIlqf dI gwl cwlI qfˆ bfbf jI ny ikhf,<br />
“ijhVf bM<strong>df</strong> afpxy Aupr hoeIafˆ ijLafdqIafˆ<br />
br<strong>df</strong>sLq kr lYˆ<strong>df</strong> hY, Aus vrgf qfkqvr koeI nhIN.<br />
Aus qoN bc ky rho. mfr Kfx vflf sLfˆq-icq bM<strong>df</strong><br />
bhuq blvfn huM<strong>df</strong> hY.”<br />
bfbf jI pfs nvfb <strong>df</strong> KjLfnf aPsr afieaf<br />
qy kihx lwgf, “jI, nvfb sfihb bhuq qMg kr<strong>dy</strong><br />
hn, qusIN myry qy ikrpf krky isPfirsL kr idAuˆ qfˆ<br />
myrf Cutkfrf ho jfeygf. bfbf jI ny isPfirsL kr<br />
idqI. kuJ idnfˆ bfad Auh aPLsr iPr afieaf qy<br />
ikhf, “jI Aus Aupr isPfirsL <strong>df</strong> koeI asr nhIˆ<br />
hoieaf.” bfbf jI ny ikhf, “BfeI hux ihsfb lf ky<br />
<strong>dy</strong>K, qMU vI lokfˆ nMU qMg kr<strong>df</strong> irhf hYˆ, qyry qoN duKI<br />
lok isPfirsLfˆ lY lY qyry kol afAuˆ<strong>dy</strong>, qd qMU ikhVf<br />
iksy nMU bKsL<strong>df</strong> sYˆ? hux BugqI cwl.”<br />
pfik pwqx rih rhy sn. ikhf, “injLfmuwdIn nMU<br />
bulfAu.” sLyK sfihb hfjLr ho gey. Purmfieaf, “qusIN<br />
idwlI cly jfAu injLfmuwdIn.” injLfm ny bynqI kIqI,<br />
“quhfzI Aumr vDIk ho geI hY. srIr TIk nhIˆ<br />
rihM<strong>df</strong>. aijhy vkq mYˆ quhfnMU Cwz ky idwlI nhIN<br />
jfvfˆgf.” bfbf jI ny iPr duhrfieaf, “hukm mMnI<strong>df</strong><br />
huMdY injLfm. afKf mMno. idwlI jfAu.” injLfmuwdIn ny<br />
ikhf, “TIk hY hjLUr. quhfzf hukm moVn dI iks dI<br />
ihMmq? pr eynf krm qfˆ kr idAu ik myrf gunfh<br />
dwso. mYˆ hr vkq afp<strong>dy</strong> kdmfˆ ivc Kloky ibqfAux<br />
<strong>df</strong> ieCuk hfˆ pr qusIˆ mYnMU idwlI Byj rhy ho. ies<strong>df</strong><br />
kfrn kI hY?”<br />
syjl awKfˆ nfl bfbf jI ny ikhf, “sfeIN<br />
bKiqafr kfkI, myry mursLd nfl mYˆ hfˆsI rih irhf<br />
sfˆ. AunHfˆ ny hukm idqf ik idwlI cly jfE PrId. mYˆ<br />
keI vfr arjL kIqI sI ik mYnMU hfˆsI rihx idAu,<br />
Auh nhIˆ mMny. mYˆ bfr-bfr imMnq krno nf hitaf qfˆ<br />
AunHfˆ <strong>dy</strong> afKrI lPjL ieh sn ‘myrf muswlf, kfsf,<br />
KVfvfˆ qy dsqfr qyry kol idwlI puwj jfxgy. hux<br />
jfAu.’ mYˆ clf igaf. mYnMU koeI pqf nf lwgf ik<br />
afKr gwl kI sI. pr myry aMdr eynf hONslf nhIˆ sI<br />
qyry ijMnf ik kfrn jfxn leI bijd hovfˆ. cuwp krky<br />
qur igaf sfˆ. hux qMU puwC irhf hYˆ qfˆ dws idM<strong>df</strong> hfˆ.<br />
mYnMU vI huxy pqf lwgf hY. ijsnMU bhuq ipafr kr<strong>dy</strong><br />
hoeIey, Aus koloN ivCVn nMU idl nhIˆ mMn<strong>df</strong> huM<strong>df</strong><br />
injLfmuwdIn. idwlI jfAu. myrIafˆ KVfvfˆ, dsqfr,<br />
muswlf quhfzy kol idwlI puwj jfxgy.”<br />
ijvyˆ sfeIN bKiqafr kfkI ny iv<strong>df</strong>iegI vkq<br />
bfbf PrId nMU vfirs Qfp <strong>dy</strong>x <strong>df</strong> aYlfn kIqf, Ausy<br />
qrHfˆ bfbf PrId ny injLfmuwdIn nMU afpxf vfrs Qfpx<br />
<strong>df</strong> aYlfn kr idwqf. nmfjL pVH<strong>dy</strong> byhosL ho gey. jdoN<br />
hosL afeI qfˆ puwiCaf, “kI mYˆ nmfjL pVH leI sI?”<br />
dwisaf igaf ik pVH leI sI. kihx lwgy, “qfˆ vI<br />
dUjI vfr pVHn <strong>df</strong> kI hrjL?” iPr dUjI vfr nmfjL<br />
pVHky byhosL ho gey. hosL afeI qfˆ ieho svfl kIqf,<br />
“BfeIE, dwso, mYˆ nmfjL pVH leI sI?” sB ny<br />
ikhf, “hfˆ bfbf jI, nmfjL a<strong>df</strong> ho geI sI.” kihx<br />
lwgy, “Pyr pVHn ivc kI hrjL?” iPr nmfjL pVHn<br />
lwgy qy pVHidafˆ-pVHidafˆ awlfh dI drgfh ivc jf<br />
puwjy, iPr hosL nhIN prqI. sLwvfl <strong>dy</strong> mhIny injLfmuwdIn<br />
idwlI gey qy pMj muhwrm nMU bfbf PrId <strong>df</strong> 93 sfl<br />
dI Aumr ivc <strong>dy</strong>hfˆq hoieaf.<br />
injLfmuwdIn ny idwlI dI Qfˆ igafspur ipMz ivc<br />
zyrf lfieaf ikAuˆik ieQy lokfˆ dI BIV nhIN sI. pr<br />
idn PfkfksLI <strong>dy</strong> sn. ds<strong>dy</strong> hn, “pYsy <strong>dy</strong> mx qrbUjL<br />
af jfˆ<strong>dy</strong> sn. asIN qrbUjL <strong>df</strong> suafd nf <strong>dy</strong>K sky.<br />
iqMn idn bfd koeI <strong>df</strong>l cOl lY afieaf, iKcVI bxf<br />
ky KfDI. ieho ijhf suafd Kfxf awj qwk hor koeI<br />
nhIN lwgf.”<br />
iek idn qrs Kf ky iewk aOrq aftf <strong>dy</strong> geI.<br />
gMunH ky pihlI rotI TIkry Aupr pfeI qfˆ iek drvysL<br />
af igaf qy Kfx leI kuJ mMigaf. pihlI rotI drvysL<br />
nMU idwqI qfˆ Ausny iek burkI qoV ky KfDI qy TIkrf<br />
iewt mfr ky qoV idwqf, iPr ikhf, “mYˆ grIbI <strong>df</strong><br />
TIkrf BMn idwqf hY. awj qoN bfad injLfmuwdIn, gupq<br />
aqy pRgt dohfˆ jhfnfˆ <strong>df</strong> hfkm hovygf.”<br />
ies Gtnf qoN bfad <strong>df</strong>nI puwjxy ÈurU ho gey.<br />
ieMnf aMn-<strong>df</strong>xf puwjx lwgf ik hjLfrfˆ dI igxqI ivc<br />
loVvMd lMgr Ck<strong>dy</strong>. suafdly pkvfn afAuˆ<strong>dy</strong> qfˆ afp<br />
nf Kfˆ<strong>dy</strong>, rfhgIrfˆ ivc vMz idM<strong>dy</strong>. Kud jvfr bfjry dI<br />
iek rotI Kfˆ<strong>dy</strong>. vDIk sMgq afAux lwgI qfˆ soicaf<br />
ik ikDry hor Qfˆ iekfˆqvfs krIey. asmfnoN afvfjL<br />
Kflsf pMQ<br />
afeI, “iekfˆq psMd sI qfˆ pihlFˆ Èuhrq ikAuN vDx<br />
idwqI? hux iknfrf krnf TIk nhIN. iekfˆq ivc jf<br />
ky bMdgI krnI sOKf kMm hY injLfm, dunIafˆ ivc rih<br />
ky loVvM<strong>df</strong>ˆ dIafˆ Piraf<strong>df</strong>ˆ suxnIafˆ, qklIPfˆ ivc<br />
shfeI hoxf aOKf kMm hY. qYQoN rwb rsUl ny aOKy kMm<br />
lYxy hn injLfmuwdIn, ieQy rih, ijLMmyvfrI inBf.<br />
1257 ivc sulqfn alfAudIn iKljI (1296-<br />
1316) vkq AusdI Èuhrq isKr qy puwjI. igafspur<br />
vwzI igxqI ivc lok afAN<strong>dy</strong>, amIr hsn ny ieQy hI<br />
1307 qoN 1322 qwk ‘Pfiedul Puafd’ ilKI sI. iKljI<br />
<strong>df</strong> sLfhjLf<strong>df</strong> iKjLr Kfn Aus<strong>df</strong> murId sI. AunHfˆ ny<br />
iksy murId nMU srkfrI nOkrI nhIN krn idwqI.<br />
bfdsLfhfˆ qoN dUr rihx leI ikhf, bfdsLfh iProjL<br />
sLfh quglk AunHfˆ nMU sulqfn al msLfieK (ÌkIrfˆ<br />
<strong>df</strong> sulqfn) ikhf kr<strong>df</strong> sI.<br />
sulqfn alfAudIn iKljI ny 500 muhrfˆ <strong>df</strong><br />
<strong>df</strong>n Byijaf. hrkfrf <strong>df</strong>n lY ky puwjf qfˆ KurfsfnI<br />
klMdr AuQy mOjUd sI. muhrfˆ <strong>dy</strong>Kidafˆ KusLI nfl<br />
boilaf, “vfh, ieMnf <strong>df</strong>n, PkIr vMz lYx qfˆ ikMnf<br />
cMgf hovy injLfmuwdIn.” injLfmuwdIn ny sfrIafˆ muhrfˆ<br />
klMdr dI JolI pfAuˆidafˆ ikhf, “vMzx dI kI loV.<br />
ieko kol hox vDIk Blf hovy.”<br />
alfAudIn ny sunyhf Byijaf, “mYˆ afp<strong>dy</strong> dI<strong>df</strong>r<br />
krny cfhuM<strong>df</strong> hfˆ.” injLfmuwdIn ny ikhf, “ibnF imilafˆ<br />
mYˆ sulqfn <strong>df</strong> Blf loc<strong>df</strong> hfˆ. Pyr vI, jy sulqfn <strong>df</strong><br />
PYslf hY ik XkInn afAuxf hY qfˆ myrI JONpVI <strong>dy</strong> do<br />
drvfjyL hn. sulqfn agoN dI aMdr afeygf, mYˆ ipCoN<br />
dI bfhr clf jfvfˆgf.”<br />
kuqubdIn iKljI, alfAudIn <strong>df</strong> qIjf bytf sI.<br />
sulqfn dI mOq qoN bfad afpxy dovF vwzy Brfvfˆ nMU<br />
kql krky Aus ny qfjposLI hfsl kr leI. dovyˆ<br />
Brf iKjLr Kfn qy sLfdI Kfn ikAuˆik injLfmuwdIn <strong>dy</strong><br />
murId sn, ies krky ieh nvfˆ sulqfn ies drvysL<br />
<strong>df</strong> aYlfnIaf ivroDI ho igaf. Ausny hukm Byijaf<br />
ik mhIny dI pihlI qrIk nMU injLfmuwdIn bfdsLfh <strong>dy</strong><br />
drbfr ivc hfjLr hoieaf kry, hukm adUlI dI sjLf<br />
idwqI jfvygI. PkIr qwk Kbr pucfeI geI qfˆ ikhf,<br />
“kOx jfxy rwb dI kI rjLf.”<br />
mhIny dI afKrI qrIk dI rfq, XfnI ik iek<br />
qrIk qoN iek idn pihlfˆ kuqubwdIn <strong>dy</strong> gulfm Kusro<br />
Kfn ny apxy suwqy pey mflk <strong>df</strong> isr vwZ ky Cwq qoN<br />
hyTF vgfh mfiraf. ‘sIarul aOlIaf’ <strong>df</strong> krqf ies<br />
Gtnf bfbq ilK<strong>df</strong> hY;<br />
“aY rubfihk icrf nf insLsLqI bjfie KysL.<br />
bf sLyr pMjf krdI E dIdI sjLfie KysL..”<br />
(aY bujLidl ibwlI, afpxI Qfˆ isr ikAuN nf<br />
rhI? qMU sLyr nfl mukfblf kIqf, iPr AusdI sjLf<br />
imldI <strong>dy</strong>KI.)<br />
igafswudIn quglk nMU injLfmuwdIn dI Èuhrq<br />
cMgI nf lwgI. AusnMU lwgf ik AusdI srkfr <strong>dy</strong> kMm<br />
ivc ivGn pY irhf hY. dwKx ivc bgfvq dbfAux qoN<br />
bfad vfpsI vkq sunyhf Byijaf, “mYˆ dwKx vloN af<br />
irhf hfˆ. myry afAux qoN pihlF injLfmuwdIn idwlI Cz<br />
ky clf jfvy.” PkIr ny sunyhf suixaf qfˆ ikhf,<br />
“hnUjL idwlI dUr asq” (ajy idwlI dUr hY.). Aus<strong>dy</strong><br />
svfgq vfsqy lwkVI <strong>df</strong> sLfn<strong>df</strong>r drvfjLf Ausfiraf<br />
igaf sI. afgry qoN dUjf sunyhf iPr idwqf, “ PkIr<br />
nMU kho ik idwlI Cwz jfvy nhIN qfˆ burI krfˆgf.”<br />
injLfmuwdIn ny AuhI jvfb idwqf, “hnUjL idwlI dUr<br />
asq.” sulqfn bYˆz vfijafˆ dI guMjfr ivc idwlI<br />
gyt pfr kr irhf sI qfˆ ieh Zfĉf izwg ipaf, sulqfn<br />
dI mlby ivc db ky mOq ho geI.<br />
mOlfnf ijLafAuwdIn snfmI pwkf sLrweI sI qy<br />
icsLqIafˆ <strong>dy</strong> smfa aqy vjd (kIrqn kridafˆ hosL<br />
guaf <strong>dy</strong>xy) <strong>dy</strong> iKlfP sI. Ausny smfa <strong>dy</strong> iKlfP<br />
ikqfb vI ilKI ijs ivc injLfmuwdIn dI sKq aflocnf<br />
kIqI. injLfmuwdIn nMU pqf lwgf ik mOlfnf dI qbIaq<br />
TIk nhIN. KLbr lYx AunHfˆ dI irhfiesL `qy gey. mOlfnf<br />
snfmI nMU aMdr ieh KLbr imlI qfˆ syvf<strong>df</strong>rfˆ <strong>dy</strong> hwQ<br />
afpxI dsqfr PVf ky ikhf, “iesnMU rfh ivc ivCf<br />
idAu. sLyK sfihb dsqfr Aupr dI cl ky afAux.”<br />
injLfmuwdIn ny dsqfr iekwTI krky mwQy nMU CuhfeI,<br />
iPr isr Aupr rwK ky aMdr KLbr lYx gey. snfmI<br />
sLrimMdgI kfrn njLr nf imlf sikaf. injLfmuwdIn<br />
nMU vfps puwj ky Kbr imlI ik Auh kUc kr gey hn,<br />
Kbr suxky ikhf, “pYgMbr dI sLrHf <strong>df</strong> mudeI Aus<br />
vrgf koeI nhIˆ. aPLsos Auh vI nhIˆ irhf.”<br />
bfbf PrId <strong>df</strong> bytf Kvfjf njIbuwdIn afieaf qy<br />
ikhf ik Plfxy amIr <strong>dy</strong> nfm KLq ilK idAu ik myrI
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (25)<br />
mfiek mdd krn. injLfmuwdIn ny aijhf krno<br />
ienkfr kr idwqf. guwsy ivc afey Kvfjf ny dvfq<br />
vgfh mfrI qy ikhf, “qMU myry abU <strong>df</strong> gulfm hYN, Xfd<br />
nhIN? mYˆ AunHfˆ <strong>df</strong> sfihbjLf<strong>df</strong> hfˆ.” guwsy nfl bfhr<br />
jfx lwgf qfˆ injLfmuwdIn ny kmIjL dI kMnI PV leI,<br />
ikhf awj nhIN jfx <strong>dy</strong>xf. guwsy ho ky nhIˆ jfxf, guwsf<br />
Auqr igaf qfˆ jfx idafˆgy. mnf ky, pRsMn icq krn<br />
AuprMq Kvfjf nMU afdr nfl iv<strong>df</strong>iegI idwqI.<br />
b<strong>df</strong>XMU ipMz <strong>df</strong> iek bM<strong>df</strong> mdd dI afs lY ky<br />
injLfmuwdIn kol afieaf. injLfmuwdIn kol rupey-pYsy<br />
KLqm sn. Ausny ikhf, “kuJ nf kuJ jLrUr idAu, mYˆ<br />
afs lY ky afieaf hfˆ, quhfzf grfeIN hfˆ.” AusnMU<br />
afpxy purfxy joVy <strong>dy</strong> idwqy. Auh joVy lY qfˆ igaf, pr<br />
Krf Au<strong>df</strong>s ik ieh cMgf mjLfk kIqf myry nfl. rfq<br />
peI qfˆ srfˆ ivc itkfxf kIqf. iesy rfq vpfr <strong>dy</strong><br />
dOry qoN vfpsI dOrfn amIr Kusro ies srfˆ ivc<br />
Tihiraf. svyr sfr Kusro ny puwiCaf, “ies srfˆ<br />
ivcoN myry mursLd dI KusLbU af rhI hY, ieQy jLrUr<br />
AunHfˆ dI koeI insLfnI hY.” pVqfl krn qoN jfixaf<br />
ik b<strong>df</strong>XMU <strong>df</strong> vfsI rfqIN Tihiraf hY qy Auh sLyK<br />
sfihb <strong>dy</strong> dI<strong>df</strong>r krky afieaf hY. Kusro ny puwiCaf,<br />
“qYnMU mflk ny koeI quhPf idwqf hY?” Au<strong>df</strong>s lPjLfˆ<br />
ivc Ausny dwisaf, “kI imlxf sI, purfxy joVy cukf<br />
idwqy. Kusro ny ikhf, “ieh mYnMU <strong>dy</strong> <strong>dy</strong>h. ies bdly<br />
myry sfry pYsy qyry hoey.”<br />
Kusro jdoN hjLrq injLfmuwdIn <strong>dy</strong> dI<strong>df</strong>r krn<br />
igaf qfˆ puwiCaf, “sfzy leI kI quhPf ilafˆ<strong>df</strong> hY<br />
amIr?” Kusro ny ikhf, “ihMdusqfn <strong>dy</strong> swcy pfqsLfh<br />
vfsqy ieh joVf ilafieaf hfˆ hjLUr.” PkIr ny<br />
puwiCaf, “ikMny pYsy lwgy?” Kusro ny ikhf, “jI ijMnI<br />
dOlq sI, sfrI <strong>dy</strong> idwqI.” injLfmuwdIn ny hws ky ikhf,<br />
“ssqy ivc iml geI qYnMU cMgI cIjL.”<br />
injLfm ny ivafh nhIN krvfieaf. do<br />
amrjIq isMG gryvfl<br />
mnuwKI siBafcfr <strong>dy</strong> ivkfs leI<br />
swiBafcfrk vMnsvMnqf <strong>df</strong> pY<strong>df</strong> hoxf vI<br />
aqI jLrUrI hY. ies vMnsvMnqf rfhIN pY<strong>df</strong><br />
hox vflIaF ivlwKx iekfeIaF ivckfr<br />
brfbrI Auwpr aDfirq sMvfd hI ivkfs<br />
<strong>dy</strong> rfh KolH<strong>df</strong> hY. inrflI pCfx rwKx<br />
vflIaF ivlwKx iksm dIaF sMpr<strong>df</strong>iek<br />
aqy sMsikRqk iekfeIaF ivc lgfqfr<br />
vfDy rfhIN sMsikRqk vMnsvMnqf ivc vfDf<br />
sMsikRqk ivkfs dI pihlI sLrq bx jFdI<br />
hY. sRI gurU gRMQ sfihb ny afpxy vyly dIaF<br />
iviBMn sMpr<strong>df</strong>iek aqy sMsikRqk<br />
iekfeIaF <strong>dy</strong> mhwqv nUM pihcfixaf aqy<br />
AunHF ivckfr iek sMvfd pY<strong>df</strong> kIqf. gurU<br />
sfihb dI ivcfrDfrf sfQoN mMg krdI hY<br />
ik awj vI asIN afpxy smyN dIaF iviBMn<br />
sMsikRqk aqy ivcfrDfrk iekfeIaF nfl<br />
iek sMvfd rcfeIey.<br />
kyvl sMsikRqk iekfeIaF dI<br />
vMnsvMnqf hI kfPI nhIN, sMsikRqk<br />
iekfeIaF <strong>dy</strong> aMdr vI vMnsvMnqf vDxI<br />
cfhIdI hY. afm qOr qy iksy vI<br />
siBafcfrk iekfeI jF sMgTn ivc<br />
vMnsvMnqf nUM iewko jyhy guxF vfly smgux<br />
rUp ivakqIaF <strong>dy</strong> smUh aMdr mOjUd<br />
bykfiedgI hI smiJaf jF<strong>df</strong> irhf hY. pr<br />
iksy vI sMsikRqk smUh <strong>df</strong> iDafn nfl<br />
kIqf igaf aiDaYn ieh gwl spwsLt kr<br />
idM<strong>df</strong> hY ik hr iek sMsikRqk smUh aMdr<br />
bhuq vwzI mfqrf ivc sMsikRqk iviBMnqf<br />
mOjUd huMdI hY. ieh iviBMnqf jF vMnsvMnqf<br />
hI Aus sMsikRqI dI amIrI <strong>df</strong> sbUq huMdI<br />
hY. ies vMnsvMnqf ivc sMvfd (jF krOs<br />
brIizMg) rfhIN hI sMsikRqk sMgTn <strong>df</strong><br />
ivkfs huM<strong>df</strong> hY. ies vMnsvMnqf Aupr hI<br />
Aus sMgTn <strong>dy</strong> ivakqIaF dI sMsikRqk<br />
isrjxfqmk smrwQf inrBr krdI hY.<br />
ieh iviBMnqf hI Aus sMgTn dI jIx Xogqf<br />
nUM insLicq krdI hY. sRI gurU gRMQ sfihb<br />
aMdr mOjUd sMsikRqk vMnsvMnqf jo gurU<br />
kvIaF aqy Bgq kvIaF dI bfxI ivcoN<br />
spwsLt rUp ivc <strong>dy</strong>KI jf skdI hY, sfQoN<br />
ieh mMg krdI hY ik awj vI ies<br />
AuqrfiDkfrI Qfpy, burhfn al dIn dwKx ivc aqy<br />
nsIr al dIn icrfig idhlI, idwlI ivc. nsIr ny<br />
‘KYr Aul mjfils’ ilKI. dlIlfˆ aqy rsmfˆ-rIqfˆ,<br />
dovfˆ <strong>df</strong> ivroDI sI. Auh kihM<strong>df</strong> sI, “hwj krn nfloN<br />
pIr dI asIs ikAuN nIˆ lYˆ<strong>dy</strong>ˆ?” Auh iqafg <strong>df</strong> hfmI<br />
nhIN sI pr Kud byaMq vwzf ivrwkq sI.<br />
Kusro bMgfl ivc sI jdoN pIr dI mOq dI KLbr<br />
puwjI. kflf ilbfs pihn ky AuQoN pYdl idwlI vl cl<br />
ipaf. rsqy ivc mursLd <strong>dy</strong> nfm Aupr <strong>df</strong>n idM<strong>df</strong><br />
afieaf. lgfqfr kihM<strong>df</strong> irhf, “subhfn awlfh,<br />
afPqfb dr jLyir jLmIn E Kusro ijML<strong>df</strong> ?” (DMn qMU<br />
hy rwb swcy, sUrj DrqI ivc Auqr cukf hY qy Kusro<br />
qMU ajy ijAuN<strong>df</strong> iPr<strong>df</strong> hYN ?)<br />
Kusro rfj kvI hox krky mihl ivc rihM<strong>df</strong><br />
sI. AusdI afKrI kivqf <strong>dy</strong> bMd ieh hn;<br />
“pfq AuzMqf boilaf, sun qrvr bnrfie.<br />
ab ky ibCuVy kb imlYN dUr prYNgy jfie.<br />
sun ky qrvr ny khf, suno pfq mm bfq.<br />
hmrf XhI suBfAu hY, iek afvq iek jfq.<br />
gorI soeI syj pY muK pr zfry kys.<br />
cl Kusro Gr afpny sfˆJ peI sB <strong>dy</strong>s.<br />
(tuwty pwqy ny ikhf ik hy vx <strong>dy</strong> rfjy ibrK, hux<br />
<strong>dy</strong> ibCVy kdI nhIN iml skfˆgy, dUr jf izwgfˆgf. pqy<br />
dI gwl sux ky ruwK ny ikhf ik BfeI sfzf ieho suBfAu<br />
hY, iek afAuˆ<strong>df</strong> hY, iek clf jfˆ<strong>df</strong> hY. afpxf ichrf,<br />
afpxy kysfˆ ivc lukfky gorI plMG Aupr sON geI hY.<br />
Kusro, afpfˆ vI Gr cwlIey, <strong>dy</strong>s ivc rfq pY geI<br />
hY.)<br />
mihl Cwz ky Auh mursLd dI kbr njLdIk af<br />
ky bYT igaf, iPr kdI mihlIN nhIN igaf. mursLd <strong>dy</strong><br />
<strong>dy</strong>hfˆq qoN Cy mhIny bfad amIr Kusro ijsmfnI qOr<br />
qy iv<strong>df</strong> hoieaf.<br />
injLfmuwdIn ny bfbf PrId nMU iek idn dwisaf<br />
ik sulqfn vloN sLYK Aul ihMd (BfrqI suprIm kort<br />
<strong>df</strong> cIÌ jsits) dI pdvI iml rhI sI, nfˆh kr<br />
idwqI. bfbf jI ny ikhf, “bfdsLfh imMnqF krfAux qoNˆ<br />
bfad kuJ idM<strong>df</strong> hY. <strong>dy</strong>x qoN bfad aihsfn kr<strong>df</strong> hY.<br />
irjLk-<strong>df</strong>qf ipqf ibn mMigafˆ idM<strong>df</strong> hY, <strong>dy</strong>x qoN bfad<br />
aihsfn nhIN kr<strong>df</strong>. PkIr hYN qfˆ bfdsLfhfˆ qoN dUr<br />
rhIN, mqy suxnf pvy - ikvyN afieaYN, ipwCy ht.”<br />
gr ivsfil sLfh mI<strong>df</strong>rI qmf.<br />
ajL ivsfil KysLqn mihjUr bfs.<br />
(jy bfdsLfh nMU imlx dI qmMnf kryˆgf<br />
qfˆ afpxy afp nMU pCfx nhIN skyˆgf)<br />
sLyK sfihb ikhf kr<strong>dy</strong> sn, “kdI k<strong>df</strong>eIN mYˆ<br />
sB kfsy qoN Qwk jfˆ<strong>df</strong> hfˆ, afpxy afp qoN vI. ies<br />
qurk dI hfjLrI ivc mYnMU Qkfvt nhIN huMdI.” Kusro<br />
nMU qurkuwlfh <strong>df</strong> iKqfb idwqf igaf. qurk lPjL mfieny<br />
mihbUb, qurkuwlfh <strong>df</strong> arQ hY rwb <strong>df</strong> mihbUb.<br />
hjLrq injLfmuwdIn afpxy ividafrQIafˆ ivcoN<br />
sB qoN vDIk Kusro nMU ipafr kr<strong>dy</strong> sn. amIr Kusro<br />
<strong>dy</strong> vzyry qurk sn, jo XU[pI[ ivc af vsy sn. eItf<br />
ijLlHy <strong>dy</strong> ipMz pitaflI ivc Kusro <strong>df</strong> jnm hoieaf.<br />
pirvfirk nfm abul hsn amInuwdIn rwiKaf igaf.<br />
AusnMU AurdU BfsLf <strong>df</strong> jnm<strong>df</strong>qf mMinaf jfˆ<strong>df</strong> hY. Ausny<br />
lok gIq iekwTy kIqy, buJfrqfˆ iekwTIafˆ kIqIafˆ,<br />
sYˆkVy gjLlfˆ rcIafˆ, kwvflI <strong>df</strong> hux vflf aM<strong>df</strong>jL<br />
Ausy dI <strong>dy</strong>x hY qy keI nvyˆ rfgfˆ dI rcnf kIqI.<br />
kdI-k<strong>df</strong>eIN injLfmuwdIn afK idM<strong>dy</strong>, “rwb kol puwjx<br />
<strong>df</strong> vkq af irhf hY. jdoN mYnMU puwiCaf igaf ik ikMnI<br />
bMdgI kIqI, ikhVy nyk kMm kIqy qfˆ mYˆ afKfˆgf ik<br />
koeI cMgf kMm nhIˆ hoieaf ipqf, Kfs bMdgI nhIN<br />
kr sikaf. hfˆ, iek kMm kIqf mYˆ, dunIafˆ nMU amIr<br />
Kusro <strong>dy</strong> ky afieafˆ. Kusro <strong>df</strong> nfm lvfˆgf qfˆ rwb<br />
myry sfry gunfh mfP kr <strong>dy</strong>vygf.”<br />
Kusro ny afpxy mursLd bfry iliKaf, “Aus<strong>dy</strong><br />
kdmfˆ dI Cuh pRfpq krn-sfr isr duwKfˆ, sMktfˆ,<br />
iPkrfˆ qoN mukq ho jfˆ<strong>df</strong> hY. ibnfˆ qfj aqy isMGfsn<br />
<strong>dy</strong> Auh dunIafˆ qy rfj kr irhf hY. bfdsLfh Aus<strong>dy</strong><br />
crnF dI DUV hfsl krn <strong>dy</strong> ieCuwk hn pr sLyK AunHfˆ<br />
nMU iesdI afigaf nhIˆ idM<strong>df</strong>. mYnMU PKLr hY ik mYN<br />
Aus<strong>df</strong> gulfm hfˆ. Aus<strong>df</strong> nfm injLfm hY, ies leI mYˆ<br />
injLfmI hoieaf.”<br />
iek idn Ausny Kfngfh ivc alI ibn mihmUd<br />
jfˆ<strong>df</strong>r nMU bYiTafˆ <strong>dy</strong>iKaf. Auh amIr awXfsL afdmI<br />
sI. Kusro ny puwiCaf, “Auey jUeybfjL, qMU ieQy ikvyˆ?<br />
qYnMU qfˆ sLqrMj qoN ivhl nhIN imlI kdI?” jfˆ<strong>df</strong>r<br />
hws ipaf, ikhf, “swc hY Kusro. mwky hwj krn jfîdafˆ<br />
vI rsqy ivc mYˆ sLqrMj KyzxoN nhIN hitaf sfˆ pr<br />
jdoN sLyK sfihb dI asIs imlI, mYˆ ies vl <strong>dy</strong>K<strong>df</strong><br />
vI nhIN.” ieh gwl aMdr jf ky Kusro ny sLyK nMU<br />
dwsI, AunHfˆ ny KusL ho ky anfr idMidafˆ ikhf, “jfE,<br />
dovyˆ Cko, awlfh imhrbfn hY.”<br />
iek idn kihx lwgy, “Kusro myrI lMmI Aumr<br />
vfsqy ar<strong>df</strong>s kiraf kr ikAuNik myry bfd lMmf<br />
smfˆ ijAuN nhIˆ skyˆgf qMU. mYN kih idqf hY syvf<strong>df</strong>rfˆ<br />
nMU, qyrI kbr myry njLdIk Kodx. myrI AuNgl PV ky<br />
qMU rwb kol jfeyˆgf.”<br />
asIsfˆ idMidafˆ ikhf, “sdIafˆ ivc kdI-k<strong>df</strong>eIN<br />
qyry ijhf sLfier qy vfrqfkfr pY<strong>df</strong> huM<strong>df</strong> hY Kusro,<br />
ieh hunr bVf brIk hY. qMU nsIr Kusro nhIˆ, sfzf<br />
Kusro hYˆ, nsIr (mddgfr) qfˆ awlfh hY.”<br />
sLyK dI kbr Aupr <strong>dy</strong>r qk ivrlfp krno nf<br />
hitaf qfˆ murI<strong>df</strong>ˆ ny idl sKq krn leI ikhf,<br />
Drvfs rwKx leI ikhf. roNidafˆ-roNidafˆ Kusro ny<br />
ikhf, “kOx iksy vfsqy roN<strong>df</strong> hY? Kud Auqy ro irhf<br />
hfˆ. hux mYN bcfˆgf nhIˆ. 25 sqMbr 1325 nMU Auh<br />
kUc kr igaf.<br />
(smfpq)<br />
siBafcfrk vMnsuvMnqf qy smfijk qbdIlI <strong>df</strong> iswK pRsMg<br />
vMnsvMnqf nUM GtfAux dI QF vDfAux leI<br />
hI XqnsLIl rhIey. iswK smfj iewko jyhI<br />
vrdI, tfeIm tybl, rIqI irvfjLF,<br />
miraf<strong>df</strong>, rihq, muwlF, kdrF kImqF,<br />
kMmF-kfrF aqy nYiqkqf vfly smguxrUp<br />
ivakqIaF dI POj nhIN. vMnsvMqqf<br />
nfl BrpUr gqIsLIl sMsikRqI <strong>df</strong> iek<br />
ieiqhfsk pRbMD hY.<br />
ies gwl nUM smJx leI sMgIq dI<br />
Au<strong>df</strong>hrx leI jf skdI hY. gurmiq sMgIq<br />
<strong>dy</strong> ivkfs leI ijQy ies vfsqy bfhrlIaF<br />
sMgIq pwDqIaF nfl iek sMvfd jfrI<br />
rwKxf afvwsLk hY, AuwQy ies dI afpxy<br />
aMdroN pY<strong>df</strong> kIqI vMnsvMnqf nUM vI<br />
AuqsLfihq krn dI loV hY. jLrUrI nhIN ik<br />
hr rfg <strong>df</strong> koeI iek srUp hI shI mMinaf<br />
jfvy. sB srUpF nUM sMBflx dI loV hY.<br />
hr iek rfg <strong>df</strong> iek-iek srUp inrDfirq<br />
krky bfkI rUpF nUM rwd kr <strong>dy</strong>xf iek<br />
bhuq vwzI Buwl hovygI. sfry rUp sMBflx<br />
dI hI loV nhIN, AunHF ivckfr sMvfd vI<br />
cwlxf cfhI<strong>df</strong> hY. gurmiq sMgIq <strong>dy</strong> ivkfs<br />
leI ieho afvwsLk hY. ieho gwl iswK smfj<br />
ivc pRcwlq iviBMn sMpr<strong>df</strong>vF, ivcfrDfrk<br />
sMgTnF afid Auwpr lfgU huMdI hY. ienHF<br />
ivckfr brfbrI Auwpr afDfirq sihXog/<br />
pRqIXog aqy sMvfd cwlxf cfhI<strong>df</strong> hY.<br />
kudrq mnuwKI siBafcfr ivc<br />
anykqf, bhurUpqf, iviBMnqf aqy<br />
vMnsvMnqf pY<strong>df</strong> krdI hY, pr mnuwK<br />
afpxI hAumY kfrn Aus dI ies KUbsUrqI<br />
nUM imafrI rUp <strong>dy</strong>x dI koisLsL kr<strong>df</strong> hY.<br />
ieh gwl kudrqI ivkfs pRikiraf ivc<br />
rukfvt bxdI hY. so sRI gurU gRMQ sfihb<br />
dI ivcfrDfrf nUM afDfr bxf ky cwlx<br />
vfly sMsikRqk sMgTn nUM grMQ sfihb<br />
<strong>df</strong> ieh sunyhf jfx lYxf cfhI<strong>df</strong> hY ik<br />
ieh koeI sdIvI, afeIsolyitz isstm<br />
nhIN, sgoN mnuwKI BfeIcfry <strong>df</strong> iek<br />
ainKVvF aMg hY jo afpxy aMdrlI aqy<br />
bfhrlI vMnsvMnqf nfl inrMqr sMvfd<br />
rfhIN lgfqfr ivkfs pRikiraf ivc<br />
bwiJaf rihM<strong>df</strong> hY.<br />
smfjk qbdIlI : sRI gurU gRMQ<br />
sfihb ny jfq-pfq nfl juVI AUc nIc,<br />
vYr ivroD dI Bfvnf, aqy sLosLx nUM rwd<br />
krky mnuwK dI smrwQf nUM jfq-pfq <strong>dy</strong><br />
bMDnF qoN mukq krvf idwqf, ‘‘jfqI dY ikaf<br />
hQ sc prKIaY]’’<br />
pr ikrq dI vMz nfl juVy jfqI <strong>dy</strong><br />
mhwqv nUM KLqm nhIN kIqf igaf; “KqRIaf<br />
q Drmu Coizaf mlyC BfiKaf ghI] isRsit<br />
sB iek vrn hoeI Drm kI gq rhI]’’<br />
sRI gurU gRMQ sfihb jfqI nfl juVI mnuwK<br />
dI pihcfx nUM pUrI qrHF Kqm nhIN kr<strong>dy</strong><br />
jfp<strong>dy</strong>; ‘‘rfm<strong>df</strong>s soZI iqlk dIaf gur<br />
sbdu scu nIsfxu jIE.’’ gurU sfihb qF<br />
afpxy smyN dIaF sImfvF nUM iDafn ivc<br />
rwK<strong>dy</strong> hoey iksy vI jfq nfl juVy arQF nUM<br />
pUrI qrHF rUpFiqRq krky ies aMdr nvF<br />
AuqsLfh jgfAux qwk hI jF<strong>dy</strong>; “so bRfhmxu<br />
jo bRhmu bIcfrY. afip qrY sgly kul<br />
qfrY.’’ jF “KqRI so ju krmf kf sUru.’’<br />
afid. pr ies aMqr idRsLtI nUM pRfpq nf<br />
kr skx kfrn awj iswK jfq-pfq nfl<br />
juVI AUc-nIc aqy vYr-ivroD dI Bfvnf<br />
qoN mukq nhIN ho sky. jfqI <strong>dy</strong> aMdr ivafh<br />
krvfAux dI pRQf hfly Ausy qrHF kfiem<br />
hY. rfmgVHIaF <strong>df</strong> gurduafrf, rfm<strong>df</strong>sIaF<br />
<strong>df</strong> gurduafrf afid rfhIN gurduafiraF<br />
ivc vI jfq-pfq <strong>dy</strong> afDfr Auwqy vMzI pf<br />
idwqI geI hY.<br />
sRI gurU gRMQ sfihb ivc vyly dI<br />
sfmMqvfdI ivvsQf <strong>df</strong> pUMjIvfdI smfijkafriQk-rfjnIqk<br />
pRbMD ivc qbdIlI <strong>df</strong><br />
koeI PfrmUlf nhIN hY. pr sRI gurU gRMQ<br />
sfihb dI ivcfrDfrf ny jdoN smfj nUM<br />
bRfhmxI krmkFz aqy smfijkafrQk-rfjnIqk-siBafcfrk<br />
KVoq<br />
ivcoN bfhr kwZ ky, ikrq, hwk, swc,<br />
iensfP, brfbrI, sMvfd, qrk, afjLfdI<br />
afid nfl joV idwqf qF ies ivcoN aijhy<br />
siBafcfr <strong>df</strong> inrmfx hoieaf ijs ny<br />
pUMjIvfdI smfj <strong>dy</strong> ivkfs leI shfeI hox<br />
qoN ielfvf smfj-siBafcfr <strong>dy</strong> inrMqr<br />
ivkfs dI idsLf nUM inrDfirq krn vflI<br />
aMqr-idRsLtI vI pY<strong>df</strong> kr idwqI.<br />
pSjfb dI KyqIbfVI ivcoN sfmMqvfd<br />
<strong>dy</strong> Kfqmy aqy rfj ivc snaqIkrn/<br />
msLInIkrn/sosLl zYmokrysI <strong>dy</strong> ivkfs<br />
leI AuqsLfh, PYzrl ZFcy dI mMg, afrQk<br />
KVoq ivruD rIaYksLn, nvIN idsLf dI Koj<br />
afid sB iesy soc dI pY<strong>df</strong>vfr hY.<br />
sRI gurU grMQ sfihb iksy vI ichn,<br />
pRQf, ivcfrDfrf, sMklp, isDFq jF pRbMD<br />
nUM nF rwd kr<strong>dy</strong>hn aqy nf hI sQfeI aqy<br />
sdIvI rUp ivc prvfn kr<strong>dy</strong> hn. sRI gurU<br />
gRMQ sfihb leI ienHF <strong>df</strong> mhwqv kyvl<br />
ienHF dI gqIsLIlqf ivc hI hY. ienHF dI<br />
inrMqr ivkfsmeI pRikiraf aMdr. ieh<br />
qbdIlI Pyr nvyN sMktF, cuxOqIaF aqy<br />
sMklpF nUM jnm idMdI hY ijnHF <strong>dy</strong> smfDfn<br />
leI sLbd dI swiBafcfrk pRikiraf aMdr<br />
qbdIlI aqy ivkfs <strong>df</strong> islislf inrMqr<br />
cl<strong>df</strong> rihM<strong>df</strong> hY.<br />
hr iek siBafcfr jF kOmIaq iek<br />
Epn isstm huM<strong>df</strong> hY jo kdI vI sMqulq<br />
avsQf ivc nhIN phuMc<strong>df</strong>. hmysLF<br />
asMqulq, gqIsLIl aqy ivkfsmeI hI<br />
rihM<strong>df</strong> hY. ijhVy siBafcfrk ZFcy, rUp<br />
jF kOmIaqF idKfeI idMdIaF hn, Auh iksy<br />
sMqulq avsQf dI sQfeI aqy sdIvI <strong>dy</strong>x<br />
nhIN huMdIaF, sgoN mnwuKI swiBafcfr <strong>dy</strong><br />
gqIsLIl vhf ivcoN pY<strong>df</strong> hoeIaF afrjLI<br />
aqy gYr sMqulq rcnfvF hI huMdIaF hn.<br />
sMqulq avsQf ivc qF kyvl Auh<br />
afeIsolyitz isstm jF smuwcqf hI phuMc<br />
skdI hY, ijs<strong>df</strong> koeI cOigr<strong>df</strong> nhIN, sB<br />
kuJ ijs <strong>dy</strong> aMdr hI mOjUd hY. ies leI<br />
Aus suMn <strong>dy</strong> isvf bfkI sB kuJ asQfeI,<br />
asdIvI, asMquilq, pirvrqnsLIl,<br />
ivkfsmeI, afrjLI aqy ibnsxhfr hI<br />
hY.<br />
ieh gwl vI smJx vflI hY ik hr<br />
iek siBafcfrk sMgTn <strong>df</strong> afpxf<br />
ivlwKx aqy ivisLsLt Xog<strong>df</strong>n huM<strong>df</strong> hY.<br />
ies leI iviBMn siBafcfrk iekfeIaF<br />
iksy sFJy jF iewko siBafcfrk ieiqhfs<br />
nUM nhIN duhrfAuNdIaF. kudrq ny<br />
siBafcfrk anykqf, bhurUpqf aqy<br />
vMnsvMnqf pY<strong>df</strong> hI ies leI kIqI hY qF<br />
jo ieh iviBMn iekfeIaF afpxy vwKo-vwKry<br />
aqy visLsLt Xog<strong>df</strong>nF rfhIN mnuwKI<br />
siBafcfr dI ivkfs pRikiraf nUM vDyry<br />
pRbIn aqy kusLl bxf skx. ies leI<br />
iviBMn siBafcfrk iekfeIaF <strong>dy</strong> iewko ijhy<br />
ieiqhfsk pVfvF ivcoN dI lMGky ivsLysL<br />
aMqm siQqIaF (sMqulq avsQfvF) ivc<br />
phuMcx dI gwl awj socI vI nhIN jf skdI.<br />
ies<strong>dy</strong> Ault qmfm siBafcfrk iekfeIaF<br />
ny afpo-afpxy ivlwKx aqy ivisLsLt<br />
Xog<strong>df</strong>n rfhIN mnuwK jfqI nUM smuwcy qOr<br />
‘qy agFh qornf hY.<br />
koeI vI siBafcfr afeIsolyitz nhIN<br />
huM<strong>df</strong>, sgoN smuwcy mnuwKI siBafcfr <strong>df</strong> iek<br />
ivlwKx aMg huM<strong>df</strong> hY jo Aus<strong>dy</strong> ivkfs ivc<br />
afpxf loVIN<strong>df</strong> ieiqhfsk rol a<strong>df</strong> krky<br />
Ausy ivc smf jF<strong>df</strong> hY. ies leI Aus iek<br />
(jo kyvl iewko-iek siq hY) qoN isvf bfkI<br />
sB kuJ smyN dI idsLf ivc inrMqr jfrI<br />
rihx vflf iek gqIsLIl vhf hY. siQr<br />
sMrcnfvF <strong>dy</strong> rUp ivc idKfeI <strong>dy</strong>x vflIaF<br />
kdrF-kImqF, muwl, Drm, siBafcfr,<br />
kOmIaqF, sMklp, isDFq, sB Aus<br />
inrMqr vhf aMdr rUpmfn hox vflIaF<br />
QoVH icrIaF gLYr-sMqulq rcnfvF hI hn.<br />
ies leI gurbfxI sB kfsy nUM ies<br />
gqIsLIl rUp ivc <strong>dy</strong>Kx dI afvwsLkqf<br />
Auwpr hI jLor idMdI hY.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (26)<br />
sRI gurU gRMQ sfihb dI pivwqr<br />
gurbfxI aMdr sfvx mhIny dI mhwqqf<br />
bhuq hI KUbsUrq ZMg nfl vrnx kIqI<br />
hoeI hY: morI rux Jux lfieaf BYxy sfvx<br />
afieaf]<br />
sfvx mhIny ivc kflIaF GtfvF jd<br />
cVH ky afAuNdIaF hn qy TMZI hvf rumkrumk<br />
ky qurdI hY qF ieh alOikk njLfrf<br />
vyiKaF hI bx<strong>df</strong> hY. jyT, hfV dI qpsL<br />
nfl sVdI lokfeI sfvx mhIny <strong>df</strong> awzIaF<br />
cuwk-cuwk rfh vyKdI hY. hr sV<strong>df</strong> ihr<strong>df</strong><br />
sfvx mhIny <strong>df</strong> bysbrI nfl ieMqjLfr<br />
kr<strong>df</strong> hY. hux qF sfvx mhIny dI mhwqqf<br />
vI ikDry guMm ho geI hY. sB kuJ Eprf-<br />
Eprf ijhf lg<strong>df</strong> hY. nhIN qF bfrHF<br />
mhIinaF ivcoN sfvx mhIny <strong>df</strong> rMg-rUp<br />
isKrF ‘qy huM<strong>df</strong> sI. sfAuxI dI Psl leI<br />
vI ikrsfn sfAux mhIny <strong>df</strong> hI rsqf<br />
ikrpfl kOr<br />
Drm <strong>dy</strong> nF ‘qy sfrI dunIaF ivc dMgy<br />
Psfd qy mfrfmfrI cldI hY. Kfs krky<br />
Bfrq ivc ijQy bhuq DrmF, jfqIaF <strong>dy</strong><br />
lok vs<strong>dy</strong> hn qy AunHF <strong>dy</strong> ivcfr vI alwgalwg<br />
hn. hux Drm <strong>dy</strong> nF ‘qy hI bMb qy<br />
tYNk DUMaF Auglx lwg pYN<strong>dy</strong> hn. ihMdU iswK<br />
Brf-Brf kdI iek dUsry <strong>dy</strong> KUn <strong>dy</strong> ipafsy<br />
ho jF<strong>dy</strong> hn. ieMnf hI nhIN, iswK-iswK dI<br />
pwg lfhux qwk jF<strong>df</strong> hY. sLIaf-suMnI iek<br />
dUjy <strong>dy</strong> gl ‘qy CurI rwKI iPr<strong>dy</strong> hn. asloN<br />
sfry kukrmI bx gey hn. Drm pqf hI<br />
nhIN kI hY?<br />
aYsy hflfq ivc jd dm Gut<strong>df</strong> hY qy<br />
kuJ pl afpxy bcpn dI Xfd afAuNdI hY<br />
qF awKF bMd krky mYN afpxy ipMz afpxy<br />
Gr phuMc jFdI hF. bIq igaf smF jIvq<br />
ho AuT<strong>df</strong> hY.<br />
jd mYN skUl ivc pVHdI sI jF khF<br />
jd qoN mYnUM hosL afeI mYN afpxy Gr ivc<br />
koeI Drm nhIN <strong>dy</strong>iKaf jF iPr sfry Drm<br />
sfzy Gr ivc sn. svyry AuT<strong>dy</strong> kMnF ivc<br />
byjI dI afvfjL pYxI, ‘DMn qUM DMn qUM’ jF<br />
‘siqnfm vfihgurU,’ ‘DMn <strong>df</strong>qf aYny p<strong>df</strong>rQ<br />
<strong>dy</strong>x vfilaf’ ieh myrI byjI <strong>df</strong> pfT sI<br />
aqy iehI inqnym. AunHF kMm kfr kr<strong>dy</strong><br />
iPrnf qy nfl ienHF sLbdF <strong>dy</strong> nfl gurU <strong>df</strong><br />
sLukrfnf krnf. ivhVy ivc CF vfly pfsy<br />
kMD <strong>dy</strong> kol vwzI cftI lwsI dI BrI hoeI<br />
peI huMdI qy kol iek ipwql <strong>df</strong> zol qy<br />
rotIaF <strong>df</strong> Biraf Cfbf. sfnUM AunHF dwisaf<br />
hoieaf sI ik jy ikqy Auh ieQy nf hox qy<br />
koeI lwsI lYx af jfvy qF ieh zol lwsI<br />
vyK<strong>dy</strong> sn. swj ivafhIaF muitafrF leI<br />
pihly sfl <strong>df</strong> pihlf sfvx dunIaF Br<br />
dIaF KusLIaF lY ky afAuN<strong>df</strong> sI. sfAux <strong>dy</strong><br />
mhIny ivc swj ivafhIaF DIaF nUM AunHF<br />
<strong>dy</strong> shury ipSz vIrF ny lYx jfxf aqy<br />
sfrIaF kuVIaF ny pyikaF <strong>dy</strong> ipSz sfvx<br />
<strong>dy</strong> mhIny <strong>dy</strong> cfr hPqy iekwTIaF ho ky ies<br />
kudrq <strong>dy</strong> rwbI njLfry <strong>dy</strong> rMg mfnxy, ipwplIN<br />
pINGF pfAuxIaF, rMg-brMgy<br />
sohxy sUt pfAuxy, hwQF qy<br />
mihMdI sjfAuxI aqy hfrisLMgfr<br />
<strong>df</strong> KUbsUrq ihwsf<br />
kwc dIaF cUVIaF nfl<br />
BrIaF hoeIaF bfhvF aqy<br />
Cx-Cx krdIaF cUVIaF<br />
sfvx mhIny dI KUbsUrqI<br />
nUM cfr cMn lf idMdIaF sn.<br />
hux qF sfvx mhIny dI<br />
koeI AuzIk nhIN kr<strong>df</strong>. sB<br />
kuJ ikDry alop ho igaf<br />
hY. jd sfvx mhIny dI<br />
irmiJm JVI lwgxI, mFvF<br />
ny pqIly Br-Br ky KIr <strong>dy</strong><br />
bxfAuxy, imwTy aqy lUx vfly<br />
pUVy pwkxy. hr Gr-pirvfr<br />
ivc ievyN lwgxf ijvyN koeI<br />
ivafh Diraf hovy. lokF ny<br />
ieh khfvq vI kihxI ik<br />
ijs ny sfvx mhIny ivc<br />
KIr nhIN KfDI, Auh vI koeI<br />
bM<strong>df</strong> hY. ‘sfvx KIr nf<br />
KfDIaf, ikAuN afieEN<br />
aprfDIaf.’ kuVIaF ny<br />
ipwplF Auqy peIaF pINGF<br />
cVHfAuxIaF qF lwgxf ijvyN<br />
asmfn nUM hwQ lf rhIaF<br />
hox. swj ivafhI nUM jd<br />
afpxy kMq dI Xfd sqfAuNdI<br />
qF Aus ny rwb awgy ar<strong>df</strong>s krnI ik<br />
myrf pqI CyqI myry kol afvy. dUjy pfsy<br />
sfvx dIaF TMZIaF PuhfrF pYNdIaF vyK ky<br />
morF ny pYlF pfAuxIaF, pwky hoey aMbF <strong>dy</strong><br />
drwKqF `qy bYTIaF koielF ny afpxI imwTI<br />
afvfjL ivc ibRhf <strong>dy</strong> ngmy gfAuxy, bINizaF<br />
ny afpxy mDur sMgIq CyVny, zwzUaF ny<br />
afpxf iek vwKrI qrHF <strong>df</strong> rfg alfpxf<br />
aqy iPr QoVHI ijhI huMms qoN bfad mwCrF<br />
ny vI afpxy zMg rwj ky clfAuxy qy<br />
myry byjI qy sfry ipMz <strong>dy</strong> byjI<br />
<strong>df</strong> Br ky AusdI bfltI ivc pf <strong>dy</strong>xf qy<br />
nfl cfr pRsLf<strong>dy</strong> <strong>dy</strong> <strong>dy</strong>xy. iksy ny kMm ‘qy<br />
jfxf hovy, pRsLf<strong>dy</strong> Kf ky lwsI pI ky clf<br />
jfvygf.<br />
hr vIrvfr nUM kwcy (qfjLy) duwD dI<br />
gVvI Br ky rwKI huMdI sI. qkIey vfly<br />
sfeIN ny af ky iljfxI huMdI sI. Auh kwcI<br />
lwsI <strong>df</strong> iCwtf idM<strong>df</strong>. ivcfrf Blf lok,<br />
qkIey bYTf ipMz <strong>dy</strong> qy ipMz <strong>dy</strong> mfl psLU dI<br />
suwK mMg<strong>df</strong> rihM<strong>df</strong>. hPqy ivc iek idn<br />
rulIaf rfm bfhmx ny afAuxf huM<strong>df</strong> sI.<br />
<strong>dy</strong>sI iGE dI kOlI Auh<strong>dy</strong> leI huMdI sI.<br />
Ausny iGE dI joq jgfAuxI huMdI. hr<br />
aYqvfr qy sMgrFd vfly idn duwD dI bfltI<br />
qy rsd pRsLfd leI gurduafry Byj<strong>dy</strong>. afp<br />
byjI nUM musLkl hI gurduafry jfx <strong>df</strong> smF<br />
iml<strong>df</strong>. jy iksy puwCxf, gurduafry jfxf<br />
qF kihxf sr<strong>df</strong>r jI ny Pulkf nhIN<br />
Cikaf. jy AunHF TMzf Pulkf KfDf qF myry<br />
gurduafry jfx <strong>df</strong> kI Pl.<br />
grmIaF dIaF CuwtIaF ivc byjI ny<br />
syvIaF vwtxIaF qy sfnUM kihxf, msLIn<br />
Pyro. jy myry bfpU jI ny kihxf ikAuN bwicaF<br />
nUM qMg krdI hYN. AunHF kihxf, bws syr<br />
ku aftf hY, jIvI <strong>dy</strong> mIeyN ny rojLy rwKxy<br />
huM<strong>dy</strong> ny. mYN syvIaF ‘qy iGE imwTf AusnUM<br />
<strong>dy</strong>xf sI. musLqfk ny afpxI BYx nUrF <strong>df</strong><br />
muklfvf <strong>dy</strong>xf hY, Aus nUM vI <strong>dy</strong>xf sI.<br />
jvfeI <strong>df</strong> afdr ho jfAU.<br />
BYxy sfvx afieaf<br />
jugnUMaF ny vI itm-itm krky hnyHrIaF<br />
rfqF nUM rOsLn kr <strong>dy</strong>xf. QoVHI <strong>dy</strong>r bfad<br />
kflIaF GtfvF nfl asmfn iPr Br jfxf<br />
qy plF ivc hI hr pfsy jl-Ql ho jfxI.<br />
sfvx mhIny <strong>dy</strong> aKIrly hPqy nUM<br />
rwKV puMinaF <strong>dy</strong> idn <strong>df</strong> nfm idwqf jF<strong>df</strong> hY<br />
jo vIrF aqy BYxF <strong>df</strong> sMsfr pRiswD iqAuhfr<br />
hY. ies idn sB BYxF afpxy vIrF <strong>dy</strong> guwt<br />
‘qy rwKVI bMnHdIaF hn qy vIr afpxI BYx<br />
nfl hr duwK-suwK ivc sfQ <strong>dy</strong>x <strong>df</strong> vfa<strong>df</strong><br />
kr<strong>dy</strong> hn. afE jLrf iPr AuQy hI clIey;<br />
morI rux-Jux lfieaf BYxy sfvx<br />
afieaf]<br />
myry gurU nfnk ipqf afp iek<br />
suhfgx <strong>dy</strong> rUp ivc af ky sqsMgI aqy<br />
gurmuK ipafiraF nUM afpxIaF sKIaFshylIaF<br />
<strong>dy</strong> rUp ivc vyK<strong>dy</strong> hn aqy<br />
muKfiqb huM<strong>dy</strong> hn ik BYxo, afE Aus akfl<br />
purK ipqf dI Xfd ivc juVIey ikAuNik<br />
sfvx af igaf hY. ieh KUbsUrq bhfrF<br />
nfl Biraf mOsm hr pfsy CfeI<br />
hiraflI, TMzIaF hvfvF, kflIaF GtfvF<br />
aqy irm-iJm vrsdI sfvx dI Puhfr<br />
ivc afE afpxy pRBU dI BgqI nfl juVIey,<br />
ar<strong>df</strong>sF krIey, pRBU nUM irJfeIey. quKfrI<br />
rfg <strong>dy</strong> bfrhfmfh ivc siqgurU nfnk<br />
PurmfAuN<strong>dy</strong> hn:<br />
sfvx srs mnf, Gx vrsih, ruiq<br />
afey]<br />
mY min qin shu Bfvy ipr pr<strong>dy</strong>s<br />
isDfey]<br />
qy BfeI sfvx <strong>df</strong> mhInf af igaf<br />
hY, hr pfsy KusLIaF hn, pr ijs kfmx<br />
(pqnI) <strong>df</strong> pqI pr<strong>dy</strong>s igaf hovy, Auh<br />
ibRhf dI mfrI hoeI hY. (mMuD) suhfgx nUM<br />
sfvx hor vI duwK idM<strong>df</strong> hY. gurU aMgd<br />
<strong>dy</strong>v jI vI sfvx dI Aupmf kr<strong>dy</strong> hn:<br />
sfvx afieaf hy sKI jlhr brsn<br />
hfr]<br />
nfnk suK svn suhfgxI ijn sih<br />
nfl ipafr]<br />
ieQy siqgurU sqsMgI gurmuK<br />
ipafiraF nUM sKI kih ky afvfjL idM<strong>dy</strong><br />
hn ik hy sKI, sfvx <strong>df</strong> mhInf af igaf<br />
jdoN pfiksqfn bixaf, byjI Aus vyly<br />
bhuq duKI hoey. AunHF nUM hr vkq afpxy<br />
ipMz <strong>dy</strong> muslmfnF <strong>dy</strong> do GrF <strong>df</strong> iPkr<br />
lwgf rihM<strong>df</strong>. jd lok af ky gwlF kr<strong>dy</strong>,<br />
lfsLF dI BrI gwzI lfhOr qoN afeI. lfhOr<br />
nUM lfsLF dI BrI gwzI ByjI. Auh hr iek nUM<br />
iehI kihMdI, koeI isafxf bM<strong>df</strong> jfvo,<br />
smJfvo ienHF lIzrF nUM, ieh bMd kr <strong>dy</strong>x.<br />
Auh kihM<strong>dy</strong>, ijsny ijQy rfj krnf kry,<br />
inrdosLF <strong>dy</strong> Gr AujfVf krn dI kI loV hY?<br />
iek vfr mYnUM skUl qoN iek lyK<br />
ilKx leI imilaf, ijs<strong>df</strong> isrlyK sI,<br />
Bfrq <strong>dy</strong> iBMn iBMn Drm. mYN byjI nUMU<br />
puwiCaf, byjI qusIN iks-iks Drm bfry<br />
jfx<strong>dy</strong> ho. AunHF hYrfnI nfl myry vl qikaf<br />
qy boly, bytf iks iks Drm qoN qyrf kI<br />
Bfv hY, mYN smJ nhIN skI. iPr kihx<br />
lwgy, mYN qF anpVH hF. myrI smJ ivc<br />
iehI afAuN<strong>df</strong> hY ik Drm qy dunIaF ivc<br />
iek hI hY, Auh hY sB <strong>df</strong> Blf kro. iksy<br />
<strong>df</strong> burf nf cfho. dsF nhuMaF dI imhnq<br />
kro, KfE, qy ho sky qF iksy loVvMd dI<br />
loV pUrI kro. kUV nf kmfE. hF,<br />
gurduafry, mMdr, msijd qy igrjfGr<br />
alwg hn pr sB <strong>dy</strong> aMdr rwb <strong>df</strong> nfm hI<br />
lYN<strong>dy</strong> hn. ikqy nhIN ikhf jF<strong>df</strong> ik JUT<br />
bolo. dUjy lokF nUM jfnoN mfrnf, mukfxf qF<br />
mfVI ibrqI vfilaF <strong>df</strong> kMm hY. nf qF<br />
Drm iemfrqF dIaF sLklF alwg hox<br />
hY. hux bwdl vrsxgy qy AuhI suhfgxF<br />
suK nfl sOxgIaF ijnHF <strong>df</strong> afpxy shu<br />
kMq prmysr nfl ipafr hY. syvf <strong>dy</strong> puMj,<br />
sMsfr nUM qfrnhfry siqgur amr<strong>df</strong>s jI<br />
vI sfvx mhIny dI JVI nUM ies rMg ivc<br />
rMg<strong>dy</strong> hn:<br />
Aunix AUnix afieaf brsy lfie<br />
JVI]<br />
nfnk BfxY clY kMq kY so mfxY s<strong>df</strong><br />
rlI]<br />
gur<strong>dy</strong>v ipqf Aucfrn kr<strong>dy</strong> hn ik<br />
hy BfeI, sfvx <strong>df</strong> mhInf Aumz-Aumz ky<br />
afieaf hY aqy JVI lf ky vws irhf hY pr<br />
ies sfvx ivc vI Auh suhfgxF hI anMd<br />
mfx skdIaF hn jo Aus prmfqmf <strong>dy</strong><br />
Bfxy ivc cldIaF hn qy Aus<strong>dy</strong> hukm ivc<br />
hI rihMdIaF hn. sfrMg kI vfr ivc gurU<br />
rfm<strong>df</strong>s jI kihM<strong>dy</strong> hn:<br />
sfvx afieaf iJm-iJmf hir<br />
gurmuK nfm iDafieaf]<br />
duK BuK kfVf sBu cukfie sI mIhu<br />
vuTf Cihbr lfie]<br />
sB Driq BeI hirafvlI aMn<br />
jMimaf bohl sfie]<br />
hy BfeI, iek rs vrsx vflf sfvx<br />
af igaf hY aqy gurmuiK ipafry ies aiq<br />
suhfvxy aqy anMdmeI mOsm ivc hrI<br />
prmfqmf dI arfDnf krngy. nfl hI<br />
gur<strong>dy</strong>v ipqf sMsfrI jIvF dIaF jLrUrqF<br />
aqy qklIPF <strong>df</strong> vI vrnx kr<strong>dy</strong> hoey kihM<strong>dy</strong><br />
hn ik hy BfeI, sfvx <strong>df</strong> mhInf Cihbr<br />
lf ky vrsygf aqy qyry duK BuwK aqy Jory<br />
sB dUr ho jfxgy ikAuNik sfvx rwj ky<br />
brs irhf hY aqy sfrI DrqI afpxI<br />
ipafs mukf ky iqRpq hoeI hY aqy hrI<br />
BrI ho geI hY. hr pfsy hiraflI hI<br />
hiraflI hY, hux PslF rwj ky hoxgIaF<br />
aqy aMn-<strong>df</strong>xy <strong>dy</strong> bohl lwg jfxgy qy iPr<br />
sB jIaf-jMq KusL aqy suKI vsxgy.<br />
pSjvyN pfqsLfh gurU arjn <strong>dy</strong>v vI sfvx<br />
mhIny nUM rwbI rihmqF nfl Biraf hoieaf<br />
vyK ky iek suhfgx dI avsQf nUM rfg<br />
mfJ <strong>dy</strong> bfrhf mfh ivc ies qrHF Aucfr<strong>dy</strong><br />
hn:<br />
nfl bdl<strong>df</strong> hY, nf alwg nfm rwKx nfl.<br />
Auh qF sqvMq kOr <strong>dy</strong> aMdr vI hY, sirqf <strong>dy</strong><br />
aMdr vI, sY<strong>df</strong> bygm qy sUjn <strong>dy</strong> aMdr vI.<br />
mYN byjI <strong>dy</strong> ivcfr sux ky hYrfn rih geI.<br />
ies byjI nUM koeI anpVH ikvyN kih sk<strong>df</strong><br />
hY. anpVH qy bysmJ Auh ny, ijnHF mYnUM puwTy<br />
rfh pfAux leI ieh lyK ilKx leI idwqf.<br />
kuJ <strong>dy</strong>r bfad byjI iPr boly, ijvyN<br />
bhuq musLwkq qoN bfad Auh sfh lY ky<br />
bol rhy hox, “bytf, qUM afp soc ik iks<br />
mMdr, gurduafry jF msIq ivc ieh dwisaf<br />
jF<strong>df</strong> hovygf ik iksy <strong>df</strong> hwk lYxf TIk hY?<br />
hr QF jo swc hY, AuhI swc hY. burfeI hr<br />
QF burI hY, ies leI myrI bwcI Drm iek<br />
hY. AusnUM vyKx vflIaF aYnkF <strong>dy</strong> rMg<br />
alwg hn.” mYN qF byjI dIaF gwlF sux ky<br />
hYrfn rih geI. mYN kdI nhIN sI soicaf<br />
ik ienHF <strong>dy</strong> aMdr igafn <strong>df</strong> aQfh sfgr<br />
hY. mYN qF smJdI sI ik byjI nUM qy crKf<br />
kwqxf afAuN<strong>df</strong> hY, hor kuJ nhIN pqf.<br />
Aus vyly mYN jfixaf ik byjI <strong>dy</strong> crKy<br />
ivc vI byjI <strong>df</strong> Drm Cuipaf hoieaf hY.<br />
jd AunHF kol smF huM<strong>df</strong>, Auh crKf zfh<br />
ky kwqx lwg pYN<strong>dy</strong>. sUq <strong>dy</strong> Auh Kys qy<br />
Kwdr bxfAuN<strong>dy</strong>. iPr Auh kuVqy, pjfmy <strong>dy</strong><br />
nfp <strong>df</strong> Kwdr pfV-pfV ky rwK lYN<strong>dy</strong>. jd<br />
koeI loVvMd ids<strong>df</strong> jF koeI af mMg lYN<strong>df</strong>,<br />
AusnUM kwpVf <strong>dy</strong> idM<strong>dy</strong>. iksy kMmI nUM Kys <strong>dy</strong><br />
<strong>dy</strong>xf. iksy dI lVkI dI sLfdI hovy, Gr<br />
sfvx srsI kfmxI crn kml isAu<br />
ipafr]<br />
mn qn rqf sc rMg ieko nfm<br />
afDfr]<br />
qy BfeI sfvx <strong>dy</strong> mhIny ivc jy<br />
afqmf rUpI iesqrI akfl purK ipqf<br />
prmysr <strong>dy</strong> crn kmlF nfl pRIq krdI<br />
hY, Auh suhfgx iesqrI hI anMdmeI<br />
avsQf nUM pRfpq kr skdI hY. Aus<br />
suhfgx iesqrI <strong>df</strong> mn aqy qn nfm rUpI<br />
surjIq kOr sYkrfmYNto<br />
Pon:916-687-3536<br />
rMg ivc rMigaf jF<strong>df</strong> hY, ijs ny Aus iek<br />
vfihgurU <strong>dy</strong> nfm nUM afpxf afDfr aqy<br />
afsrf bxf rwiKaf hY, sfvx mhInf Aus<br />
iesqrI leI hI vzBfgf hY. gurU arjn<br />
<strong>dy</strong>v sfvx mhIny dI ikMnI KUbsUrq qsvIr<br />
bxfAuN<strong>dy</strong> hn:<br />
nfnk ibjlIaf cmkin Gurin Gtf<br />
aiq kflIaf]<br />
brsin myG apfr, nfnk sMgim<br />
iprI suhMdIaf]<br />
hy BfeI, aiq kflIaF GtfvF cVH<br />
afeIaF hn aqy grj rhIaF hn, ibjlI<br />
vI cmk rhI hY aqy bwdl rwj ky vrH rhy<br />
hn. ieho ijhf sohxf sfvx AunHF gurmuKFipafiraF<br />
jF suhfgxF leI hI suhfvxf<br />
hY ijnHF <strong>df</strong> imlfp afpxy vfihgurU pqI<br />
nfl hoieaf hY. Auho hI iesqrIaF pqI <strong>dy</strong><br />
nfl soNhdIaF hn aqy sfvx vI AunHF leI<br />
hI suhfvxf hY. siqgurF dI gurbfxI ny<br />
sfvx mhIny dI jo KUbsUrqI drsfeI hY,<br />
Auh iek alOikk njLfrf drsfAuNdI hY.<br />
so siqgur nfnk <strong>df</strong> ieh agMmI ivsmfdu<br />
Biraf sLbd ‘morI rux-Jux lfieaf BYxy<br />
sfvx afieaf]’, sfnUM ijQy sfvx mhIny<br />
dI mhwqqf drsfAuN<strong>df</strong> hY, AuQy ieh vI<br />
smJfieaf jf irhf hY ik akfl purK <strong>dy</strong><br />
imlfp leI sfnUM ikvyN qVpxf cfhI<strong>df</strong> hY<br />
qy ikvyN Auqfvly hoxf cfhI<strong>df</strong> hY? sfvx<br />
qF hI sohxf hY, suhfvxf hY, KUbsUrq hY<br />
jy asIN afpxy aMdr qVp pY<strong>df</strong> krky syvf<br />
qy ismrn nfl juVIey, gurU vfly bx ky<br />
gurU <strong>dy</strong> hukm ivc rhIey. afE! ar<strong>df</strong>s<br />
krIey sfvx <strong>df</strong> mhInf sfrI mnuwKqf leI<br />
bhfrF vMz<strong>df</strong> rvHy.<br />
bxfeIaF drIaF, Kys joV ky ibsqrf<br />
Byjxf. AunHF nUM afpxy pirvfr dI hI icMqf<br />
nhIN huMdI sI. AunHF leI qy sfrf ipMz<br />
afpxf pirvfr sI. koeI jfq, koeI Drm,<br />
AunHF leI koeI arQ nhIN rwK<strong>dy</strong> sn.<br />
awj jo <strong>dy</strong>sL <strong>dy</strong> nyqf khfAuN<strong>dy</strong> ny, Auh<br />
afpxI lIzrI kfiem rwKx qy votF leI<br />
inq lokF nUM kdI Drm <strong>dy</strong> nF ‘qy, kdI<br />
jfqI <strong>dy</strong> nF ‘qy lVfAuN<strong>dy</strong> hn. KUn Krfbf<br />
kr<strong>dy</strong> hn. jy byjI awj huM<strong>dy</strong>, AunHF bhuq<br />
duKI hoxf sI pr nfl hI ieh vI socdI<br />
hF, kfsL! byjI awj huM<strong>dy</strong>, iksy nUM kuJ mwq<br />
idM<strong>dy</strong>. lIzr bxn <strong>dy</strong> cfhvfn jd ipMz ivc<br />
votF mMgx leI afAuN<strong>dy</strong> hn qF zrfmf kr<strong>dy</strong><br />
hn. ipMz <strong>dy</strong> vwzy bjLurgF <strong>dy</strong> pYrIN mwQf<br />
tyk<strong>dy</strong> hn. Aus vyly byjI iksy nUM mwq idM<strong>dy</strong><br />
KLbry iksy <strong>dy</strong> pwly pY jFdI.<br />
byjI dI iswiKaf sdkf Aus vyly <strong>dy</strong><br />
bwcy awj ipMz <strong>dy</strong> jvfn qy ipMz <strong>dy</strong> rKvfly<br />
hn. sfzy ipMz <strong>df</strong> hr afdmI-aOrq<br />
imhnqI hY, ijs kol do Kyq jLmIn hY,<br />
Ausny zyarI <strong>df</strong> kMm nfl sLurU kIqf hoieaf<br />
hY. koeI afpxI QoVHI jLmIn dI vfhI krky<br />
nfl iksy kfrKfny ivc kMm kr<strong>df</strong> hY. gwl<br />
kI, hr Gr KusLhfl hY. Gr-Gr hr<br />
shUlq hY. koeI bM<strong>df</strong> aYbI, amlI nhIN<br />
hY. nf hI sfzy ipMz ivc kdI mfVI cMgI<br />
gwl AuzI hY. awj vI iksy nfl gwl kro,<br />
cfr gwlF qoN mgroN byjI <strong>df</strong> hvflf jLrUr<br />
afvygf. ijs byjI <strong>dy</strong>KI vI nhIN sI, Auh vI<br />
suxI-suxfeI gwl anusfr khUgf, ‘byjI ies<br />
qrHF kihM<strong>dy</strong> huM<strong>dy</strong> sn[[[.’ ieho ijhy sn sfzy<br />
byjI. myry byjI qy myry ipMz <strong>dy</strong> byjI.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (27)<br />
ivCVy gurDfmF <strong>dy</strong> drsLn dI<strong>df</strong>ry<br />
(lVI joVn leI ipClf aMk vyKo)<br />
bfhr quridaF hI kfr syvf vfly<br />
ieMcfrj bfbf jI vI iml gey. bVy KusL ho<br />
ky imly qy sfnUM <strong>dy</strong>K ky puwiCaf ik quhfzy<br />
nfl hor ikMnI ku sMgq hY. sfzy iqMn dwsx<br />
‘qy kihM<strong>dy</strong> ik<br />
qusIN amrIkfieMglYNz<br />
vfly ho.<br />
asIN bVy hYrfn<br />
hoey ik iehnUM<br />
ikwdF pqf lwg<br />
igaf. Auh afp<br />
hI dwsx lwg<br />
ipaf ik awj<br />
mJYl isMG srF<br />
dupihry iek tYlIPon afieaf sI. Ausny<br />
ikhf ik iqMn sr<strong>df</strong>rF <strong>dy</strong> lMgr <strong>df</strong> pRbMD<br />
kr idE. ieh<strong>df</strong> mqlb, Auh qusIN hI<br />
hovogy. bfad ‘c sfnUM pqf lwigaf sI ik<br />
Pon lfhOr qoN kfidr BfeI ny kIqf sI.<br />
iPr Auhny afpxy lMgr vflI jgHf vI smJf<br />
idwqI qy ikhf ik jd mrjLI af jfieE.<br />
Aus ny hI sfnUM dwisaf ik ikhVI-ikhVI<br />
AusfrI cl rhI hY. ijLaf<strong>df</strong>qr ieMglYNz<br />
dI sMgq <strong>df</strong> ijLkr huM<strong>df</strong> sI ik AuQoN ijLaf<strong>df</strong><br />
pYsf irhfiesLI kMplYks bxfAux leI<br />
afieaf. AudoN qk mfVf-mfVf hnHyrf vI<br />
hoxf sLurU ho igaf sI qy asIN aMdr mwQf<br />
tykx leI cl pey. gurduafry dI drsLnI<br />
izEVI ‘qy vwzy awKrF ivc iliKaf hoieaf<br />
hY, ‘siqgur nfnk pRgitaf imtI DuMd jg<br />
cfnxu hoaf.’ BfvyN asIN ikMnI vfrI ieh<br />
piVHaf qy suixaf hoieaf, pr gurduafrf<br />
jnm asQfn <strong>dy</strong> awgy iliKaf pVH ky ieh<br />
mihsUs kIqf ik afh Auh BfgF vflI jgHf<br />
hY, ijQy kuwl lokfeI nUM qfrn vfly ny jnm<br />
ilaf qy ijs<strong>dy</strong> drsLnF leI hr iswK<br />
ar<strong>df</strong>s kr<strong>df</strong> hY. awj sfzI ar<strong>df</strong>s vI<br />
pRvfn hox jf rhI sI qy bfby nfnk <strong>dy</strong><br />
sLukrfny vjoN afpxy-afp hI hwQ juVI jf<br />
rhy sn. aYdF mihsUs ho irhf sI ik ijwdF<br />
koeI anmol, agMmI KjLfnf hwQ lwgxf<br />
hovy, ijs qoN awj qwk ivrvy hI rhy hoeIey.<br />
iek anoKI ijhI KusLI dIaF qrMgF AuTdIaF<br />
lgdIaF sn, ijhnUM mYN lPjLF ivc ibafn<br />
krn <strong>dy</strong> asmrQ hF, bws mihsUs hI kIqf<br />
jf sk<strong>df</strong> hY ieho-ijhI hflq nUM.<br />
kIrqn qoN bfad s[ sLfm isMG<br />
(pRDfn, pfiksqfn gurduafrf pRbMDk<br />
kmytI) ny vI sMgqF nUM gurpurb smyN vD<br />
qoN vD syvf leI apIl kIqI. iPr nnkfxf<br />
sfihb <strong>df</strong> aYs[ aYs[ pI[ (<strong>puils</strong>), ijsnUM<br />
pfiksqfn ivc zI[ pI[ sI[ (izsitRkt<br />
<strong>puils</strong> cIP) <strong>dy</strong> ahu<strong>dy</strong> nfl swidaf jF<strong>df</strong><br />
hY, vI sMgqF nUM gurpurb ‘qy sikEirtI<br />
sMbMDI jfxkfrI <strong>dy</strong>x afieaf. AusdI Aumr<br />
koeI 35 ku sfl dI hoxI hY qy Auhny koeI<br />
15 ku imMt styj ‘qy KVH ky sMboDn kIqf<br />
qy TyT AurdU boilaf, iek vI lPjL<br />
aMgryjLI <strong>df</strong> nhIN boilaf. asl ivc<br />
pfiksqfn <strong>dy</strong> aMdrUnI hflfq kuJ Krfb hox<br />
krky ieh vI KdsLf sI ik pqf nhIN qfilbfn<br />
iswK Bys ivc gurduafry aMdr sMgqF <strong>dy</strong><br />
nfl hI <strong>df</strong>Kl nf ho jfx qy ikqy koeI mfVI<br />
hrkq nf kr jfx. ies krky Auh vfrvfr<br />
lokl iswKF nUM apIl kr irhf sI ik<br />
sLwkI bM<strong>dy</strong> ‘qy ingHf rwiKE. <strong>puils</strong> aPLsr dI<br />
bolI qoN lwgf ik vfikaf hI pfiksqfnI<br />
srkfr qfilbfn <strong>dy</strong> aMdrUnI bMb ivsPotF<br />
qoN bhuq hI GfbrI hoeI hY.<br />
ienHF sfiraF bulfiraF qoN bfad<br />
sLfm <strong>dy</strong> dIvfn dI smfpqI dI ar<strong>df</strong>s hoeI,<br />
ijs ivc arjoeI ieh sI ik gurduafrf<br />
nnkfxf sfihb qy hor gurduafiraF, ijnHF<br />
qoN pMQ nUM ivCoiVaf igaf hY, KuwlHy drsLn<br />
dI<strong>df</strong>ry qy syvf sMBfl afpxy Kflsf jI nUM<br />
bKLsLxI jI. pqf nhIN myry mn ivc ieh<br />
ivcfr ikwdF af igaf ik ijs gurduafry<br />
ivc ieh ar<strong>df</strong>s ho rhI sI, AuQy mYnUM<br />
hr pfsy Kflsy hI njLrIN afey. jo gRMQI<br />
isMG gurU gRMQ sfihb dI qfibaf bYTf sI,<br />
Auh pUrn guriswK aMimRqDfrI isMG sI.<br />
ijhVy isMG kIrqn kr rhy sn, Auh vI<br />
guriswK Kflsy. ijhVy gurduafry nUM sjf<br />
rhy sn, Auh vI sfry Kflsy sn qy sMgq<br />
ivc ijLaf<strong>df</strong> igxqI aMimRqDfrI bIbIaF<br />
qy isMGF dI sI. ar<strong>df</strong>s krn vflf BfeI<br />
sfihb vI cVHdI klf vflf Kflsf ids<strong>df</strong><br />
sI, ieh vwKrI gwl sI ik ieh sfry<br />
pfiksqfn <strong>dy</strong> rihx vfly sn.<br />
gurduafrf jnm asQfn nnkfxf<br />
sfihb dI syvf qF Kflsf hI kr irhf<br />
ids irhf sI, iPr <strong>puils</strong> aPLsr ny vI<br />
bynqI lokl Kflsy nUM hI kIqI, ies<strong>dy</strong><br />
bfvjUd ar<strong>df</strong>sIey isMG <strong>dy</strong> mMUhoN ieh<br />
ar<strong>df</strong>s sux ky lwigaf ik kI ieh afpxy<br />
afp nUM gurU <strong>df</strong> Kflsf nhIN smJ irhf?<br />
ikhVy hor Kflsy qoN syvf krvfAuxI cfhuM<strong>df</strong><br />
hY? kI mwkV qoN jF bfdl qoN jF afr[ aYs[<br />
aYs[ <strong>dy</strong> hwQ-Toky jQy<strong>df</strong>rF qoN jF iPr DuMmy<br />
vrgy sMqF qoN jF[[[? asIN pRsfd lY ky bfhr<br />
kfr syvf vfilaF <strong>dy</strong> dwsy itkfxy ‘qy lMgr<br />
Ckx cly gey. AunHF ny jo vI bixaf sI,<br />
bVy ipafr nfl Ckfieaf.<br />
24 akqUbr nUM svyry AuT ky<br />
iesLnfn qy inqnym qoN bfad asIN iPr<br />
gurduafrf jnm asQfn <strong>dy</strong> drsLnF nUM<br />
cly gey ikAuNik rfqIN qF isrP sLfm <strong>dy</strong><br />
dIvfn ivc hI bYT sky sI, kuJ vyiKaf<br />
nhIN sI igaf. svyr <strong>df</strong> dIvfn vI<br />
pirkrmf <strong>dy</strong> iek kmry ivc hI sjfieaf<br />
hoieaf sI. asIN kIrqn suixaf qy<br />
ar<strong>df</strong>s qoN bfad jnm asQfn ’qy cly<br />
gey. ieh jgHf asl ivc mihqf kflU jI<br />
<strong>df</strong> Gr hY qy ijQy gurduafrf bixaf hoieaf<br />
hY, ieh AudoN Gr <strong>df</strong> koeI kmrf jF dlfn<br />
jF koTVI ho skdI hY, ijwQy Aus bwcy ny<br />
jnm ilaf, ijsny kuwl lokfeI nUM jIvn<br />
swc <strong>df</strong> sunyhf <strong>dy</strong>xf sI. Auh pwkIaF nvIaF<br />
pYVF pf <strong>dy</strong>xIaF sn, ijnHF ‘qy cl ky ijLMdgI<br />
jIx <strong>df</strong> aihsfs hoxf sI. sdIaF qoN<br />
hnHyiraF <strong>`c</strong> BtkidaF nUM kwZ ky cfnx<br />
ivc ilaf KVHf krnf sI. smyN <strong>dy</strong> jLflm<br />
hfkmF nfl awK ‘c awK pf ky, ihwk Tok<br />
ky, awiqafcfr iKlfPL KVn <strong>df</strong> ZMg dwsxf<br />
sI. smyN <strong>dy</strong> sB Dfrimk-kUV-kpft <strong>df</strong><br />
BFzf curwsqy <strong>`c</strong> BMnxf sI. swcI ikrq <strong>df</strong><br />
sbk isKfAuxf sI. ‘‘BY kfhU ko <strong>dy</strong>iq nf<br />
nfh BYa mfnq afin’’ <strong>df</strong> pfT pVHfAuNidaF<br />
isrP ‘iek isrjxhfry’ dI iebfdq ivc<br />
hwQ joVny isKfAuxy sn. sdIaF qoN<br />
axgOilaF nUM brfbrI <strong>df</strong> hwk smJfAux<br />
vflf Auh bwcf ‘nfnk’ khfieaf qy ijs<br />
QF ‘qy Aus dunIaF <strong>dy</strong> vflI ny pihlI vfr<br />
awK KolHI qy Aus pivwqr jgHf ‘qy KVH ky<br />
mihsUs kIqf ik ikvyN Auh ‘<strong>df</strong>eI dOlqF’<br />
DMn ho geI, ijs<strong>dy</strong> hwQF nUM sB qoN pihlF<br />
‘do jhfn’ <strong>dy</strong> vflI nUM sprsL krn ‘qy<br />
koeI anoKI qy agMmI KusLI <strong>df</strong> aihsfs<br />
hoieaf qF hI Ausny ipqf mihqf kflU jI<br />
nUM ikhf sI ik qyry Gr ijhVf puwq<br />
jnimaf, ieh koeI afm inafixaF vrgf<br />
nhIN, ies<strong>dy</strong> srIr nUM CUhx ‘qy mYnUM aYdF<br />
lwgf ijvyN awlf <strong>df</strong> nUr hY.<br />
Aus pivwqr sQfn ‘qy KVH ky asIN<br />
vI afpxy afp nUM vzBfgy smJ<strong>dy</strong> hoey<br />
mn ivc hI ies QF nUM axigxq vfr<br />
isj<strong>df</strong> kIqf. AuQoN <strong>df</strong> aflf-duaflf <strong>dy</strong>K<br />
ky iek vwKrI qrHF dI KusLI mihsUs hoeI<br />
ik iewQy hI bfl nfnk Kyz<strong>df</strong> hoxf. iewQy<br />
hI Auhny ruVHnf iswiKaf hoxf. ikwdF <strong>df</strong><br />
lg<strong>df</strong> hoAUgf Aus vyly, ikAuNik sfzy mnF<br />
ivc bfby nfnk dI bjLurgI vflI qsvIr<br />
hI bYTI hoeI hY. inafxf huM<strong>df</strong> bfbf nfnk<br />
vI qF ruws<strong>df</strong> hoxf, k<strong>dy</strong> BYx nfnkI nfl qy<br />
kdI mfqf iqRpqf nfl. aYdF dIaF gwlF<br />
mn ‘c soc ky AuQy iPridaF nUM ieAuN<br />
mihsUs huM<strong>df</strong> ik hux vI ikqy bfbf nfnk<br />
aYQy hI hY. AuQy iek KUh vI hY qy sfnUM<br />
dwisaf igaf ik ieh mihqf kflU jI <strong>dy</strong><br />
Gr ivc huM<strong>df</strong> sI, ies<strong>df</strong> pfxI vI bfby<br />
nfnk ny pIqf hoxf. ieQoN hI zol Br-Br<br />
ky, kwZ ky nhfAuN<strong>df</strong> vI irhf hoxf.<br />
ieh hY bfby nfnk <strong>df</strong> nnkfxf, hr<br />
isMG ivc ijs <strong>dy</strong> drsLnF dI qVp hY.<br />
iek sfkf jo 21 PrvrI 1921 nUM ies<br />
pivwqr sQfn ‘qy vfpiraf, ijhdI cIs<br />
awj vI iswK ihridaF ivc AuTdI rihMdI<br />
hY. Auh hY nnkfxf sfihb <strong>df</strong> sfkf, ijs<br />
bfry afpF siraF ny bVI qPsIl nfl<br />
piVHaf-suixaf hoieaf hY ik ikwdF AuQoN<br />
<strong>dy</strong> mhMq nrYx <strong>df</strong>s ny ies pivwqr sQfn<br />
‘qy iswK isDFq qoN Ault cirwqrhIx<br />
kfrvfeIaF kIqIaF qy jdoN soJIvfn iswK<br />
ies nUM rokx gey qF iehny bdmfsLF qoN<br />
sfry iswKF nUM kql krvf idwqf sI. ienHF<br />
sLhId isMGF dI Xfd ivc sLhIdI asQfn<br />
gurduafrf jnm asQfn <strong>dy</strong> swjy hwQ<br />
bixaf hoieaf hY qy ivckfr Auh jMz <strong>df</strong><br />
drKq ajy vI KVHf hY, ijs nfl bMnH ky<br />
golI nfl jLKLmI hoey lCmx isMG nUM<br />
ijAUN<strong>dy</strong> nUM imwtI <strong>df</strong> qyl suwt ky awg lf ky<br />
sfiVaf igaf sI. awj vI Auh jMz 21<br />
PrvrI 1921 <strong>dy</strong> kqlyafm <strong>df</strong> iewko-iek<br />
gvfh KVHf hY. jy ieh jMz ikqy sfzy hux<br />
<strong>dy</strong> bfibaF <strong>dy</strong> aiVwky cVH jF<strong>df</strong> qF kfr<br />
syvf dI afV ‘c kdoN <strong>df</strong> vwZ ky AuQy<br />
sMgmrmr lwgI hoxI sI. ieh jMz afpxy<br />
cVH<strong>dy</strong> <strong>pMjfb</strong> ‘c qF k<strong>dy</strong> <strong>dy</strong>iKaf nhIN, lihM<strong>dy</strong><br />
<strong>pMjfb</strong> ivc ijLaf<strong>df</strong> hoxy ny. ieh drimafny<br />
pwiqaF vflf sMGxI CF vflf drKq hY.<br />
asIN vI AusnUM hwQ lf ky sLhIdF nUM pRxfm<br />
kIqf. ijQy sfry sLhIdF <strong>df</strong> ijnHF dI igxqI<br />
150 dwsI jFdI hY, iekwiTaF hI sskfr<br />
kIqf igaf sI, Aus QF ‘qy sLhIdI asQfn<br />
bixaf hoieaf hY qy kfPI vwzf hfl vI hY,<br />
ijhVf sLIsLy <strong>df</strong> hI hY. Ausy QF ‘qy iek<br />
sony dI pflkI vI rwKI geI hY, ijhVI do<br />
ku sfl pihlF idwlI gurduafrf pRbMDk<br />
kmytI <strong>dy</strong> pRDfn prmjIq isMG srnf ny<br />
ByNt kIqI sI. sLfied AuhdI rfKI leI hI<br />
iek styngMn vflf <strong>puils</strong> <strong>df</strong> ispfhI vI<br />
AuQy qfienfq sI. AuQy sfnUM iPr BfeI<br />
dieaf isMG hYz gRMQI iml pey, ijnHF ny<br />
dubfrf ies pivwqr QF dI jfxkfrI idwqI.<br />
gurduafrf jnm asQfn ijQy gurU<br />
gRMQ sfihb jI <strong>df</strong> pRkfsL huM<strong>df</strong> hY, AusnUM<br />
dIvfn asQfn vI ikhf jF<strong>df</strong> hY. Auh<strong>dy</strong><br />
cfr drvfjLy hn. ieQy hI BfeI lCmx<br />
isMG nUM gurU gRMQ sfihb dI qfibaf bYTy<br />
nUM golI mfrI geI sI. ies <strong>dy</strong> aMdr hryk<br />
dIvfr ivc almfrIaF bxIaF hoeIaF hn,<br />
ijwdF dIaF afpxy ipMzF ivc purfxy dlfnF<br />
ivc huMdIaF sn. asl ivc mYN AunHF ivcoN<br />
Auh almfrI jfnxI cfhuM<strong>df</strong> sI, ijs bfry<br />
mYN piVHaf sI ik jdoN mhMq <strong>dy</strong> bdmfsLF ny<br />
tkUey-CvIaF nfl aMdr bYTy jQy <strong>dy</strong> isMGF<br />
‘qy hwlf bol idwqf qF iek 2-3 sfl <strong>df</strong><br />
bwcf ijs<strong>df</strong> nF drbfrf isMG sI, iek<br />
almfrI ivc vV igaf sI. Aus nUM bfad<br />
ivc bdmfsLF ny kwZ ky sLhId kIqf sI.<br />
ieho gwl mYN BfeI dieaf isMG qoN puwCI qF<br />
Auhny iek almfrI vl iesLfrf krky<br />
dwisaf ik ijhVI pwCoN vl dI dIvfr ivc<br />
hY. asl ivc myry mn ivc Aus sB qoN<br />
CotI Aumr <strong>dy</strong>, Aus sfky <strong>dy</strong> sLhId leI<br />
KfmosL sLrDFjlI sI, ijs ny afpxf KUn<br />
<strong>dy</strong> ky ies pivwqr asQfn dI miraf<strong>df</strong><br />
bhfl krvfeI. Aus almfrI nUM hwQ lf<br />
ky mn vI QoVHf Br afieaf qy nfl hI<br />
bfby nfnk dI iswKI `qy mfx vI hoieaf.<br />
asIN koeI GMtf ku bfad dubfrf isr invf<br />
ky, bfby nfnk <strong>df</strong> sLukrfnf krky bfhr<br />
af gey qy gurduafry <strong>dy</strong> lMgr ivcoN cfh<br />
pIqI qy nfl hI BfeI sfihb ny sfnUM rs<br />
vI Kfx leI <strong>dy</strong> idwqy.<br />
myry ipMzoN iek dosq ny qurn lwigaF<br />
tYlIPon ’qy ikhf sI ik jy qUM nnkfxf<br />
sfihb cwilaF hI hY qF myry vloN kuJ AuQy<br />
jLrUr <strong>dy</strong> ky afvIN qy muV ky mYQoN lY jLrUr<br />
lvIN. Auhny ieh qF mYnUM dwisaf nhIN sI<br />
sLhIdI jMz<br />
ik ikMny pYsy <strong>dy</strong>xy hn. iPr vI mYN lMgr<br />
vfly BfeI sfihb nUM puwiCaf ik koeI pYsy<br />
ByNt krny hox qF ikwQy <strong>dy</strong>eIey qF Ausny<br />
ikhf ik afh nfl hI aOkfP borz <strong>df</strong><br />
dPLqr hY, AuQy hI iek krmcfrI hoxf,<br />
Auh quhfnUM rsId vI <strong>dy</strong>AUgf. mYN aMdr jf<br />
ky AuhnUM ikhf qF Ausny iek rijstr<br />
myry awgy krky ikhf ik ieh<strong>dy</strong> ‘c pUrf<br />
vyrvf hY, ilK idE, iPr mYN rsId kwt<br />
idaFgf. jd mYN rijstr ‘qy pihlF ilKy<br />
<strong>df</strong>nIaF <strong>dy</strong> nF, pqy qy pYsy pVHy qF hYrfn hI<br />
ho igaf. mYN qF do-cfr sO <strong>dy</strong>xf sI, Auh vI<br />
afpxy dosq <strong>df</strong>. AuQy qF aYNtrIaF lwKF ivc<br />
sn. ieh ijLaf<strong>df</strong>qr ieMglYNz <strong>dy</strong> pqy vfly<br />
sn ijs aYNtrI <strong>dy</strong> Qwly mYN iliKaf, Auh<br />
1,10,000 rupey dI sI, Aus sPLy ‘qy 8 ku<br />
nF drj sn, koeI vI 21000 rupey qoN Gwt<br />
nhIN sI qy do lwKF ivc sn. mYN vI afpxy<br />
dosq <strong>dy</strong> nF dI rsId ktvf leI.<br />
gurduafry <strong>dy</strong> bfhr nfl hI iek Cotf<br />
ijhf gol kmrf hY, ijs ‘qy sLhIdI<br />
asQfn iliKaf hoieaf hY qy inwkf ijhf<br />
insLfn sfihb vI hY. Aus bfry ijhVI<br />
jfxkfrI sfnUM imlI, Auh ies qrHF hY ik<br />
ieh sQfn BfeI dlIp isMG sLhId <strong>df</strong> hY.<br />
BfeI dlIp isMG bfry iedF dwisaf ik<br />
ieh pihlF mhMq nrYx <strong>df</strong>s <strong>df</strong> sfQI sI<br />
pr jdoN Auhny mhMq nUM 21 PrvrI nUM<br />
iswKF <strong>df</strong> kql krn qoN roikaf qF Auh<br />
kihM<strong>df</strong> qUM vI akflI ho igaf, lY pihlF<br />
qyrf hI Pfhf vwZdF qy mhMq <strong>dy</strong> bdmfsLF<br />
ny BfeI dlIp isMG nUM ijAUN<strong>dy</strong> nUM cuwk ky<br />
ieQy iek bldI BwTI ivc suwt ky sLhId<br />
kr idwqf sI. Ausy BwTI vflI QF ‘qy ieh<br />
sLhIdI asQfn bixaf hoieaf hY.<br />
kmry ivcoN sfmfn cuwk ky, cfbIaF<br />
sPrnfmf<br />
kyartykr <strong>dy</strong> hvfly krky, iek vfr iPr<br />
bfby nfnk qy sLhIdF nUM isr Jukfieaf qy<br />
bfhr af gey. sfzf zrfeIvr bfbU KF vI<br />
kuJ icr bfad bfhr af igaf qy asIN<br />
nnkfxf sfihb <strong>dy</strong> drsLn dI<strong>df</strong>ry krky<br />
vfps lfhOr nUM cl pey. hux Auhny hfeIvy<br />
nhIN ilaf sI sgoN lfielpur, ijs<strong>df</strong> nfm<br />
PYslfbfd hY, qoN afAuNdI jI[ tI[ roz leI<br />
sI. nnkfxf sfihb qoN lfhOr 80-90<br />
iklomItr Auhny dwisaf sI. rfh ivc do<br />
vwzIaF nihrF vI pfr kIqIaF. ieho nihrF<br />
lfielpur dIaF bfrF nUM isMjdIaF hn. do<br />
ku GMitaF ivc hI lfhOr phuMc gey. ieQoN<br />
rfvI diraf sLihr <strong>dy</strong> lihM<strong>dy</strong> pfisEN lMG<strong>df</strong><br />
hY. jdoN pul pfr kIqf qF kfidr BfeI<br />
pihlF hI AuQy KVHf sI aqy duaf slfm<br />
qoN bfad Ausny Xfqrf <strong>df</strong> puwiCaf. nfl<br />
hI gwzI ivc bYT ky kihM<strong>df</strong> ik hux quhfnUM<br />
QoVHI ijhI lfhOr dI sYr vI krfAuxI hY qy<br />
kuJ gurduafry vI idKfAuxy hn. atYcI<br />
dubfrf gurduafrf sLhId isMGF-isMGxIaF<br />
rwK ky Auh sfnUM lY ky iPr cl ipaf.<br />
jF<strong>df</strong>-jF<strong>df</strong> sfnUM dwsx lwgf ik afpF<br />
Aus QF ‘qy jf rhy hF, ijQy gurU arjn<br />
<strong>dy</strong>v jI nUM qwqI qvI ‘qy ibTfieaf sI. ieh<br />
QF bVy hI BIVy ijhy bfjLfr ivc hY. ies<br />
bfjLfr <strong>df</strong> nF Auhny mocI bfjLfr dwisaf.<br />
gwzI qF kfPI dUr bfjLfr qoN bfhr hI KVHI<br />
kr idwqI sI qy pYdl hI bfjLfr ivc gey.<br />
dohIN pfsI hryk cIjL dIaF dukfnF hn<br />
pr ijLaf<strong>df</strong> suwky myivaF dIaF hn. bfjLfr<br />
ivc BIV vI kfPI sI ikAuNik ieh juMmy<br />
(sLuwkrvfr) dI CutI qoN bfad KuwilHaf sI.<br />
kfidr BfeI ny dwisaf ik ies jgHf nUM<br />
lfl KUh ikhf jF<strong>df</strong> hY. asl ivc ieQy<br />
hI cMdU dI hvylI sI qy gurU jI nUM Auhny<br />
kYd krky iewQy hI rwiKaf sI. ieMnI <strong>dy</strong>r<br />
nUM asIN AuQy puwj vI gey. bfjLfr ivcoN hI<br />
iek pfsy nUM inwkI ijhI glI inkldI hY<br />
qy Ausy KMUjy ‘qy iek lfl ijhI kMD vrgI<br />
jgHf hY, ijs <strong>dy</strong> ivc iek byrI <strong>df</strong> vwzf<br />
sfrf drKq vI Auigaf hoieaf hY qy AuQy<br />
imwtI <strong>dy</strong> dIvy kflK ijhI vfly bhuq pey<br />
sn. iewdF lwg<strong>df</strong> sI ik lokIN ieQy iksy<br />
mnOq vjoN dIvy jgfAuN<strong>dy</strong> hn. kMD ‘qy do<br />
lfeInF sfnUM qF AurdU ivc ilKIaF<br />
lwgIaF. kfidr BfeI nUM puwiCaf ik kI<br />
iliKaf hY qF Ausny dwisaf ik iek qF<br />
kurfn sLrIP ivcoN afieq hY aqy dUjI `qy<br />
hjLrq sfihb, bIbI Pfiqmf qy AunHF <strong>dy</strong><br />
puwqrF <strong>dy</strong> nfm hn. ieQy dIvy kOx jgfAuN<strong>df</strong><br />
hY? bfry Ausny dwisaf ik ies QF dI mnOq<br />
lfl KUh krky muslmfn hI kr<strong>dy</strong> hn,<br />
ieh jfx<strong>dy</strong> hoey vI ik ieh jgHf muslmfnI<br />
mwq nfl sMbMDq nhIN. Ausny hI dwisaf<br />
ik ies jgHf pihlF cursqf sI qy nfl hI<br />
KUh sI, Auh<strong>dy</strong> nfl cMdU dI hvylI sI.<br />
afh ijhVI jgHf hY, ieQy gurU jI nUM qwqI<br />
qvI ‘qy ibTfieaf qy BVBUMjy koloN ryqf<br />
qwqf krf ky vI gurU jI ‘qy pvfieaf sI.<br />
jdoN AuhnUM puwiCaf ik KUh qF ikqy ids<strong>df</strong><br />
nhIN qF Aus ny ikhf ik Auh ijhVIaF dukfnF<br />
bxIaF hoeIaF hn, ieh KUh pUr ky bxfeIaF<br />
hoeIaF ny. cMdU dI hvylI qF iswKF ny bfad<br />
ivc Zfh idwqI sI, ies krky Auh<strong>df</strong> qF nfmoinsLfn<br />
imt cuwkf hY. kfidr BfeI hI dws<strong>df</strong><br />
sI ik lokF ivc mnOq hY ik eys jgHf iksy<br />
phuMcy hoey pIr-aOlIey nUM qsIhy <strong>dy</strong> ky sLhId<br />
kIqf sI qF KUh <strong>df</strong> pfxI lfl ho igaf sI,<br />
AudoN qoN ies jgHf nUM lfl KUh krky mnOq<br />
kIqI jFdI hY.<br />
AuQoN asIN jnm asQfn gurU rfm<strong>df</strong>s<br />
jI leI cl pey. sfzf gfeIz qF kfidr<br />
BfeI hI sI. Auh sfnUM hor vI afly-duafly<br />
dI mfVI motI jfxkfrI <strong>dy</strong> idM<strong>df</strong> sI. ijwQy<br />
ieh gurduafrf hY, AuhnUM cUnf mMzI ikhf<br />
jF<strong>df</strong> hY qy ijs bfjLfr ivcoN lMG ky gey,<br />
Auh bhuq hI BIVf sI. gwzIaF qF idn<br />
(bfkI sPf 28 `qy)
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (28)<br />
sLyr-ey-<strong>pMjfb</strong> <strong>dy</strong> jIvn dIaF kuJ JfkIaF<br />
kYptn amirMdr isMG<br />
rxjIq isMG <strong>df</strong> jnm 1780 ivc<br />
sLuwkrcwkIaf imsl <strong>dy</strong> sr<strong>df</strong>r mhF isMG<br />
aqy AunHF dI pqnI mfeI mlvYx <strong>dy</strong> Gr<br />
hoieaf sI. BMgI qy GnHweIaf imslF <strong>dy</strong><br />
keI ielfky hiQafAux qoN bfad<br />
sLukrcwkIaf imsl cnfb qy ibafs<br />
dirafvF ivcly ielfky dI iek vwzI qfkq<br />
bx geI sI. 1792 ivc jdoN mhF isMG dI<br />
aTfeI sflF dI Aumr ivc hI mOq ho geI<br />
qF AudoN rxjIq isMG isrP bfrF sflF <strong>df</strong><br />
sI. imsl <strong>df</strong> muKI bxn ivc Aus nUM isrP<br />
pSj sfl lwgy aqy Aus ny afpxI mF mfeI<br />
mlvYx aqy afpxy ipqf <strong>dy</strong> Kfsm-Kfs<br />
lKpq rfey qoN irafsq <strong>df</strong> kfrj Bfr<br />
afpxy hwQF ivc lY ilaf.<br />
lfhOr Aus vyly iKwqy dI swqf <strong>df</strong> kyNdr<br />
sI aqy Aus Auqy kfbjL hox <strong>df</strong> rxjIq<br />
isMG <strong>df</strong> sB qoN vwzf supnf sI. lfhOr<br />
Auqy Aus vyly BMgI imsl <strong>dy</strong> iqMn BrfvF<br />
lihxf isMG, guwjr isMG aqy sLoBf isMG<br />
<strong>df</strong> sLfsn sI. AunHF <strong>df</strong> sLfsn aiqafcfrI<br />
sI aqy rxjIq isMG <strong>dy</strong> ipwTUaF vloN sLih<br />
<strong>dy</strong>x ‘qy lfhOr <strong>dy</strong> sr<strong>df</strong>rF ny rxjIq isMG<br />
nUM gupq sw<strong>df</strong> Byijaf.<br />
rxjIq isMG aqy s<strong>df</strong> kOr<br />
(rxjIq isMG dI iek pqnI<br />
mihqfb kOr dI mF) ny lfhOr vl<br />
cfly pf idwqy. Aus vyly lfhOr <strong>dy</strong><br />
bfjLfr ivc aPvfh PYl geI ik<br />
Auh aMimRqsr mwQf tykx jf rhy<br />
hn. ies krky BMgI Brf avysly<br />
ho gey. rxjIq isMG aMimRqsr<br />
phuMicaf pr rfqo-rfq 14 mIl<br />
<strong>df</strong> pYNzf qYa krky 5000 POj<br />
nfl qVksfr lfhOr af Dmikaf.<br />
jdoN iek cONkI ‘qy Aus dI afmd<br />
dI Kbr imlI qF BMgI BrfvF ny<br />
200 GoV svfrF <strong>df</strong> jQf Aus nUM<br />
zwkx leI Byijaf, ijs nUM rxjIq<br />
isMG ny jld hI pCfV idwqf. 6<br />
julfeI, 1799 nUM Auh iklHy <strong>dy</strong><br />
njLdIk puwj igaf aqy iklHy <strong>dy</strong><br />
lfhOrI gyt vl viDaf, ijwQy lihxf<br />
isMG <strong>dy</strong> puwqr cyq isMG dI agvfeI<br />
hyT sKq pihrf sI. iesy dOrfn<br />
cyq isMG <strong>dy</strong> kmFzr mohkm-AudIn<br />
<strong>dy</strong> iesLfry ‘qy cyq isMG nUM Kbr<br />
idwqI geI ik rxjIq isMG idwlI gyt vl<br />
vD irhf hY. drasl, ieh hmlf s<strong>df</strong> kOr<br />
dI agvfeI hyT hoieaf sI. cyq isMG qurMq<br />
idwlI gyt vl cl ipaf aqy ipwCoN lfhOrI<br />
gyt KolH idwqf igaf.<br />
bfkI pirvfr qF dOV igaf pr cyq<br />
isMG lVfeI jfrI rwKx <strong>dy</strong> ierf<strong>dy</strong> nfl<br />
ikly <strong>dy</strong> iek ihwsy ivc jf luikaf. pr<br />
aglI hI svyr jdoN Aus nUM sfrI cfl<br />
smJ afeI qF Ausny soicaf ik hux iklHy<br />
ivc dVy rihx <strong>df</strong> koeI Pfie<strong>df</strong> nhIN aqy<br />
Aus ny hiQafr suwtx ivc hI BlfeI<br />
smJI. rxjIq isMG ny Aus nfl cMgf<br />
slUk kIqf aqy Aus nUM iek ipSz dI jfgIr<br />
bKsL idwqI. sihmqI muqfbk sLihr<br />
vfsIaF <strong>df</strong> pUrf iKafl rwiKaf igaf.<br />
afKrkfr rxjIq isMG dI muwTI ivc lfhOr<br />
af hI igaf aqy Aus dI iek sB qoN vwzI<br />
KfihsL pUrI ho geI.<br />
rxjIq isMG <strong>dy</strong> rfj <strong>df</strong> Gyrf hux<br />
eynf vD igaf ik Aus ny POj <strong>df</strong> muV gTn<br />
krn <strong>df</strong> PYslf kIqf aqy sfrIaF rxnIqk<br />
QfvF Auqy dsqy qfienfq kIqy. ieh ies<br />
qrHF dI pihlI pysLkdmI sI. ies qoN<br />
pihlF lfhOr <strong>dy</strong> sLfsk AuQy qfienfq POj<br />
nfl hI iksy hmlfvr <strong>df</strong> tfkrf kiraf<br />
kr<strong>dy</strong> sn. 1799 ivc 19 sflF dI Aumr<br />
ivc kIqy ies PYsly nfl Aus ny iek<br />
mjLbUq POj dI nINh rwK idwqI sI, jo 1839<br />
ivc Aus dI mOq qwk kfiem rhI.<br />
ies qoN iek sfl bfad sMn 1800<br />
ivc rxjIq isMG dI cVHq qoN qRBky aqy<br />
aglIaF-ipClIaF rVkF kwZx leI keI<br />
imslF <strong>dy</strong> muKI qy sr<strong>df</strong>r aqy irafsqF<br />
<strong>dy</strong> nvfb Aus <strong>dy</strong> iKlfP iekjuwt<br />
ho gey. ienHF ivc aMimRqsr qoN<br />
jwsf isG rfmgVHIaf qy gulfb<br />
isMG BMgI, <strong>gujrfq</strong> <strong>df</strong> sfihb<br />
isMG BMgI, vjIrfbfd <strong>df</strong> joD<br />
isMG aqy ksUr <strong>df</strong> nvfb<br />
injLfmUdIn sLfml sn. ienHF nUM<br />
ckmf <strong>dy</strong>x leI rxjIq isMG<br />
afpxI POj nfl lfhOr qoN 40<br />
iklomItr dUr ipSz mOjLf BwtIaF<br />
(jo Aus <strong>dy</strong> vzyry kflU BwtI ny<br />
sMn 1470 ivc vsfieaf sI) af igaf qy<br />
AuQy zyrf lf ilaf. do mhIny dovyN iDrF<br />
afhmo-sfhmxy KVHIaF rhIaF. afKrkfr<br />
ivroDI POj ny hmlf sLurU kIqf pr sPlqf<br />
nf iml skI. rxjIq isMG ny AunHF <strong>df</strong><br />
btfly qwk ipwCf kIqf, ijQy s<strong>df</strong> kOr dI<br />
POj Aus nfl afx juVI aqy ieQy jwsf<br />
isMG rfmgVHIaf <strong>dy</strong> puwqr joD isMG nfl<br />
lVfeI hoeI. joD isMG hfr igaf aqy<br />
rxjIq isMG jyqU ho ky lfhOr priqaf.<br />
afpxy rfj <strong>dy</strong> inrmfx dOrfn rxjIq<br />
isMG ny iksy vI iksm dI idaflqf jF<br />
sfPgoeI dI pRvfh nhIN kIqI aqy kuJ<br />
mfmilaF ivc qF Aus ny byikrk qy anYiqk<br />
kdm vI puwty, pr gVbV <strong>dy</strong> AunHF sflF ivc<br />
Aus nUM imlx vfilaF dI Aus dI kfblIaq<br />
bfry rfey lgpg sFJI sI. anpVH hox <strong>dy</strong><br />
bfvjUd vwK-vwK ivisLaF bfry jfxkfrI<br />
iekwqr krn dI sLkqI aqy Aus dI<br />
XfdsLkqI <strong>df</strong> Aus nfl gwlbfq krn vfly<br />
sfry ivakqIaF ny pRBfv kbUilaf.<br />
rxjIq isMG nUM ibmfrI smyN imlx<br />
afey brqfnvI kpqfn zbilAU[jI[<br />
EsbOrn ny iliKaf ik Aus <strong>dy</strong> suaflF <strong>df</strong><br />
pRvfh aqy ivisLaF dI anMqqf <strong>dy</strong>K ky koeI<br />
ivcfr <strong>dy</strong>xf lgpg asMBv ho jF<strong>df</strong> sI.<br />
ijAuN-ijAuN mYN rxjIq isMG nUM smJx dI<br />
koisLsL kr<strong>df</strong> hF, Auh mYnUM iek asfDfrn<br />
sLKs jfp<strong>dy</strong> hn. lfrz afklYNz dI BYx<br />
aYimlI eIzn ny iliKaf, “Auh afpxy<br />
blbUqy ‘qy mhfn rfjf bixaf. Aus ny<br />
vwzy vwzy vYrIaF ‘qy ijwqF drj kIqIaF.<br />
Aus <strong>dy</strong> sLfsn dI <strong>df</strong>d <strong>dy</strong>xI bxdI hY. Aus<br />
kol iek vwzI anusLfsq POj hY. Aus ny<br />
sLfied hI k<strong>dy</strong> iksy dI jfn leI hY. Auh<br />
iek byimsfl qfnfsLfh hY aqy afpxy lokF<br />
ivc rwj ky ipafiraf jF<strong>df</strong> hY.”<br />
rxjIq isMG dI njLr hux aMimRqsr<br />
‘qy sI, ijs nUM sRI gurU rfm <strong>df</strong>s ny<br />
vsfieaf sI aqy ieQy drbfr sfihb<br />
siQq sI. aMimRqsr ‘qy Aus vyly BMgI<br />
imsl <strong>df</strong> kbjLf sI aqy sLfsn dI vfgzor<br />
rfxI suwKF <strong>dy</strong> hwQ ivc sI. rfxI suwKF,<br />
gulfb isMG BMgI dI ivDvf sI. 1802<br />
<strong>pMjfb</strong> <strong>dy</strong> sfbkf muwK mMqrI aqy kFgrsI<br />
afgU kYptn amirMdr isMG dI mhfrfjf<br />
rxjIq isMG bfry aMgryjLI <strong>`c</strong> afeI ikqfb<br />
‘dI lfst snsYt aYNz rfeIjL afP dI<br />
lfhOr drbfr’ kfPI crcf ivc hY. pfTkF<br />
dI idlcspI leI ies pusqk ivcoN kuJ<br />
aMsL pysL hn. -sMpfdk<br />
ivc rxjIq isMG nUM hmly <strong>df</strong> bhfnf iml<br />
igaf. Auh jLmjLmf qop hfsl krnI<br />
cfhuM<strong>df</strong> sI jo AudoN rfxI suwKF <strong>dy</strong> kbjLy ivc<br />
sI. rfxI suwKF ny ienkfr kr idwqf aqy<br />
rxjIq isMG ny Piqh isMG afhlUvflIaf<br />
nUM aMimRqsr puwjx <strong>df</strong> hukm idwqf jdik<br />
Aus ny aqy s<strong>df</strong> kOr ny sLihr nUM Gyrf pf<br />
ilaf. Piqh isMG ny pul drvfjLy qoN cVHfeI<br />
kIqI aqy rxjIq isMG lohgVH drvfjLy<br />
‘qy puwj igaf. Auh sLihr ivc <strong>df</strong>Kl ho<br />
gey aqy rfxI suwKF, joD isMG<br />
rfmgVHIaf dI sLrn ivc clI geI.<br />
joD isG ny rxjIq isMG nUM sLihr<br />
<strong>dy</strong> bdly rfxI aqy Aus <strong>dy</strong> pirvfr<br />
<strong>dy</strong> gujLfry <strong>df</strong> pRbMD krn leI rfjLI<br />
kr ilaf. ies <strong>dy</strong> nfl hI BMgI<br />
imsl <strong>df</strong> iek sLkqI vjoN vjUd<br />
Kqm ho igaf.<br />
rxjIq isMG afpxy hwQIN<br />
shIbMd kIqy krfrF nUM qoVn leI<br />
Porf nhIN sI lfAuN<strong>df</strong>. ivwqI lfB<br />
Kfqr Auh kuJ vI krn leI iqafr<br />
huM<strong>df</strong> sI. iek vfr jdoN Aus ny<br />
suixaf ik Aus <strong>df</strong> mfmf aqy Aus<br />
<strong>dy</strong> ipE <strong>df</strong> sfQI dl isMG, Aus <strong>dy</strong><br />
iKlfP sfihb isMG BMgI nfl gMZqup<br />
kr irhf hY qF rxjIq isMG ny<br />
afpxy ipE <strong>df</strong> vfsqf pf ky Aus nUM<br />
lfhOr swd ilaf. phuMcx ‘qy dl<br />
isMG dI KUb afE-Bgq kIqI geI<br />
pr rfq nUM Aus nUM Gr ivc njLrbMd<br />
kr idwqf igaf. dovF nUM vwK krn<br />
mgroN rxjIq isMG ny <strong>gujrfq</strong> qoN<br />
do mIl Aury lVfeI ivc sfihb<br />
isMG BMgI nUM hrf idwqf. lVfeI qoN bfad<br />
dl isMG nUM irhfa kr idwqf pr afpxI<br />
irafsq akflgVH puwjx ‘qy Aus dI mOq<br />
ho geI. afpxI mfmI nUM Drvfs <strong>dy</strong>x leI<br />
akflgVH puwijaf pr AuQy Aus ny dl<br />
isG dI ivDvf nUM igRPLqfr krvf ky Aus<br />
<strong>df</strong> sfrf mflmwqf qy POjI sfjLo-sfmfn<br />
kbjLy ivc kr ilaf qy irafsq <strong>df</strong><br />
ielfkf lfhOr ‘c imlf ilaf qy afpxI<br />
mfmI qy Aus <strong>dy</strong> pirvfr <strong>dy</strong> gujLfry leI do<br />
ipSz Cwz idwqy.<br />
rfj dIaF hwdF vDfAux dI KfhsL lY<br />
ivCVy gurDfmF <strong>dy</strong><br />
drsLn dI<strong>df</strong>ry<br />
(sPf 27 dI bfkI)<br />
vyly jfxIaF musLikl hI hn, so asIN vI<br />
qur ky gey. iesnUM afjLm mfrkIt ikhf<br />
jF<strong>df</strong> hY qy hYrfnI qF sfzI Aus vyly hoeI<br />
jdoN kfidr BfeI ny dwisaf ik ieh eysLIaf<br />
dI sB qoN vwzI kwpVf mfrkIt hY. hYrfnI<br />
ies krky ik ienf BIVf bfjLfr ijwQy trwk<br />
qF kI kfr <strong>df</strong> jfxf vI musLikl hY qy AuqoN<br />
dukfnF inwkIaF-inwkIaF. mYN AuhnUM puwC<br />
hI ilaf ik lgdI qF hY nhIN aYzI vwzI<br />
mfrkIt, ijwzI qUM dwsdF. Auh sfnUM iek<br />
dukfn aMdr lY igaf ijhVI <strong>dy</strong>Kx nUM qF<br />
CotI hI sI pr aMdroN Auh<strong>df</strong> stor ijhVf<br />
aMzrgrfAUNz sI, bhuq hI vwzf sI qy kwpVy<br />
ky rxjIq isMG iek vfr Pyr (qIjI vfr)<br />
sqluj diraf pfr krky pitaflf <strong>dy</strong> pUrb<br />
vl afx Zuwikaf, jo jLfhrf qOr ‘qy rfjf<br />
sfihb isMG qy Aus dI pqnI <strong>dy</strong><br />
JgVy ivc dKl <strong>dy</strong>x afieaf sI.<br />
drasl Auh nfBf <strong>dy</strong> rfjf <strong>dy</strong> sw<strong>dy</strong><br />
‘qy afieaf sI. nfBf irafsq <strong>df</strong><br />
pitaflf irafsq nfl ielfky<br />
sbMDI JgVf cl irhf sI aqy ies<br />
nUM lY ky hoeI lVfeI ivc nfBf <strong>df</strong><br />
rfjf hfr Kf cuwikaf sI. pitaflf<br />
irafsq ivc <strong>df</strong>Kl ho ky rxjIq<br />
isMG ny ivvfd vfly ielfky dulwdI<br />
aqy nfl <strong>dy</strong> iek hor ipSz<br />
mnsUrpur ‘qy kbjLf kr ilaf. Pyr Aus<br />
ny pitafly vl ruK kIqf. rsqy ivc iek<br />
CotI ijhI JVp hoeI, jo idn Br cldI<br />
rhI. jdoN aiVwkf nf tuwitaf qF rxjIq<br />
isMG aqy pitaflf <strong>dy</strong> rfjf sfihb isMG<br />
ivckfr smJOqf ho igaf aqy kbjLy vfly<br />
ielfky pitaflf <strong>dy</strong> rfjy <strong>dy</strong> hvfly krky<br />
rxjIq isMG lfhOr prq igaf.<br />
ies smyN qwk iss-sqluj (Xmunf<br />
qy sqluj ivcfly afAux vflIaF awT iswK<br />
irafsqF) dIaF irafsqF pitaflf, nfBf,<br />
jINd qy PUlkIaF sLfskF aqy iKwqy <strong>dy</strong><br />
hornF sr<strong>df</strong>rF nUM ieh gwl jc geI sI ik<br />
PrIdkot ‘qy kbjLy aqy mlyrkotly <strong>dy</strong><br />
nvfb nUM BfrI jurmfnf krky rxjIq isMG<br />
smF lMGf irhf hY aqy Auh CyqI hI sqluj<br />
pfr krky AunHF sfiraF ‘qy kfbjL ho<br />
jfvygf. iswty vjoN 4 mfrc 1808 nUM<br />
pitaflf sLihr qoN 14 mIl prHy smfxf<br />
ivKy iek mIitMg hoeI ijs ivc isssqluj<br />
iKwqy dIaF cfr vwzIaF irafsqF<br />
<strong>dy</strong> muKI qy Cy Coty-vwzy sr<strong>df</strong>r sLfml hoey.<br />
ies mIitMg ivc ieh mqf pfs kIqf igaf;<br />
“asIN sUbf srihMd <strong>dy</strong> sLfsk do<br />
vwzIaF lflcI qfkqF <strong>dy</strong> ivcfly Psy hoey<br />
hF. asIN afpxI afjLf<strong>df</strong>nf hYsIaq lMmf<br />
smF kfiem nhIN rwK sk<strong>dy</strong>. brqfnvIN<br />
srkfr <strong>df</strong> Xmunf pfr krky squlj vl<br />
vDxf qYa hY. ies leI rxjIq isMG dIaF<br />
njLrF vI sfzy ‘qy lwgIaF hn. Auh XkInn<br />
sqluj lMG afvygf. sfnUM do burfeIaF<br />
‘coN iek dI cox krnI pvygI. brqfnIaf<br />
dI aDIngI qpidk dI qrHF hY, jo mrIjL<br />
dI hOlI-hOlI jfn lYNdI hY. rxjIq isMG<br />
nfl gTjoV srsfm dI qrHF Gfqk hovygf,<br />
jo kuJ GMitaF ivc jfn lY lYN<strong>df</strong> hY.”<br />
rxjIq dI inwjI ijLMdgI Aus <strong>dy</strong><br />
vyilaF nfl myl KFdI sI. Auh dly hoey<br />
moqIaF nfl rlf ky rwj ky sLrfb pIN<strong>df</strong><br />
sI aqy Aus dI CyqI mOq hox <strong>df</strong> iek<br />
kfrn ieh vI sI. aYimlI eIzn ny<br />
iliKaf, “rxjIq isMG dI kuJ sLrfb qF<br />
inrI qrl agnI sI aqy sfzI iqwKI qoN<br />
iqwKI sLrfb Aus <strong>dy</strong> nyVy-qyVy vI nhIN sI<br />
qy afm qOr ‘qy XUrpIan qF ies <strong>dy</strong> iek<br />
qupky qoN vD nhIN pI sk<strong>dy</strong>.”<br />
<strong>dy</strong> ZyrF <strong>dy</strong> Zyr lwgy hoey sn. iewQy<br />
ijLaf<strong>df</strong>qr Auh sfnUM ‘boskI’ KrIdx leI<br />
kihM<strong>dy</strong> sn. Auh ds<strong>df</strong> sI ik aMdroN<br />
sfrIaF dukfnF aYnIaF hI vwzIaF hn qy<br />
iewQoN pfiksqfn <strong>dy</strong> bfkI sLihrF qoN ielfvf<br />
hor mulkF nUM vI kwpVf splfeI huM<strong>df</strong> hY.<br />
iesy bfjLfr <strong>dy</strong> ivc hI awgy jf ky<br />
gurduafrf hY. jdoN asIN phuMcy qF bfhroN<br />
gyt nUM ijM<strong>df</strong> lwgf hoieaf sI qF kfidr<br />
BfeI ny iksy nUM tYlIPon kIqf. bws do ku<br />
imMt ivc iek isMG sfihb qy AunHF nfl<br />
iek monf mMuzf af gey qy BfeI sfihb<br />
Piqh bulf ky, gyt KolH ky, sfnUM aMdr lY<br />
gey. asl ivc ies gurduafry ivc vI<br />
lMgr qy iek hor iblizMg dI AusfrI ho<br />
rhI sI ijhVI ik qrnqfrn vfly sMq<br />
krvf rhy sn. ieh BfeI sfihb kfr syvf<br />
vfly hI isMG sn qy monf mMuzf lFgrI jo<br />
ieiqhfs <strong>df</strong><br />
JroKf<br />
rxjIq isMG dIaF vIh sLfdIaF<br />
hoeIaF. ienHF ivcoN pSj iswK, iqMn ihMdU<br />
aqy do musilm aOrqF nfl rvfieqI rIqIirvfjF<br />
nfl hoeIaF. ienHF qoN ielfvf ds<br />
hor ivafh cfdr cVHf ky kIqy gey sn,<br />
ijnHF ivcoN swq iswK aqy iqMn ihMdU aOrqF<br />
sn. mhfrfxI ijM<strong>df</strong> ienHF ‘coN iek sI. Aus<br />
<strong>dy</strong> hrm ivc 23 hor aOrqF sn aqy kuwl<br />
imlf ky ienHF dI igxqI 43 bxdI sI.<br />
mihqfb kOr GnHweIaf aqy rfj kOr<br />
Aus dIaF mhfrfxIaF sn. rfj kOr dI<br />
kuwKoN KVk isMG <strong>df</strong> jnm hoieaf. kFgVf<br />
‘qy goriKaF <strong>dy</strong> hmly smyN rxjIq isMG<br />
ny iksy vyly <strong>dy</strong> afpxy dusLmx rfjf sMsfr<br />
cMd dI mdd kIqI. lVfeI ‘c goriKaF nUM<br />
hrfAux qoN bfad rxjIq isMG ny sMsfr<br />
cMd dIaF do DIaF mihqfb <strong>dy</strong>vI, jo guwzF<br />
kr ky vI jfxI jFdI hY aqy CotI rfj bMso<br />
nfl ivafh krvfieaf. rxjIq isMG ny<br />
ijnHF do muslmfn aOrqF nfl ivafh<br />
krvfieaf AunHF ‘coN iek morF sI. kuJ<br />
sflF bfad Aus ny aMimRqsr dI iek hor<br />
aOrq gul bhfr nfl ivafh krfieaf.<br />
morF nfl rxjIq isMG nUM sB qoN vD moh<br />
sI ijs <strong>dy</strong> nF ‘qy iek iswkf jfrI kIqf<br />
igaf aqy Aus dI PrmfiesL ‘qy msijd<br />
vI bxvfeI geI, jo lfhOr <strong>dy</strong> mqI<strong>df</strong>s cONk<br />
lfgy siQq hY. morF lfhOr <strong>dy</strong> sLihrIaF<br />
ivc ‘morF srkfr’ vjoN pRisD sI.<br />
rxjIq isMG nUM inRq aqy sMgIq <strong>df</strong><br />
bhuq sLOk sI aqy Aus <strong>dy</strong> drbfr ‘c 150 <strong>dy</strong><br />
krIb nRqkIaF sn, ijnHF ‘coN ijLaf<strong>df</strong><br />
ksLmIr aqy pSjfb <strong>dy</strong> phfVI Kyqr qoN sn.<br />
ieh bfrF qoN aTfrF sfl qwk dIaF huMdIaF<br />
sn. aTfrF sfl dIaF hox ‘qy AunHF nUM jfgIr<br />
idwqI jFdI sI. kOlF nUM swq ipSzF dI jfgIr<br />
bKsLI geI sI, pr ieMnI sMpqI imlx <strong>dy</strong><br />
bfvjUd kOlF sxy keI lVkIaF rxjIq isMG<br />
dI icKf ‘qy sqI ho geIaF sn. rxjIq<br />
isMG <strong>dy</strong> iv<strong>dy</strong>sLI kmFzr jnrl vYNqurf ny vI<br />
50 nRqkIaF rwKIaF hoeIaF sn.<br />
lfhOr ivc iek sLfn<strong>df</strong>r mihl aqy<br />
vjLIrfbfd ivc sMmn burj bxfAux qoN ielfvf<br />
rxjIq isMG nUM afpxy rfj <strong>dy</strong> sLihrF ivc<br />
suMdr bfg bxfAux <strong>df</strong> bVf cfa sI aqy<br />
Aus ny afpxy sfry drbfrIaF aqy sr<strong>df</strong>rF<br />
nUM bfg bxfAux leI AuqsLfihq kIqf. lfhOr<br />
iklHy <strong>dy</strong> Auqr vl b<strong>df</strong>mI bfg nUM nvIN idwK<br />
idwqI. sLflImfr mfrg ‘qy mory sLfh dI mjLfr<br />
lfgy dIvfn dInf nfQ bfg, jo iksy vyly<br />
ZihMdI klf ivc sI, nUM cOKf pYsf Krc ky<br />
inKfiraf. ies qoN ielfvf aMimRqsr ivc<br />
rfm bfg, lfhOr <strong>df</strong> hjLUrI bfg, guwjrFvflf<br />
ivc hrI isMG nlUaf bfg aqy btflf,<br />
dInfngr, mulqfn qy ipSz kot <strong>dy</strong> bfg vI<br />
ijLkrXog hn.<br />
anuvfd:ibkrmjIq isMG<br />
ik svfq GftI qoN ijhVy ihMdU ihjLrq<br />
krky afey hoey sn, AunHF ivcoN sI qy<br />
pfiksqfn gurduafrf pRbMDk kmytI ny<br />
qnKfh ‘qy rwiKaf hoieaf sI. kfidr BfeI<br />
nUM vI ies gurduafry dI kfr syvf bfry<br />
kfPI jfxkfrI sI. Auhny hI dwisaf sI<br />
ik sMq amrIk isMG ijhVf bfad ‘c<br />
BgOVf ho igaf sI, ny sLfied iewQy hI<br />
ijLaf<strong>df</strong> hyrfPyrI kIqI. Auh hI ds<strong>df</strong> sI<br />
ik jdoN srnf sony dI pflkI lY ky<br />
afieaf sI qF bfrzr `qy pflkI lYx ieho<br />
sMq amrIk isMG igaf sI qy ijhVf lwKF<br />
<strong>df</strong> cVHfvf pflkI <strong>dy</strong> idwlI qoN vfhgf bfrzr<br />
qwk <strong>dy</strong> sPLr dOrfn hoieaf, Auh sLfied<br />
ieho bfbf sFB igaf. AudF kfidr BfeI<br />
ieho-ijhI gwl bVI dwbvIN ijhI jIB nfl<br />
kr<strong>df</strong> sI.<br />
(bfkI agly aMk <strong>`c</strong>)
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (29)<br />
XUnIvristI <strong>df</strong> KulHf-zulHf pyNzU vfqfvrx<br />
zf[ gurnfm kOr<br />
sMn 1995-96 dI gwl hY, zf[<br />
AuipMdrjIq kOr (iswiKaf mMqrI, <strong>pMjfb</strong>)<br />
pwqr-ivhfr iswiKaf ivBfg <strong>dy</strong> muKI sn.<br />
AunHF ny pwqr-ivhfr rfhIN iswiKaf qy<br />
sYmInfr krfieaf. myry iÌlfsÌI <strong>dy</strong> mYzm<br />
KMnf vI <strong>pMjfb</strong> XUnIvristI, cMzIgVH <strong>dy</strong><br />
pwqr-ivhfr<br />
iswiKaf ivBfg <strong>dy</strong><br />
muKI hox <strong>dy</strong> nfqy<br />
sYmInfr ivc<br />
ihwsf lYx leI<br />
afey. jdoN<br />
AudGftn qoN<br />
bfad mYN AunHF nUM<br />
imlI qF<br />
muskrfAuN<strong>dy</strong> hoey<br />
boly, “gurnfm<br />
zf[ gurnfm kOr<br />
mYnUM bVf cMgf ligaf ik <strong>pMjfb</strong>I<br />
XUnIvristI <strong>df</strong> vfqfvrx bVf ilivMg<br />
(ijM<strong>df</strong>-idl) hY. mYN jdoN hfl aMdr jfx<br />
leI af rhI sF qF iewk pRoPYsr ny iksy<br />
dUjy pRoPYsr nUM ipCoN Ëor nfl afvfË mfr<br />
ky ikhf, ‘Eey PlfixaF ikDr jf irhYN?<br />
KVH jfh, mYN vI afAunF’ qF dUsry ny EnI hI<br />
Ëor nfl Auqr idwqf, ‘KVHf hF af jf, gwlF<br />
Pyr mfr leIN’ aqy mYN mihsUs kIqf ik<br />
ieQoN dI XUnIvristI <strong>dy</strong> pRoPYsrF ivc jfn hY<br />
jo iblkul ipMzF vFg KulHf-zuwlf bol<strong>dy</strong> ny,<br />
cMzIgVH vFg rsmI ijhy nhIN hn.”<br />
pihlF pihl mYN jdoN ieQy afeI qF<br />
sYÈn <strong>dy</strong> ÈurU ÈuurU ivc Èfm vyly ipMzF qoN<br />
nvyN nvyN afey ividafrQIaF nUM cfdry lfeI<br />
sYr kr<strong>dy</strong> vyKxf. asl ivc AudoN bhuqy<br />
ividarQI sMgrUr-biTMzy qoN afAuN<strong>dy</strong> sI<br />
jo afpxf ipMz <strong>df</strong> siBafcfr AuvyN hI<br />
brkrfr rwK<strong>dy</strong> sn. mYnUM awj vI Xfd hY<br />
ik <strong>pMjfb</strong>I Bvn ivc bdlx qoN pihlF jdoN<br />
asIN lfiebRyrI iblizMg ivc bYT<strong>dy</strong> sF aqy<br />
BfÈf ivigafn ivBfg sfieMs blfk dI<br />
ËuaflojI iblizMg ivc huM<strong>df</strong> sI, myrI<br />
kulIg dI shylI qy jmfqx primMdr cImf<br />
lwgI hoeI sI. ieQy hI zf[ muKiqafr isMG<br />
igwl aqy mnjIq kOr bfsI vI Aus<strong>dy</strong> kulIg<br />
sn ijnHF nfl myrI vI vfkPIaq ho geI.<br />
asIN jdoN kdI iekwTy cfh pIxI jF bYNk<br />
jFidaF rfh ivc iml jfxf (iekwly ikqy<br />
jfx <strong>df</strong> irvfË hI nhIN sI) qF muÉiqafr<br />
igwl ny koeI nf koeI Cotf ijhf mKOl kr<br />
<strong>dy</strong>xf. iewk idn hs<strong>dy</strong> hs<strong>dy</strong> boilaf,<br />
“gurnfm qyry ivafh ivc asIN inMm <strong>df</strong><br />
sMdUK <strong>dy</strong>xf hY ijho ijhf ipMzF ivc idM<strong>dy</strong><br />
huM<strong>dy</strong> sI.” mYN hws ky cwup ijhI kr geI.<br />
QoVI <strong>dy</strong>r Tihr ky Pyr boilaf, “gurnfm<br />
qUM ikqy guwsf qF nhIN kIqf? asl ivc<br />
myrI iewk CotI BYx sI jo iblkul qyry<br />
vrgI sI. qYnUM <strong>dy</strong>K ky mYnUM afpxI BYx<br />
Xfd af jFdI hY.” Aus idn qoN mYN<br />
muKiqafr igwl nUM mlvweIaF <strong>dy</strong> irvfj<br />
anusfr ‘bfeI jI’ kihxf ÈurU kr idwqf<br />
aqy bfeI jI ny myrf isr plosxf. pr<br />
pfst tYNs ivc ijvyN bfeI jI ny afpxI<br />
BYx dI gwl kIqI myrI ieh pwuCx dI k<strong>dy</strong><br />
ihMmq nhIN peI ik quhfzI BYyx nUM kI<br />
hoieaf jF Auh ikQy hY? jdoN myrf irÈqf<br />
‘bfhr’ pwkf ho igaf qF <strong>pMjfb</strong>I Bvn <strong>dy</strong><br />
awgy bfeI muKiqafr igwl iml igaf aqy<br />
boilaf, “gurnfm suixaf hY qUM Purr<br />
krky AuV rhI hYN? koeI gwl nhIN, qyry<br />
vrigaF leI guru nfnk <strong>dy</strong>v jI ny ikhf<br />
sI AujV<strong>dy</strong> rho.”<br />
zf[ gurqrn isMG <strong>pMjfb</strong>I<br />
XUnIvristI ivc afAux qoN pihlF myry<br />
pqI nUM jfx<strong>dy</strong> sI. iewk idn Auh ikqy jF<strong>dy</strong>afAuN<strong>dy</strong><br />
afpxI pqnI nfl sfzy<br />
XUnIvristI vfly Gr myry pqI nfl afey<br />
aqy siq sRI akfl bulfAux ipCoN BYx<br />
kih ky myrf isr ploisaf. XUnIvristI<br />
<strong>dy</strong> <strong>pMjfb</strong>I ivBfg ivc lwgx qoN bfad vI<br />
hmyÈf imlx qy myrf isr plosxf gurqrn<br />
Bf k<strong>dy</strong> nhIN Builaf. kuJ aijhf hI mfhOl<br />
huM<strong>df</strong> sI AunHF idnF ivc.<br />
kfPI-hfAUs bxn qoN pihlF syvk<br />
rfm dI kYNtIn gol mfrkIt dI bjfie<br />
stUzYNt hom <strong>dy</strong> nfl hI sI. ieQy lMc bryk<br />
ivc sB dhIN nfl aflU <strong>dy</strong> prONTy Ck<strong>dy</strong>.<br />
mYN aqy myrI kulIg vI ijMnf icr hostl<br />
ivc rhIaF ieQy hI aflU <strong>dy</strong> prONiTaF <strong>df</strong><br />
lMc krdIaF. kuJ sfl bfad iewQy kfPI<br />
hfAUs KuwlH igaf aqy kYNtIn gol mfrkIt<br />
ivc clI geI. kfPI hfAUs bxn nfl<br />
ijvyN XUnIvristI <strong>dy</strong> do ihwsy ho gey hox<br />
aqy iewk nvF klcr pnp ipaf.<br />
ividafrQI aqy akfdimk stfP kfPI<br />
hfAUs dI rOxk vDfAux lwg pey aqy<br />
krmcfrI afm qOr ‘qy syvk rfm dI<br />
kYNtIn ‘qy hI bYT<strong>dy</strong>. hux qF pqf hI nhIN<br />
XUnIvristI ivc ikMny cfh-kfPI <strong>dy</strong> sQfn<br />
sQfpq ho gey hn Ausy qrHF hI ijvyN<br />
aiDafpkF <strong>dy</strong> vI do DiVaF kfmryz aqy<br />
gYr-kfmryz qoN ZfeI-ZfeI totrUaF <strong>dy</strong><br />
axigxq DVy bx gey hn. pihlIaF ivc<br />
aiDafpkF <strong>dy</strong> do hI DVy hUM<strong>dy</strong> sn. kfmryzF<br />
<strong>dy</strong> DVy dI vfgzor kYimstrI izpfrtmYNt<br />
<strong>dy</strong> sInIar tIcr zf[ nfËr isMG <strong>dy</strong> hwQ<br />
sI aqy zf[ rvI aqy mFgt dI joVI, zf[<br />
rfhI, zf[ jI[aYs syKoN, pRoPYsr BuipMdr<br />
afid aqy pRgqIvfdI ivcfrDfrf nfl sbMD<br />
rwKx vfly hor aiDafpk AunHF nfl juVy<br />
huM<strong>dy</strong> sn. dUjy pfsy pihlF-pihl qF koeI<br />
Kfs iewk lIzr nhIN sI pr kuJ sflF<br />
bfad zf[ kyhr isMG lIzr bx ky AuBiraf<br />
aqy dUsrf grup mÈhUr hI ‘kyhr isMG<br />
<strong>df</strong> DVf’ krky ho igaf. iesdI iewk CotI<br />
ijhI imsfl hY. idwlI jdoN vI ‘ivsLv<br />
pusqk mylf’ lg<strong>df</strong> hY qF <strong>pMjfb</strong>I<br />
XUnIvristI vloN vfrI isr hr ivBfg<br />
ivcoN aiDafpkF nUM XUnIvristI bws rfhIN<br />
lY ky jfx <strong>df</strong> pRbMD kIqf jF<strong>df</strong> hY. iewk<br />
vfr ijs grup ivc mYN aqy myrI kulIg<br />
zf[ gur<strong>dy</strong>v kOr geIaF, Ausy grup ivc<br />
zf[ kyhr isMG aqy kYimstrI ivBfg qoN<br />
zf[ kflIaf vI Èfml sn jo Aus vyly<br />
tIcrj XUnIan <strong>dy</strong> agËYkitv mYNbr sn<br />
aqy kfmryz DVy ivcoN sn. asIN sfry vfps<br />
afAux leI XUnIvristI bws kol KVyH zf[<br />
kyhr isMG <strong>df</strong> ieMqËfr kr rhy sF jo vfhvf<br />
lyt ho igaf sI. mYN acfnk ibnF ieh<br />
socy ik zf[ kflIaf myry kol KVHf hY aqy<br />
ies vfr pRDfn AunHF <strong>dy</strong> DVy <strong>df</strong> hY, mYN<br />
gur<strong>dy</strong>v nUM ikhf, “pRDfn ny bVI <strong>dy</strong>r lf<br />
idwqI, phuMc hI nhIN irhf?” iPr iewkdm<br />
zf[ kflIaf dI hfËrI <strong>df</strong> aihsfs krky<br />
bolI, “sOrI zf[ kflIaf hux qF kyhr<br />
isMG pRDfn nhIN.” zf[ kflIaf hws ipaf<br />
aqy boilaf, “nhIN mYzm, quhfzy pRDfn<br />
qF zf[ kyhr isMG hI hn.”<br />
AuNj swcI gwl ieh hY ik zf[ kyhr<br />
isMG dI pRDfngI <strong>df</strong> sB qoN vwD nuksfn<br />
grup ivc mYnUM hI hoieaY. XUnIvristI<br />
ivc sInIafrtI inrDfrq krn lwigaF<br />
rYgUlr postF qy qrwkI lYx vfly<br />
aiDafpkF nUM ‘prsnl pRmoÈn skIm’<br />
ivc qrwkIXfPqf aiDafpkF nfloN sInIar<br />
mMinaF jF<strong>df</strong> sI. prsnl prmotI<br />
aiDafpkF ny brfbrI leI kys <strong>df</strong>Kl kr<br />
idwqf, ijnHF ivcoN bhuigxqI zf[ kyhr isMG<br />
<strong>dy</strong> grup ivc sn. jdoN rYgulr dI<br />
ieMtrivAU lYx <strong>df</strong> PYslf ho igaf qF<br />
akflI srkfr qoN zf[ kyhr isMG dI<br />
XUnIan ny zf[ joigMdr isMG puafr, jo<br />
ik Aus smyN <strong>dy</strong> vfeIs cFslr sn, qy<br />
ieMtrivAU lYx `qy rok lgvf idwqI. ies<br />
qrHF ijhVI pRoPYsriÈp mYnUM 1994 qoN imlxI<br />
sI Auh sMn 2000 ivc Xfin Cy sfl bfad<br />
Auh vI 1998 qoN imlI aqy Cy sfl mYN pRoPYsr<br />
hox dIaF shUlqF qoN ivrvI rhI. myry vrgy<br />
rMg-byrMg<br />
hor vI keIaF ny ieh mfr shI. AuNj ienHF<br />
sfry XUnIan vfilaF ny afp iksy ny cfrpMj-Cy<br />
jF hwd swq sfl <strong>dy</strong> ivc ivc hI<br />
qrwkIaF lY leIaF.<br />
ÉYr! gwl hor pfsy pY geI mYN qF gwl<br />
ishqmMd prMprf dI kr rhI sF, jo hOlI<br />
hOlI guMm ho rhI hY. pihly simaF ivc<br />
jdoN aiDafpkF <strong>df</strong> koeI sFJf mslf huM<strong>df</strong><br />
sI qF sfry iekwTy ho ky lV<strong>dy</strong>. coxF vyly<br />
iewk dUjy <strong>dy</strong> iKlfP KVyH huM<strong>dy</strong> pr cox pRcfr<br />
kr<strong>dy</strong> kr<strong>dy</strong> kfPI hfAUs iekwTy bYT ky kfPI<br />
pIN<strong>dy</strong> aqy Kwp pfAuN<strong>dy</strong>. iesy qrHF jdoN<br />
jnrl bfzI dI mIitMg huMdI qF aMdr qUMqUM,<br />
mYN-mYN huM<strong>dy</strong> pr bfhr af ky iewk dUjy<br />
nUM CyV<strong>dy</strong> aqy jwPIaF pfAuN<strong>dy</strong>. sMn 1975<br />
dI gwl hY pRo[ ikrpfl isMG nfrMg dI<br />
inXukqI muwkx vflI sI. jnrl hfAUs<br />
kfPI-hfAUs bxn qoN pihlF syvk rfm dI kYNtIn gol mfrkIt dI<br />
bjfie stUzYNt hom <strong>dy</strong> nfl hI sI. ieQy lMc bryk ivc sB dhIN nfl aflU<br />
<strong>dy</strong> prONTy Ck<strong>dy</strong>. mYN aqy myrI kulIg vI ijMnf icr hostl ivc rhIaF ieQy<br />
hI aflU <strong>dy</strong> prONiTaF <strong>df</strong> lMc krdIaF. kuJ sfl bfad iewQy kfPI hfAUs<br />
KuwlH igaf aqy kYNtIn gol mfrkIt ivc clI geI. kfPI hfAUs bxn nfl<br />
ijvyN XUnIvristI <strong>dy</strong> do ihwsy ho gey hox aqy iewk nvF klcr pnp ipaf.<br />
ividafrQI aqy akfdimk stfP kfPI hfAUs dI rOxk vDfAux lwg pey<br />
aqy krmcfrI afm qOr ‘qy syvk rfm dI kYNtIn ‘qy hI bYT<strong>dy</strong>.<br />
dI mIitMg ivc dohF iDrF ivc KUb lVfeI<br />
hoeI, kpVy pfty, GsuMn-muwkI hoey pr<br />
bfad ivc Pyr iewk dUjy nfl hyl-myl<br />
sI. mYN AudoN mulk qoN bfhr sI pr myrI<br />
CotI BYx qy BqIjf polItIkl sfieMs dI<br />
aYm[ey[ kr rhy sF. myrI BYx ny mYnUM<br />
icwTI ivc disaf ik iks ny iks nUM<br />
kuwitaf. vYsy vI koeI iksy <strong>df</strong> injI nuksfn<br />
XUnIainst <strong>dy</strong> qOr ‘qy nhIN sI kr<strong>df</strong>.<br />
ipCoN af ky qF, nvyN lIzrF <strong>dy</strong> XUnIan<br />
ivc hox <strong>dy</strong> mfany hI bdl gey hn. hux<br />
aiDafpk svYmfx nfloN iewk jF dUjy ZMg<br />
rfhIN injI qrwkI jF iksy vfDU post <strong>df</strong><br />
cfrj lYx nUM qrjIh idM<strong>dy</strong> hn ijs leI<br />
cfplUsI qoN lY ky hor hr qrHF <strong>dy</strong> hwQkMzy<br />
vrqy jF<strong>dy</strong> hn. hux sFJy muidaF leI nhIN<br />
liVaf jF<strong>df</strong> sgoN XUnIan ivc afAux <strong>df</strong><br />
arQ hY afpxy leI, jF afpxI Gr vflI<br />
leI qrwkI lYxf. hux DVybfjI nUM bury <strong>dy</strong><br />
Gr qwk pfilaf jF<strong>df</strong> hY. hux iek DVf<br />
jfx vfly vI[sI[ <strong>dy</strong> iKlfP lV<strong>df</strong> hY qF ik<br />
nvyN vI[sI[ qoN kuJ Kwt sky iPr iehI kuJ<br />
dUjf DVf kr<strong>df</strong> hY pr ies ivc Èfied<br />
ies nvIN pIVI <strong>df</strong> eynf ksUr nhIN hY ijMnf<br />
KpqkfrI klcr <strong>df</strong> hY ijs ny mnuwK nUM<br />
afDuink shUlqF lYx leI lflcI bxf<br />
idwqf hY. pihly simaF ivc ijhVy<br />
aiDafpk Èihr ivc rihM<strong>dy</strong> sn AunHF nUM<br />
XUnIvristI bws ivc afAux-jfx ‘qy koeI<br />
ihckcfht nhIN sI hMudI. vukq hox ‘qy<br />
Auh pihlI svfrI purfxf lMbrytf skUtr<br />
KrId<strong>dy</strong>. hux qF XUnIvristI vV<strong>dy</strong> sfr<br />
lYkcrr vI kfr lYx bfry soc<strong>df</strong> hY.<br />
pwqr-ivhfr ivBfg ivc iesqrIaiDafpkF<br />
dI kfPI igxqI sI aqy Auh<br />
kfPI aYkitv vI sn. iesy qrHF <strong>pMjfb</strong>I<br />
ivkfs ivBfg aqy hor ivBfgF ivc vI<br />
kfPI igxqI ivc iesqrI aiDafpk sn.<br />
zf[ aimMRq kOr aYjUkyÈn ivBfg aqy zf[<br />
mnormf kohlI polItIkl sfieMs ivBfg<br />
ny rl ky vumYn tIcrj aYsosIeyÈn<br />
bxfAux dI socI ikAuNik pUtf dI<br />
aYgËYkitv ivc afm qOr ‘qy purÈ<br />
aiDafpk hI sn. ies <strong>dy</strong> nfl eyjMzf<br />
ieh vI rwiKaf igaf ik ieh aYsosIeyÈn<br />
smfijk kfrjF vwl vwD iDafn <strong>dy</strong>vygI.<br />
pihly iekwT ivc vfeIs cFslr pRo[ nfrMg<br />
nUM AudGftn leI bynqI kIqI geI. iewkiewk<br />
aiDafpkf ny vfrI vfrI KVyH ho ky<br />
afpxf quafrP krfieaf aqy vI[sI[ koeI<br />
nf koeI kumYNt hr iewk ‘qy krI jF<strong>dy</strong>.<br />
myrI kulIg <strong>df</strong> Gr vflf imltrI ivc sI<br />
aqy Auh bhuqf smF CuwtI ‘qy hI rihMdI<br />
sI aqy jdoN AusdI vfrI afeI qF boly,<br />
“kI kMm kr<strong>dy</strong> ho awj klH, quhfzI rIsrc<br />
ivc qy koeI idlcspI lgdI nhIN?” AunHF<br />
dI hfËrI ivc zf[ mnormf kohlI nUM pRDfn<br />
aqy zf[ dlIp kOr itvfxf nUM mIq pRDfn<br />
cuixaf igaf. zf[ aMimRq kOr afpxy<br />
ivBfg ivc Èfied iksy ‘aYzlt aYjUkyÈn<br />
pRogrfm’ dI ieMcfrj sI, <strong>dy</strong> bflg iswiKaf<br />
pRogrfm nUM eyjMzy ivc Èfml kr ilaf<br />
igaf. ies qrHF XUnIvristI <strong>dy</strong> skUl ivc<br />
Èfm nUM cOQf drjf mulfËmF dIaF <strong>pMjfb</strong>I<br />
isKfAux leI klfsF ÈurU kIqIaF. itvfxf<br />
dIdI ny qF bhuqI idlcspI nhIN leI pr<br />
mYzm kohlI kfPI smF aYkitv rhy. mYN<br />
vI kfPI smF aYzlt aYjUkyÈn <strong>dy</strong> kMm<br />
nfl juVI rhI pr hOlI hOlI ies<br />
aYsosIeyÈn <strong>df</strong> Bog pY igaf.<br />
ividarQIaF <strong>dy</strong> sMgTnF ivc<br />
pI[aYs[XU[ <strong>df</strong> bol-bflf sI. asl ivc<br />
ieh smF nkslbfVI lihr <strong>df</strong> smF sI.<br />
ividak a<strong>df</strong>ry ies ivcfrDfrf <strong>dy</strong> pnpx<br />
leI iewk qrHF nfl AupjfAU ËmIn sn.<br />
pRgqIvfdI kvI afpxIaF kivqfvF ivc<br />
afpxy-afp nUM gurU goibMd isMG jF ÈhId<br />
Bgq isMG dI ivcfrDfrf nfl joV ky AunHF<br />
<strong>dy</strong> vfrs vjoN ibafn kr<strong>dy</strong>. pRo[ nfrMg<br />
XUnIvristI <strong>dy</strong> pihly vfeIs cFslr BfeI<br />
joD isMG <strong>dy</strong> bhuq QoVf smF ahu<strong>dy</strong> ‘qy<br />
ibrfjmfn rihx qoN bfad dUsry vfeIs<br />
cFslr bxy sn. iemfrqF dI AusfrI jor-<br />
Èor nfl ho rhI sI. ienHF idnF ivc hI<br />
lVikaF <strong>df</strong> nvF hostl bixaf ijs <strong>df</strong><br />
nF ÈhId Bgq isMG <strong>dy</strong> nfm ‘qy rwiKaf<br />
igaf. ies <strong>df</strong> AudGftn XUnIvristI ny<br />
ÈhId Bgq isMG dI mfqf qoN krfAux <strong>df</strong><br />
pRogrfm AulIikaf, ijnHF nUM <strong>pMjfb</strong> srkfr<br />
vloN “<strong>pMjfb</strong> mfqf” <strong>df</strong> iKqfb vI AudoN ku<br />
hI imilaf sI. zf[ surjIq isMG iZwloN,<br />
ËuaflojI ivBfg qoN Èfied sInIar vfrzn<br />
sn. ividafrQI XUnIan <strong>df</strong> skwqr<br />
ieknfimks dI aYm[ey[ <strong>df</strong> ividafrQI<br />
sI jo awj klH akflI lIzr hY, lok sBf<br />
mYNbr aqy <strong>pMjfb</strong> srkfr ivc kYbint<br />
minstr vI rih cwukf hY, AudoN kfmryz<br />
huM<strong>df</strong> sI. hor ivBfgF dI qrHF sfzy ivBfg<br />
nUM vI sw<strong>df</strong>-pwqr sI, so sB hfËr ho gey.<br />
vfeIs cFslr, <strong>pMjfb</strong> mfqf sB phuMc gey.<br />
svfgq qoN bfad ijAuN hI sB sItF ‘qy<br />
bYTy qF Aus ividafrQI lIzr ny PtfPt<br />
af ky mfeIk sMBfl ilaf aqy bolxf ÈurU<br />
kr idwqf ijs <strong>df</strong> Bfv kuJ ies qrHF sI<br />
ik Bgq isMG ny <strong>dy</strong>È leI kurbfnI idwqI<br />
hY aqy qUM <strong>dy</strong>È <strong>dy</strong> lutyiraF koloN <strong>pMjfb</strong><br />
mfqf <strong>df</strong> iÉqfb ikAuN ilaf vgYrf vgYrf.<br />
AuQy hfËr sfry jxy hwky-bwky rih gey. iksy<br />
ividafrQI <strong>dy</strong> mUMhoN eynI KrbI BfÈf Èfied hI<br />
iksy ny kdI suxI hovy. mYN keI vfr socdI hF<br />
ik ividafrQI lIzr huMidaF grmf grm<br />
BfsLx <strong>dy</strong>x vfly jdoN afp lotU lIzrF <strong>df</strong> sfQ<br />
idM<strong>dy</strong> hn qF BlF AunHF dI afqmf kdI koeI<br />
qklIP nhIN mMndI hovygI?<br />
isafixaF <strong>df</strong> ikhf<br />
(1) lokF ivc sLkqI dI nhIN blik<br />
idRVqf dI Gft hMudI hY.<br />
(2) nOjvfnF nMU ajLfdI nfl ipafr<br />
hMu<strong>df</strong> hY Auh PFsI cVH<strong>dy</strong> vI grj<strong>dy</strong> hn.<br />
(3) afqm ivsLvfsI lokF nfl myl<br />
jol rwKo.<br />
(4) jdoN qwk aOrq nMU rsoeI dI<br />
gulfmI qoN afjLfd nhIN kIqf jF<strong>df</strong> AudoN<br />
qwk AusdI ajLfdI aDUrI hY.<br />
(5) sMgIq-mrd <strong>dy</strong> aMdr sLoaly<br />
BVkf idM<strong>df</strong> hY aqy aOrq <strong>dy</strong> nyqrF ivcoN<br />
hMJU vhf idM<strong>df</strong> hY.<br />
(6) kOm ivc aOrq dI pdvI, kOm dI<br />
AunqI <strong>dy</strong> sB qoN shI nfpF ivcoN iek hY.<br />
(7) ndI ny vgxf, kMizaF ny cuBxf,<br />
jvfnI ny hsxf, buZfpy ny socxf hMu<strong>df</strong><br />
hY.<br />
(8) sLrfPq jd bdnfmI <strong>df</strong> mMUh BMnx<br />
qy afAuNdI hY qF koeI bdmfsL Aus agy<br />
nhIN aV, nhIN KV sk<strong>df</strong>.<br />
(9) ikqfbF KrId sk<strong>dy</strong> ho pRMqU igafn<br />
nhIN KrId sk<strong>dy</strong>.<br />
(10) hfr isLgfr dIaF cIjF KrId<br />
sk<strong>dy</strong> ho pRMqU suMdrqf nhIN KrId sk<strong>dy</strong>.<br />
(11) iensfn dI ijMLdgI sflF qoN nhIN<br />
Aus <strong>dy</strong> kmF qoN nfpo.<br />
(12) sO idn gulfmI <strong>`c</strong> rihx nfloN<br />
iewk idn afjLfdI nfl jIxf sO guxf<br />
cMgf.<br />
(13) mnuwK dUsiraF <strong>dy</strong> qF ksUr awKF<br />
sfhmxy rwK ky aqy afpxy ipwT ipwCy<br />
Cupf ky rfjI hY.<br />
(14) AurdU ivc afdmI-isMDI ivc<br />
mfxU-<strong>pMjfb</strong>I ivc bM<strong>df</strong>-blocI ivc<br />
vfjf-psLqo ivc mVf kihM<strong>dy</strong> hn.<br />
(15) drd dI dvfeI nf imly qF drd<br />
nMU hI dvfeI smJ lYxf cfhI<strong>df</strong> hY.<br />
(16) dUijaF dI KusLI-sfzy gmF nMU<br />
qfjf krdI hY.<br />
(17) brqn <strong>dy</strong> tutx <strong>df</strong> duwK nf<br />
mnfAu-ikAuNik quhfzy vFg Aus<strong>dy</strong> tuwtx<br />
<strong>df</strong> vI smF nIXq hY.<br />
(18) iksmq Aupr Brosf rwKx<br />
vfilaF dI iksmq suwqI rihMdI hY.<br />
(19) sfnMU afpxIaF nhIN dUsiraF<br />
dIaF awKF qbfh krdIaF hn.<br />
(20) idn ivc Gto Gt iewk vfr<br />
afpxIaF pRfpqIaF bfry jrUr soco.<br />
(21) hmysLf ruwJy rihx dI afdq<br />
bxfAu qF ik mn PjLUl socx qoN sMkoc<br />
kry.<br />
(22) jy quhfzf koeI snmfn nhIN<br />
kr<strong>df</strong> qF nfrfjL hox dI jgHf Aus <strong>dy</strong><br />
kfrn lwBo qy afpxy aMdr gux pY<strong>df</strong><br />
kro.<br />
(23) afeI iPr ivsfKI <strong>dy</strong>sL gulfmF<br />
<strong>dy</strong> muk<strong>dy</strong> nhIN pRCfvyN lMmIaF sLfmF <strong>dy</strong>.<br />
(24) amn <strong>dy</strong> leI asIN hr iewk <strong>dy</strong><br />
nfl KVHy hF pr jLulm ivruD asIN hr<br />
iksy <strong>dy</strong> sfhmxy KVy hF.<br />
(25) hiQafr <strong>dy</strong> nfl jy ivcfr nf<br />
hox qF hiQafr afpxy afp leI hI<br />
Gfqk bx jF<strong>df</strong> hY.<br />
(26) sfzf iswKF <strong>df</strong> <strong>dy</strong>sL koeI nf,<br />
ihMdosqfn aMdr mfrF KfeIey, bfhr<br />
ZoeI koeI nf.<br />
(27) iksy vI gwl jF Gtnf nMU Xfd<br />
krn leI GWt qoN GWt smF lgfAu.<br />
(28) myry hwQF ivc hQkVIaF, jubF<br />
myrI nMU qflf hY-swc dI kdr nf koeI,<br />
JUT <strong>df</strong> bol bflf hY.<br />
(29) vfrs sLfh Auh s<strong>df</strong> hI jINv<strong>dy</strong><br />
ny ijnHF kIqIaF nyk kmfeIaF ny.<br />
(30) dUsry dIaF gwlF iDafn nfl<br />
suxo cfhy Auh quhfzy qoN jUnIar hI ikAuN<br />
nf hovy.<br />
(31) jIvn iewk sMGrsL hY-sMGrsL<br />
qoN mMUh moVnf ijLMdgI nMU ipwT idKfAux<br />
<strong>dy</strong> brfbr hY.<br />
pysLkfr-prmjIq isMG <strong>df</strong>Kf
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (30)<br />
koeI vI nhIN kr sk<strong>df</strong> brUs lI <strong>df</strong> mukfblf<br />
brUs lI <strong>df</strong> nF kMnF ivc pYNidaF hI iek aijhy sLKs dI<br />
qsvIr awKF sfhmxy Auqr afAuNdI hY, jo iPLlmI skrIn ‘qy<br />
afpxy hYrqaMgyjL kfrnfimaF nfl drsLkF nUM afnMidq,<br />
hYrqjL<strong>df</strong> aqy kfiel kr idM<strong>df</strong> sI. brUs lI nUM lok afm qOr<br />
‘qy iek aYksLn hIro <strong>dy</strong> rUp ‘c hI jfx<strong>dy</strong> hn pr aYksLn<br />
hIro hox <strong>dy</strong> ielfvf Auh iek smrwQ a<strong>df</strong>kfr, mfihr mfrsLlafrt<br />
Ausqfd aqy<br />
iPlfsPr vI sI.<br />
brUs lI dI mOq 20<br />
julfeI, 1973 nUM mihj 32<br />
virHaF dI Aumr ivc hoeI<br />
aqy rfjkumfrI zfienf dI<br />
mOq vFg hI rhwsmeI rhI.<br />
ieh vI swc hY ik ‘aYlivs<br />
pIsly’ dI qrHF Aus dI<br />
pRisDI, Aus dI mOq <strong>dy</strong> bfad<br />
ijLaf<strong>df</strong> PYlI. Aus dI mOq <strong>dy</strong><br />
iqMn hPiqaF <strong>dy</strong> bfad Aus dI<br />
sB qoN vwzI iPLlm ‘aYNtr <strong>df</strong><br />
zrYgn’ pRdrisLq hoeI qF Aus<br />
dI hrmn ipafrqf aYnI vD<br />
geI ik Aus nUM lY ky cfr lwK<br />
qoN ijLaf<strong>df</strong> vYbsfeItF KuwlH<br />
geIaF.<br />
brUs lI <strong>df</strong> jnm sYn<br />
PrFissko ivc 27 nvMbr 1940<br />
nUM hoieaf. Aus <strong>df</strong> cInI nF lI<br />
muaYn kYm sI. jdoN Auh isrP<br />
iek sfl <strong>df</strong> sI qF afpxy cInI<br />
mfqf-ipqf <strong>dy</strong> nfl hFgkFg clf igaf. AuQy Auh iek bfl<br />
a<strong>df</strong>kfr bx igaf aqy bqOr bfl a<strong>df</strong>kfr Aus ny AuQoN dIaF<br />
keI iPLlmF ivc kMm kIqf. ies qrHF 18 sfl qwk Aus ny<br />
qkrIbn 20 iPLlmF ivc kMm kIqf. Aus <strong>dy</strong> bfad afpxI<br />
qflIm pUrI krn leI Auh amrIkf afieaf qy vfisLMgtn<br />
XUnIvristI ivc drsLn-sLfsqr <strong>df</strong> aiDaYn kIqf. jvfn<br />
Aumry Aus ny hFgkFg ivc ‘ivMg cUn’ nfmI mfrsLl afrt<br />
iswKI sI.<br />
sMn 1964 ivc brUs lI ny ‘ilMzf’ nfmI muitafr nfl<br />
ivafh kr ilaf. iek sfl bfad Aus <strong>df</strong> PrjLMd ‘brYzn’<br />
pY<strong>df</strong> hoieaf. Aus <strong>dy</strong> bfad 1969 ivc bytI ‘sLYnn’ pY<strong>df</strong> hoeI.<br />
60 <strong>dy</strong> afKrI sflF ‘c jdoN pOp swiBaqf <strong>df</strong> ivsQfr<br />
hoieaf qF hflIvuwz <strong>dy</strong> stIv mYkkvIn aqy jyms kobrn<br />
vrgy a<strong>df</strong>kfrF nUM mfrsLl afrt dI tryinMg <strong>dy</strong>x leI brUs<br />
lI dI mMg bhuq ijLaf<strong>df</strong> vD geI. isKlfeI idMidaF-idMidaF<br />
brUs lI <strong>df</strong> Jukfa iPLlmF vl ho igaf aqy nfl hI tYlIvIjLn<br />
dI qrPL vI. Aus nUM ienHF ‘c BUimkfvF qF imlIaF pr Auh<br />
koeI Kfs nhIN sn. jF qF Auh PfeIt aYzvfeIjLr <strong>dy</strong> qOr ‘qy<br />
kMm kr<strong>df</strong> sI jF iPr Aus nUM Klnfiek <strong>dy</strong> shfiek dI koeI<br />
mfmUlI BUimkf imldI sI. brUs lI nUM amrIkf ivc bqOr<br />
a<strong>df</strong>kfr shI mOky nhIN imly. ies qoN inrfsL ho ky brUs lI<br />
vfps hFgkFg prq afieaf. AuQy Aus ny kuJ aYksLn iPLlmF<br />
bxfeIaF, jo bhuq hI mkbUl hoeIaF. ienHF iPLlmF ivc<br />
‘iPsts afP iPAUrI’ AurPL ‘<strong>df</strong> ibg bOs’ (1971) vI sI, jo<br />
eysLIaf dI iek vwzI ihwt iPlm mMnI geI. ‘vy afP <strong>df</strong> zrYgn’<br />
(1972) iek aijhI iPLlm sI, ijs ivc brUs lI ny afpxI<br />
bhumuKI kfblIaq <strong>df</strong> mujLfhrf kIqf sI. ies iPLlm ivc Aus<br />
ny bqOr lyKk-inr<strong>dy</strong>sLk, a<strong>df</strong>kfr aqy PfeIt sIn zfierYktr<br />
<strong>df</strong> kMm kIqf sI. AudoN Aus nUM pqf nhIN lwigaf ik ‘vfrnr<br />
bRdrjL’ iek vwzy bjt dI iPLlm ivc Aus nUM lYxf cfhuM<strong>dy</strong><br />
sn. Aus iPLlm <strong>dy</strong> jLrIey Auh muwK-Dfrf dIaF iPLlmF <strong>dy</strong> iek<br />
<strong>pMjfb</strong>I iKzfrIaF dI ieh KusLiksmqI hY ik prmfqmf ny ienHF nUM<br />
mjLbUq juwsf, isrVI suBfa aqy imhnq krky awgy vDx <strong>df</strong> suBfg<br />
bKisLaf hY. hryk Kyz ivc mwlF mfrn vfly <strong>pMjfb</strong>IaF ‘coN iek isrkwZvF<br />
nF hY ‘imlKf isMG’ jo Bfrq <strong>df</strong> iek nfmvr dOVfk irhf hY qy ijs nUM<br />
sfrI dunIaF ‘Auzxf iswK’ afK ky pukfrdI hY.<br />
imlKf isMG Aumr <strong>dy</strong> lgBg 75vyN vrHy ivcoN lMG irhf<br />
hY qy Aus leI byhwd KusLI aqy smuwcy <strong>pMjfb</strong>IaF leI bhuq<br />
mfx vflI gwl hY ik Aus dI ijLMdgI ‘qy afDfrq iek bhuq<br />
vwzy pwDr dI iPLlm bxn jf rhI hY, ijs <strong>df</strong> nF hY ‘Bfg<br />
imlKf Bfg.’ ieh iPLlm bflIvuwz <strong>dy</strong> nfmvr inr<strong>dy</strong>sLk<br />
rfkysL Em pRkfsL mihqf aqy AuGy gIqkfr pRsUn josLI<br />
vloN sFJy qOr ‘qy bxfeI jf rhI hY. rfkysL Em pRkfsL<br />
mihqf ies qoN pihlF ‘rMg <strong>dy</strong> bsMqI’ ijhI sfrQk iPLlm<br />
bxf cuwkf hY. ieh iPLlm ijQy imlKf isMG dIaF pRfpqIaF<br />
nfl drsLkF dI sFJ puafeygI, AuQy hI Aus dI ijLMdgI<br />
ivclIaF qMgIaF-qursLIaF, kOVy-imwTy qjLribaF, Aus dI soc,<br />
idRVHqf aqy bulMd hOsly dI bfq vI pfeygI. ‘Bfg imlKf Bfg’ ivc<br />
vwzy drsLk vrg qwk phuMc sk<strong>df</strong> sI.<br />
iPLlm ‘aYNtr <strong>df</strong> zrYgn’ (1960) ivc brUs lI ny<br />
kMm kIqf. ieh iPLlm guxvwqf pwKoN ibhqr sI pr khfxI<br />
ies dI vI aYksLn iPLlmF vrgI hI sI.<br />
brUs lI ny iPLlmF ivc bhuq QoVHy smyN qfeIN kMm kIqf<br />
pr ijMnf kMm kIqf, Aus nfl<br />
hI Auh eysLIaf <strong>df</strong> supr<br />
stfr bx igaf, ijs dI<br />
sLohrq nUM koeI mfq nhIN <strong>dy</strong><br />
sikaf hY. brUs lI dI<br />
ijLMdgI ‘qy iek Aum<strong>df</strong> iPLlm<br />
bx skdI hY, ieh gwl keI<br />
inrmfqfvF ny socI. Aus dI<br />
mOq <strong>dy</strong> pMj sfl bfad qwk<br />
keI inrmfqfvF ny ies idsLf<br />
ivc koisLsLF kIqIaF. ieQoN<br />
qk ik vfrnr bRdrjL vrgy<br />
vwzy iPLlm inrmfqfvF ny vI<br />
KUb pYsf lgfieaf.<br />
sMn 1993 ivc brUs lI<br />
dI mOq <strong>dy</strong> 20 sfl mgroN rob<br />
mohyn ny ‘zrYgn <strong>df</strong> brUs lI<br />
storI’ iPLlm bxfeI. Aus<br />
iPLlm ivc brUs lI <strong>df</strong><br />
ikr<strong>df</strong>r hvfeI ivc pY<strong>df</strong> hoey<br />
jysn skft lI ny inBfieaf.<br />
hflFik iPLlm afpxy imafr<br />
pwKoN bhuq vDIaf sI aqy<br />
brUs lI <strong>df</strong> rol krn vflf<br />
aiBnyqf jysn skft lI cMgf aiBnY krn qoN ielfvf mfrsLl<br />
afrt ivc inpMun sI pr brUs lI <strong>df</strong> mukfblf nhIN kr<br />
sikaf. ilhfjLf rol krn qoN pihlF Aus ny brUs lI <strong>dy</strong> puwqr<br />
brYzn nfl mulfkfq kIqI. iek qF Auh brYzn dIaF sLuB<br />
kfmnfvF lYxf cfhuM<strong>df</strong> sI, dUjf Aus koloN koeI aijhI jfxkfrI<br />
pRfpq krnf cfhuM<strong>df</strong> sI, ijs <strong>dy</strong> afDfr ‘qy rol nUM cMgI qrHF<br />
inBfa sky.<br />
ieQy ieh vI dws <strong>dy</strong>xf jLrUrI hY ik aPLvfh <strong>dy</strong> anusfr<br />
brYzn nUM vI ieh BUimkf inBfAux dI pysLksL imlI sI pr<br />
jysn ny ies aPvfh <strong>df</strong> KMzn kridaF hoieaF ikhf ik<br />
brYzn Auh rol krnf hI nhIN cfhuM<strong>df</strong> sI. Auh isrP afpxIaF<br />
cIjLF hI krnIaF cfhuM<strong>df</strong> sI aqy afpxf alwg ivakqIqv<br />
kfiem krnf cfhuM<strong>df</strong> sI. KYr, jysn ny brUs lI dI BUimkf<br />
iPLlm zrYgn ivc inBfeI aqy Aus ikr<strong>df</strong>r nUM cMgI qrHF<br />
inBfAux dI koisLsL vI kIqI pr ijvyN ik pihlF hI dwisaf jf<br />
cuwikaf hY, Auh brUs lI <strong>df</strong> sQfn nhIN lY sikaf. brUs lI<br />
dI pqnI ilMzf ny iPLlm irlIjL hox ‘qy ikhf, ‘‘ieh iPLlm<br />
afpxI ksOtI ‘qy KrI nhIN AuqrI.’’ brUs lI <strong>dy</strong> jIvn ivc<br />
sB qoN aihm cIjL Aus <strong>df</strong> pirvfr sI. ies leI ilMzf cfhuMdI<br />
sI ik ies gwl nUM iPLlm ivc ivKfieaf jfxf cfhI<strong>df</strong> sI.<br />
iPLlm ivc ieh gwl vI afAuxI cfhIdI sI ik awj aYny<br />
virHaF <strong>dy</strong> bfad brUs lI ikvyN dMd kQf bxy hoey hn, ikAuN<br />
lok AunHF Aupr iPLlm bxfAuxf cfhuM<strong>dy</strong> hn, AunHF ivc aijhf<br />
kI sI, jo lokF nUM pRyrxf idM<strong>df</strong> hY.<br />
iPLlhfl brUs lI dI ijLMdgI ‘qy koeI ibhqrIn iPLlm<br />
k<strong>dy</strong> bx skygI jF nhIN, ieh qF ikhf nhIN jf sk<strong>df</strong> pr jo<br />
aYksLn brUs lI ny afpxIaF iPLlmF ivc jo aYksLn kIqy,<br />
AunHF dI nkl bhuq sfry hIro kr rhy hn, ‘vYn zYm’, ‘stIQn<br />
sIgl’, ‘jYkI cYn’ aqy ‘jytlI’ hurF vrgy msLhUr a<strong>df</strong>kfr<br />
vI lI <strong>dy</strong> hI nksLy kdm ‘qy clidaF hoieaF AunHF <strong>dy</strong> vFg hI<br />
hr idl ajLIjL bxn dI koisLsL kr rhy hn.<br />
‘Auzxy iswK’<br />
dI ijLMdgI nUM<br />
iPlmI pr<strong>dy</strong><br />
qy ilafvygI<br />
‘Bfg imlKf<br />
Bfg’<br />
kmfl <strong>df</strong> nwcdI hY hYlyn<br />
hYlyn <strong>dy</strong> nfc nUM hux qk isnymf pRymI<br />
Buwly nhIN hn. keI lokipRX gfixaF ivc Aus<br />
ny nfc kIqf. sflF bfad iek vfr iPr<br />
iPLlm hY ‘zU XU no vHfey[[[’ nf jfny ikAuN ’<br />
ivc hYlyn <strong>df</strong> nfc <strong>dy</strong>Kx nUM imlygf. ies iPlm<br />
nUM inr<strong>dy</strong>isLq kr rhy hn sMjy sLrmf. sMjy<br />
dI iewCf sI ik hYlyn Aus dI iPLlm <strong>dy</strong> iek<br />
gfxy ‘qy nfc kry.<br />
pihlF Auh ‘zfn’ <strong>dy</strong> gIq ‘Xh myrf<br />
idl pr[[[’ hYlyn <strong>df</strong> nfc iPlmfAux<br />
vfly sn, ijs `qy bfad <strong>`c</strong> krInf<br />
vI nwc cuwkI hY pr rfeIts nf imlx<br />
‘qy sMjy dI ieh iewCf pUrI nhIN ho skI.<br />
aKIr Aus ny nvF gIq bxvfieaf. ies gIq<br />
nUM hYlyn aqy Xuvrfj prfsLr ‘qy iPlmfieaf<br />
igaf jo iPLlm ivc Aus <strong>dy</strong> poqy bxy sn.<br />
Xuvrfj leI ieh iksy supny <strong>dy</strong> swc hox vFg<br />
hY. Auh kihM<strong>df</strong> hY ik mYN afpxy afp nUM KusLiksmq mMn<strong>df</strong> hF ik mYnUM hYlyn ijhI<br />
sInIar aYktRYs nfl nfc krn <strong>df</strong> mOkf imilaf. mYN qF AunHF <strong>dy</strong> nfc <strong>df</strong> kfiel ho<br />
igaf hF ikAuNik ies Aumr ivc vI Auh kmfl <strong>df</strong> nfc krdI hY.<br />
supr hIro iPlm rf vn bxf irhY sLfhruK<br />
afpxI ivigafn afDfirq iPLlm ‘rf vn’ dI lMmI sLUitMg Bfrq ‘c krky sLfhruK<br />
Kfn ny ies dI bfkI sLUitg lMdn ‘c kIqI hY. hflFik ies iPLlm <strong>df</strong> inr<strong>dy</strong>sLk anuBv<br />
isnhf hY, iPr vI sLfhruK ny iPLlm <strong>dy</strong> kuJ idRsL iPlmfAux leI Aucycy qOr ‘qy mMubeI<br />
qoN krn jOhr nUM mMgvfieaf. ‘swdI hoeI imwqrF dI pYr juwqI nf pfvy’ dI khfvq<br />
anusfr sLfhruK <strong>dy</strong> sw<strong>dy</strong> ‘qy krn jOhr qurMq lMdn igaf. ies gwl qoN pusLtI huMdI hY<br />
ik sLfhruK <strong>df</strong> kMm krn <strong>df</strong> afpxf hI ZMg hY.<br />
sLfhruK <strong>df</strong> vjLn vI awjkl qyjLI nfl Gwt ho irhf hY. ieh ishq nfl juiVaf<br />
muw<strong>df</strong> nhIN blik ieh afpxI iesy sfieMs iPLlm leI iek ivsLysL rUp <strong>df</strong> ihwsf hY.<br />
awT-awT GMty sLfhruK ies nvyN mykawp ‘c hI ids<strong>df</strong> irhf hY qy Aus <strong>df</strong> pihrfvf vI<br />
AuhI irhf. aYnf icr Auh kuJ Kf-pI vI nhIN sikaf. iesy kfrn sLfhruK <strong>df</strong> Bfr<br />
afpxy-afp cfr-pMj iklo Gt igaf. sLfhruK ies nUM supr hIro iPLlm bxfAux dI<br />
koisLsL kr irhf hY.<br />
sLfhruK dI ieh vI KUbI hY ik Aus dI hr iPLlm iksy nf iksy kfrn crcf ‘c<br />
rihMdI hY. pRcfr <strong>dy</strong> nvyN-nvyN qrIky sLfhruK qoN ielfvf hor kOx jfx sk<strong>df</strong> hY. ies <strong>dy</strong><br />
bfvjUd iPLlm nf cwly qF iPr sLfhruK nfl hmdrdI hI ho skdI hY.<br />
smfj syvf leI hr smyN iqafr rihMdI hY krInf<br />
krInf kpUr awj dI qfrIK ‘c mMubeI dIaF sB qoN ijLaf<strong>df</strong> ibjLI aiBnyqrIaF<br />
‘coN iek hY. ies <strong>dy</strong> bfvjUd Auh smfijk<br />
srokfrF leI juVy kMmF leI smF kwZ lYNdI<br />
hY. sLfied bhuq sfry pfTkF nUM jfxkfrI nhIN<br />
hovygI ik krInf kpUr nUM iswiKaf <strong>dy</strong> pRsfr<br />
‘c zUMGI idlcspI hY aqy ies leI Auh<br />
mMubeI dIaF smfj syvI sMsQfvF nUM smyNsmyN<br />
‘qy ikqfbF aqy stysLnrI afid <strong>df</strong>n<br />
krdI rihMdI hY<br />
huxy ijhy krInf kpUr iswiKaf <strong>df</strong> pRsfr<br />
krn vflI afeIgol nF dI sMsQf dI<br />
BfrqI aMbYszr bxI hY aqy ies<br />
sMsQf <strong>dy</strong> XqnF ‘c eImfn<strong>df</strong>rI nfl<br />
Xog<strong>df</strong>n <strong>dy</strong> rhI hY.<br />
ienHIN idnIN krInf kpUr morfko ‘c<br />
sYP alI Kfn dI iPLlm ‘eyjMt ivnod’ dI<br />
sLUitMg kr rhI hY aqy ies sLUitMg qoN vI<br />
smF kwZ ky Aus ny AunHF sMsQfvF <strong>dy</strong> leI<br />
ikqfbF qy stysLnrI afid dI ivvsQf kIqI.<br />
krInf kpUr <strong>dy</strong> nyVly sUqr <strong>df</strong> kihxf hY ik BfvyN krInf ipCly idnIN morfko<br />
‘c sI, ies <strong>dy</strong> bfvjUd Auh Pon krky afpxy lokF nUM kihMdI rhI ik Aus vloN Aus<br />
sMsQf aqy anfQ afsLrm afid nUM ikqfbF Byj<strong>dy</strong> rho.<br />
drsLkF nUM dwisaf jfvygf ik sMqflI vyly hoeI mulk dI vMz smyN jo<br />
kqlogfrq hoeI sI, Aus ivc imlKf isMG nUM afpxy mfpy guafAuxy pey<br />
sn qy Auh anfQ ho igaf sI. Bfrq ivc af ky anykF musIbqF<br />
JwlidaF hoieaF vI Aus ny ihMmq aqy idRVHqf dI bFh nf CwzI aqy inwq<br />
nvyN mukfm hfsl kr<strong>df</strong> igaf. Aus ny 1958 aqy 1962 dIaF eysLIafeI<br />
KyzF ivc son qmgf hfsl krn <strong>dy</strong> nfl hI sMn 1958 dIaF kfmnvYlQ<br />
KyzF ivc vI son qmgf hfsl krky <strong>dy</strong>sL dI sLfn nUM vDfieaf. 1960<br />
ivc ietlI ivKy hoeIaF AulMipk KyzF ivc kFsI <strong>df</strong> qmgf Aus <strong>dy</strong> hwQ<br />
afAuN<strong>df</strong>-afAuN<strong>df</strong> rih igaf sI.<br />
inr<strong>dy</strong>sLk rfkysL mihqf <strong>df</strong> kihxf hY ik Auh ies iPLlm dI sLUitMg<br />
<strong>pMjfb</strong>, idwlI, jfpfn, XUrp aqy lfhOr ivKy krngy aqy iPLlm nUM<br />
ibhqrIn ZMg nfl bxfAux ivc koeI ksr nhIN Cwzxgy. AunHF dI<br />
koisLsL hovygI ik ies iPLlm rfhIN imlKf isMG dIaF pRfpqIaF <strong>dy</strong><br />
nfl-nfl Auh Aus <strong>dy</strong> ierfidaF dI pikafeI, imhnq, lgn aqy ihMmq<br />
nUM drsLkF qwk phuMcfAux qF jo afAux vflIaF pIVHIaF nUM Aus dI<br />
ijLMdgI qoN koeI sbk iml sky qy Auh vI jfx skx ik sPlqf dI<br />
tIsI qwk puwjx leI iKzfrIaF nUM ikMny jPLr jflxy pYN<strong>dy</strong> hn.
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (31)
sfl 11 aMk 32 <strong>pMjfb</strong> tfeImjL 7 agsq 2010 (32)