Diese Nummer anzeigen - Veröffentlichungen des IDS - Institut für ...
Diese Nummer anzeigen - Veröffentlichungen des IDS - Institut für ...
Diese Nummer anzeigen - Veröffentlichungen des IDS - Institut für ...
Erfolgreiche ePaper selbst erstellen
Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.
Hoppe: Produktive Lehnkombineme im Neulatein <strong>des</strong> Reformationszeitalters (OPAL 1/2014)<br />
17<br />
tum] iconolatriam [...] introducit (Gerhard, 1634); Papistarum [...] Iconolatria (A. Calov,<br />
1677)); es tritt zusammen mit anderen Ausdrücken der Zeit <strong>für</strong> ‘falsche Anbetung’ auch in<br />
Reihen auf, → die Belege aus 1634, 1670, 1677 (1) und 1677 (2).<br />
Entlehntes iconolatra als Personenbezeichnung im Sinne von ‘Bildvergötzer; abgöttischer<br />
Anbeter der Bilder’ ist nur vereinzelt nachweisbar;<br />
„Magdeburger Centurien“. 1564 Octava Centuria Ecclesiasticae Historiae, Cap. IV, Sp. 309/10 De imaginum<br />
cultura (Überschr.) Iconolatria hac ætate publicè decreta & stabilita est, Theodorus inquit: Veneramur etiam &<br />
adoramus imaginem Dei (Z).<br />
Bullinger 1568 De origine erroris, Cap. XXV, 67 v (De origine cultus divorum) Iconolatræ & falsigrapho Manzuri<br />
anathema (Z).<br />
Gerhard 1634 Confessio catholica II-1, 746 Antichristus [...] Mariolatriam, iconolatriam etc. introducit<br />
(RAMMINGER) (Z).<br />
Zimmermann 1670 Dorothei Asciani Montes pietatis 628 Non minus superstitiosa est Staurolatria,<br />
Mariolatria, Artolatria, Iconolatria &c. (Z).<br />
A. Calov 1677 Systema locorum theologicorum VIII, 440 Fornicatio spiritualis multiplex [...] ceu sunt<br />
Μαριολατρεία, aÖgιολατρεία, eiöκωνολατρεία, σταυρολατρεία, λιψανολατρεία, aörτολατρεία, etc.<br />
(RAMMINGER) (Z).<br />
A. Calov 1677 Systema locorum theologicorum XI, 18 nec ulli ignota est Papistarum Mariolatria, Angelolatria,<br />
Hagiolatria, Iconolatria, [...], lipsanolatria (RAMMINGER) (Z).<br />
Leibniz 1686 Examen religionis Christianae (Systema theologicum) (Sämtl. Schriften u. Briefe, 1. Reihe, Bd. 4,<br />
N. 420; 2397) Sapienter vero monuit Concilium, ut ne credatur virtus aliqua sive divinitas ipsi imagini inesse<br />
atque inhabitare; [...] quas imaginum superstitiones Arabes in quibusdam figurationibus ac Talismanibus, Judaei<br />
in nominibus scriptis aut pronuntiatis imitabantur; que utique est iconolatria, aut onomatolatria (Z).<br />
Heidegger 1687 Mysterium Babylonis (Index rerum et personarum) Iconolatria, quid? [...] (Z).<br />
phthartolatrae (1569); (Plural) ‘Anbeter der sterblichen (verweslichen) Hülle <strong>des</strong> Leibes<br />
Christi’, → bedeutungsähnliches/ähnlich verwendetes ctistolatrae (1686)<br />
byzant.-griech. fjartolaßtrhw der Wortbildungsbedeutung „Corruptibilium cultor“ (ThGL)<br />
(Plural fjartolaßtrai) (zu griech. fjartoßw ‘sterblich, vergänglich’)<br />
eine(r) der pejorativen Namen/Bezeichnungen aus den historischen christologischen Kontroversen<br />
im Sinne von ‘Anbeter <strong>des</strong> sterblichen Leibes Christi’ <strong>für</strong> die Anhänger <strong>des</strong> Severus,<br />
<strong>des</strong> Patriarchen von Antiochien, der (in der ersten Hälfte <strong>des</strong> 6. Jh.s) die Vergänglichkeit,<br />
Verweslichkeit <strong>des</strong> Leibes Christi vor der Auferstehung gegen Julianus, den Bischof von Harlikarnaß,<br />
behauptete;<br />
Du Préau 1569 De vitis, sectis, et dogmatibus omnium haereticorum 240 hos Phthartolatras & Scenolatras [!;<br />
= Ctistolatras?] nominarūt (Z).<br />
Timotheus Presbyter um 600 (De triplici receptione Hæreticorum, Eccl. Græcæ Monumenta Bd. 3 (1686) 410)<br />
[...] Fjartolaßtraw kai? Ktistolaßtraw / Ipsi verò sibi adversantes nominant Phthartolatras & Ctistolatras,<br />
seu Corrupticolas & Creaticolas (Z).<br />
daemonolatria (1595) ‘Dämonenanbetung’<br />
byzant.-griech. daimonolaßtrhw „Dämonenverehrer“ (LBG) (zu griech. daißmvn, daißmonow<br />
‘Gott, Göttin; göttliches Wesen’, speziell in seiner bibelgriechischen Bedeutung ‘böser Geist’)<br />
möglicherweise im Neulatein sekundär (nachrangig) als nomen actionis zur griechischen Personenbezeichnung<br />
lehngebildet, von Nicolas Rémy (1530-1612), Richter in Hexenpozessen,<br />
als Titel seiner theoretischen Schrift gewählt;<br />
Remigius (Rémy) 1595 Daemonolatreiae libri tres [...] (Titel) (Z).<br />
© 2014 <strong>Institut</strong> <strong>für</strong> Deutsche Sprache, Mannheim. Alle Rechte vorbehalten.