Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

Rozważania literackie
Norbert Honsza
Mitologia rodzinna
oraz familijna terapia
Mocno dojrzali pisarze, by nie rzec starzejący
się twórcy, chętnie i obficie sięgają
do autobiograficznych form ekspresji,
najczęściej do autobiografii. Przykładów
z literatury światowej jest bez liku, więc
przejdźmy od razu do dyskursu, który
zakreśla niniejszy szkic.
Największym wydarzeniem w 2006
roku na niemieckim rynku wydawniczym
było ukazanie się autobiografii
Güntera Grassa Beim Häuten der Zwiebel, z
sensacyjnym wyznaniem autora o wstąpieniu
pod koniec wojny do jednostki
Waffen-SS. Wątek ten omówiłem szerzej
w książce Günter Grass. Szaman literatury
niemieckiej 1 .
W Polsce dyskusja nad tą książką ponownie
nieco się ożywiła, kiedy na początku
października 2007 roku wyszło
polskie wydanie 2 , zresztą w znakomitym
1 Norbert Honsza, Günter Grass, Szaman literatury
niemieckiej, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych
w Łodzi, Łódź 2008.
2 Günter Grass, Przy obieraniu cebuli, przeł. Sławomir
Błaut, Polnord, Wydawnictwo „Oskar”,
Gdańsk 2007.
20
przekładzie wypróbowanego translatora
dzieł Grassa – Sławomira Błauta. Wbrew
pozorom książka posiada rozległy horyzont
filozoficzny, a refleksje i relacje
między pamięcią a tożsamością oraz pytanie
o granice między światem realnym
i zmyślonym odgrywają tu dominującą
rolę. Autor bezlitośnie sięga do zakamarków
własnej pamięci, z której wymiata
fragmenty swego życiorysu. Ta przeszłość
„nachodzi” go i wraca do niego
w bogatych oraz zmiennych konfiguracjach.
Wyznania zaskakują i mogą chwilami
budzić uzasadnione wątpliwości:
„Można by mnie było zaliczyć do grona
młodych nazistów [...], nieodwołalnie
napiętnować. Ale o obciążenie, zaliczenie
i napiętnowanie mogę postarać się
sam. Jako członek Hitlerjugend byłem
przecież młodym nazistą. Wierzącym do
samego końca”.
Autobiografia pokazała dobitnie, że
pisarz niczego nie bagatelizuje, a ukazuje
bezmyślną wiarę w określoną ideologię.
Grass nie unika więc autodenuncjacji,
noszącej znamiona cywilnej odwagi