Artykuły - Zbliżenia Interkulturowe

Rozważania literackie
niejednokrotnie androny i próbują go
deprecjonować również osobiście. „Der
Spiegel” zniżył się nawet do plotkarskiego
i wyssanego z palca donosu, że nosi
buty za tysiąc euro. Dlatego opór czytelników
wobec takich „pseudofaktów” ma
wręcz magiczne znaczenie.
Gazety i czasopisma prześcigały się w
obrzucaniu błotem pisarza, dla których
stał się on po wyznaniach w autobiografii
problemem „higienicznym”. Zaczyna
się mówić o jego twórczości w kontekście
sztuki zdeprawowanej, co z uwagi na
genezę tegoż określenia jest wyjątkową
podłością. Nowa generacja krytyków nie
znosi historycznego doświadczenia i literackiej
imaginacji 80-latków. Kultura
masowa, wspierana przez nowoczesne,
często bardzo płytkie środki medialne,
karmi się nieustannie bulwersującymi
inscenizacjami, stąd koncepcje tożsamościowe
obu grup są nie do pogodzenia.
Młodsza generacja lubiąca kreować
się na promotorów „uniwersalnego
Zachodu” nie znosi pełnej powikłań i
bolesnych doświadczeń historycznych
generacji odchodzącej. Marzy więc o
historycznej eksterytorialności w stylu
wspomnień Joachima Festa, który opublikował
je pod wieloznacznym tytułem
Ich nicht. Jego „marmurowy opór” wobec
totalitaryzmu (okrutnie stylizowany) zachwycił
część młodszego pokolenia, które
wlokąc Grassa pod pręgierz, stawia za
wzór „mężnego” Festa.
Zaprezentowane w tomie Dummer
August wiersze, przy całej głębokiej refleksji,
nacechowane są swego rodzaju piętnem
pośpiechu, co dostrzegło też wielu
krytyków Grassa (np. Stefan Jacobs w
„Die Welt”), poddających tom druzgocącej
krytyce. Pisarz broni uparcie swej
22
moralnej suwerenności, czyni to celnie,
chociaż wiele fraz wypowiedzianych jest
w nieskrywanej złości. Mimo wszystko
brakuje jednak tej poezji nieco chłodnego
dystansu i egzystencjalnego wstrząsu.
W tym samym czasie tomik wierszy Das
geschundene Tier wydał inny osiemdziesięciolatek
– Martin Walser. Czytamy w
nim: „Jeżeli nie jesteś wirtuozem zapomnienia,
wykrwawisz się na stacji intensywnej
terapii wspomnień”. Szkoda, że
tego nie napisał Günter Grass.
W sierpniu 2008 ukazała się kolejna
publikacja Grassa, wpisująca się wyraźnie
w nurt jego prozy autobiograficznej.
Książka – może pod nieco dziwnym, ale
oryginalnym tytułem – Die Box. Dunkelkammergeschichten
4 , poświęcona jest zmarłej
w 1997 roku przyjaciółce Marii Rama,
która niestrudzenie dokumentowała różne
etapy życia pisarza i rodziny okiem
wszechwidzącej kamery. Wypróbowanym
już zwyczajem pisarz przedstawił
nową edycję niemieckiej publiczności w
hamburskim „Thalia Theater”.
Z tego utworu, o „nieczystej” formie
literackiej, trudnej do jednoznacznego
zakwalifikowania gatunkowego, należy
mniemać, iż 81-letni noblista, czując
złowieszczy oddech ludzkiej przemijalności,
niejako w pośpiechu kontynuuje
kolejne wątki autobiograficzne, tym razem
z pozycji ojca rodziny i patriarchy,
snującego prawdziwe, wydumane i „wyśnione”
opowieści o swoich dzieciach.
Autor prowadzi z czytelnikiem trochę
nieprzejrzystą grę i do końca nie wiadomo,
czy jest ich siedmioro, czy ośmioro,
4 Günter Grass, Die Box. Dunkelkammergeschichten,
Steidl, Göttingen 2008 (Skrzynkowy aparat
fotograficzny. Historyjki z ciemni, może ukazać się
w języku polskim pod nieco innym tytułem).