Please click for download - Türkiye

GAZ‹ANTEP M‹MAR‹S‹ / 32
GAZ‹ANTEP M‹MAR‹S‹
Gaziantep'in geçmiflten günümüze
tarih içindeki oluflumuna bak›ld›-
¤›nda köklü ve zengin bir mimarisi
oldu¤u görülür. Tipik bir ‹slam
kenti olan Gaziantep, kent dokusu
olarak Kuzey Mezopotamya gelene¤ine
uygun yap›laflmaya sahiptir.
Yani dini yap›lar etraf›nda yeralan
ve organik olarak geliflen
yap›lar toplulu¤u fleklindedir.
Karasal iklime sahip oluflu, yazlar›n
çok s›cak olmas› nedeniyle mimaride
avlu anlay›fl› hâkimdir.
Evlerdeki avlulara, yaflant›n›n büyük
bir bölümünün burada geçmesi
nedeniyle “Hayat” denmektedir.
Cumhuriyet öncesinde Antep'te
mahalle oluflumlar›n› s›n›fsal
farkl›l›ktan ziyade dinsel farkl›l›k
etkilemifltir. Müslümanlar, Museviler
ve Ermenilerin ayr› ayr› mahallelerde
gruplaflt›klar› görülmektedir.
Gaziantep'te tar›mdan ziyade,
imalat ve ticarete yönelik bir yap›lanma
olmufltur. Kale çevresi ve
Kozluca'ya do¤ru yerleflim alanlar›nda
ticarete yönelik hanlar yap›lm›flt›r.
Sokaklar dar ve gölgedir. Baz›
yerlerde “kabalt›” denen alt› yol
üstü konut olan mekânlar vard›r.
Günümüzde “kabalt›”dan sadece
alt› tane kalm›flt›r. Sokaklar› dik
olarak kesen “dehliz” denilen ç›kmaz
sokaklar bulunmaktad›r.
Geleneksel mimari yap›n›n korundu¤u
Gaziantep’te Gaziantep Büyükflehir
Belediyesi, Gaziantep
Valili¤i gibi modern binalar, 110
bin metrekare alana kurulu Gaskispor
Tesisleri, beflbin kiflilik
Aç›khava Tiyatrosu, Kamil Ocak
Stadyumu, Ticaret Odas›, Ticaret
Borsas›, Sanayi Odas›, Gaziantep
Üniversitesi gibi modern yap›lar
yer almaktad›r.
GAZ‹ANTEP M‹MAR‹S‹ / 33
Kasteller
Gaziantep’te yer alan sosyal
amaçl› su yap›lar›ndan birisi olan
Kasteller, Antep mimarisinin
önemli simgelerinden birisi olarak
kabul edilmektedir.
Yeralt›nda insan eliyle kayalar›n
oyulmas› ile yap›lan, su mimarisinin
eflsiz örneklerinden olan kasteller,
serinlemek, susuzluk gidermek,
abdest almak, çamafl›r ve
yün y›kamak gibi ihtiyaçlar için
kullan›lm›flt›r.
Evlerin, flehir içme suyuna kavufltu¤u
ve çeflmelerin yap›ld›¤› tarihe
kadar önemini ve ifllevini koruyan
“kasteller”den günümüze kadar
ulaflabilen fieyh Fethullah
Kasteli, ‹hsan Mescidi Kasteli, Piflirici
Mescidi Kasteli, ‹mam-› Gazali
Kasteli, Ahmet Çelebi Kasteli
ve Kozluca Camii Kasteli’dir.
Çeflmeler
Kentte oluflturulan “kastel” ad›
verilen su sistemi, evlerin alt›ndan
geçen ve “Livas” ad› verilen suyollar›
ile her eve içme ve kullanma
suyu ulaflmas› sa¤lanm›flt›r.
Bu nedenle meydan ve duvar çeflmelerine
fazla ihtiyaç duyulmam›flt›r.
Özellikle ticaret dokusunun
yer ald›¤› bölgelerde çeflmelerin
yap›ld›¤› anlafl›lmaktad›r.
Gaziantep’teki tarihi çeflmelerin
baz›lar› flunlard›r: Nuribey Çeflmesi,
Demirligane Çeflmesi, Arasta
Çeflmesi, Hüseyin Pafla Çeflmesi,
Kumandan Çeflmesi, Gümüfl
Kastel Çeflmesi, fiehreküstü Çeflmesi,
Osmaniye Kasteli Çeflmesi.
Hamamlar
Eski ve tarihi de¤eri olan 17 hamam›n
bulundu¤u Gaziantep’te;
orijinalli¤ini koruyarak günümüze
kadar gelebilen tarihi hamamlardan
baz›lar›; fieyh Fethullah Hamam›,
Hüseyin Pafla (Tu¤lu) Hamam›,
Pafla Hamam›, Keyvanbey
Hamam›, ‹ki Kap›l› Hamam, Naib
Hamam›, fi›h Hamam›, Tabak
Hamam›, Eski Hamam ve Pazar
Hamam›’d›r.
Gaziantep hamamlar›n› di¤er hamamlardan
ay›ran en büyük özellik
›s› kayb›n›n aza indirgenmesi
ve so¤uk iklim koflullar›ndan ötürü
yar›ya kadar topra¤a gömülmeleridir.
Bu bak›mdan Gaziantep
hamamlar›n› uzaktan fark etmek
biraz zordur. Bunun yan› s›ra
tafl iflçili¤inin meydana getirdi¤i
süslemeleri ile de dikkat çekici örneklerdir.
Ço¤unlukla da hamamlarda
eyvanlara ve köfle halvetlerine
genifl yer verilmifltir.
Naib Hamam›: Tarihi hamamlardan,
Gaziantep Kalesi’nin kuzey
taraf›nda yer alan Naib Hamam›
Gaziantep Büyükflehir Belediyesi
taraf›ndan, Avrupa Birli¤i’nden
al›nan hibe fonlar› ile restore edilerek,
2007 y›l› Eylül ay›nda tamamlanarak
hizmete girmifltir.