Please click for download - Türkiye

KÜLTÜREL ZENG‹NL‹KLER / 52
KÜLTÜREL ZENG‹NL‹KLER
Yüzy›llardan beri insanlar›n yerleflim
yerlerinden birisi olan Gaziantep’te,
Anadolu ve Mezopotamya
uygarl›klar›n›n yan› s›ra, Hitit,
Pers, Roma, Arap ve Türk-‹slam
uygarl›klar›n›n hüküm sürmesiyle
mimari, edebiyat, müzik, el sanatlar›
ve folklor alanlar›nda büyük
ve kal›c› eserler oluflmufltur.
Gaziantep ve bölge insan›n›n karakteristik
özelliklerini ve sahip
olduklar› kültürel zenginlikleri yörenin
“halk türküleri” eflli¤inde
icra edilen “halk oyunlar›”nda,
müzi¤inde ve ritimlerinde görebilmek
mümkündür. Folklor oyunlar›ndan
olan “halay”daki omuz
omuza verifl ve topra¤› döven
ayak ve diz vurufllar› insan›m›z
aras›ndaki birlik ve beraberli¤in
sembolüdür.
Tatl›lar› kadar kelimelerin a¤›zdan
ya¤ gibi kay›p gitti¤i “tatl›
dili” ile de meflhur olan Gaziantep’in
kendisine özgü “Antep A¤z›”
eflli¤inde yap›lan “dualar”,
“beddualar”, “maniler”, “masallar”,
“inançlar”, ölü evinde yak›-
lan “a¤›tlar” ve “atasözleri” ile
“halk türküleri”nde Gaziantep’in
as›rlard›r devam eden geleneksel
örf ve adetlerini ve kültürel zenginliklerini
görmek mümkündür.
Günümüzde, özel günlerde giyilen
“geleneksel eski giysiler” yine
kültürel yaflay›fla renk katan, zengin
bir desen veren ö¤eler olarak
bugüne miras kalm›flt›r. Cepken,
Aba, Puflu, Kuflak, Köynek, Merkeziye,
Yemeni, Kapakl› Zubun,
Fes, Yanakl›k, Üç Etek gibi bölgeye
özgü, geleneksel Antep giysileri
günümüzde baz› k›rsal kesim
yerleflim alanlar› d›fl›nda kullan›lmamaktad›r.
Gaziantep kültür hayat›nda “geleneksel
mimari”nin ayr› bir önemi
ve güzelli¤i bulunmaktad›r. Gaziantep
mimarisinin temel tafl› içtenlik
ve sadeliktir. Kesme tafllardan
yap›lan evler, cami, çeflme,
han, bedesten ve külliyeler bugün
bile sa¤laml›¤›n› ve göze müthifl
zevk veren güzelliklerini korumaktad›r.
KÜLTÜREL ZENG‹NL‹KLER / 53
Eskiden s›k yap›lan, bir nevi “judo”
ya benzeyen “Aba Gürefli”;
zeka, ustal›k ve kuvvet isteyen
Gaziantep ve bölgeye özgü milli
bir spordur. Aba ve üzerine ba¤lanan
kuflaktan oluflan k›yafetle yap›lan
gürefle, “Afl›rtmal› Aba Gürefli”
denmektedir.
Gaziantep’in kültürel zenginlikleri
aras›nda önemli yer edinen; yemek,
tatl› ve içeceklerden oluflan
“Gaziantep Mutfa¤›”n›n zengin
çeflitlere sahip olmas›n›n yan› s›ra,
damak zevkine düflkün olan
Gaziantepliler çeflitli bahaneler
bularak yemek davet türleri gelifltirmifltir.
Geleneklerine ve göreneklerine
ba¤l› olan halk maddi
durumlar›na göre; Dü¤ün davetleri,
el öpme davetleri, Köflk alt›
davetleri, Gelin davetleri, ‹lkbahar-Yaz-Sonbahar
(Güz) ve K›fl
davetleri, Bayram davetleri ve
Sahre (Piknik) davetleri ad› alt›nda
çeflitli “geleneksel yemek davetleri”
verirler. Gaziantep’te yap›lan
bu yemekli davetlerde temel
amaç, davet verenlerle davetlilerin
kaynaflmas›d›r. Yemekli bu
davetlerin yap›lmas› ve davete kat›lmak
adetten oldu¤u için genelde
davetlere icabet edilmektedir.
Geleneksel El Sanatlar›
Geleneksel Gaziantep El Sanatlar›,
Anadolu'nun binlerce y›ll›k tarihinden
gelen çeflitli uygarl›klar›n
kültür miras›yla, kendi öz de¤erlerini
birlefltirerek zengin bir mozaik
oluflturmufltur.
Sedefçilik, Bak›rc›l›k, Kutnuculuk,
Aba Dokumac›l›¤›, Yemenicilik,
Antep ‹fli El ‹fllemecili¤i, Gümüfl
‹fllemecili¤i, Antep Kilim ve
Hal› Dokumac›l›¤›, Küpçülük, Kuyumculuk,
Semercilik, Zurnac›l›k
ve Müzik Aletleri yap›mc›l›¤›ndan
oluflan ve turistik eflya olarak üretilen
“Geleneksel El ve Ev Sanatlar›”
bak›m›ndan Gaziantep; yurt
içi ve yurt d›fl›nda tan›nm›fl, marka
haline gelmifl kentlerin bafl›nda
yer almaktad›r.
Kilimcilik
Tezgah, flekil, dokunufl biçimleri
ve nak›fllar› yönünden di¤er Anadolu
kilimlerinden çok farkl› olan
Antep kilimlerinin hammaddesi;
öküz, deve ve at tüyü, koyun yünü
ve keçi k›llar›d›r.
Motorlu dokuma tezgâhlar›n›n yaflam›m›za
girmesiyle Antep kilimlerine
olan talep azalm›fl, tezgâh
say›s› azalm›fl olsa da; günümüzde
hem turistik talepleri karfl›lamak,
hem de köylerde kendi ihtiyaçlar›n›
gidermek maksad›yla kad›nlar
taraf›ndan dokunmaya devam etmektedir.
Kutnu Bezi Dokumac›l›¤›
Türkiye'de yaln›zca Gaziantep’te,
ahflaptan yap›lm›fl kamç›l› çekme
tezgahta mekikle dokunan kutnu
dokumas›ndan yap›lan kaftanlar
padiflahlar›n en önemli giysileriydi.
Sonras›nda ise Anadolu’daki
yerel fl›k giysiler hep kutnu dokumas›yla
yap›lm›flt›. Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun
s›n›rlar›n› aflarak
tacirlerin ellerinde Avrupa ve
Amerika’ya kadar gitmiflti kutnu
dokumas›. Tarihi bir de¤eri olan
kutnu bezi dokumac›l›¤›, Türkiye'de
yaln›z Gaziantep'te dokunan
ipekli bir dokuma türü olup, ham
maddesi; flofl (suni ipek) ve pamuk
ipli¤idir. Tamamen el tez-