Hazar World - Sayı: 26 - Ocak 2015

HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR PUBLICATION OF CASPIAN STRATEGY INSTITUTE
OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26
ENERJİDE
SİBER
TEHDİT
CYBER
THREAT IN
ENERGY
FİYAT- PRICE 5 TL
КРАТКОЕ ИЗЛОЖЕНИЕ

www.hazarworld.com
ÖNSÖZ / EDITORIAL
HALDUN YAVAŞ
Hazar Strateji Enstitüsü
Genel Sekreter
HALDUN YAVAŞ
Caspian Strategy Institute
Secretary General
YÖNETİM / MANAGEMENT
İMTİYAZ SAHİBİ
OWNER
Hazar İletişim, Tanıtım ve
Yayıncılık A.Ş. Adına
Haldun YAVAŞ
GENEL YAYIN YÖNETMENİ
EDITOR-IN-CHIEF
Gökhan ÇAY
YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ (SORUMLU)
MANAGING EDITOR
Merve DAMCI
EDİTÖR
EDITOR
Hande YAŞAR ÜNSAL
Enerji, bir ülkenin temel yapı taşıdır ve
ekonomiyi bütünüyle etkileyen bir özelliğe
sahiptir. Enerji kaynakları, nakil hatları
ve santraller gibi enerji altyapıları
gelişmiş veya gelişmekte olan ülkelerin
en kritik ögeleridir. Doğası gereği enerji
sektöründe bulunan zaaflar, politika
yapıcıların üzerinde titizlikte durması
gereken konuların ilk sıralarında yer
almaktadır.
Günümüzde terör, sabotaj doğal ya da
insan kaynaklı afetlerin güvenliği her
anlamda tehdit etmesiyle birlikte ‘kritik
altyapılar’ kavramı birçok ülkenin ajandasına
girmiştir. Güvenlik kavramı yeniden
ele alınmakta, kritik altyapıların
korunması ile ilgili ulusal seviyede
kurumlar oluşturulmakta ve konuya ilişkin
politikalar üretilmektedir.
Bu bağlamda, okuyucularımızı konu ile
ilgili kapsamlı olarak bilgilendirmeyi
amaçlayarak kritik altyapı güvenliğini bu
sayımızda kapak konusu yaptık. Ayrıca
dergimizin beraberindeki ek kitapçıkta
yine aynı konu ekseninde enerji profesyonellerine
geniş kapsamlı bir yol haritası
sunduk.
21 Aralık’ta parlamento seçimleri yapılan
Özbekistan’da bizzat bulunup seçim
atmosferini Özbek halkıyla birlikte yaşadık.
Demokratik ve şeffaf bir ortamda
gerçekleşen seçimleri enine boyuna
masaya yatırdık. Rusya Devlet Başkanı
Vladimir Putin’in Türkiye’ye gerçekleştirdiği
resmi ziyareti ve iki ülke ilişkilerini
HASEN Uzmanı Doç. Dr. Fatih Özbay
analiz etti. Kazakistan’ın Ankara
Büyükelçisi Sayın Canseyit Tüymebayev,
Kazakistan’ın gelişim stratejilerine değindiği
yazısında Kazakistan ve Türkiye arasındaki
stratejik işbirliğini tüm yönleriyle
ele aldı.
Şubat sayısında görüşmek dileğiyle…
Energy is a building block for a country
and it has an influence on the entire
economy of that country. Energy infrastructure
such as energy resources,
transmission lines and power plants are
among the most critical elements of
developed or developing countries.
Naturally, weaknesses intrinsic to the
energy sector must be meticulously
addressed by policy makers.
Today, the ‘critical infrastructure’ concept
has become a hot issue for many
countries due to the threat of terrorism,
sabotage, natural or human-induced disasters
against security in every sense.
The security phenomenon is re-considered,
national institutions are established
to protect critical infrastructure,
and policies are developed for this purpose.
In order to give comprehensive information
to Hazar World readers in this
regard, this month’s cover issue is critical
infrastructure security. Besides, we prepared
a magazine supplement to offer a
wide-scale roadmap for energy professionals
on the same subject.
We went to Uzbekistan to observe the
parliamentary elections held on
December 21, and to witness the atmosphere
together with Uzbek people. We
scrutinized Uzbekistan’s democratic and
transparent elections. HASEN expert
Assoc. Prof. Fatih Özbay analyzed
Russian President Vladimir Putin’s official
visit to Turkey and the bilateral relations
between Turkey and Russia. Mr.
Zhanseit Tuymebayev, Ambassador of
Kazakhstan in Ankara, discussed
Kazakhstan’s development strategies and
the strategic cooperation between
Kazakhstan and Turkey.
Hope to meet you in February...
HABER EDİTÖRÜ
NEWS EDITOR
Figen AYPEK AYVACI
İNGİLİZCE EDİTÖRÜ
ENGLISH EDITOR
Cansu ERTOSUN
RUSÇA EDİTÖRÜ
RUSSIAN EDITOR
Rufat AGHAYEV
GRAFİK TASARIM
GRAPHIC DESIGN
Hülya ÇETİNOK
FOTOĞRAF EDİTÖRÜ
PHOTO EDITOR
Tarık ÜZGÜN
YAYIN KURULU
PUBLICATION BOARD
Prof. Dr. Mesut Hakkı CAŞIN
Doç. Dr. Bekir GÜNAY
Doç. Dr. Fatih ÖZBAY
Doç. Dr. Fatih MACİT
Dr. Efgan NİFTİ
Emin AKHUNDZADA
Zeynep KAPTAN
KATKIDA BULUNANLAR
CONTRIBUTORS
Ayhan GÜCÜYENER
BASKI / PRINTING
Bilnet Matbaacılık ve Ambalaj San. A.Ş.
Dudulu Organize Sanayi Bölgesi
1.Cadde No: 16 Esenkent – Ümraniye
34476 İSTANBUL
Tel: 444 44 03
BASKI TARİHİ / PUBLICATION DATE
Ocak 2015 / January 2015
Yayın Türü / Publication Type
Yaygın Yerel Süreli
Yayın Süresi - Dili
Publication Period - Language
Aylık - Türkçe, İngilizce, Rusça
Monthly - Turkish, English, Russian
ISSN: 2148-4759
İLETİŞİM
MAILING ADDRESS
Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok.
No:3 Kat:4 Daire 10 Maslak, 34398
Şişli / İstanbul - TÜRKİYE
Tel: +90 212 999 66 00
Faks: +90 212 999 66 01
www.hazarworld.com
info@hazarworld.com
HAZAR WORLD
1

IÇINDEKILER
CONTENTS
04
HAZAR’A DAİR
CASPIAN OVERVIEW
04
AVRASYA GÜMRÜK
BİRLİĞİ’NE
İKİ YENİ ÜLKE
EURASIAN CUSTOMS
UNION HAS TWO
NEW MEMBERS
22
KRİTİK ENERJİ
ALTYAPILARI İÇİN
YÜKSELEN TEHDİT:
SİBER SALDIRILAR
THE EMERGING THREAT
AGAINST CRITICAL
ENERGY
INFRASTRUCTURE:
CYBER ATTACKS
İnternet olmadan yaşamanın
hayal dahi edilemediği
günümüzde, güvenlik ve
tehdit anlayışı hem sivil hem
de askeri anlamda boyut
değiştiriyor. Tankla ve tüfekle
yapılan savaşlar yerini ‘siber
saldırılar’a bırakıyor.
22
In today’s world where life
without the Internet is
inconceivable, the concepts
of security and threat are
changing both in military in
civilian terms. Traditional
warfare with tanks and rifles
is yielding to “cyber attacks.”
04
09
08
HABER / NEWS
KAZAKİSTAN BAĞIMSIZLIK
YIL DÖNÜMÜNÜ KUTLADI
INDEPENDENCE DAY
CELEBRATED IN KAZAKHSTAN
0808
09
HABER / NEWS
09
IN BELGIUM
GÜNEY GAZ KORİDORU
BELÇİKA’DA
TARTIŞILDI
SOUTHERN GAS CORRIDOR
WAS DISCUSSED
10
HABER / NEWS
TPAO 60 YILI
10
GERİDE
BIRAKTI
TPAO’S
60 TH
ANNIVERSARY
2
OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
32
32
HABER ANALİZ / IN DEPTH
PUTİN’İN TÜRKİYE
ZİYARETİ VE İKİLİ
İLİŞKİLER
PUTIN’S VISIT TO TURKEY
AND BILATERAL
RELATIONS
11
HABER / NEWS
11
HAYDAR ALİYEV
ÖLÜM YIL DÖNÜMÜNDE
ANILDI
ANNIVERSARY OF HEYDAR
ALIYEV’S DEATH
COMMEMORATED
50
We compiled cultural activities such
50
KÜLTÜR & SANAT
CULTURE & ART
Bölge ile ilgili konser, sergi ve
tiyatro faaliyetlerini sizin için
derledik.
as concerts, exhibitions, and plays
about the region.
50
32
44 11
44
12
12
HABER ANALİZ / IN DEPTH
12
ÖZBEKİSTAN DEMOKRASİ VE
ÇEVRE SINAVINDA BATI’YA
FARK ATTI
UZBEKISTAN OUTSCORED THE
WEST IN DEMOCRACY AND
ENVIRONMENT TEST
40
BLOG / BLOG
40
KAZAKİSTAN-TÜRKİYE: ÖRNEK
GÖSTERİLECEK STRATEJİK
İŞBİRLİĞİ
KAZAKHSTAN AND TURKEY:
EXEMPLARY STRATEGIC
COOPERATION
44
LIFESTYLE / LIFESTYLE
44
“EN BÜYÜK
ZENGİNLİĞİMİZ
MÜZİĞİMİZ”
“OUR MUSIC
IS OUR
WEALTH”
HAZAR WORLD
3

HAZAR’A DAİR / CASPIAN OVERVIEW
AVRASYA GÜMRÜK
BİRLİĞİ’NE İKİ YENİ
ÜLKE
Rusya, Belarus ve
Kazakistan’ın oluşturduğu
ve 1 Ocak 2015 tarihinde
resmen hayata geçecek olan
Avrasya Gümrük Birliği’ne
Kırgızistan ve Ermenistan
resmen kabul edildi. Avrasya
Ekonomik Yüksek
Konseyi toplantısında konuşan
Putin, “Kırgızistan ve
Ermenistan’ın birliğe katılmalarının
bu ülkelerin temel
ulusal çıkarlarına cevap
verdiğine ve sosyoekonomik
kalkınmaları için geniş ufuklar
açtığına eminiz” dedi.
EURASIAN CUSTOMS
UNION HAS TWO NEW
MEMBERS
Kyrgyzstan and Armenia
have been officially accepted
to Eurasian Customs Union
which will become effective
on January 1, 2015 with its
current members Russia,
Belarus and Kazakhstan.
During his speech at the
meeting of Supreme Eurasian
Economic Council, Putin
said: “We believe that
accession of Kyrgyzstan
and Armenia to the Union
meets their primary national
benefits and widens the
horizon for their socioeconomic
development.
AZERBAYCAN’DA
HALK SANDIK BAŞINA
GİTTİ
Azerbaycanlılar, bağımsızlığın
kazanılmasının ardından
dördüncüsü düzenlenen yerel
seçimlerde meclis üyelerini belirlemek
için sandık başına gitti.
Seçimlerde 37 bin 77 aday, bin
607 belediyenin 15 bin 35 meclis
üyeliği için yarıştı. Kayıtlı 4 milyon
819 bin seçmenden 1 milyon
876 bin seçmenin oy kullandığı,
katılım oranının yüzde 38,93
olduğu açıklandı.
AZERBAIJANI
VOTERS GO TO
POLLS
Azerbaijani people voted for
parliament members in the
local election which was held
for the fourth time after the
independence. 37 thousand 77
candidates competed for the
chairs of 15 thousand 35 parliament
members of 1 thousand
607 municipalities. 1 million 876
thousand out of 4 million 819
thousand voters participated
in the election, and the voter
turnout was 38.93 percent.
BM’DEN
TÜRKMENİSTAN’A
ULAŞIM DESTEĞİ
Türkmenistan’ın girişimiyle
Birleşmiş Milletler Genel
Kurulu’nda ulaştırma
sektöründe uluslararası
işbirliğinin tesis edilmesi
yönünde tarihi bir karar
kabul edildi. Küresel bazda
ulaşım işbirliğinin önünün
açılmasına büyük katkı
sağlayacak bu anlamlı karar,
Türkmenistan’da büyük
sevinçle karşılandı.
UN SUPPORTS
TRANSPORT IN
TURKMENISTAN
A historical decision
on establishing
international cooperation
in transportation was
taken in UN General
Assembly with
Turkmenistan’s initiative.
This significant decision
which will lead the way
for global cooperation
in transportation was
gladly welcomed in
Turkmenistan.
4 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
ERDOĞAN-
BERUÇAŞVİLİ
GÖRÜŞMESİ
Gürcistan Dışişleri
Bakanı Tamar Beruçaşvili
ilk resmi ziyaretini
Türkiye’ye gerçekleştirdi.
Cumhurbaşkanlığı
Sarayı’ndaki Erdoğan-
Beruçaşvili görüşmesine
Dışişleri Bakanı Mevlüt
Çavuşoğlu da katıldı.
Görüşmeler sonrasında
“Türkiye-Gürcistan Dışişleri
Bakanlıkları Arasında
İşbirliği’nin Geliştirilmesine
Dair Protokol” imzalandı.
KARS’TA TANAP
ZİRVESİ
Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan
dışişleri bakanları, “Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye
Dışişleri
Bakanları Üçlü Toplantısı”nda
buluştu. Toplantıda Türkiye,
Azerbaycan ve Gürcistan’ın toprak
bütünlüğüne verdiği desteği
yineledi. Azerbaycan Dışişleri
Bakanı Elmar Mammadyarov,
TANAP ve TAP projeleri için
Türkiye’ye 20 milyar dolar yatırım
yapmayı taahhüt ettiklerini,
Bakü-Tiflis-Kars projesinin her
üç ülkede de 5 bin kişilik istihdam
yarattığını belirtti.
ERDOĞAN-
BERUCHASHVILI
MEETING
Tamar Beruchashvili,
Minister of Foreign Affairs
of Georgia paid her first
official visit to Turkey.
Mevlüt Çavuşoğlu, Minister
of Foreign Affairs of Turkey
also attended the Erdoğan-
Beruchashvili meeting at
the Presidential Palace.
After the meeting “Protocol
on the Development of
the Cooperation between
the Ministries of Foreign
Affairs of Turkey and
Georgia” was signed.
TANAP SUMMIT IN
KARS
GÜRCÜ LİDER
MARGVELAŞVİLİ
TÜRKMENİSTAN’DA
Ministers of Foreign Affairs of
Turkey, Azerbaijan and Georgia
met in the “Trilateral Meeting of
the Ministers of Foreign Affairs of
Azerbaijan, Georgia and Turkey”.
In the meeting, Turkey once again
underlined their support for the
territorial integrity of Azerbaijan
and Georgia. Azerbaijani Minister
Elmar Mammadyarov stated that
they are committed to invest $20
billion in Turkey for TANAP
and TAP projects, and the Baku-
Tbilisi-Kars project offers employment
to 5 thousand people in three
countries.
Türkmenistan Devlet Başkanı
Gurbanguli Berdimuhamedov,
Gürcistan Devlet Başkanı Margvelaşvili
ile bir araya geldi. Görüşmeler
kapsamında taraflar
arasında ticaret, turizm ve ulaşım
ile ilgili işbirliği anlaşmaları
imzalandı. Berdimuhamedov,
Hazar ve Karadeniz arasında
ulaşım koridoru oluşturmak ile
ilgili taraflar arasında mutabakat
sağlandığını ve Afganistan-
Türkmenistan-Azerbaycan-Gürcistan
ulaşım koridorunun da
gündemde olduğunu açıkladı.
GEORGIAN LEADER
MARGVELASHVILI’S VISIT
TO TURKMENISTAN
President of Turkmenistan Gurbanguly
Berdimuhamedov met
with President of Georgia Margvelashvili.
During the meeting,
cooperation agreements on trade,
tourism and transportation were
signed. Berdimuhamedov stated
that both parties reached an
agreement upon establishing a
transportation corridor between
the Caspian and Black Sea, and
also added that Afghanistan-
Turkmenistan-Azerbaijan-Georgia
transportation corridor is on
the agenda.
HAZAR WORLD 5

HAZAR’A DAİR / CASPIAN OVERVIEW
KIRGIZİSTAN
MECLİSİNDE 2015
BÜTÇESİNE ONAY
Kırgızistan’da koalisyon hükümetinin
Başbakanı Coomart
Otorbayev’in kabinesi tarafından
hazırlanan ve meclisin ilgili
komisyonlarından geçerek genel
kurula gelen 2015 yılı devlet bütçesi
kabul edildi. Bütçe yasasına
göre, 2015 yılı bütçesinde gelirler
102,7 milyar som (1,8 milyar ABD
doları), giderler ise 117,4 milyar
som (2,6 milyar ABD doları) olacak.
Hizmet, inşaat, tarım ve
sanayideki gelişme sayesinde
büyüme hızının yüzde 6,2 oranında
gerçekleşmesi planlanıyor.
KYRGYZSTAN
PARLIAMENT APPROVED
THE 2015 BUDGET
The state budget for 2015, which
was drafted by the cabinet
under the leadership of Prime
Minister Djoomart Otorbaev
and passed through the relevant
commissions of the parliament,
was approved. According to
the budget law, the income
shall be 102.7 billion Som (1.8
billion USD) and the expenses
shall be 117.4 billion Som (2.6
billion USD). The growth rate
is forecasted as 6.2 percent with
the developments in the service,
construction, agriculture and
industry sectors.
RUSYA, GÜNEY AKIM
PROJESİNİ İPTAL
ETTİ
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip
Erdoğan ile Rusya Devlet
Başkanı Vladimir Putin
arasında gerçekleşen zirvede
sürpriz enerji kararları çıktı.
Putin, AB’ye enerji resti
çekerek, AB’nin tutumundan
ötürü Güney Akım projesinden
vazgeçildiğini açıkladı. Türkiye
topraklarında Güney Avrupa
tüketicileri için yeni bir enerji
hattı kurulması konusunda
mutabakata varıldı.
RUSSIA CANCELLED
THE SOUTH STREAM
PROJECT
Surprising energy decisions
were taken in the meeting
between President of Turkey
Recep Tayyip Erdoğan and
President of Russia Vladimir
Putin. Putin announced that
South Stream is cancelled due
to EU’s attitude. An agreement
was reached for constructing a
new energy line that will pass
through Turkey for consumers
in Southern Europe.
ABHAZYA’DAN
RUSYA İLE ORTAKLIK
ANLAŞMASINA ONAY
Gürcistan’dan tek taraflı
bağımsızlığını ilan eden
Abhazya’da, Rusya ile 24
Kasım’da imzalanan “İttifak ve
Stratejik Ortaklık Anlaşması”
onaylandı. Anlaşmaya göre,
taraflardan birine herhangi
bir devlet ya da gruptan saldırı
(silahlı saldırı) olursa diğer taraf
bunu kendisine yapılmış kabul
edecek ve taraflar birbirlerine
askeri güç dahil gereken tüm
yardımı sağlayacak.
ABKHAZIA RATIFIED THE
PARTNERSHIP AGREEMENT
WITH RUSSIA
Abkhazia, which unilaterally declared
independence from Georgia, ratified
the “Alliance and Strategic Partnership
Agreement” signed on November
24 with Russia. According to the
agreement, should one party of the
agreement is under (armed) attack by
another state or group, the other party
shall deem this attack against itself and
the parties shall provide all kind of
assistance, including military force, to
each other.
6 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
OCAK 2015
JANUARY 2015
KOJENERASYON-
TRİJENERASYON İLE ENERJİ
VERİMLİLİĞİ
21 OCAK 2015
İSTANBUL - TÜRKİYE
Konferans, birbirinden farklı sektörlerde,
temiz ve yüksek kalitede enerji üretimi
yapmayı, bununla birlikte enerji
tasarrufu sağlamayı hedefleyen kurum
ve kuruluşların profesyonellerine, sahip
olma maliyetleri, verimliliği arttırma,
sürdürülebilirlik, bakım-onarım, proje
finansmanı gibi konularda üst düzey
bilgi alışverişi imkanı sunuyor.
ENERGY EFFICIENCY
WITH COGENERATION-
TRIGENERATION
21 JANUARY 2015
ISTANBUL - TURKEY
The conference provides an opportunity
to share high level information on topics
such as ownership costs, improving efficiency,
sustainability, maintenance-repair
and project finance among the professionals
of different institutions and companies
from different sectors which are
targeting clean and high quality energy
along with energy saving.
14-17
21
6. ENERJİ VERİMLİLİĞİ
FORUMU VE FUARI
14-17 OCAK 2015
İSTANBUL - TÜRKİYE
Enerji Verimliliği Forumu kapsamında
düzenlenecek olan panel ve oturumlar
ile enerji verimliliğini içeren
tüm konular, politikalar ve stratejiler,
uluslararası enerji alanında/sektöründe
araştırma yapan akademisyenler,
kurumlar, şirketler ve Türkiye’nin
önde gelen isimleri ile değerlendirilecek.
6 TH ENERGY EFFICIENCY
FORUM AND EXHIBITION
14-17 JANUARY 2015
İSTANBUL - TURKEY
The panels and sessions to be held
within the scope of the Energy
Efficiency Forum will provide a platform
for academicians, institutions,
companies and leading figures of
Turkey from the international energy
field/sector to discuss the topics, policies
and strategies about energy efficiency.
15-18
4. YENİLENEBİLİR ENERJİ
SİSTEMLERİ KIŞ OKULU
15-18 OCAK 2015
AFYONKARAHİSAR - TÜRKİYE
Kış okulunda Türkiye’den ve
Avrupa’nın çeşitli üniversitelerinden
alanında uzman akademisyenlerin
yenilenebilir enerji sistemleri konularında
lisans üstü eğitim verecek.
Eğitimler güncel konulardan oluşacak,
dünyanın en önemli meselesi haline
gelen enerji üzerine yapılan uluslararası
çalışmalar paylaşılacak.
4 TH RENEWABLE ENERGY
SYSTEMS WINTER SCHOOL
15-18 JANUARY 2015
AFYONKARAHİSAR - TURKEY
This year, Renewable Energy Systems
Winter School will be held for the fourth
time. Academicians from various universities
of Turkey and Europe will give lectures
on renewable energy systems at the postgraduate
level. Lectures will focus on current
issues, and besides, international studies on
energy will be shared, which has become the
most important issue of the world.
HAZAR TAKVİMİ / CASPIAN CALENDAR
OCAK 2015
DÜNYA GELECEK ENERJİ
ZİRVESİ 2015
WORLD FUTURE ENERGY
SUMMIT 2015
19-22 Ocak 2015 / 19-22 January 2015
Abu Dabi, Birleşik Arap Emirlikleri
Abu Dhabi, United Arab Emirates
CODATU XVI KONFERANSI
CODATU XVI CONFERENCE
2-5 Ocak 2015 / 2-5 January 2015
İstanbul, Türkiye / Istanbul, Turkey
SOLARTECH EXPO TÜRKİYE 2015
SOLARTECH EXPO TURKEY 2015
27-28 Ocak 2015 / 27-28 January 2015
İstanbul, Türkiye / Istanbul, Turkey
2. JEOTERMAL FUARI
2 ND GEOTHERMAL FAIR
22-24 Ocak 2015
22-24 January 2015
Ankara, Türkiye / Ankara, Turkey
JANUARY 2015
HAZAR WORLD
7

HABER / NEWS
KAZAKİSTAN
BAĞIMSIZLIK YIL
DÖNÜMÜNÜ KUTLADI
Kazakistan Cumhuriyeti’nin
23. bağımsızlık yıl dönümü
Shangri-La Bosphorus
Otel’de düzenlenen
resepsiyonda coşkuyla
kutlandı.
Yıl dönümü etkinliğine İstanbul 1.
Ordu Komutanı Zeki Salih Çolak,
Harp Akademileri Komutanı
Orgeneral Abdullah Recep, İstanbul
Vali Yardımcısı Aziz Mercan başta olmak
üzere iş adamları, basın mensupları ve
bürokratlar katıldı. Ayumi adlı Kazak
sanatçılar güzel türkü ve ezgileriyle geceye
renk kattı. Türkiye-Kazakistan arasında
imzalanan yüksek stratejik işbirliği anlaşmasından
sonra iki ülke arasındaki ticaret
hacminin 15 milyar dolar olacağını düşündüklerini
ifade eden Kazakistan
Cumhuriyeti Ankara Büyükelçisi Canseyit
Tüymebayev, Kazakistan-İran-Türkiye
demiryolu hattı projesinin Kazakistan’ın
dünya denizlerine ulaşmasını sağlayacağını
söyledi. Kazakistan Cumhuriyeti
İstanbul Başkonsolosu Yerkebulan
Sapiyev ise iki ülke arasındaki ilişkilerin
her alanda artarak geliştiğine değindi.
KAZAKİSTAN-
TÜRKİYE
ARASINDAKİ
TİCARET HACMİ 15
MİLYAR DOLAR
OLACAK.
TRADE VOLUME
BETWEEN
KAZAKHSTAN AND
TURKEY WILL BE $15
BILLION.
INDEPENDENCE
DAY CELEBRATED IN
KAZAKHSTAN
23 rd anniversary of the
Republic of Kazakhstan’s
independence was
celebrated with a reception
in Shangri-La Bosphorus
Hotel.
Istanbul First Army Commander Zeki
Salih Çolak, Commandant of Turkish
War Colleges General Abdullah Recep,
Deputy Governor of Istanbul Aziz
Mercan as well as businessmen, press
members and bureaucrats attended the
anniversary ceremony. Kazakh band
Ayumi livened up the ceremony with folk
songs. Republic of Kazakhstan’s
Ambassador in Ankara Canseyit
Tüymebayev stated that trade volume
between the two countries is expected to
increase to $15 billion with the High Level
Strategic Cooperation Agreement signed
by Turkey and Kazakhstan. Tüymebayev
also noted that Kazakhstan-Iran-Turkey
railway project will connect Kazakhstan to
seas. Kazakhstan’s Consul General in
Istanbul Yerkebulan Sapiyev underlined
that bilateral relations of the two countries
are improving in all areas.
8 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
GÜNEY GAZ KORİDORU
BELÇİKA’DA
TARTIŞILDI
Avrupa Birliği, iklim ve
enerji politikalarıyla ilgili
2030 hedeflerini gündeme
taşıdı.
Güney Gaz Koridoru: Avrupa Enerji
Güvenliğinin Önü Açılıyor” başlıklı
etkinlik, Avrupa Birliği Konseyi İtalya
Dönem Başkanlığı’nın himayesinde 9
Aralık’ta Brüksel’de düzenlendi. Etkinliğe
aralarında AB Ekonomik ve Sosyal Komitesi
Başkanı Henri Malosse, Yunanistan Enerji
Bakanı Ioannis Maniatis, Güney Kıbrıs
Enerji Bakanı Yiorgos Lakkotrypis, İtalya
Ekonomi Kalkınma Bakanı Yardımcısı
Claudio de Vincenti, Avrupa Komisyonu
Başkan Yardımcısı Maros Sefcovic,
Azerbaycan’ın Belçika, Lüksemburg ve AB
Büyükelçisi Fuat İskenderov ve SOCAR
Başkan Yardımcısı Elşad Nasirov’un da
bulunduğu enerji uzmanları ve diplomatlar
katıldı. AB’nin enerji ihtiyacının gündeme
geldiği etkinlikte Vincenti, Güney Gaz
Koridoru projesinin küresel enerji yönetimi
için büyük bir örnek olduğunu ifade etti.
Nasirov ise konuşmasında stratejik partnerlikten
ekonomik işbirliğine giden AB ve
Azerbaycan ilişkileri açısından Güney Gaz
Koridoru’nun önemine değindi. AB içinde
bir enerji birliği oluşturmayı hedeflediklerini
anlatan Malosse ise bu birliğin oluşması için
vatandaşlarla diyaloğa geçilmesi ve komşu
ülkelerle bir araya gelinip müzakere edilmesi
gerektiğini vurguladı.
GÜNEY GAZ
KORİDORU PROJESİ
KÜRESEL ENERJİ
YÖNETİMİ İÇİN
BÜYÜK BİR ÖRNEK
TEŞKİL EDİYOR.
SOUTHERN GAS
CORRIDOR PROJECT
IS A GREAT EXAMPLE
FOR GLOBAL ENERGY
MANAGEMENT.
SOUTHERN GAS
CORRIDOR WAS
DISCUSSED IN BELGIUM
European Union brought
up its climate and energy
policy objectives for the
year 2030.
The event titled “Southern Gas Corridor:
Paving the Way to Europe’s Energy
Security” was organized under the auspices
of the Italian Presidency of the
Council of the European Union on December
9, 2014 in Brussels. The event hosted energy
experts and diplomats, including the
European Economic and Social Committee
President Henri Malosse, Energy Minister of
Greece Ioannis Maniatis, Energy Minister of
Southern Cyprus Yiorgos Lakkotrypis,
Italian Vice Minister for Economic
Development Claudio de Vincenti, European
Commission Vice President Maros Sefcovic,
Azerbaijan’s Ambassador to Belgium,
Luxemburg and EU Fuad Isgandarov, and
SOCAR Vice President Elshad Nasirov. In
his speech, Vincenti indicated that Southern
Gas Corridor project is a great example for
global energy management. Nasirov underlined
the importance of Southern Gas
Corridor for the relations between
Azerbaijan and EU which is evolving from
strategic partnership to economic cooperation.
Expressing their objective to create an
energy union within the EU, Malosse stated
that dialogue should be established with citizens,
and the issue should be brought to the
table with neighbor countries.
HAZAR WORLD
9

HABER / NEWS
TPAO 60 YILI GERİDE
BIRAKTI
Türkiye Petrolleri Anonim
Ortaklığı’nın (TPAO) 60.
kuruluş yılı 10 Aralık’ta
Ankara’da düzenlenen
resepsiyonla kutlandı.
Atatürk Kültür Merkezi’nde düzenlenen
Uluslararası Petrol ve Doğalgaz
Stratejileri Sempozyumu Galası ve
TPAO 60. yıl resepsiyonuna
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan,
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner
Yıldız ve TPAO Genel Müdür Vekili Besim
Şişman’ın da aralarında bulunduğu birçok
davetli katıldı. Sektörün son 12 yılda ulaştığı
ekonomik büyüklüğün yaklaşık 30 milyar
dolar olduğunu söyleyen
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Irak-Türkiye
ham petrol boru hattı sistemi ve Bakü-
Tiflis-Ceyhan ana ihraç petrol boru hattının,
Irak ve Azerbaycan petrollerini
Türkiye üzerinden dünya pazarlarına ulaştırdığını
anlattı. TPAO’nun uluslararası
şirketlerle ortaklık kurarak Akdeniz ve
Karadeniz’deki sondaj faaliyetlerine hız
verdiğini belirten Erdoğan, Ocak ayı içerisinde
Batı Karadeniz’de yeni bir sondaja
başlanacağını, bu yüzden yerli bir petrol
sondaj platformunun yapılması ihtiyacının
ortaya çıkabileceğini söyledi. Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız ise
Türkiye’nin 12 yıl öncesine göre Gayrisafi
Yurt İçi Hasılasını 3 katına ve enerjideki
kurulu gücünü de 2 katına çıkarmış bir
ülke olduğuna dikkati çekti. Konuşmaların
ardından TPAO Genel Müdür Vekili Besim
Şişman, ham petrol ile boyanan tabloyu
Taner Yıldız’a hediye etti.
TÜRKİYE, BÖLGEDE
BİR ENERJİ ÜSSÜ
OLMA YOLUNDA
HIZLA İLERLİYOR.
TURKEY IS PUSHING
AHEAD ON
BECOMING A
REGIONAL ENERGY
HUB.
TPAO’S 60 TH
ANNIVERSARY
Turkish Petroleum
Corporation (TPAO)
celebrated its 60 th anniversary
of its foundation on December
10 with a reception in Ankara.
President Recep Tayyip Erdoğan,
Minister of Energy and Natural
Resources Taner Yıldız, TPAO
Deputy President Besim Şişman,
and many other guests attended the premiere
of the International Symposium on
Oil and Natural Gas Strategies and the
reception marking the 60th anniversary
of TPAO’s foundation in Atatürk Culture
Center. In his address, President
Erdoğan implied that the economic
growth of the sector in the last 12 years is
around $30 billion. He added that Iraq-
Turkey crude oil pipeline system and
Baku-Tbilisi-Ceyhan main oil export
pipeline deliver Iraqi and Azerbaijani oil
resources to world markets through
Turkey. As underlined by Erdoğan,
TPAO has accelerated the drilling activities
in the Mediterranean and Black Sea
by establishing partnerships with international
companies and it will start a
new drilling work in West Black Sea
within January, thus a local oil drilling
platform may be needed. Energy Minister
Taner Yıldız emphasized that Turkey has
tripled its GDP and doubled its installed
capacity for energy in the last 12 years.
Following the speeches, TPAO Deputy
President Besim Şişman presented a
crude oil painting to Minister Taner
Yıldız.
10 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
HAYDAR ALİYEV ÖLÜM
YIL DÖNÜMÜNDE
ANILDI
Azerbaycan’ın kurucu
Cumhurbaşkanı Haydar
Aliyev, ölümünün 11. yılında
İstanbul’da düzenlenen
törenle anıldı.
Tören, Sarıyer Belediyesi ve
Azerbaycan İstanbul
Başkonsolosluğu’nun ortaklığında
düzenlendi. Kireçburnu Mahallesi’nde
Haydar Aliyev’in adını taşıyan parkta
düzenlenen törene Azerbaycan’ın İstanbul
Başkonsolosu Hasan Sultanoğlu Zeynalov,
SOCAR Türkiye CEO’su Kenan Yavuz,
Sarıyer Belediye Başkanı Şükrü Genç,
Sarıyer Belediye Başkan Yardımcısı
Mustafa Tok, Harp Akademileri
Komutanlığı’nda eğitim gören Azerbaycanlı
subaylar, milletvekilleri ve öğrenciler katıldı.
Haydar Aliyev’in büstüne karanfil bırakılması
ve saygı duruşuyla başlayan tören,
iki ülke marşlarının okunmasıyla devam
etti. Azerbaycan’ın Üçüncü
Cumhurbaşkanı ve devletin kurucusu olan
Aliyev için gerçekleştirilen anma töreninde
Azerbaycan İstanbul Başkonsolosu Hasan
Zeynalov bir konuşma yaptı. Başkonsolos
Zeynalov, törendeki konuşmasında,
Aliyev’in, Azerbaycan ve Türkiye ilişkilerine
verdiği hizmetlerin anlatmakla bitmeyeceğini
belirtti.
ALİYEV’İN VEFATININ
11. YIL DÖNÜMÜ
NEDENİYLE ANMA
PROGRAMI
DÜZENLENDİ.
COMMEMORATION
CEREMONY WAS
HELD FOR THE 11TH
ANNIVERSARY OF
ALIYEV’S DEATH.
ANNIVERSARY OF
HEYDAR ALIYEV’S DEATH
COMMEMORATED
Founding President of
Azerbaijan Heydar Aliyev
was commemorated on the
11 th anniversary of his death
with a ceremony in Istanbul.
The ceremony was held by the
Consulate General of Azerbaijan in
Istanbul in partnership with the
Sarıyer Municipality. Consul General
of Azerbaijan Hasan Sultanoğlu Zeynalov,
State Oil Company of Azerbaijan Republic
(SOCAR) Turkey CEO Kenan Yavuz,
Mayor of Sarıyer Şükrü Genç, Deputy
Mayor of Sarıyer Mustafa Tok, Azerbaijani
military officers from Turkish War
Colleges, parliament members and students
attended the ceremony held that was
at the park named after Heydar Aliyev in
the Kireçburnu district of Sarıyer. The ceremony
started with a moment of silence
and laying cloves on Heydar Aliyev’s bust,
and then national anthems of Azerbaijan
and Turkey were sung. Consul General of
Azerbaijan Hasan Zeynalov gave a speech
at the ceremony held for Aliyev,
Azerbaijan’s Third President and founder
of the state. Zeynalov stated that Aliyev’s
contribution to the relations between
Azerbaijan and Turkey is more than we
can tell.
HAZAR WORLD
11

HABER / NEWS
ÖZBEKİSTAN / UZBEKISTAN
ÖZBEKİSTAN DEMOKRASİ
VE ÇEVRE SINAVINDA
BATI’YA FARK ATTI
Özbekistan, parlamento seçimleri için oy kullanmak üzere
21 Aralık’ta sandık başındaydı. Uluslararası gözlemciler
arasında Türkiye’nin de bulunduğu seçimlerde zafer Liberal
Demokrat Parti’nin (LDP) oldu. 135 seçim bölgesinin
113’ünde 47 milletvekili çıkaran LDP, bu oy oranıyla
başbakan belirleme hakkını da elde etmiş oldu.
MERVE DAMCI
RUFAT AGHAYEV
UZBEKISTAN OUTSCORED THE
WEST IN DEMOCRACY AND
ENVIRONMENT TEST
Uzbekistan went to polls on December 21 for parliamentary
elections. Liberal Democratic Party (LDP) won the elections in
which Turkey was also among international observers. LDP had 47
deputies in 113 out of 135 electoral districts, and therefore earned the
right to determine the prime minister with this vote rate.
12 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
Orta Asya’nın nüfus yoğunluğu en yüksek
olan ülkesi Özbekistan’da geçtiğimiz ay
seçim heyecanı vardı. Özbek halkı parlamento
seçimleri için sabahın erken saatlerinde
soluğu seçim bürolarında aldı.
Özbekistan Parlamentosu’nun alt kanadı
Yasama Meclisi ile yerel belediye meclislerine
vekillerin belirlendiği seçimde oy kullanma
işlemi sabah 06.00’da başlayıp, akşam 20.00’ye
kadar devam etti.
Seçime 4 parti katıldı. 1995 yılında kurulan ve
102 binden fazla üyesi olan Adalet Sosyal
Demokrat Partisi’nden 132 aday, 185 binden
fazla üyesi olan “Milli Diriliş” Demokrat
Partisi’nden 134 aday, 1991 yılında kurulan ve
ülkenin en eski, en çok üyeye sahip Halk
Demokrat Partisi’nden 134 aday ve son seçimleri
kazanan 243 bin üyeli Liberal Demokrat
Parti’den 135 aday yarıştı. Halkın yüzde 89’u
seçimlerde oy kullandı. Merkez Seçim
Komisyonu’ndan yapılan açıklamaya göre
seçimde Liberal Demokrat Parti 47, Milli Diriliş
Demokrat Partisi 28, Halk Demokrat Partisi 21
ve Adalet Sosyal Demokrat Partisi 17 milletvekilliği
kazandı. Adayların hiçbirinin yüzde
50’den fazla oy alamadığı 22 seçim bölgesinde
ise en çok oyu alan iki aday ikinci tur seçime
kaldı.
MECLISTE KADIN
Kadınların toplumsal alandaki rollerine verilen
önem mecliste de kendini gösterdi.
Özbekistan’da kadınlar siyasi platformda da
aktif rol oynuyor. Özbek yasalarına göre
Yasama Meclisi ve yerel temsilcilikler için adayların
en az yüzde 30’unun kadın olması gerekiyor.
Mevcut parlamentodaki 150 üyeden 33’ü
(yüzde 22’si) ise kadın. Bu seçimlerde seçim
yasasının 22. maddesine göre kayıt işlemi
ÖZBEKİSTAN GENEL
SEÇİMLERİNİ
TÜRKİYE’DEN 4
GÖZLEMCİ TAKİP
ETTİ.
4 OBSERVERS FROM
TURKEY FOLLOWED
THE PARLIAMENTARY
ELECTIONS.
01
HASEN Genel Sekreteri
Haldun Yavaş resmi
gözlemci olarak
Özbekistan seçimlerini
takip etti.
01
Haldun Yavaş, Caspian
Strategy Institute
Secretary General,
followed the elections
as an official observer
in Uzbekistan.
Last month there was election excitement in
Uzbekistan, which has the highest population
density in Central Asia. Uzbek people
went to polls early in the morning for parliamentary
elections that was held between
06:00 am and 08:00 pm for local municipality
assemblies and the Legislative Assembly, the
lower wing of Uzbekistan Parliament.
4 parties participated in the election. Justice
Social Democratic Party, founded in 1995 and
currently has more than 102 thousand members,
had 132 candidates. With its more than 185 thousand
members, “National Resurrection”
Democratic Party had 134 candidates. Peoples’
Democratic Party, the oldest and most favored
party in Uzbekistan, was founded in 1991 and
had 134 candidates. And Liberal Democratic
Party, which won the last elections with 243
thousand members, had 135 candidates. 89 percent
of the population voted. According to the
Central Election Commission, Liberal
Democratic Party won 47, National Resurrection
Democratic Party won 28, Peoples’ Democratic
Party won 21, and Justice Social Democratic
Party won 17 seats. In 22 electoral districts where
none of the candidates could win more than half
of the votes, two candidates with the highest
votes went for the second tour.
WOMEN IN THE ASSEMBLY
The role of women in social area revealed itself
in the assembly as well. Women play an active
role in political platform in Uzbekistan.
According to Uzbek laws, at least 30 percent of
candidates for the Legislative Assembly and
local assemblies shall be women. 33 out of 150
members of the parliament are women (22 percent).
In this election, as per the Article 22 of the
Law on Elections, 31.8 percent of 535 candidates
01
HAZAR WORLD
13

ÖZBEKİSTAN / UZBEKISTAN
tamamlanan 535 adayın yüzde 31,8’ini ise kadın
adaylar oluşturdu. Sadece parlamentoda değil
oy kullanma merkezlerinde de ebeveynlere
yönelik uygulama insana verilen değeri hatırlattı.
Tüm seçim noktalarında herhangi bir acil
durum halinde sağlık odalarında görevli doktorların
hazır bulunması ve bakıcıların bulunduğu
çocuk oyun odaları seçmenlere verilen önemi
gözler önüne serdi.
ÇEVRE KONUSU
Seçimde dikkat çeken unsurlardan biri de ekoloji
konusuydu. Kamu idarelerinin görevi olduğu
kadar bireysel bir sorumluluk olan doğal yaşam
alanlarının korunması ve bu çerçevede alınması
gereken önlemler hususunda mecliste çevre
konusunun da gündemde olması umut vericiydi.
15 milletvekilinin Özbekistan Ekoloji Hareketi’ne
ayrılan kontenjandan seçilmesi hem çevre
sorunlarıyla mücadele eden diğer devletlere
örnek olması açısından hem de bölgedeki çevre
sorunlarının uluslararası platforma taşınarak
çözülmesine katkı sağlanması ve çevre dostu
politikaların yürütülmesi açısından örnek oluşturdu.
ULUSLARARASI GÖZLEMCILER
Seçimleri 40’ı aşkın ülkeden 300’e yakın gözlemci
takip etti. AGİT Demokrasi Kurumları ve
İnsan Hakları Bürosu sınırlı gözlemci heyeti,
Bağımsız Devletler Topluluğu, Şanghay İşbirliği
Örgütü ve diğer uluslararası kuruluşların gözlemcileri
seçimlerde görev aldı. Ayrıca 340 yerli
ve yabancı gazeteci de seçimleri izledi.
Türkiye’den ise seçim gözlemciliğini HASEN
Genel Sekreteri Haldun Yavaş, Gazi Üniversitesi
İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası
İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr.
Mehmet Seyfettin Erol, Marmara Grubu Vakfı
Genel Başkanı Akkan Suver, eski milletvekili ve
Marmara Grubu Vakfı Mali Genel Sekreteri
Şamil Ayrım yaptı. Yerli ve yabancı basın mensuplarını
ağırlayan Merkez Seçim Komisyonu
Başkan Mirza-Uluğbek Abduselamov, seçimlerin
demokratik ve şeffaf olmasında basının önemli
katkısı ve rolü olduğunu söyledi. Abduselamov,
seçimlerin kamu nezdinde daha yakından takip
edilmesi ve halkın kapsamlı bir şekilde haberdar
edilmesi amacıyla yerli ve yabancı basına geniş
imkanlar sağladıklarını dile getirdi. Ülkedeki
yasaları hazırlama ve onay için Senato Genel
Kurulu’na sunma yetkisi olan meclisin üyelerinin
belirlendiği seçimlerde, seçim yasasında yapılan
son değişiklik gereği, ilk kez seçimlerde en çok oy
alan siyasi parti, başbakan adayını belirleyerek
devlet başkanına takdim etme hakkını elde edecek.
Özbekistan’da bir önceki parlamento seçimleri
27 Aralık 2009’da yapılmıştı.
LİBERAL DEMOKRAT
PARTİ
47
MİLLİ DİRİLİŞ
DEMOKRAT PARTİSİ
28
HALK DEMOKRAT
PARTİSİ
21
ADALET SOSYAL
DEMOKRAT PARTİSİ
17
LIBERAL
DEMOCRATIC PARTY
47
NATIONAL
RESURRECTION
DEMOCRATIC PARTY
28
PEOPLES’
DEMOCRATIC PARTY
21
JUSTICE SOCIAL
DEMOCRATIC PARTY
17
who completed their registration was women.
The importance of parents not only in the parliament
but also at the polls reminded us the value
of humanity. There were doctors in the health
rooms for any emergency at the polls, and there
were also play rooms and nurses for children.
This showed us the importance given to electors.
ENVIRONMENT ISSUE
One of the most significant issues in the election
was ecology. It was promising to see that the protection
of the natural habitat which is a duty for
public administrations and also individuals, and
the measures to be taken accordingly was on the
agenda of the assembly. Election of 15 deputies
from the quote allocated for Uzbekistan Ecology
Movement was an example for other countries
dealing with environmental issues and also
important to bring environmental issues of the
region to the international platform and to follow
environment-friendly policies.
INTERNATIONAL OBSERVERS
Nearly 300 observers from more than 40 countries
followed the elections. AGIT Democracy
Institutions and Human Rights Bureau’s limited
observer delegation, and the observers of the
Commonwealth of Independent States, Shanghai
Cooperation Organization and other international
institutions took part in the elections.
Moreover, 340 national and international journalists
followed the elections. From Turkey, HASEN
Secretary General Haldun Yavaş; Academic
Member Prof. Dr. Mehmet Seyfettin Erol from
Gazi University Economic and Administrative
Sciences Faculty International Relations
Department; President of Marmara Group
Foundation Akkan Suver; Former Deputy and
Financial Secretary General of Marmara Group
Foundation Şamil Ayrım observed the elections.
Head of the Central Election Commission Mirza-
Uluğbek Abdusalamov hosted national and
international press members. He said that press
has an important contribution and role in making
the elections democratic and transparent.
Abdusalamov stated that they offered great
opportunities to national and international press
members in order to follow the elections. In the
elections held for determining the members of
the assembly who have the right to draft the laws
and submit them to the Senate, as per the final
amendment made in the Law on Elections, the
political party which has the highest vote rate in
the first tour of elections shall have the right to
determine the candidate prime minister and submit
the name to the approval of the president.
Previous parliamentary elections in Uzbekistan
were held on December 27, 2009.
14 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
HAZAR WORLD
15

GÖRÜŞ / OPINION
KAYA GAZI / SHALE GAS
KAYA GAZI DEVRİMİ VE
LNG’NİN GELECEĞİ
ABD’de kaya gazı konusundaki gelişmeler, enerji
piyasalarında son dönemde görülen tartışmasız en önemli
devrimlerden birisiydi. Burada ortaya çıkan gelişmeler hiç
şüphesiz Amerikalı politikacılar açısından da sürpriz oldu.
SHALE GAS REVOLUTION
AND PERSPECTIVES
ON LNG
Shale gas developments in the U.S. have been
considered as one of the most important
revolutions in energy markets over the last
couple of decades. These developments have
definitely been a surprise for American
politicians as well.
DOÇ. DR. FATİH MACİT
HASEN ENERJİ VE EKONOMİ
ARAŞTIRMALARI MERKEZİ UZMANI
ASSOC. PROF. FATIH MACİT
SENIOR FELLOW, HASEN CENTER ON
ENERGY AND ECONOMY
16 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
ABD Enerji Enformasyon Dairesi’nin
2009 yılında yayınladığı rapor,
ABD’nin doğal gaz ihracatına bağımlılığının
önümüzdeki yıllarda artacağını
ve fiyatların yükseleceğini ortaya koyuyordu.
Raporun yayınlanmasının üstünden
yaklaşık beş yıl geçti ve bugün enerji çevreleri
ABD’nin Avrupa’ya ve Asya-Pasifik
bölgesine yapacağı potansiyel LNG ihracatından
bahsediyor. Kaya gazı üretimindeki
artış fiyatları hızla etkiledi ve 2012 yılının
ikinci çeyreğinde bin kübik fit doğal gazın
fiyatı 2 doların altına indi. Aynı dönemde
Asya’da LNG spot fiyatı 16,5 dolar civarındayken
Almanya’daki ortalama fiyat 11
dolardı. Yalnızca bu rakamlar bile kaya gazı
konusundaki gelişmelerin neden devrim
niteliğinde olduğunu açıkça ortaya koyuyor.
Aslında ABD’de kaya gazı üretimi ve kullanılan
teknikler 2009’dan önce keşfedilmişti.
İlk verimli kaya gazı kuyuları 1821 yılında
New York’ta açıldı. Bu sığ ve basit kuyulardan
genellikle aydınlatma amaçlı kullanılan
az miktarda doğal gaz elde edildi. Hidrolik
kırma ilk olarak ABD’de 1950’li yıllarda
geliştirildi. Ancak geniş çaplı kırma ve kaya
gazı geliştirme çalışmaları 1980’lerde
Teksas’taki Barnett sahasında başlatılabildi.
Yatay sondaj ve kırma yöntemleri ise
1990’lı yılların başında birlikte kullanıldı.
Bu çalışma ABD’deki petrol ve gaz sektörünün
ilgisini çekti. Barnett ve Bakken sahalarındaki
çalışmalar esas alınarak yapılan
teknolojik buluşlar, kaya gazı sondajının
fizibilitesini ve verimliliğini büyük ölçüde
artırdı.
HIDROLIK KIRMA ILK
OLARAK ABD’DE
1950’LI YILLARDA
GELIŞTIRILDI.
HYDRAULIC
FRACTURING WAS
FIRST DEVELOPED IN
THE U.S. IN THE
1950S.
In its report published in 2009, Energy
Information Administration stated that
the dependence of U.S. on imported natural
gas will increase in the coming decades
and prices will rise. About five years
have passed since the release of the report,
and now we are talking about a potential
U.S. LNG export to European and Asia-
Pacific markets. The boom in shale gas
production has immediately showed its
impact on prices and the price per thousand
cubic feet of gas went below $2 in the
second quarter of 2012. At that time the
LNG spot price in Asia was around $16.5
and the average price in Germany was
around $11. Only these numbers can clearly
indicate that the developments had a revolution
potential in the U.S.
Actually shale gas and the techniques used
for shale gas production were explored in
the U.S. before 2009. First productive shale
gas wells were drilled in New York in 1821.
These shallow and simple wells provided
small amounts of natural gas which were
used mainly for lighting purposes.
Hydraulic fracturing was first developed in
the U.S. in the 1950s. However, it was not
until the 1980s that large-scale fracking and
shale development began in the Barnett
Shale in Texas. Horizontal drilling and
fracking began to be used in tandem in the
early 1990s and attracted the attention of
the oil and gas sector in the U.S. From
there, technological innovations and adaptations
through work on the Barnett and
Bakken plays have greatly improved the
HAZAR WORLD
17

KAYA GAZI / SHALE GAS
Dünyada zengin kaya gazı rezervlerine
sahip tek ülke ABD değildir. Çin, Kanada,
Meksika, Arjantin ve Güney Afrika gibi
ülkelerde de önemli kaya gazı rezervleri
bulunuyor. Fakat kaya gazının bu ülkelerde
değil de ABD’de bir devrim niteliğine
bürünmüş olmasında ABD’ye ait yerel
koşulların önemli etkisi oldu. Amerika’daki
eşsiz mülkiyet hakları rejimi, kaya gazı devriminin
ilerleyişine büyük katkı sağladı.
Diğer ülkelerin aksine ABD’de bir ev sahibi,
söz konusu evin ve arazisinin, arazinin
altındaki toprağın ve burada bulunan yeraltı
kaynaklarının da sahibidir. Diğer ülkelerde
ise bu arazi, devlet kontrolünde veya devletin
sıkı denetimi altında olabilir. Devlet
müdahalesinin olmadığı durumlarda şirketler,
ev sahipleriyle anlaşma yaparak o arazide
sondaj çalışmaları başlatabilir. Bu da ev
sahiplerinin arazilerinde sondaja izin vermeleri
için mali bir teşvik niteliğindedir.
Ayrıca analistler, ABD’de petrol ve gaz sondaj
çalışmalarının onlarca yıldır yürütüldüğünü,
vatandaşların sondaj kulelerine, tankerlere
aşina hale geldiğini belirtiyor.
Avrupa gibi diğer bölgelerde, büyük enerji
şirketlerinin üretimin büyük bir kısmını
KAYA GAZI
ÜRETİMİNDEKİ ARTIŞ
FİYATLARI HIZLA
ETKİLEDİ.
THE BOOM IN SHALE
GAS PRODUCTION
HAS IMMEDIATELY
SHOWED ITS IMPACT
ON PRICES.
feasibility and effectiveness of shale gas
drilling.
There are other countries like the U.S. that
have rich shale gas reserves. China,
Canada, Mexico, Argentina and South
Africa have significant shale gas reserves.
However, domestic conditions in the U.S.
have a great effect on the rise of shale gas
revolution in the U.S. rather than those
countries. The unique property rights
regime in America is credited with helping
spur the shale revolution. Unlike other
countries, in the U.S. a homeowner owns
their home, the land it sits on as well as the
ground below and any resources contained
therein. In other countries, this land would
be controlled or heavily regulated by the
state. Without state involvement, any company
able to procure an agreement with a
homeowner can begin drilling on their
land. This provides financial incentives for
landowners to permit drilling on their
land. Additionally, analysts note that oil
and gas drilling has taken place around the
U.S. for decades, acquainting the population
to drilling rigs, tankers, etc. In other
regions, such as Europe, the population is
18 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
bölge dışında gerçekleştirmesi sebebiyle
bölge nüfusu, bu tür faaliyetlere pek aşina
değil. Kaya gazı devriminde bu da belirleyici
bir unsur oldu.
Petrol ve gaz sektörünün yapısı da ABD’de
kaya gazı devriminin gerçekleşmesinde etkili
oldu. ABD’de petrol üretiminin 1970’li yıllarda
tırmanışa geçmesinden bu yana
Amerika’daki büyük petrol şirketleri denizaşırı
ve açık deniz petrol ve gaz kaynaklarına
yöneldi. Geride kalan küçük ve bağımsız
enerji şirketleri ise hayatta kalabilmek için
yeni atılımlar yapmak zorunda kaldı. Bu
amaçla ülke içindeki doğal kaynakları sermayeye
çevirmek için çalışmalar başlatıldı.
1990’lı yıllarda şirketlerin şeyl sahalarında
sırayla yatay sondaj ve hidrolik kırma yöntemlerini
denemeye başlamasıyla birlikte
sektör de ön plana çıktı ve kaynak çıkarma
tekniklerinin geliştirilmesine yönelik yatırımlar
arttı. ABD’de kaya gazı devriminin
ilk kıvılcımını ise ihtiyaç ve rekabetin getirdiği
bu yenilik ve girişimcilik ateşledi.
Bağımsız şirketlerin hayatta kalma çabaları
olmaksızın veya tek büyük bir enerji şirketi
ile kaya gazı böyle bir yükselişe geçemez ve
bu kadar başarıya ulaşamazdı.
Tüm bunların yanı sıra kaya gazı üretimine
sağlanan mali teşvikler ve kaya gazı çıkarım
teknolojilerine yönelik devlet destekli araştırma-geliştirme
faaliyetleri de ABD’deki
kaya gazı devrim sürecini destekledi. Kaya
KAYA
GAZI DEVRIMI,
AMERIKAN
EKONOMISININ 2008
KRIZINDEN SONRA
GÖSTERDIĞI
TOPARLANMADA DA
BÜYÜK ROL OYNADI.
SHALE GAS
REVOLUTION PLAYED
A HUGE ROLE IN THE
ECONOMIC
RECOVERY
FOLLOWING THE
2008 FINANCIAL
CRISIS.
not familiar with these activities as most
production of their large energy companies
takes place abroad, not at home. This has
also been a determining factor in the shale
gas revolution.
The make-up of the oil and gas sector in
the U.S. also affected the ability of the shale
revolution. Since peak U.S. oil production
in the 1970s, large American oil companies
have focused attention on overseas and offshore
oil and gas assets. Those small and
independent energy companies left behind
were forced to innovate in order to survive.
Thus, they worked to capitalize on the
domestic natural resources. When in the
1990s, companies began experimenting
with horizontal drilling in sequence with
hydraulic fracturing on shale plays, the
industry began to take notice and invest in
improving extraction techniques. It was
this innovation and entrepreneurship
forced by necessity and competition that
kicked off the shale gas revolution in the
U.S. Without independent companies fighting
for survival or with the domination of
one large energy company, the shale boom
would have never been able to take-off and
thrive.
Besides, financial incentives for shale gas
production and state-funded researchdevelopment
activities for shale gas extraction
technologies have also supported the
HAZAR WORLD
19

KAYA GAZI / SHALE GAS
gazı devrimi, Amerikan ekonomisinin 2008
krizinden sonra gösterdiği toparlanmada da
büyük rol oynadı. Devrimin başlangıcından
bu yana yaklaşık 1 trilyon dolarlık maliyetle
150 bin yatay kuyu açıldı. IHS Global
Insight’ın yayınladığı rapor, 2012 ve 2035 yılları
arasında 5,1 trilyon dolar sermaye harcamasının
ABD’nin konvansiyonel olmayan
petrol ve gaz sektörüne tahsis edileceğini ve
bu miktarın 3 trilyon dolarının konvansiyonel
olmayan doğal gaz faaliyetleri için harcanacağını
ortaya koyuyor. Ayrıca rapora göre,
konvansiyonel olmayan petrol ve gaz sektörü
2012 yılında 1,7 milyon istihdam sağladı
ve bu sayının 2035 yılında iki katına çıkarak
3,5 milyonu bulması bekleniyor. 2012 yılında
konvansiyonel olmayan gaz ve petrol
endüstrisinin federal, eyalet ve yerel vergi
tutarı toplam 62 milyar dolar civarındaydı.
IHS tahminlerine göre petrol ve gaz faaliyetleri,
2012 ve 2035 yılları arasında kümülatif
olarak vergi gelirlerini 2,5 trilyon doların
üzerine çıkaracak.
Yine gaz arzındaki artışla birlikte ortaya
çıkan düşük fiyatlar, ABD hane halkı için de
önemli bir tasarruf kaynağı oldu. Düşük gaz
fiyatları, Avrupa ve Asya’dakine kıyasla
ABD’deki tüketicilere yılda yaklaşık 300
milyar dolar tasarruf ettirdi.
Bugün gelinen noktada ABD’nin LNG ihracatının
Avrupa veya Asya-Pasifik pazarlarında
oyun değiştirici bir rol oynayıp oynayamayacağı
konuşuluyor. Mevcut LNG terminali
projeleri ve bunların kapasiteleri
dikkate alındığında, 2015 yılı bitiminden
önce ABD’den LNG ihracatının başlaması
zor gözüküyor. İlk etapta gerçekleşecek
ihracatın ise 20 milyar metreküp civarında
olabileceği tahmin ediliyor. Fakat değişik
nedenlerden ötürü ABD’nin LNG ihracatının
bu piyasalarda dengeleri değiştirecek
noktaya gelmesi zor görünüyor.
ABD’nin Avrupa ve Asya pazarlarına yüksek
hacimlerde LNG ihraç etmesini engelleyebilecek
ikinci önemli konu ise, doğal gaz
ticaretinde artan boru hattı kullanımı. Son
gelişmeler, boru hattı ticaretinin hem
Avrupa’da hem de Asya’da daha büyük bir
rol oynayabileceğini gösteriyor. Azerbaycan
ve Türkiye önderliğinde geliştirilen TANAP
ve TAP projeleri ile 1990’lı yıllardan beri
Avrupa’nın gündeminde yer alan Güney
Gaz Koridoru fikri somut hale geliyor. Diğer
tarafta Asya’da en büyük tüketici konumunda
bulunan Çin, Rusya ile çok büyük miktarlı
gaz anlaşmalarına imza atıyor. Bütün
bunlar ABD’nin büyük miktarlarda LNG
ihracatının önünü kesiyor.
ÇİN, KANADA,
MEKSİKA, ARJANTİN
VE GÜNEY AFRİKA
GİBİ ÜLKELERDE DE
ÖNEMLİ KAYA GAZI
REZERVLERİ
BULUNUYOR.
CHINA, CANADA,
MEXICO, ARGENTINA
AND SOUTH AFRICA
HAVE SIGNIFICANT
SHALE GAS
RESERVES.
shale gas revolution process in the U.S.
Shale gas revolution played a huge role in
the recovery of the American economy
after the 2008 financial crisis. Since the
start of the revolution, 150 thousand horizontal
wells have been dug at a cost of
approximately $1 trillion. A report by IHS
Global Insight estimates that more than
$5.1 trillion in capital expenditures will be
spent in the U.S. unconventional oil and
gas industry between 2012 and 2035, with
around $3.0 trillion of that amount spent
specifically on unconventional natural gas
activity. The report further notes that
employment in the unconventional oil and
gas sector supported 1.7 million jobs in 2012
and this number will double to 3.5 million
in 2035. Finally, in 2012, the unconventional
gas and oil industry accounted for nearly
$62 billion in federal, state, and local taxes.
IHS projects shale oil and gas activities will
cumulatively generate more than $2.5 trillion
in tax revenue between 2012 and 2035.
Lower gas prices and higher volumes of
gas supply have been an important source
of saving for U.S. household. Low prices
have saved the American consumers
approximately $300 billion per year in
comparison with consumers in Europe and
Asia.
Today, it is discussed whether there will be
large amounts of LNG exports to Europe
and Asia-Pacific that will play a game
changer role in these markets. Considering
current LNG terminal projects and their
capacities, LNG export from the U.S. does
not seem likely before the end of 2015. First
volume of exports is expected to be around
20 bcm. However, due to various reasons,
U.S. LNG exports do not seem to have the
potential to upset the balances in these
markets.
Second important issue that could prevent
large amounts of U.S. LNG export to
European and Asian markets is increased
pipeline trade in natural gas business.
Latest developments indicate that pipeline
trade may play a greater role both in
Europe and Asia. TANAP and TAP projects,
which are realized under the leadership
of Azerbaijan and Turkey, are bringing
into life the Southern Gas Corridor
which has been on top of European agenda
since 1990s. On the other hand, as the largest
consumer in Asia, China is concluding
large-volume gas deals with Russia. All
these developments prevent large amount
of U.S. LNG export.
20 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
HAZAR WORLD
21

KAPAK / COVER
SİBER GÜVENLİK / CYBER SECURITY
22 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
KRİTİK ENERJİ
ALTYAPILARI İÇİN
YÜKSELEN TEHDİT:
SİBER SALDIRILAR
İnternet olmadan yaşamanın hayal dahi
edilemediği günümüzde, güvenlik ve tehdit
anlayışı hem sivil hem de askeri anlamda
boyut değiştiriyor. Tankla ve tüfekle yapılan
savaşlar yerini ‘siber saldırılar’a bırakıyor.
Konvansiyonel silahlara göre çok daha düşük
maliyetle elde edilen siber silahların etkileri de
bir o kadar maliyetli ve yıkıcı.
AYHAN GÜCÜYENER
THE EMERGING THREAT
AGAINST CRITICAL ENERGY
INFRASTRUCTURE: CYBER
ATTACKS
In today’s world where life without the
internet is inconceivable, the concepts of
security and threat are changing both in
military in civilian terms. Traditional warfare
with tanks and rifles is yielding to “cyber
attacks”. The effects of cyber weaponry,
which is obtained for much lower costs than
conventional weaponry, are just as costly and
destructive.
HAZAR WORLD
23

SİBER GÜVENLİK / CYBER SECURITY
Ülkeler arasında çarpıcı boyutlara ulaşan
siber silahlanma yarışının yanı sıra
siber saldırıların özel sektör için yarattığı
maliyet de katlanarak artıyor.
ABD’de Ponemon Enstitüsü’nün 60 örnek
firma üzerinde yaptığı araştırmaya göre,
2013’te siber saldırılar %26’lık bir artışla,
ABD’de şirket başına ortalama 11,6 milyon
dolarlık bir zarara yol açtı. Ayrıca, ABD’deki
Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar
Merkezi’ne göre siber saldırıların dünya ekonomisi
için doğurduğu zarar en iyi ihtimalle
400 milyar doları aştı.
Ulusal güvenlik ve ekonomi açısından büyük
öneme sahip kritik altyapılardan enerji sektörüne
yönelik siber tehditler ise her geçen gün
artıyor. Amerikan Endüstriyel Kontrol
Sistemleri Siber Acil Müdahale Ekibi’nin
(ICS-CERT) yıllık raporuna göre, 2012’de bildirilen
saldırıların %40’ı enerji sektörünü
hedef alırken, 2013 yılında bu oran %56’ya
yükseldi.
Türkiye açısından da siber saldırıların yarattığı
tehdit giderek büyüyor. Trend Micro’nun,
2014 yılı ikinci çeyrek araştırma raporu,
Türkiye’nin en çok siber saldırıya uğrayan 6.
ülke olduğunu ortaya koydu. Arbor
Networks’ün açıkladığı veriler ise Türkiye’ye
yönelik siber saldırıların küresel ortalamanın
üzerinde seyrettiğini gösteriyor. Nitekim
2014’ün ikinci çeyreğinde dünya genelinde
siber saldırılarda ortalama %68’lik bir düşüş
kaydedilirken, Türkiye’ye yönelik siber saldırılar
%6 oranında arttı.
SIBER GÜVENLIK ALGISINDA KIRILMA:
STUXNET OPERASYONU
2010 yılında, İran’daki Buşehr Nükleer
Tesisi’nin faaliyetlerini kesintiye uğratan
‘Stuxnet’ virüsü dünya çapındaki ilk siber
silah olarak adlandırılmakla beraber dünyada
siber savunma algısında büyük bir kırılma
yarattı. Son derece zeki bir yazılım ürünü
olan Stuxnet, Buşehr tesisinin faaliyetini
kontrol eden bilgisayar sistemini etkilemiş ve
santrifüjlerin kontrolü için kullanılan yazılımı
bozmuştu. Saldırı sonucunda, hiçbir nükleer
programın zarar görmediği açıklansa da
yaklaşık 800 milyon dolarlık bir hasarın ortaya
çıktığı biliniyor.
Stuxnet operasyonu, yol açtığı zarar itibariyle
bir siber saldırıdan çok daha fazlasına işaret
ediyor. Son derece karmaşık yapıdaki virüsün,
devletler ve istihbarat örgütlerince desteklendiği,
kalabalık ve profesyonel bir grubun
uzun süren çalışmaları neticesinde ortaya
çıktığı anlaşılıyor. Dahası, virüsün hedefi
önceden belirlenmişti. Daha somut ifadesiyle
01
01
İran eski
Cumhurbaşkanı
Mahmud Ahmedinejad,
Buşehr Nükleer
Santrali’ni denetlemişti.
01
Former President
of Iran Mahmoud
Ahmedinejad
inspected the Busehr
Nuclear Power Plant.
Along with the cyber arms race among
countries which has become significant,
the costs suffered by the private
sector because of cyber attacks are
growing apace. According to the survey conducted
by the Ponemon Institute in the USA
on 60 firms, the cyber attacks have caused a
huge financial loss around $11.6 million per
firm with a 26% increase. Moreover, according
to the Center for Strategic and
International Studies of USA, the damage
caused on the world economy by cyber
attacks has exceeded $400 billion at best.
Cyber attacks against the energy market
which has great importance in terms of the
national security and economy are increasing
day by day. According to the annual report of
Industrial Control Systems Cyber Emergency
Response Team (ICS-CERT), 40% of the
attacks reported in the year 2012 have targeted
the energy sector and this rate has
increased to 56% in 2013.
24 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
virüs doğrudan kritik bir altyapı olan üretim
sistemini hedef alırken, sisteme bir kez girdikten
sonra Siemens PLC sistemini tespit
edene kadar kendini açık etmemiş, bu sistemi
tespit ettikten sonra programın kontrolünü
ele geçirmişti.
SAUDI ARAMCO VE KHARG’A DÜZENLENEN
SIBER SALDIRILAR
Stuxnet operasyonunun yanı sıra, dünya petrol
arzının %10’unu karşılayan Saudi Aramco
petrol şirketinin ve İran petrol ekonomisinin
yapı taşlarından kabul edilen Kharg petrol
rafinerisinin maruz kaldığı siber saldırılar,
petrol ve doğal gaz endüstrisinin siber saldırılara
karşı ne denli kırılgan olduğunu gözler
önüne seriyor.
Petrol üretme kapasitesi ile dünyanın en
değerli şirketlerinden biri olan Saudi
Aramco’nun 2012 yılında ‘Shamoon’ virüsü ile
uğradığı siber saldırı, küresel ekonomide
yaratabileceği büyük zarar paralelinde son
SİBER SALDIRILAR
ABD’DE ŞİRKET
BAŞINA ORTALAMA
11,6 MİLYON
DOLARLIK ZARARA
YOL AÇTI.
CYBER ATTACKS
HAVE CAUSED
APPROXIMATELY
$11.6 MILLION
FINANCIAL LOSS IN
THE USA.
The threat caused by cyber attacks is also
growing for Turkey day by day. The research
report of Trend Micro for the second quarter
of 2014 has revealed that Turkey is the sixth
most frequently targeted country by cyber
attacks. The data presented by Arbor
Networks shows that the cyber attacks
against Turkey is above the global average.
As a matter of fact, while there has been a
68% decrease in cyber attacks worldwide, the
cyber attacks against Turkey has increased
6%.
BREAKING POINT IN THE CYBER SECURITY
PERCEPTION: OPERATION STUXNET
The Stuxnet virus which has suspended the
operations of the Busehr Nuclear Facility in
Iran and is designated as the first cyber
weapon worldwide was a significant breaking
point in the cyber security perception. As
a very smart software, Stuxnet infected the
computer system which controlled the operation
of the Busehr facility and corrupted the
software being used for controlling the centrifuges.
Even though it was declared that
nuclear programs were not damaged, it is
known that the damage is around $800 million.
The operation Stuxnet means much more
than a cyber-attack due to the damage it
caused. It is observed that this very complex
virus had been supported by governments
and intelligence agencies and it was a work of
long term endeavors of a large and professional
team. Moreover, the target of the virus
was predetermined. The virus directly targeted
the production system which is a critical
infrastructure element; and after infecting
the system, it did not reveal itself until it
detected the Siemens PLC system and then it
seized the control of the program.
THE CYBER ATTACKS AGAINST SAUDI
ARAMCO AND KHARG
Besides the Operation Stuxnet, the cyber
attacks against Saudi Aramco oil company
which meets 10% of the world oil supply and
by Kharg oil refinery which is considered as
one of the fundamental elements of Iranian
oil economy reveal how fragile is the oil and
natural gas industry against cyber attacks.
The cyber-attack through the “Shamoon”
virus suffered by Aramco, one of the most
important corporations in the world by its oil
production capacity, is being perceived as a
very critical development in terms of its
potential damage in the global economy. It is
stated that the oil production is not affected
HAZAR WORLD
25

SİBER GÜVENLİK / CYBER SECURITY
SİBER SALDIRILARIN
DÜNYA EKONOMİSİ
İÇİN DOĞURDUĞU
ZARAR EN İYİ
İHTİMALLE 400
MİLYAR DOLARI
AŞTI.
THE DAMAGE
CAUSED BY CYBER
ATTACKS IN THE
GLOBAL ECONOMY
HAS EXCEEDED $400
BILLION AT BEST.
derece kritik bir gelişme olarak değerlendiriliyor.
Saldırının ardından yapılan açıklamalarda
şirketin petrol üretimine bir zarar gelmediği
belirtilmişti. Ancak, petrol üretiminde
bir aksama yaşanmasa da, şirket bilgisayarlarının
%75’inin etkilendiği, kritik bilgilere ulaşıldığı
ve bilgilerin tahrip edildiği doğrulanmıştı.
Yapılan araştırmalara göre, söz konusu saldırının
yalnızca bir şirket çalışanının ya da şirket
içi sisteme ulaşma izni olan bir taşeron
firmanın yardımıyla gerçekleştirilebileceği
iddia edildi. Yine de Shamoon virüsü Stuxnet
gibi doğrudan üretim altyapısını hedef almadı
ve SCADA sistemi ile IT sisteminin birbirinden
ayrı olmasının da sonucunda, etkisi daha
çok idari bölüm ile kısıtlı kaldı.
Günlük 2,2 milyon varillik kapasitesiyle, İran
petrol ihracatının tek başına %80’ini üstlenmiş
Kharg petrol rafinerisinin 2012 yılında
uğradığı saldırı, başarılı olması durumunda
bir siber saldırının sonuçlarının ne denli yıkıcı
olabileceğini ortaya koyuyor. Saldırı sonucunda,
İranlı yetkililer Stuxnet saldırısı ile
kazandıkları deneyimlere de paralel olarak,
hemen tüm rafinerinin internet ile bağlantısını
kesmeyi başarmış ve bir özel ‘siber müdaby
the attack. However, even though there
has been no interruption in the oil production,
it has been verified that 75% of the computer
network of the company was infected;
critical information was stolen and corrupted.
According to the investigation, it has been
claimed that the aforementioned attack could
have only been possible with the help of an
employee or a contractor firm that had access
to the company network. The virus Shamoon
still did not directly target the production
infrastructure like Stuxnet and its effect was
limited to the administrative section because
the SCADA system and the IT system are
isolated from each other.
The 2012 attack against Kharg oil refinery,
which meets 80% of the annual oil export of
Iran with its 2.2 barrel/day capacity, demonstrates
how destructive a cyber-attack could
be if it succeeds. Iranian officials were able to
sever the internet connection of the whole
refinery immediately thanks to the experience
they gained with the Stuxnet attack, and
formed a special cyber intervention team.
Even though it has not yet been put into
practice, the ‘national internet’ project which
26 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
hale ekibi’ kurarak olaya müdahale etmişlerdi.
Ayrıca henüz hayata geçirilmemiş de olsa
İran’ın ‘ulusal internet’ projesi de kritik bilgileri
dış dünyadan koruyabilmek adına, 2005
yılından bu yana İranlı yetkililer tarafından
sıkça dile getiriliyor.
KRITIK ENERJI ALTYAPILARINDA GÜVENLIK
ZAFIYETLERI VE SCADA SISTEMLERI
Adına çok fazla aşina olmasak da,
Endüstriyel Kontrol Sistemleri ya da bir
başka deyişle SCADA (Uzaktan Kontrol ve
Gözetleme) sistemleri aslında günlük yaşantımızı
sürdürmemiz için vazgeçilmez olan birçok
faaliyetin arkasındaki ana aktörlerdir.
Elektrik üretiminin gerçekleştirilmesi, doğal
gaz ve petrol tesislerinin faaliyetlerini sürdürmesi,
boru hatlarından enerji nakillerinin
gerçekleştirilmesi gibi faaliyetler SCADA sistemleri
ile yürütülmektedir.
Sistemi her an izleme, zamandan ve işgücünden
tasarruf sağlama, verileri raporlama,
sahadaki durumdan anında haber alma ve
müdahale edebilme gibi endüstriye hatırı
sayılır avantajlar sağlayan SCADA sistemleri,
aynı zamanda büyük bir zafiyeti de beraberinde
getirdi: Siber saldırılara açıklık. Bu zafiyetin
en büyük sebebi, SCADA sistemlerinin
internete açık sistemler olmasıydı.
1982 yılında Trans-Sibirya Boru Hattı’nda
yaşanan patlama, kritik enerji altyapılarına
yönelik ilk siber saldırı olma özelliği taşırken
aynı zamanda SCADA sistemlerinin yarattığı
zafiyetleri de açık şekilde ortaya koydu.
Nitekim Trojen virüsü ile gerçekleştirilmiş
saldırı, SCADA sisteminin kontrol ettiği boru
hattı basınç ayarlarını bozmuş ve yaklaşık 3
BUŞEHR NÜKLEER
SANTRALİ’Nİ VURAN
STUXNET VİRÜSÜ
800 MİLYON
DOLARLIK HASARA
YOL AÇTI.
THE STUXNET VIRUS
WHICH ATTACKED
THE BUSEHR
NUCLEAR POWER
PLANT CAUSED $800
MILLION FINANCIAL
LOSS.
aims to protect the critical information from
outside reach has been uttered by Iranian
officials since 2005.
SECURITY VULNERABILITIES IN CRITICAL
ENERGY INFRASTRUCTURES AND SCADA
SYSTEMS
Even though we are not very much familiar
with its name, Supervisory Control and Data
Acquisition Systems, SCADA Systems in
short, are the main actors behind many operations
that are crucial for our daily lives.
Activities such as power generation, sustaining
the operation of natural gas and oil facilities,
and energy transportation through pipelines
are carried out with SCADA systems.
The SCADA systems which provide significant
advantages to the sector such as constantly
monitoring the system, providing
time and labor savings, receiving real time
information, and being able to intervene to
the field also brought a major vulnerability:
Vulnerability against cyber attacks. The
greatest reason of this weakness is that the
SCADA systems are open to the internet.
While the explosion in the Trans-Siberia
pipeline in 1982 was the first cyber-attack
against critical energy infrastructures, it also
revealed the vulnerabilities caused by
SCADA systems. The attack carried out by a
Trojan virus corrupted the pressure settings
of the SCADA controlled pipeline and caused
an explosion of 3 kilotons of TNT equivalence.
On the other hand, SCADA systems are
known to have complex and technical structures.
Thus, sabotaging the system appears
HAZAR WORLD
27

SİBER GÜVENLİK / CYBER SECURITY
kiloton TNT’nin yaratacağı hasar ile eşdeğer
bir patlamaya yol açmıştı.
Öte yandan, SCADA sistemleri yapıları itibariyle
de karmaşık ve teknik sistemler olarak
bilinir. Bu açıdan yazılıma hâkim personelin
dışında sistemi sabote etmek zor görünür.
Öyleyse, insan hataları bir kenara bırakıldığında,
yazılımı iyi bilen SCADA personelinden,
yani ‘insider threat’ dediğimiz içeriden
gelebilecek saldırılar bir başka tehdit unsurunu
ortaya koyar.
TÜRKIYE’DEKI KRITIK ENERJI ALTYAPILARI
SIBER SALDIRILARA HAZIR MI
Türkiye’nin son dönemde siber güvenlik
alanındaki çalışmalarının hız kazandığı
görülüyor. Bu anlamda, 2012 yılında Siber
Güvenlik Kurulu’nun oluşturulması önemli
bir gelişmedir. Ayrıca, Ulaştırma, Denizcilik
ve Haberleşme Bakanlığı koordinesinde
hazırlanan Siber Güvenlik Stratejisi ve
2013-2014 Eylem Planı, Türkiye’de siber
güvenlik anlamında atılacak adımlar için
başlıca yol haritası olarak kabul ediliyor.
Türkiye herhangi bir siber saldırıya uğradığında
Ulusal Siber Olaylara Müdahale
Merkezi koordinasyon mekanizması olarak
görev yapar. Bunun yanı sıra, siber saldırıların
ihbar edilebilmesi için bir merkez de
kurulduğu halde Eylül 2014’e kadar gelen
siber saldırı ihbar sayısı 23,475’i buldu. Son
olarak Siber Olaylara Müdahale
Ekipleri’nin (SOME) kurulması atılan en
somut adımlardan biri oldu. Bakanlıklar ve
kamu kurumları bünyesindeki Kurumsal
SOME çalışmaları büyük ölçüde tamamlandı,
ayrıca kritik altyapı sektörleri için
Sektörel SOME’lerin kuruluş çabaları sürüyor.
Türkiye’de enerji sektörü için siber saldırılar
önemli bir tehdit oluşturuyor. ABD’li
güvenlik firması Symantec’in açıklamalarına
göre, birçok Batılı enerji firması ile beraber
Türk enerji şirketleri de 2011 yılından
beri Dragonfly kurtçuğunun saldırısına
maruz kalıyor. Geçtiğimiz Kasım ayında ise
TEİAŞ’ın uğradığı siber saldırı basında
geniş yer tutmuştu.
Tüm bu gelişmeler bizleri önemli bir soru
ile karşı karşıya getiriyor: Enerji merkezi
olma yolundaki Türkiye’de kritik enerji altyapıları
bir siber saldırıya ne kadar hazır
Bu analizin sistematik bir şekilde yapılabilmesi
için ilgili aktörlerin birtakım sorulara
cevap vermesi faydalı bir başlangıç olabilir:
• Türkiye’deki kritik enerji altyapılarına
yönelik siber saldırılar hangi kaynaklardan
gelebilir
to be very difficult for anyone else than the
personnel that is proficient on the software.
When we rule out the human error, attacks
of the proficient SCADA personnel, insider
threat in other words, constitutes as another
threat element.
IS TURKEY READY FOR CYBER ATTACKS
AGAINST CRITICAL ENERGY
INFRASTRUCTURES
It has been observed that the efforts of
Turkey in the cyber security field have
gained momentum lately. In this sense, the
constitution of the Cyber Security Council in
2012 is a significant development. Moreover,
the Cyber Security Strategy and 2013-2014
Action Plan which was prepared with the
coordination of the Ministry of
28 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
• Bu siber saldırılar hangi kurumları ne ölçüde
hedef alabilir
• Bahsedilen siber saldırılar hangi siber silahlar
kullanılarak gerçekleştirilebilir
• Bu siber saldırıların doğuracağı ekonomik,
ticari, sosyal zararlar neler olabilir
KRITIK ENERJI ALTYAPILARI IÇIN BIR YOL
HARITASI: ALINAN DERSLER VE EN İYI
UYGULAMALAR
Kritik altyapılar için güvenliğin %100 sağlanması
mümkün olmasa da, daha önce gerçekleşmiş
siber saldırılardan çıkarılan dersler ve
siber güvenlik anlamındaki en iyi uygulamalar
kurumlar için önemli yol haritaları sunuyor.
Bu çerçevede, Türkiye’deki kritik enerji
altyapı profesyonelleri için birtakım öneriler
getirmek mümkün:
TÜRKİYE, DÜNYADA
EN ÇOK SİBER
SALDIRIYA UĞRAYAN
6. ÜLKE.
TURKEY IS THE
SIXTH MOST
FREQUENTLY
TARGETED COUNTRY
BY CYBER ATTACKS.
Transportation, Maritime Affairs and
Communications is considered as the primary
course of action for the steps to be taken in
the sense of cyber security in Turkey.
National Cyber Incident Response Center
(USOM) acts as the coordination mechanism
in case Turkey encounters with a cyberattack.
Other than that, a center was established
in order for the cyber attacks to be
reported and the reports made were as many
as 23.475 until September 2014. The foundation
of the Cyber Incident Response Team
(SOME) was one of the most substantial
steps. The institutional SOME efforts within
Ministries and public institutions have been
mostly completed and the efforts for establishing
sectoral SOMEs are in progress.
Cyber attacks against the energy sector constitute
a major threat in Turkey. According to
the US security firm Symantec, Turkish
energy firms along with many European
counterparts are facing attacks by the worm
Dragonfly since the year of 2011. The cyberattack
against TEİAŞ had wide media coverage
in last November.
All these developments lead us towards an
important question: How prepared are the
critical energy infrastructures in the prospective
energy hub Turkey against a cyberattack
In order to conduct this analysis in a
systematic manner, first of all, relevant
actors should answer certain questions:
• What would be the sources of cyber
attacks against critical energy infrastructures
in Turkey
• Which institutions could be targeted and
to what degree
• Which cyber weapons could be used in
those cyber attacks
• What would be the economic, commercial
and social damages of those cyber attacks
A ROADMAP FOR CRITICAL ENERGY
INFRASTRUCTURES: LESSONS TAKEN AND
BEST PRACTICES
Even though it is impossible to provide
100% security for critical infrastructures,
the lessons taken from past cyber attacks
and the best practices in the cyber security
field provide significant roadmaps for institutions.
In this framework, it is possible to
offer several suggestions for CIP professionals
in Turkey:
• Integrated Security Concept: Cyber security
concepts and policies should be considered
within an integrated security system
and should be included into institutional
security policies. The security of the SCADA
HAZAR WORLD
29

SİBER GÜVENLİK / CYBER SECURITY
• Bütüncül Güvenlik Anlayışı: Siber güvenlik
anlayışı ve politikaları, bütüncül bir güvenlik
sistemi içinde görülmeli ve şirket güvenlik
politikalarına dâhil edilmeli. Çoğu zaman ayrı
başlıklar altında incelenen SCADA sistemi
güvenliği ve IT güvenliği bütüncül olarak
değerlendirilmeli.
• Siber Güvenlik Kültürü: Siber saldırılara
karşı kurumsal ölçüde farkındalık yaratılmalı.
Şirket içi belirli standartlar yaratılıp, çalışanlar
için ‘doğru davranış kodları’ oluşturulabilmeli.
Çalışanlar arası bilinçsiz şifre paylaşımları,
kötü amaçlı e-postalar gibi ufak
riskler dahi bertaraf edilmeli.
• Siber Güvenlik Risk Yönetimi: Öncelikler
belirlenmeli, şirket profili gözden geçirilmeli,
riskler ve zafiyetler değerlendirilmeli, bir
eylem planı ortaya koyulmalı.
• İzolasyon: SCADA sistemleri ve kritik veri
tabanları diğer ağ bağlantılarından mümkün
olduğunca izole edilmeli.
• Eğitim: Siber güvenlik sağlanmalı, insan
kaynakları yetiştirilmeli ve şirket kendi kaynaklarını
geliştirmeli.
• Senaryolar ve Tatbikat: Şirketlerin karşı
karşıya kalabilecekleri siber saldırılar senaryolaştırılarak
acil durum eylem planları oluşturmalı
ve sonuç yönetimi süreçleri geliştirilmeli.
Bu çerçevede bir şirket yöneticisinin,
‘SCADA sisteminin bir gün devre dışı kalması’,
‘kritik verilerin çalınması’ ve ‘düzenli olarak
alınan hizmetin bir gün alınamaması’ gibi
senaryolara karşı eylem planı olmalı.
• Bilgi Paylaşımı: Enerji sektörü dâhil olmak
üzere kritik altyapıların ‘karşılıklı bağımlılık’
ilişkisi içinde olduğu düşünüldüğünde hem
sektör içi hem de sektörler arası düzenli bilgi
ve deneyim paylaşımı riskleri önemli ölçüde
azaltacaktır.
ULUSAL SİBER
OLAYLARA
MÜDAHALE
MERKEZİ’NE EYLÜL
2014’E KADAR GELEN
SİBER SALDIRI
İHBAR SAYISI
23,475’İ BULDU.
THE NUMBER OF
CYBER ATTACKS
REPORTED TO THE
NATIONAL CYBER
INCIDENT RESPONSE
CENTER WAS AS
HIGH AS 23.475
UNTIL SEPTEMBER
2014.
system and IT security, which are mostly
considered separately, should be handled
together.
• Cyber Security Culture: Awareness should
be raised against cyber attacks at the institutional
level. Certain in-house standards and
‘acceptable code of conduct’ should be created
for the personnel. Even minor risks such
as password sharing and malicious e-mails
should be eliminated.
• Cyber Security Risk Management:
Priorities should be set, the company profile
should be reviewed, risks and weaknesses
should be evaluated, and an action plan
should be constituted.
• Isolation: SCADA systems and critical
databases should be isolated from other networks
as far as possible.
• Training: Cyber security should be maintained,
human resources should be developed
and the company should develop its
own resources.
• Scenarios and Drills: Emergency action
plans should be constituted through developing
scenarios regarding the cyber attacks
that companies might face, and result management
processes should be developed. In
this framework, executives should have
action plans against scenarios such as
“SCADA system is disabled for one day”,
“critical information gets stolen”, “regularly
received services become unavailable for one
day”.
• Information Sharing: When it is considered
that the critical infrastructures are interdependent
including the energy sector, regular
intra-sectoral and inter-sectoral information
and experience sharing would substantially
decrease the risks.
30 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
• Kamu-Özel Sektör İşbirliği: Kritik altyapıların
ulusal güvenlikten ayrı düşünülmemesi
siber güvenlik anlamında da kamu-özel sektör
işbirliğini gerekli kılmaktadır.
• Yerli Teknolojiden Faydalanmak: Siber saldırılara
karşı risklerin asgari seviyelere çekilebilmesi
için yerli yazılımları kullanmaya çalışmak
ya da yerli yazılımları SCADA sistemlerine
dâhil etmek önemli bir stratejik politikadır.
Yukarıdaki öneriler siber saldırılardan alınan
dersler ve dünyadaki en iyi uygulamalar
örnek alınarak derlendi. Ancak bunların
hayata geçirilmesi için kurumlarda karar alıcıların
siber tehditler konusunda doğru bilgilendirilmesi,
yeterli bütçenin ayrılması ve en
önemlisi yöneticilerin ikna edilmesi ön koşul
olarak düşünülmeli.
• Public-Private Sector Collaboration:
Integration of critical infrastructures with the
national security necessitates public-private
sector collaboration also in terms of security.
• Using National Technologies: Trying to use
national software or integrating national software
into SCADA systems in order to level
down the risks of cyber attacks is a strategically
important policy.
The suggestions above have been compiled
through the lessons taken from cyber attacks
and the best practices in the world. However,
informing the decision makers on cyber
threats correctly, allocating necessary budgets,
and most importantly, persuading the
executives should be considered as preconditions
to implement these suggestions.
Kamu sektörü ulusal siber güvenliğin sağlanmasının peşinde, özel sektör ise daha fazla kâr
arayışında. Siber güvenlikte kamu-özel sektör ortaklığı önemli. Ancak sorumluluk, yetki
ve hesap verebilirliğin net çizgilerle belirlenmiş olması gerekir. Siber güvenlikte kamu-özel
sektör ortaklığının uygulanmasında yaşanan temel zorluklardan biri ‘bilgi paylaşımı’. Özel
sektör, siber saldırılar konusundaki bilgi paylaşımında isteksiz olabilir. Eğer müşteriler
kendi kişisel verilerinin güvende olmadığını hissederlerse verilen hizmete, platforma ya
da ürüne olan güvenlerini yitirebilirler. İlginç olarak, bilgi paylaşımında kişisel ilişkilerin
önemi özel sektör ile yaptığım görüşmelerde tekrar tekrar karşıma çıkan bir konu. İnsanlar,
sektör dışı ya da içinden iyi kişisel ilişkiler kurdukları meslektaşları ile daha fazla bilgi
paylaşma eğilimindeler.
DR. MADELINE CARR
ULUSLARARASI İLİŞKİLER VE SİBER
ÇALIŞMALAR UZMANI, ABERYSTWYTH
ÜNİVERSİTESİ
SENIOR LECTURER IN INTERNATIONAL POLITICS
AND THE CYBER DIMENSION, ABERYSTWYTH
UNIVERSITY
The public sector is trying to ensure national cyber security while the private sector is aiming
for higher profits. Public-private partnership is important for cyber security. However, liabilities,
authorities and accountability must be clearly determined. One of the fundamental difficulties
in public-private partnership is ‘information sharing’. Private sector may not be willing
to share information about cyber attacks. If customers feel unsecure about their personal information,
they may lose their trust in that service, platform or product. In my interviews with
private sector representatives, it was quite interesting to observe that personal relations are an
important factor in information sharing. People tend to share more information with colleagues
who are closer within or outside the sector.
Siber güvenlik politikalarının uygulanmasında en önemli zorluklardan biri tehditler konusundaki
bilinçsizlik. Kritik altyapıların siber güvenliğinin sağlanmasında, Bilgi Teknolojileri (IT)
egemen düşünce konumunda. Bir kişinin masasındaki IT teknolojisi ile doğal gaz boru hatları,
elektrik hatları, ulaştırma ve üretim sistemlerindeki kritik, gerçek zamanlı endüstriyel süreci
takip ve kontrol etmekte kullanılan IT teknolojisinin aynı olduğuna yönelik bir varsayım var.
Fakat bunlar farklı güvenlik ve mühendislik kriterlerine göre dizayn edilirler. MS-Windows,
CISCO ve LINUX diplomalı, otoriter IT siber güvenlik uzmanları ile mühendislik diplomaları
bulunan Endüstriyel Kontrol Sistemi (ICS) uzmanları arasında bir köprü kurmak bu çerçevede
zorlu bir görevdir.
VYTAUTAS BUTRIMAS
LİTVANYA CUMHURİYETİ MİLLİ SAVUNMA
BAKANLIĞI SİBER GÜVENLİK BAŞDANIŞMANI
CHIEF ADVISOR FOR CYBER SECURITY
MINISTRY OF NATIONAL DEFENSE, REPUBLIC
OF LITHUANIA
Unawareness about threats is one of the most important difficulties in the implementation of
cyber security policies. Information Technologies (IT) is the dominant concept for ensuring
the security of critical infrastructure. It is assumed that IT technology used on an employee’s
desk is the same as the IT technology used for monitoring and controlling the critical real-time
industrial processes in natural gas pipelines, electricity lines, transportation and production
systems. However, they are designed according to different security and engineering criteria.
Therefore, it is a hard task to build a bridge between authoritarian IT cyber security experts
certified for MS-Windows, CISCO and LINUX and the Industrial Control System experts
graduated from engineering departments.
HAZAR WORLD
31

HABER RÖPORTAJ HABER ANALİZ ANALİZ / IN / INTERVIEW DEPTH / DEPTH
TÜRKİYE RAMİL - RUSYA HASANOV / TURKEY / RAMIL - RUSSIA HASANOV
32 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
PUTİN’İN TÜRKİYE
ZİYARETİ VE İKİLİ
İLİŞKİLER
Türkiye ile Rusya arasındaki ilişkilerde son
yıllarda üst düzey ziyaretlerin çokluğu ve siyasi
diyaloğun sürekliliği dikkat çekiyor.
PUTIN’S VISIT TO
TURKEY AND BILATERAL
RELATIONS
Frequent high-level visits and consistent political dialogue
in recent years stand out in the relations between Turkey
and Russia.
DOÇ. DR. FATİH ÖZBAY
HASEN DIŞ POLİTİKA VE GÜVENLİK
ARAŞTIRMALARI MERKEZİ UZMANI
ASSOC. PROF. FATIH OZBAY
SENIOR FELLOW, HASEN CENTER ON
FOREIGN POLICY AND SECURITY
HAZAR WORLD
33

TÜRKİYE - RUSYA / TURKEY - RUSSIA
Rusya Federasyonu Devlet Başkanı
Vladimir Putin’in 10 bakanla birlikte 1
Aralık 2014’te Ankara’ya gerçekleştirdiği
resmi ziyaret yine her zamanki
gibi uluslararası kamuoyunun dikkatini
üzerine çekti. Putin, Türkiye ile Rusya arasında
2010 yılından beri faaliyet gösteren
Üst Düzey İşbirliği Konseyi (ÜDİK) toplantısı
için Türkiye’yi ziyaret ediyor olmasına
rağmen Ankara’nın isteğiyle en üst düzey
devlet ziyareti protokolü ile karşılandı. Her
iki ülke tarafından bu ziyarete verilen özel
önemin yanı sıra, Putin ve Erdoğan’ın ortak
basın toplantısında “Güney Akım” Doğal
Gaz Boru Hattı’nın güzergâh değişikliğinin
ilan edilmesi bu ziyaretin akıllarda kalan
noktası oldu.
Ukrayna ile yaşanan kriz ve arkasından
Kırım’ın Rusya toprağı haline getirilmesinden
sonra Moskova’ya karşı ABD ve AB
tarafından ilan edilen ekonomik yaptırımlar,
petrol fiyatlarındaki ani düşüş ve ulusal
para birimi rublenin aşırı değer kaybı ile
adeta bunalan Moskova için bu ziyaretin
oldukça anlamlı olduğu söylenebilir.
GÜNEY AKIM DOĞAL
GAZ BORU HATTI’NIN
GÜZERGÂH
DEĞIŞIKLIĞININ ILAN
EDILMESI BU
ZIYARETIN
AKILLARDA KALAN
NOKTASI OLDU.
THE ANNOUNCEMENT
OF ROUTE CHANGE
IN SOUTH STREAM
NATURAL GAS
PIPELINE WAS THE
MOST STRIKING
MOMENT OF THIS
VISIT.
President of the Russian Federation
Vladimir Putin’s official visit to
Ankara together with 10 ministers
on December 1, 2014 drew the attention
of the international community.
Although Putin came to Turkey to attend
the meeting of the High Level Cooperation
Council (ÜDİK) which is active since 2010
between Turkey and Russia, he was greeted
with the highest level state protocol
upon Ankara’s request. Beside the special
importance of this visit for both countries,
the announcement of route changes of
South Stream Natural Gas Pipeline was
the most striking moment of this visit.
Economic sanctions declared by the US
and EU after the crisis with Ukraine and
then the annexation of Crimea by Russia,
sudden drop in oil prices, and excessive
depreciation of the national currency
‘ruble’ point out the significance of this
visit for Moscow which feels suffocated.
The situation was not much different for
Turkey as well. As Ankara could not get
the support from its Western allies
34 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
01
Türkiye açısından bakıldığında da durum
çok farklı değildi. Son birkaç yıldır özellikle
bölgesel bazı konularda Batılı müttefiklerinden
istediği desteği alamayan Ankara için
de bu ziyaretin önemi oldukça büyüktü. Bu
açıdan, Batı’ya karşı adeta gövde gösterisi
yapan Putin ve Erdoğan güven tazeledi ve
moral buldu.
Ziyaretin en önemli ve üzerinde en çok tartışılan
konusu biraz önce değindiğimiz gibi,
Rusya’nın Karadeniz’in altından geçirerek
Bulgaristan üzerinden AB’ye ulaştırmak
istediği Güney Akım Doğal Gaz Boru Hattı
projesinin durdurulduğunun ve
güzergâhının Türkiye üzerine kaydırıldığının
ilan edilmesi oldu. Transit ülke konumundaki
Ukrayna ile daha önce yaşadığı
problemlerden dolayı Rusya bu projenin
gerçekleşmesine büyük önem veriyordu.
Projenin gerçekleşmesi için yaklaşık 5 milyar
dolarlık bir harcama da yapılmış
durumdaydı. Ancak, Güney Akım projesi
AB’nin enerji güvenliği anlamında attığı
adımlardan olan Üçüncü Enerji Paketi’ne
takıldı. AB, Üçüncü Enerji Paketi ile temel
olarak doğal gaz şirketlerinin hem üretici
hem de dağıtıcı olmasını engelleyerek tüketici
haklarının güçlendirilmesini amaçlıyor.
Buna uymak istemeyen ve bu engeli aşmak
isteyen Moskova ise Bulgaristan ve
Macaristan gibi ülkelerle karşılıklı anlaşmalar
imzalama yoluna gitti. Enerji güvenliği
konusunda taviz vermeyen Brüksel’in
01
Rusya Devlet Başkanı
Vladimir Putin
Anıtkabir’i ziyaret etti.
01
Russian President
Vladimir Putin visited
Anıtkabir.
particularly in some regional issues in the
last few years, this visit had a critical
importance. In this regard, Putin and
Erdoğan made an appearance against the
West, restored trust and cheered up.
The most important and debated topic of
the visit was the declaration about the
cancellation of South Stream Natural Gas
Pipeline, which was planned to deliver
Russian gas to EU through the Black Sea
and Bulgaria. As declared, the route of the
project was changed because of the problems
encountered with Ukraine as a transit
country, and thus Russia attached
great importance to the realization of this
project. About $5 billion was already
spent to realize the project. However, the
South Stream project was detained by the
Third Energy Package which is among the
steps taken in terms of the EU’s energy
security. EU mainly aims to strengthen
the rights of consumers with the Third
Energy Package that prevents natural gas
companies to be both manufacturer and
distributor. Moscow is unwilling to comply
with the Package and wants to overcome
this obstacle by signing bilateral
agreements with Bulgaria, Hungary, etc.
Brussels determined attitude without
compromising on energy security was the
most important factor on Moscow’s decision
to change the route of South Stream
to Turkey.
HAZAR WORLD
35

TÜRKİYE - RUSYA / TURKEY - RUSSIA
kararlı tutumu, Moskova’nın Güney Akım’ı
Türkiye üzerine kaydırmasında en büyük
etken oldu.
Bu kararın açıklanmasıyla hem Rusya hem
Türkiye kamuoyunda hararetli tartışmalar
yaşandı. Büyük çoğunluk, alınan kararın
öncelikle Türkiye-Rusya arasındaki ilişkilerin
geldiği seviyeyi göstermesi açısından
olumlu olduğunu, Türkiye’nin doğal gaz
boru hatlarının dağıtıldığı önemli bir merkez
haline geleceğini ve enerji ihtiyacı gittikçe
artan Türkiye’nin güvenilir bir kaynaktan
buna kolayca erişebileceğini belirtti. Buna
karşılık bazı çevreler bu adımın Türkiye’nin
Rusya doğal gazına hâlihazırda yüzde 59
düzeyinde olan bağımlılığını daha da artıracağını,
Türkiye’nin merkez değil sadece
transit ülke düzeyine gelme ihtimali olduğunu
ve henüz ortada hukuki ve teknik anlamda
bu yönde bir adım atılmadığından olumlu
değerlendirme için erken olduğunu ve
TANAP projesini de düşünerek değerlendirme
yapılması gerektiği düşüncesini belittiler.
Güney Akım projesinin nasıl ve hangi şartlarda
Türkiye üzerinden AB pazarına ulaştırılacağı
konusu üzerinde daha çok konuşulacak
gibi görünüyor. Fakat hiç şüphesiz bu
konunun gündeme gelmesi bile Türkiye-
Rusya ilişkilerine yeni bir motivasyon getirdi.
Türkiye Rusya’dan sadece petrol ve doğal
gaz gibi hidrokarbon kaynakları almıyor; ilk
nükleer enerji santralinin kurulması anlaşmasını
da Rusya ile yaptı. Bu yönden, ziyaretin
ana konularından birinin enerji olması
şaşılacak bir durum değildi. Şaşırtıcı olan
böyle önemli bir konunun beklenmedik bir
zamanda ve beklenmedik bir şekilde yapılması
oldu. Erdoğan ve Putin sadece enerji
konusunu konuşmadılar. İki ülke arasındaki
ekonomik ilişkiler de görüşmelerin ana
maddelerinden birisiydi. Özellikle
Türkiye’nin Rusya’ya karşı ilan edilen yaptırımlara
katılmaması, Moskova cephesinden
oldukça olumlu karşılandı.
2013 yılı itibariyle iki ülke arasındaki ticaret
hacmi 33 milyar dolar civarındaydı. Her iki
ülke de birkaç yıl önce aralarındaki ticaret
hacmini 100 milyar dolara çıkartma hedefini
önlerine koydular. Ziyarette bu hedef yine
gündeme geldi ve iki ülke bu konudaki
kararlılıklarını tekrarladı. 100 milyar dolar
hedefi, Euro bölgesi ekonomik krizi ile
Rusya’nın Ukrayna krizi sonrası içine düştüğü
durumdan dolayı büyük ihtimalle kısa
vadede gerçekleşemeyecek ama ekonomik
ilişkilere ivme kazandırdığı konusunda
şüphe yok. Batı’nın Rusya’ya karşı ilan ettiği
02
02
Rusya Devlet Başkanı
Vladimir Putin ve
Türkiye Cumhuriyeti
Cumhurbaşkanı Recep
Tayyip Erdoğan.
02
President of Russia
Vladimir Putin and
President of the
Republic of Turkey
Recep Tayyip Erdoğan.
Following the declaration, hot debates
began in Russia and Turkey. Firstly, the
majority said that the decision is positive
as it indicates the level of the relations
between Turkey and Russia, and Turkey
is an important hub for the distribution of
natural gas, and Turkey will have the
opportunity to easily meet its increasing
energy demand from a reliable source. In
contrast, some said that this step will further
increase the dependence of Turkey to
Russian gas which is already 59 percent,
and it is likely that Turkey will not
become a hub but only a transit country,
yet it is too early to consider it positive
because there is not a single step taken in
this direction in the legal and technical
sense. They underline that TANAP project
must be included in these assessments.
It seems that there will be more discussion
about how and under which circumstances
the South Stream project will
reach the EU market through Turkey. But
36 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
yaptırımlar sonrasında Moskova’nın da yaptırım
ilan eden ülkelere karşı başlattığı sebze-meyve
ve gıda ürünleri ambargosu,
Türkiye’deki üreticileri heyecanlandırmaya
yetmişti. Rusya pazarında oluşan boşluğu
doldurma niyetinde olan Türk üreticiler
hemen çalışmalara başladı. Ancak, burada
da bazı sorunların olduğu ortaya çıktı. 2014
yılı içerisinde Türkiye’den Rusya’ya ihracatın
yüzde 13 azalmış olması dikkat çekti.
Hala çözülememiş bazı yapısal sorunların
olduğu aşikâr.
İki ülke arasındaki ilişkilerin önemli kalemlerinden
birisi de turizm. Geçen yıl 4,3 milyon
Rusya vatandaşı Türkiye’de tatil yapmayı
tercih etmişti. Rusya’da yaşanan devalüasyon
ve buna bağlı ekonomik sıkıntılardan
dolayı 2015 yaz sezonu için aynı şeyleri söylemek
zor.
Ukrayna krizi sonrasında Moskova’nın
doğuya doğru yönelimi bütün dünyanın
dikkatini üzerine çekiyor. Çin, Hindistan,
Pakistan ve İran ile yakın zamanda gerçekleşen
görüşmeler bunun ispatı durumunda.
Batı’dan tepki çeken Moskova, doğuda eski
BATI’YA KARŞI
ADETA GÖVDE
GÖSTERISI YAPAN
PUTIN VE ERDOĞAN
GÜVEN TAZELEDI VE
MORAL BULDU.
PUTIN AND
ERDOĞAN MADE AN
APPEARANCE
AGAINST THE WEST,
RESTORED TRUST
AND CHEERED UP.
there is no doubt that even putting the
subject on the agenda became a motivation
in Turkey-Russia relations. Turkey
buys hydrocarbon resources such as oil
and natural gas from Russia, and it also
made its first nuclear power plant construction
agreement with Russia. In this
scope, the most surprising point is the
making of such an important declaration
in an unexpected time and manner.
Erdoğan and Putin did not only talk about
energy, they also discussed the economic
relations between the two countries. In
particular, Turkey’s refraining from the
sanctions against Russia was welcomed
warmly by Moscow.
The trade volume between Turkey and
Russia was approximately $33 billion in
2013. Both countries aimed to reach $100
billion a few years ago. This target was
brought forward again during the visit
and the two countries reaffirmed their
commitment in this regard. The $100 billion
target seems unlikely to reach in the
short term due to Russia’s current situation
after the crisis with Ukraine and the
Euro zone economic crisis. But undoubtedly
it accelerated the economic relations.
Fruit-vegetables and food embargo
declared by Moscow against the West as a
counter-attack was enough to excite producers
in Turkey. Turkish producers
immediately began working to fill the gap
in the Russian market. However, some
problems were discovered. It is important
to note that Turkey’s exports to Russia
decreased by 13 percent in 2014. It is evident
that there are some structural problems
still unresolved.
One of the major item in the relations
between the two countries is tourism.
Last year, 4.3 million Russian citizens preferred
Turkey as a holiday destination. It
is difficult to expect a similar trend for the
2015 summer season because of the devaluation
in Russia and related economic difficulties.
After the Ukraine crisis, Moscow’s tendency
to the East attracts the attention of
the whole world. Negotiations with countries
such as China, India, Pakistan and
Iran prove that. Facing the reactions of
the West, Moscow wants to freshen up its
relations with old acquaintances in the
East and build new multi-dimensional
relations with new ones. When we consider
the relations developed after 1992
and especially the events occurred after
HAZAR WORLD
37

TÜRKİYE - RUSYA / TURKEY - RUSSIA
tanıdıklarıyla ilişkileri tazelemek, yenileriyle
ise çok yönlü ilişkiler kurmak istiyor. 1992
sonrası gelişen ilişkilere ve özellikle 2000
sonrası yaşananlara bakıldığında,
Türkiye’yi Rusya’nın eski tanıdıklarından
sayabiliriz. Bu yüzden, Putin’in ziyaretinde
enerji ve ekonomi başlıklarının yanı sıra
siyaset başlığı altında neler konuşulduğu da
dikkatle takip edildi. Herkes özellikle Suriye
konusunda iki ülke arasındaki ilişkilerde
bir yakınlaşma olacak mı sorusunun cevabını
aramaktaydı.
Ekonomi ve enerji gibi alanlarda çok yakın
ve verimli ilişkiler geliştiren iki ülkenin
bunu siyaset alanında sergileyemediğini
söyleyebiliriz. Eğer iki ülke arasında bölgesel
bazı konularda ciddi anlaşmazlıklar
olmasaydı, 1990’ların rekabet ortamına
kıyasla günümüzde üst düzey diyalogla sürdürülen
ikili siyasi ilişkiler aslında “çok
başarılı” bile sayılabilirdi. Ancak, iki ülke
ekonomi alanında ulaştığı seviyeyi siyasi
ilişkilere bir türlü yansıtamadı. Suriye,
Mısır, Dağlık Karabağ, Kırım, Kıbrıs, füze
kalkanı, radar istasyonu gibi önemli konularda
farklı kulvarlarda koşmaya devam etti.
Üst düzey siyasi diyalog bu ve benzer sorunların
çözümü konusunda ortak irade koyabilme
seviyesine ulaştırılamadı. Putin’in
Türkiye’ye yaptığı ziyarette de gözlenen her
iki ülkenin bu konularda pozisyonunda bir
değişiklik olmamasıydı. İki ülke, birlikte
problem çözme aşamasına bir türlü ulaşamadı.
Fakat bu ziyaret, Rusya ve
Türkiye’nin bu türden anlaşmazlık noktalarına
rağmen beraber çalışabilme olgunluğuna
eriştiğini göstermesi bakımından öne
çıktı diyebiliriz.
03
Rusya Devlet
Başkanı Putin,
Cumhurbaşkanlığı
Sarayı’nda mevkidaşı
Erdoğan ile buluştu.
03
Russian President
Putin met with his
counterpart Erdoğan
in the Presidential
Palace.
2000, we can say that Turkey is among
Russia’s old acquaintances. Therefore,
the discussion topics under the energy,
economy and politics headlines were
carefully followed during Putin’s visit.
Everyone was especially trying to
answer whether there will be rapprochement
between the two countries about
the Syria issue.
We can say that two countries develop
productive and close relations in areas
such as economy and energy, but they
fail to do the same in politics. If there
were not serious disagreements about
some regional issues between the two
countries, bilateral political relations
which are sustained with high-level dialogue
would have been considered “very
successful” when compared to the competition
environment in 1990s. However,
two countries failed to reflect in political
relations the level reached in the economic
field. They continued to run in
different lanes on important issues such
as Syria, Egypt, Nagorno-Karabakh,
Crimea, Cyprus, missile shield, and
radar station. High-level political dialogue
failed to reach common will to
solve such problems. During Putin’s
visit to Turkey, it is observed that both
countries did not change their position
on these issues. The two countries are
not able to attain the common problemsolving
level. But we can say that this
visit is highly important as it indicates
that Russia and Turkey are now able to
work together despite such disagreements.
03
38 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
HAZAR WORLD
39

BLOG / BLOG
KAZAKİSTAN / KAZAKHSTAN
KAZAKİSTAN VE TÜRKİYE:
ÖRNEK GÖSTERİLECEK
STRATEJİK İŞBİRLİĞİ
KAZAKHSTAN AND TURKEY:
EXEMPLARY STRATEGIC
COOPERATION
CANSEYIT TÜYMEBAYEV
KAZAKISTAN CUMHURIYETI ANKARA
BÜYÜKELÇISI
AMBASSADOR OF THE REPUBLIC OF
KAZAKHSTAN IN ANKARA
23 yıl önce bağımsızlığını kazanan Kazakistan, günümüzde
dünyanın en dinamik gelişen ülkelerinden biri haline
geldi.
After gaining independence 23 years ago, Kazakhstan
has become one of the most dynamically growing
countries in the world.
40
OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan
Nazarbayev’in önderliğinde sosyoekonomik
modernizasyon ve siyasi demokratikleşmede
geniş çaplı reformlar gerçekleştirildi.
Siyaset, ekonomi ve sanayi alanlarında
da büyük başarılara ulaşıldı. Ülkede
demokrasi prensiplerine, hukuka ve insan
haklarına dayanan yeni politik sistem kuruldu.
Kazakistan Cumhuriyeti’nin uzun vadeli
gelişim stratejileri oluşturuldu.
Kurucu Devlet Başkanımız Nursultan
Nazarbayev, 1992 yılında Birleşmiş Milletler
Teşkilatı Genel Kurulu’nda, tüm dünya devletlerine
seslenerek, Asya’da İşbirliği ve Güven
Arttırıcı Önlemler Konferansı’nın (AİGK/
CICA) kurulması gerekliliğini dile getirmişti.
Alınan kararla 5 Ekim 1992 tarihinde, merkezi
Almatı’da olmak üzere AİGK kuruldu.
Bağımsızlıktan sonraki 23 yıl içerisinde
Kazakistan büyük hedefler belirledi. Ülkemiz,
halkın ve yönetimin uyumu ile belirlemiş olduğu
hedeflerine ulaştı ve gelişmesini sürdürüyor.
Bu hedefler uzun vadede
“Kazakistan-2050” stratejisinde, kısa vadede
ise “Aydınlık Yol-Geleceğe Giden Yol” kalkınma
programında açıklandı.
Kazakistan’ın inisiyatifiyle başlatılan ve düzenli
aralıklarla toplanan Semavi ve Geleneksel
Dinler Liderleri Kurultayı, bütün dünyadaki
dini merkezlerin yüksek düzeyli katılımlarıyla
destekleniyor.
Ülkemizin yönetimi, dış politikamızı net bir
şekilde dünyaya tanıtmak ve stratejisini belirlemek
için bu yıl “2014-2020 yıllarını kapsayan
Kazakistan Dış Politika Konsepti”ni geliştirdi.
Konseptte ülkenin hangi ana amaçlar doğrultusunda
dış politika yürütmeyi hedeflediğine,
stratejik önceliklere, ekonomi politiğe ve uluslararası
ilişkilerdeki ‘insani boyuta’ değinilmesi
uygun görüldü.
Bağımsızlık yıllarında yabancı yatırımların
önü açılarak, ülke ekonomisine 180 milyar
dolardan fazla doğrudan yabancı yatırım çekildi.
Kazakistan, dev maden, petrol ve doğal gaz
kaynaklarına sahip ve bunu dış politika oluşumunda
çok vektörlülük prensibi çerçevesinde
dünyaya pazarlıyor.
Dış ve iç politikadaki istikrar, ülke ekonomisinin
kalkınmasında da önemli bir rol oynuyor.
Gayri Safi Milli Hâsılamız 2013 yıl sonu itibariyle
120,5 milyar doları buldu. Kazakistan,
milli refah düzeyi açısından dünya ülkeleri
sıralamasında 26 puan ilerleyerek 45’inci sıraya
yükseldi.
Ülkemizdeki eğitim sistemine de değinecek
olursak, UNESCO verilerine göre Kazakistan
eğitim alanında 129 ülke arasında 4. sırada yer
alıyor. Ayrıca başkent Astana, EXPO-2017
BAĞIMSIZLIK
YILLARINDA
YABANCI
YATIRIMLARIN ÖNÜ
AÇILARAK, ÜLKE
EKONOMİSİNE 180
MİLYAR DOLARDAN
FAZLA DOĞRUDAN
YABANCI YATIRIM
ÇEKİLDİ.
IN THE YEARS OF
INDEPENDENCE,
FOREIGN
INVESTMENTS WERE
ENCOURAGED AND
MORE THAN $180
BILLION FOREIGN
DIRECT INVESTMENT
WAS ATTRACTED TO
THE COUNTRY.
Under the leadership of the President of
Kazakhstan Nursultan Nazarbayev,
wide-scale reforms have been made in
terms of socio-economic modernization
and political democratization. Great success
has been achieved in politics, economy and
industry. A new political system was founded
within the country based on democracy principles,
law and human rights. Long term
development strategies were developed.
Our Founding President Nursultan
Nazarbayev addressed to all world countries
in the United Nations General Assembly in
1992 and uttered the necessity of establishing
the Conference on Interaction and
Confidence-Building Measures in Asia
(CICA). Upon the decision, CICA was established
on October 5, 1992 in Almaty.
Kazakhstan has determined greater targets
within 23 years after the independence. Our
country has reached its targets with the harmony
of the people and the government and
still continues its improvement. These targets
have been explained in the “Kazakhstan-2050”
strategy for the long term and in “The Bright
Path-Path to the Future” development program
for the short term.
The Council for the Leaders of Abrahamic and
Traditional Religions, which was established
with the initiative of Kazakhstan and which
regularly convenes, is supported with the
highest level of participation from all the religious
centers of the world.
Our government has developed the
“Kazakhstan Foreign Policy Concept for the
period between 2014 and 2020” in order to
introduce our foreign policy to the world, and
to determine our strategy. It is seen fit to mention
which main targets the country will follow
to execute its foreign policy, its strategic
priorities, economy politics and the ‘human
aspect’ in international relations.
In the years of independence, foreign investments
were encouraged and more than $180
billion foreign direct investment was attracted
to the country. Kazakhstan has huge metal, oil
and natural gas resources and markets them
globally on the multi-dimensional basis in its
foreign policy setting.
Stability in foreign and internal policy plays a
crucial role in the development of our country.
Our GDP reached $120.5 billion as of the end
of 2013. Kazakhstan has reached to number 45
in the world rank in terms of national prosperity
by moving 26 ranks upwards.
Regarding the education system within our
country, Kazakhstan is ranked as the fourth
country out of 129 countries as per UNESCO
HAZAR WORLD
41

KAZAKİSTAN / KAZAKHSTAN
Dünya Fuarı’nın ev sahipliğini başarıyla
yürütmek için çalışmalarını çoktan başlattı.
İkili ilişkilerimize baktığımızda, bağımsızlığımızı
kazandığımız yıllardan bu yana, Türkiye
hep yanımızda yer aldı. O dönemlerde sağlam
temeller üzerine kurulan diplomatik ilişkilerimiz,
bu yıl 22’nci yıl dönümünü idrak ediyor.
Türkiye ve Kazakistan arasında Stratejik
Ortaklık Antlaşması’nın imzalanması da tarihi
bir olaydır. Bunu, bütün Türk devletleri için
karşılıklı yarar temelinde işbirliğine yönelik
önemli bir örnek olarak tanımlamak mümkündür.
Sadece 2014 yılı içinde Kazakistan
Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev
Türkiye’ye iki kez çalışma ziyareti gerçekleştirdi.
Haziran ayında Türk Konseyi Zirvesi’ne
katılmak için Bodrum’a ve Ağustos ayında
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
devir-teslim törenine katılmak için Ankara’ya
geldi. Bu da Kazakistan’ın Türkiye’ye verdiği
önemin en açık göstergesidir.
2012 yılının Ekim ayında, Kazakistan Devlet
Başkanı Nursultan Nazarbayev’in Türkiye’ye
resmi ziyareti esnasında, tarihimizde ilk defa
Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi’nin
toplantısı Ankara’da yapıldı. Kazakistan ile
Türkiye arasındaki Yüksek Düzeyli Stratejik
Konseyi Stratejik Planlama Grubu’nun 2. toplantısı
29 Aralık 2014 yılında Kazakistan
Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı E. İdrissov’un ve
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Mevlüt
Çavuşoğlu’nun katılımıyla Ankara’da gerçekleşti.
Türkiye devlet yöneticileri, Türk devletlerinin
birliğini sağlama yolunda sarf ettiği
yoğun çalışmaları takdir ederek, Nursultan
Nazarbayev’i “Türk Dünyasının Lideri” unvanına
layık buluyor. Bunun bir nişanesi olarak,
kurucu Devlet Başkanımız Nursultan
Nazarbayev adına Ankara’da bir heykel dikildi.
Bu, Kazak halkının seçkin lideri, kurucu
Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’e Türk
halkının göstermiş olduğu saygının en somut
göstergesidir. Kazak halkı ve yönetiminin
Türk halkına bir jesti olarak, Astana’nın merkezi
yerinde, Türkiye’nin kurucu
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’ün
Türkiye dışındaki en büyük tam boy anıtı
dikilmişti.Türkiye ile Kazakistan; önemli küresel
ve bölgesel sorunlarla ilgili hedefleri ortak,
uluslararası kurumlar bünyesinde yaklaşımları
aynı, ikili siyasi ve ekonomik ilişkileri hızla
gelişmekte olan ve Avrasya Bölgesi’nde örnek
işbirliği sergileyen kardeş devletlerdir.
Kazakistan ve Türkiye artık sadece dost ve
kardeş ülkeler değil, stratejik ortak olan devletlerdir.
Dolayısıyla, duygusal yaklaşımlarda
kalmadan, ortak somut projeler üretmeye ve
bunları hayata geçirmeye devam etmeliyiz.
TÜRKİYE VE
KAZAKİSTAN
ARASINDA
STRATEJİK
ORTAKLIK
ANTLAŞMASI’NIN
İMZALANMASI
TARİHİ BİR OLAYDIR.
CONCLUSION OF
STRATEGIC
PARTNERSHIP
AGREEMENT
BETWEEN TURKEY
AND KAZAKHSTAN IS
A HISTORIC EVENT.
data. Also our capital city Astana has started
the preparations to host EXPO-2017 World
Exhibition.
When we look at our bilateral relations,
Turkey has always supported us since independence.
Our diplomatic relations which was
established on solid ground is going through
its 22 nd year.
Conclusion of Strategic Partnership
Agreement between Turkey and Kazakhstan
is a historic event. We say that the agreement
sets a good example for all Turkic countries on
the mutual benefit basis.
Kazakhstan President Nursultan Nazarbayev
paid two visits to Turkey only in 2014. In June,
he came to Bodrum to participate the Turkic
Council Summit and in August to Ankara in
order to attend the handover ceremony of the
Presidency of the Republic of Turkey. This is
the most obvious indication of the importance
attached to Turkey by Kazakhstan.
In October 2012, during the official visit of the
President of Kazakhstan Nursultan
Nazarbayev to Turkey, the High Level
Strategic Cooperation Council meeting was
held for the first time in Ankara. The second
meeting of Kazakhstan-Turkey High Level
Strategic Council Strategic Planning Group
was held in Ankara on December 29, 2014
with the participation of Kazakh Minister of
Foreign Affairs E. İdrissov and Turkish
Minister of Foreign Affairs Mevlüt Çavuşoğlu.
Appreciating his efforts to integrate Turkic
countries, Turkish statesmen regard
Nursultan Nazarbayev as the “Leader of the
Turkic World”. As an indication of this, a statue
was erected in Ankara on behalf of our
President Nursultan Nazarbayev. This is the
most obvious indicator of their respect for
Kazakh people’s elite leader, founding
President Nursultan Nazarbayev. As a gift
from Kazakh people and government to
Turkey, Kazakhstan erected a statue of the
founding leader of Turkey, President Mustafa
Kemal Atatürk at the heart of Astana, which is
the largest sized statue of Atatürk out of
Turkey. Turkey and Kazakhstan are two
brotherly countries which have common targets
in important global and regional issues,
have the same approach within international
institutions, developing their political and economic
relations rapidly and displaying exemplary
cooperation in the Eurasia region.
Kazakhstan and Turkey are not only brotherly
countries, but they also share strategic partnership.
Therefore without sticking to emotional
approaches, we need to develop and
realize concrete projects.
42 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
HAZAR WORLD
43

LIFESTYLE / LIFESTYLE
ZÜLEYHA BAYHANOVA- ABDUHOSHIM İSMAILOV
44
OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
“EN BÜYÜK
ZENGİNLİĞİMİZ
MÜZİĞİMİZ”
“OUR MUSIC IS
OUR WEALTH”
MERVE DAMCI - RUFAT AGHAYEV
Tarihi, kültürü ve nüfusuyla Orta
Asya’nın en köklü ülkesi konumundaki
Özbekistan’dan iki değerli halk sanatçısı
bu ay Hazar World’e konuk oldu. 2003
yılında Özbekistan Halk Sanatçısı unvanı
alan Züleyha Bayhanova ve dünyanın 76
ülkesini gezen müzisyen Abduhoshim
İsmailov ile müziğe olan tutkularını,
yeni projelerini ve Türkiye-Özbekistan
arasındaki kültürel ilişkileri konuştuk.
This month, Hazar World welcomed two
precious folk singers from Uzbekistan
which has the deepest roots in Central
Asia with its history, culture and
population. We talked about their music
and projects as well as the cultural
relations between Turkey and Uzbekistan
with Zulayho Boyhonova, who received
the title of the Folk Singer of Uzbekistan
in 2003, and Abduhoshim Ismailov, who
visited 76 countries in the world.
HAZAR WORLD
45

ZÜLEYHA BAYHANOVA- ABDUHOSHIM İSMAILOV
01
Sizleri sahnede izlemek çok büyük
bir zevk. Müzikle olan ilişkiniz ne
zaman başladı Okuyucularımız
için sizleri biraz daha yakından
tanıyalım mı
Züleyha Bayhanova: Özbekistan’ın
Namangan ilinde doğdum. Çocukluk döneminde
sanatı hep sevdim ve liseden mezun
olduktan sonra Mannon Uygur’un adını
taşıyan Taşkent Tiyatro ve Sanat
Enstitüsü’nün Müzik Drama Fakültesi’ni
kazandım. 1986 yılında mezun olduktan
sonra, Mukimi adlı Özbek Müzikal Dram
Tiyatrosu’nda çalışmaya başladım. Tiyatro
oyunlarında hem solist hem de vokalist olarak
rol aldım. ABD, Fransa, Belçika,
İspanya, Endonezya, Malezya, Hindistan ve
Suudi Arabistan gibi dünyanın birçok ülkesinde
konser verdim. Bebeklik dönemimde
annem bana ninni söylerken, ben de o ninni
melodisini tekrar ediyor ve anneme eşlik
ediyormuşum. Sıradan bir ailede doğdum
ama babam sanatı çok severdi. Bu yüzden
benim seçimime itiraz etmedi.
Çocukluğumda Habiba Okhunova gibi
sanatçıları dinlemeyi çok seviyordum ve
büyüdükçe kendimi müzik dünyasının içinde
buldum. Şu an başka bir meslek düşünemiyorum.
Abduhoshim İsmailov: 1952 yılında
Fergana vilayetinin Guva bölgesinde doğdum.
Müzikle çocuk yaşlarımda tanıştım ve
bana müziği sevdiren dedem oldu. Dedem
01
Özbekistan Devlet
Sanatçısı Abduhoshim
İsmailov.
01
Uzbekistan National
Artist Abduhosim
İsmailov.
It is a great pleasure to watch your
performance. When did your interest
in music start Can you give us
information about yourself
Zulayho Boyhonova: I was born in
Namangan, Uzbekistan. I always loved
art when I was a child, and after the high
school I got accepted into Tashkent
Theater and Art Institute Mannon
Uyghur Theater of Music Drama. After I
graduated from high school in 1986, I
started to work in the Uzbek Theater of
Musical Drama named after Muqimiy. I
took part in theater plays both as a soloist
and vocalist. I had concerts in many
countries in the world such as the USA,
France, Belgium, Spain, Indonesia,
Malaysia, India and Saudi Arabia. When
I was a baby, I used to repeat the melody
and sing along my mother while she was
singing lullabies to me. I was born in an
ordinary family, but my father was an
art-lover. Therefore, he did not object to
my choice. I loved artists such as Habiba
Okhunova in my childhood, and I found
myself soaked up in music as I grew
older. I cannot imagine another profession
for me.
Abduhoshim İsmailov: I was born in
the Guva district of Ferghana in 1952. I
first met music in my childhood, and my
grandfather made me love music. My
grandfather died at the age of 103. He
46 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
02
103 yıl yaşadı. Kendisi tüm müzik aletlerini
çalabiliyordu. Ben 9 yaşındayken tarlada
pamuk topladığımız bir sırada kulağıma
keman sesi gelmeye başladı. O yaşlarda saz
çalabiliyordum ama kemanın sesini ilk duyduğumda
hipnotize oldum. Pamuk toplamayı
bıraktım (gülüyor). İşte o zaman ilk kez
içten bir şekilde ağladım. Kemanın sesi çok
uzaktan geliyordu. Sese doğru gittim ve
keman çalanın dedem olduğunu gördüm.
Sonra bir gece dedemlere gidip kemanını
aldım. 3 gün sonra dedem bize geldiğinde
anneme, “Kızım galiba bizim mahallede bir
hırsız var, benim kemanımı çalmış. Ben de
onun büyük bir müzisyen olması için dua
edeceğim” dedi. Şimdiye kadar dünyanın 76
ülkesinde bulundum ve bu ülkelerde konser
verme şansım oldu. Aynı zamanda da konservatuvarda
eğitim vermekteyim. Benim
hayatım, zenginliğim, hobim müzik ve
kemandır.
Özbek ve dünya müziğinden dinlemeyi
en çok sevdiğiniz sanatçılar veya şarkılar
hangisi
Z.B.: Dünyaca ünlü Özbek sanatçıları ve
onların söylediği şarkıları çok seviyorum.
Bunlardan, Munojat Yulçieva, Habiba
Okhunova, Kamoliddin Rahimov, Orifhon
Hotamov, Komiljon Otanıyozov, Jurahon
Sultonov ve Mamurjon Uzokov’un isimlerini
sayabilirim. Müzik kulağım onların şarkılarını
dinleyerek gelişti. Fransa’dayken bana
02
Özbekistan Devlet
Sanatçısı Züleyha
Bayhanova.
02
Uzbekistan National
Artist Zulayho
Boyhonova.
could play all musical instruments. I
heard someone playing violin when I was
picking cotton in the field at the age of 9.
I could play the windwood back then, but
I felt hypnotized when I first heard the
sound of violin. I immediately stopped
picking cotton (laughs). I actually cried
from my heart for the first time. The
sound was so far away from the field. I
walked towards the sound and found out
that it was my grandfather playing the
violin. One night, I went to his house and
took the violin. 3 days later, he came to
our house and said to my mother, “I think
there is a thief in the neighborhood that
stole my violin. I will pray for him to be a
great musician.” Up to the present, I have
been to 76 countries to give concerts. At
the same time, I give lectures in a conservatory.
My life, wealth and pastime is
violin.
Can you tell us your favorite singers
and songs from the Uzbek and world
music
Z.B.: I admire world-famous Uzbek artists
and their songs. Among them,
Munojot Yulchieva, Habiba Ohunova,
Kamoliddin Rahimov, Orifxon Hotamov,
Komiljon Otanıyozov, Jurahon Sultonov
ve Mamurjon Uzoqov are my favorite artists.
My musical aptitude developed with
their songs. When I was in France, I
HAZAR WORLD
47

ZÜLEYHA BAYHANOVA- ABDUHOSHIM İSMAILOV
Edith Piaf albümü hediye ettiler, albümden
bir şarkı seçmemi ve bir sonraki konserimde
söylememi istediler. Ben ‘Badam Badam’
şarkısını seçtim. Performansım Fransız dinleyicileri
çok mutlu etti. Aynı olay
İspanya’da ‘Un Amor’ şarkısı ile gerçekleşti.
Ama benim kalbim ‘Özbek’ ve ben Özbek
şarkıları söylemeyi seviyorum.
A.İ.: Rus müzisyen, kemancı, şef ve müzik
öğretmeni olan Vladimir Teodorovich
Spivakov’u dinlemeyi çok seviyorum.
Vanessa Mae’yi de severek dinlerim. Hatta
kendisiyle beraber bir konser verdik.
Aklıma gelmeyen birçok müzisyenle konser
verdim. (gülüyor) Mesela Japonya’ya beni 6
yıl üst üste davet ettiler ve sonunda gitme
imkanım oldu. Japonya’da sadece simli çalgıların
olduğu meşhur bir grup var. O grupla
beraber konser verdik. Konser esnasında
çok enteresan bir olay yaşandı. Onlar kendi
kültürlerine has bir müziği çaldıktan sonra
ben peşinden aynısını tekrar çaldım fakat
onlar benim çaldığım bir müziği tekrar edemediler.
Dinlemeyi sevdiğim en favori isim
ise Mozart. Çok büyük ve şahane bir müzisyen.
Çaykovski mesela. Eşi benzeri olmayan
bir müzisyen.
Aynı sahneyi paylaşma fırsatı bulduğunuz
başka müzisyenler oldu mu
Z.B.: Bana birçok sanatçıdan şarkı söyleme
teklifi geldi. Ama kabul etmedim. Sadece bir
kere ‘Eldido’ isimli genç bir grupla kendi
‘Hay-hay’ şarkımı seslendirdim.
Özbekistan’da müzisyen olmak nasıl bir
duygu
A.İ.: Özbekistan’da müzisyen ve şarkıcılar
için, özetle sanat için tüm şartlar sağlanıyor.
Sanatla uğraşan ve yetenekli kişilere devlet
her türlü imkanı sağlıyor. Müzisyen olmak
isteyen fakat maddi durumu müsait olmayan
bir öğrenci konservatuardan hiçbir harç
ödemeden eğitim alabiliyor.
Türkiye’ye gelme fırsatınız olmuş
muydu
Z.B.: Türkiye’ye toplam yedi kez geldim. İlk
defa 1990 yılında Türk tarafının daveti ile
gelmiştim ve Atatürk Kültür Merkezi’nde
düzenlenen konsere katılmıştım.
Türkiye ve Özbekistan arasındaki sosyal
ve kültürel ilişkilere dair neler söylemek
istersiniz
A.İ.: Türk sanatını ve kültürünü çok seviyorum.
Çünkü Türk müziği bir harmandır.
Dünya müziğinden harmanlanmış ve kendi
DEDEM 103 YIL
YAŞADI VE KENDİSİ
TÜM MÜZİK
ALETLERİNİ
ÇALABİLİYORDU.
MY GRANDFATHER
DIED AT THE AGE OF
103 AND HE COULD
PLAY ALL MUSICAL
INSTRUMENTS.
received an Edith Piaf album as a gift;
they wanted me to pick a song from the
album to sing at the concert. I chose
‘Badam Badam’. French audience loved
my performance at the stage. The same
thing happened in Spain with the song
‘Un Amor’. But my heart is ‘Uzbek’ and I
love singing Uzbek songs.
A.İ.: I love listening to Russian musician,
violinist, conductor and music teacher
Vladimir Teodorovich Spivakov. I also
like Vanessa Mae. We even had the
chance to give a concert together. I gave
concerts with many other musicians that
I cannot remember (laughs). For example,
I was invited to Japan for 6 times, then I
found a chance to go there. In Japan,
48 OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
there is a famous band that plays only
string instruments. We gave a concert
together with that band. Something interesting
happened during the concert. They
played a piece from their own culture,
and then I repeated it. But when I played
something from my culture, they could
not play it back. My favorite artist is
Mozart. He is a great musician. And I
also love Tchaikovsky. He is an unprecedented
musician.
Are there other musicians that shared
the same stage with you
Z.B.: Several artists offered me to sing
together but I did not accept their offer.
For once, I sang my song ‘Hay-hay’ with a
young group called ‘Eldido’.
How it feels to be a musician in
Uzbekistan
A.İ.: Uzbekistan satisfies all conditions
necessary for musicians and singers,
actually for art in general. The government
provides several opportunities to
prospective artists and skilled people. A
student who wants to be a musician but
cannot afford to receive education can go
to the conservatory for free.
müziği ile karışarak bugünkü haline gelmiştir.
Müzik ve kültürün de Türk kimliği var.
Bir Türk müziği seslendirildiğinde herkes
onun hangi ülkeye ait olduğunu bilir. Bizler
de Türk olduğumuzdan, aynı kökten geldiğimizden
müzik ve kültür anlayışımız birbirine
çok yakın, hatta neredeyse aynı diyebilirim.
Sizin için kolaylıkla bir Türk şarkısı
çalabilirim mesela (gülüyor).
Z.B.: Muhtemelen sizler de ülkemizin
insanlarının misafirperverliğini hissettiniz.
Bizim şehirlerimize, köylerimize gittiğinizde
insanımızın güzelliklerini göreceksiniz.
İnsanımızı tanıdığınız zaman, onların ne
kadar samimi ve misafirperver olduklarını
göreceksiniz. Siz de bizim ülkemizden gitmek
istemeyeceksiniz.
TİYATRO
OYUNLARINDA HEM
SOLİST HEM DE
VOKALİST OLARAK
ROL ALDIM.
I TOOK PART IN
THEATER PLAYS
BOTH AS A SOLOIST
AND VOCALIST.
Have you ever been to Turkey
Z.B.: I have visited Turkey for seven
times until today. I first came in 1990
upon the invitation of Turkey and I took
part at the concert held in Atatürk
Cultural Center.
What would you like to say about the
social and cultural relations between
Turkey and Uzbekistan
A.İ.: I love Turkish art and culture
because Turkish music is a blend. It is a
blend of the world music with its genuine
music. Music and culture has a Turkish
identity as well. When a Turkish music is
heard, everybody knows the origin of it.
As we share the same roots, our music
and culture taste is similar to each other,
and even the same. For example, I can
easily play a Turkish song for you
(laughs).
Z.B.: You have probably observed the
hospitality of our people. You will see the
elegance of our people in cities, villages.
When you get to know to our people, you
will see how sincere and hospitable they
are. You will want to stay in our country
for long.
HAZAR WORLD
49

KÜLTÜR&SANAT / CULTURE&ART
FİLM / FILM
YÖNETMEN: YÜKSEL ALAGÖZ
DIRECTOR: YÜKSEL ALAGÖZ
SINIRIN
RÜYASI
Oyuncular: Mustafa
Tivem, Çınar Altuntaş,
Elif Kabacıoğlu, Özlem
Yamaner Demirci
İbrahim bir ilkokulda tarih
öğretmeni olarak görev
yaparken bir yandan da
ülkenin çeşitli yerlerinde
Türkiye lehine konferanslar
vermektedir. Önce karısı
tarafından terk edilir. Çok
sevdiği kızı elinden alınmaya
çalışılır. Ve nihayet işinden
atılması gündeme gelir. İbrahim
artık tek başına kalmıştır. Ve
hayatını tekrar geri kazanması
için çok çalışması gerekecektir.
DREAM OF THE
BORDER
Cast: Mustafa Tivem,
Çınar Altuntaş, Elif
Kabacıoğlu, Özlem
Yamaner Demirci
İbrahim works as a history
teacher in a primary school,
and at the same time he gives
lectures on behalf of Turkey
throughout the country. The
dark days began when his
wife leaves him. Then his
beloved daughter is taken
away. Finally, he gets fired
from his job. İbrahim is now
all alone and he has to work
hard to win his life back.
SERGİ / EXHIBITION
TARİH: 18 OCAK 2015’E KADAR YER: PERA MÜZESİ
DATE: UNTIL 18 JANUARY 2015 VENUE: PERA MUSEUM
POLONYA SANATINDA
ORYANTALİZM
17. yüzyıldan 19. yüzyılın başlarına kadar devam
eden bir dönemi kapsayan sergideki eserler arasında
Jan Christian Kamsetzer’in Türkiye seyahatinden
desenlerin yanı sıra, murko ve Brandt
gibi sanatçıların oryantalist görünümleri de
bulunuyor. Eserlerin çoğu Osmanlı dünyasını
konu alırken küçük bir bölümü Ortadoğu ve
Kuzey Afrika’ya değiniyor.
ORIENTALISM IN
POLISH ART
Offering a great chance to observe the world
Comprising the period from the 17th century
to 19th century, the exhibition consists of art
pieces of Jan Christian Kamsetzer from his
travels to Turkey along with the orientalist art
works of murko and Brandt. Most of the art
pieces focus on the Ottoman world while some
of them touches upon the Middle East and
North Africa regions.
50
OCAK 2015 SAYI 26 - JANUARY 2015 ISSUE 26

www.hazarworld.com
KİTAP / BOOK
YAZAR: JEREMY RIFKIN
AUTHOR: JEREMY RIFKIN
ÜÇÜNCÜ SANAYİ
DEVRİMİ
Uzun yıllardır hem çevre dostu hem de
daha adil ve sürdürülebilir ekonomik
modeller üzerine çalışan Jeremy Rifkin,
Üçüncü Sanayi Devrimi’nde geride
bıraktığımız dönemdeki yanlışları ortaya
koyuyor, gelecek için önemli ipuçları
ve öneriler sunuyor. Üçüncü Sanayi
Devrimi gerçeğinin bilindik ekonomi
teorisini epey değiştireceğini, kapitalizmi
adeta baştan tanımlayacağını öngören
Rifkin daha yeşil bir geleceğin
imkânlarını ortaya koyuyor.
DANS / DANCE
THIRD INDUSTRIAL
REVOLUTION
Jeremy Rifkin, working on
environmental friendly, fair and
sustainable economic models for long
years, puts forward the mistakes we
left behind in the Third Industrial
Revolution and provides important
hints and recommendations for the
future. Rifkin suggests that the Third
Industry Revolution will change the
well-known economy theory and
re-define capitalism, and he also
presents opportunities for a greener
future.
MÜZİK / MUSIC
TARİH: 16 OCAK 2015 YER: KAYSERİ BÜYÜKŞEHİR
BELEDİYESİ KÜLTÜR SANAT MERKEZİ
DATE: 16 JANUARY 2015 VENUE: KAYSERİ METROPOLITAN MUNICIPALITY ARTS AND
CULTURAL CENTER
TARİH: 8 OCAK 2015 YER: BRONX Pİ SAHNE
DATE: 8 JANUARY 2015 VENUE: BRONX PI STAGE
ANADOLU ATEŞİ
Kaynağını Anadolu’nun
binlerce yıllık mitolojik ve
kültürel tarihinden alan
Anadolu Ateşi, hemen
hemen her yöreden derlenmiş
3000 halk dansı figürü
ve halk müziğini içinde
barındıran özgün bir projedir.
Mustafa Erdoğan imzasını
taşıyan Anadolu Ateşi,
Anadolu’nun binlerce yıllık
kültür ve tarih mozaiğinin
barışla harmanlanan ateşini
tüm dünyaya tanıtmayı
hedefliyor.
FIRE OF ANATOLIA
Fire of Anatolia is a unique
project with its 3000 folk
dance figures and folk
music which are compiled
from thousands of years of
Anatolia’s mythological and
cultural history. Bearing
the signature of Mustafa
Erdoğan, Fire of Anatolia
aims to introduce to the
world the thousands of
years of Anatolia’s culture
and history mosaic blended
with peace.
NO LAND
No Land, yersiz yurtsuzluğun
milyonlarca insan için
bir kader haline geldiği
coğrafyamızda, sanat cephesinden
‘ülkesiz’ bir yaklaşım
sunmaya devam ediyor.
“Üzüme Bax” adlı şarkısıyla
adından söz ettirmeye
başlayan; ardından
SofarSounds, MasterPeace
festivallerinde ve Salon
İKSV’deki sahne performanslarıyla
göz dolduran
No Land grubu 8 Ocak’ta
sahne alacak.
NO LAND
In our geography where
statelessness has become
the destiny for millions of
people, No Land continues
to present a “stateless”
approach to art. The band
started to be heard with
their song “Üzüme Bax”
and then their performance
in SofarSounds and
MasterPeace festivals as
well as in Salon IKSV
caught the eye. No Land
will be on stage on
January 8.
HAZAR WORLD
51

ROTA / ROUTE
STABESI PUBLIS IS NOS SUL / UASTABESI PUBLIS IS NOS SUL
КРАТКОЕ
ИЗЛОЖЕНИЕ

www.hazarworld.com
ХАЛДУН ЯВАШ
Каспийский
Стратегический Институт
Генеральный Секретарь
Энергетика является краеугольным камнем любого
государства и влияет на всю экономику в целом.
Такие энергетические инфраструктуры, как источники
энергии, линии транспортировки и энергостанции
представляют собой наиболее критические объекты
развитых или развивающихся стран.
Естественно, что слабые точки в энергетическом
секторе играют первоочередное значение для политиков,
которые прорабатывают их с особой тщательностью.
На сегодняшний день в повестке многих стран появилось
понятие «критическая инфраструктура», так
как терроризм, саботаж, природные или людские
бедствия всячески угрожают безопасности. Понятие
безопасности снова активно обсуждается, на национальном
уровне создаются организации по защите
критических инфраструктур и осуществляется соответствующая
политика.
В этой связи, с целью просветить наших читателей
по данному вопросу, темой номера мы выбрали безопасность
критической инфраструктуры. Кроме
того, в брошюре, распространяемой вместе с нашим
журналом, мы разместили обширный обзор мнений
профессионалов в сфере энергетики.
21 декабря в Узбекистане прошли парламентские
выборы, на которых мы присутствовали лично. Мы
прочувствовали атмосферу выборов вместе с узбекским
народом. В выпуске во всех аспектах тщательно
освещаются прошедшие в демократичном и прозрачном
ключе выборы. Специалист Каспийского
Стратегического Института Доц.Др. Фатих Озбай
дал анализ официального визита в Турцию российского
президента Владимира Путина и отношений
между двумя странами. Посол Казахстана в Анкаре
господин Жансеит Туймебаев в своей статье дал
оценку стратегическому сотрудничеству Казахстана
и Турции, коснувшись также тем стратегии развития
Казахстана.
До встречи в февральском номере...
HAZAR WORLD
53

КРАТКОЕ ИЗЛОЖЕНИЕ
КАЗАХСТАН ОТМЕТИЛ
ГОДОВЩИНУ
НЕЗАВИСИМОСТИ
23-я годовщина Независимости
Республики Казахстан
торжественно отмечена на
дипломатическом приеме,
устроенном в отеле Shangri-La
Bosphorus.
В
приёме приняли участие: командующий
Первой армии Салих Зеки
Чолак, Начальник военной академии
генерал - лейтенант Абдулла Реджеп,
вице-губернатор Стамбула Азиз Мерджан,
бизнесмены, представители печати и
чиновники. Казахская музыкальная группа
“Аюми” красивыми песнями и мелодиями
придала особый колорит вечеру. Посол
Казахстана в Анкаре Жансеит Туймебаев,
отметив, что, после подписания соглашения
о стратегическом сотрудничестве между
Турцией и Казахстаном, объем торговли
между двумя странами возрастет до 15
Под эгидой Италии, председательствующей в Совете
Европейского союза, в Брюсселе, 9 декабря состоялось
мероприятие на тему: “Южный Газовый
Коридор и Европейская Энергетическая безопасность”.
В мероприятии приняли участие: президент
комитета по экономике и социальной политике
Европарламента Анри Малосси, министр энергетики
Греции Яннис Маниатис, министр энергетики Кипра
Йоргос Лаккотрипис, заместитель министра экономического
развития Италии Клаудио де Винсенти, вице-президент
Еврокомиссии Марош Шефчович, посол
Азербайджана в Бельгии и Люксембурге, глава представительства
республики при Евросоюзе Фуад
миллиардов долларов, сказал, что проект
железнодорожной линии Казахстан-Иран-
Турция позволит Казахстану достичь мировых
морей. Генеральный консул
Республики Казахстан в Стамбуле
Еркебулан Сапиев сказал, что отношения
между двумя странами развиваются и расширяются
во всех областях.
ЮЖНЫЙ ГАЗОВЫЙ
КОРИДОР ОБСУЖДАЛСЯ
В БЕЛЬГИИ
На повестке дня Европейского союза
- вопросы климата и энергетическая
политика до 2030 года.
Искендеров, вице-президент ГНКАР Эльшад Насиров, эксперты
по вопросам энергетики и дипломаты. Выступивший
на мероприятии Винсенти сказал, что проект Южного
Газового Коридора является отличным примером для глобального
управления энергией. Насиров в своей речи подчеркнул
важность Южного Газового Коридора, с точки
зрения развития отношений ЕС и Азербайджана от стратегического
партнерства к экономическому сотрудничеству.
Малосси, сказав о стремлении образовать энергетическое
объединение в пределах ЕС, подчеркнул, что для формирования
этого объединения необходимы: диалог с гражданами
и обсуждение этого вопроса вместе с соседними странами.
54 ЯНВАРЬ 2015 ВЫПУСК 26

www.hazarworld.com
TPAO ИСПОЛНИЛОСЬ
60 ЛЕТ
В честь 60-летия образования
Акционерного Общества “Туркие
петроллери” (TPAO) 10 декабря в
Анкаре состоялся прием.
Президент Турции Реджеп Тайип
Эрдоган, Министр энергетики и природных
ресурсов Танер Йылдыз и
заместитель Генерального директора
TPAO Бесим Шишман приняли участие в
Международном симпозиуме по нефтяной и
газовой стратегии и приеме в честь 60-летия
со дня образования ТРАО, состоявшихся в
Культурном центре Ататюрка. Президент
Эрдоган, отметив, что за последние 12 лет
величина сектора достигла значения около 30
млрд. долларов, сказал, что нефтепровод
Ирак-Турция и нефтепровод Баку-Тбилиси-
Джейхан позволили доставлять иракскую и
азербайджанскую нефть через территорию
Турции на мировые рынки. Эрдоган, отметив,
что TPAO, заключив партнерство с международными
компаниями, ускорила темпы
Церемония почтения памяти была организована
муниципалитетом Сарыер и
Генеральным консульством
Азербайджана в Стамбуле. На церемонии,
состоявшейся в парке, носящим имя
Гейдара Алиева, приняли участие: генеральный
консул Азербайджана в Стамбуле Хасан
Султаноглу Зейналов, генеральный директор
SOCAR Turkey Кенан Явуз, мэр Сарыера
Шюкрю Генч, заместитель мэра Мустафа Ток,
азербайджанские офицеры, обучающиеся в
буровых работ в Средиземном и в Черном
морях и что в январе начнется бурение
новых скважин в западной части Черного
моря, в связи с чем может возникнуть необходимость
в строительстве новой отечественной
буровой платформы. Министр энергетики
и природных ресурсов Турции Танер
Йылдыз отметил, что валовой внутренний
продукт за 12 лет вырос в три раза, а мощность
энергетического сектора увеличилась в
два раза. В заключение приема заместитель
генерального директора TPAO Бесим
Шишман подарил Танеру Йылдызу картину,
нарисованную сырой нефтью.
11-АЯ ГОДОВЩИНА
СО ДНЯ СМЕРТИ
ГЕЙДАРА АЛИЕВА
11-ая годовщина со дня смерти
Президента Азербайджана Гейдара
Алиева отмечена церемонией
почтения памяти, состоявшейся в
Стамбуле.
Военной академии, депутаты и студенты. К
бюсту Гейдара Алиева были возложены букеты
гвоздик, и после минуты молчания были исполнены
гимны двух стран. На церемонии почтения
памяти третьего Президента Азербайджана и
основателя государства Алиева, выступил с
речью генеральный консул Азербайджана в
Стамбуле Хасан Зейналов. Генеральный консул
Зейналов в своем выступлении сказал, что
заслуги Алиева в развитии отношений между
Азербайджаном и Турцией неоценимы.
HAZAR WORLD
55

КРАТКОЕ ИЗЛОЖЕНИЕ
ПОБЕДИТЕЛИ
ВЫБОРОВ: ЛИБЕРАЛ-
ДЕМОКРАТЫ
21 декабря в Узбекистане состоялись парламентские
выборы. В выборах, на которых присутствовали
международные наблюдатели, в том числе и
от Турции, победила Либерально-Демократическая
Партия (ЛДП). Из 135-ти избирательных округов в
113-ти округах избиратели проголосовали за 47 кандидатов
в депутаты от ЛДП, которая получила право
выдвинуть кандидатуру премьер-министра.
МЕРВЕ ДАМДЖЫ – РУФАТ АГАЕВ
В
Узбекистане, стране с самой высокой
плотностью населения в Центральной
Азии, в прошлом месяце состоялись
выборы. Голосование за кандидатов
в Законодательную палату Олий Мажлиса
и местные Кенгаши народных депутатов
началось в 06.00 утра и завершилось в
20.00 вечера.
В выборах приняли участие 4 партии.
Основанная в 1995 году и имеющая в своем
составе более 102 тысяч членов Социалдемократическая
партия “Адолат” выставила
132 кандидата, имеющая в своем
составе более 185 тысяч членов
Демократическая партия Узбекистана
“Миллий тикланиш” - 134 кандидата, созданная
в 1991 году, самая старая и имеющая
в своем составе наибольшее число членов
Народно-демократическая партия –
134 кандидата и победившая на прошлых
выборах Либерально-демократическая партия
– 135 кандидатов. В выборах приняло
участие 89 процентов избирателей. По данным
Центральной избирательной комиссии
Либерально-демократическая партия завоевала
47 мест, “Миллий тикланиш” - 28,
Народно-Демократическая Партия – 21 и
“Адолат” – 17. В 22 избирательных округах,
в которых ни один из кандидатов не
получил более 50-ти процентов голосов,
будет проведен второй тур.
Женщины в парламенте
В Узбекистане женщины играют активную
роль в политической жизни страны. По
законодательству Республики Узбекистан
не менее 30-ти процентов кандидатов в
депутаты в Олий мажлис и местные
Кенгаши должны составлять женщины. Из
150-ти членов парламента нынешнего созыва
33 депутата (22%) - женщины. На этих
выборах, в соответствии со статьей 22
закона о выборах, из 535-ти зарегистрированных
кандидатов женщины составили
31,8 процента.
Международные наблюдатели
За выборами следили почти 300 наблюдателей
из более, чем 40 стран. Среди них
наблюдатели из Бюро по демократическим
институтам и правам ОБСЕ , из СНГ, из
ШОС и из других международных организаций.
Кроме того, 340 местных и иностранных
журналистов проводили мониторинг
выборов. Наблюдателями из Турции
были: Генеральный секретарь HASEN
Хальдун Йаваш, Проф. Др. Мехмет
Сейфеттин Эрол из кафедры международных
отношений факультета экономики и
административных наук Университета
Гази, президент Фонда “Группа Мармара”
Др Аккан Сувер, бывший депутат и генеральный
финансовой секретарь Фонда
“Группа Мармара” Шамиль Айрым.
Благодаря недавним изменениям в законе о
выборах, политическая партия, получившая
наибольшее число голосов на выборах в
Олий мажлис, получила право выдвинуть
кандидатуру премьер-министра для утверждения
президентом. Предыдущие парламентские
выборы в Узбекистане были проведены
27 декабря 2009 года.
56 ЯНВАРЬ 2015 ВЫПУСК 26

www.hazarworld.com
СЛАНЦЕВАЯ
РЕВОЛЮЦИЯ И
ПЕРСПЕКТИВЫ СПГ
Сланцевая революция в США
бесспорно является одной из
самых важных революций на
энергетическом рынке, произошедшей
в последнее время. Она,
несомненно, стала неожиданностью
и для американских политиков.
ДОЦ. ДР. ФАТИХ МАДЖИТ
Используемые методы добычи сланцевого
газа были разработаны в США ещё
до 2009 года. Первые продуктивные
скважины сланцевого газа были открыты
в Нью-Йорке в 1821 году. В начале 1990-х
годов начато одновременное применение технологии
горизонтального бурения и методов
дробления. Эти разработки привлекли внимание
в секторе нефтяной и газовой промышленности
США. Технологические инновации,
выполненные на основе разработок в месторождениях
Барнетт и Баккен, в значительной
степени увеличили технико-экономические
возможности разведки и производительности
добычи сланцевого газа.
С началом опробования компаниями с 1990-х
годов горизонтального бурения и методов
гидравлического разрыва пласта в сланцевых
месторождениях, отрасль вышла на первый
план, и увеличились инвестиции в развитие
методов добычи ресурсов. Первая искра революционных
перемен в добыче сланцевого газа
в США превратилась в пламя из-за потребности
в энергоносителях и вызванных конкуренцией
инноваций.
Все это в целом, а также финансовое стимулирование
добычи сланцевого газа и финансирование
государством научно-исследовательских
и опытно-конструкторских работ в
области технологии добычи сланцевого газа,
оказало поддержку сланцевой революции в
США. Сланцевая революция в США сыграла
важную роль в восстановлении американской
экономики после кризиса 2008-го года.
Снижение стоимости газа, с увеличением его
поставок, стало важным источником экономии
для американских семей. Низкие цены на
газ, по сравнению с ценами на газ в Европе и
Азии, позволили потребителям в США сэкономить
около 300 млрд. долларов в год.
Сегодня обсуждается, будет ли экспорт США
СПГ существенно влиять на ситуацию на
рынках Европы или Азиатско-
Тихоокеанского региона Если принять во
внимание существующие проекты терминалов
СПГ и их мощность то, очевидно, что
экспорт СПГ из США не начнется ранее
конца 2015-го года. Объём экспорта на первом
этапе оценивается в размере около 20
млрд. куб. Но, по разным причинам, кажется,
что экспорт США СПГ не достигнет уровня,
который изменит баланс на этих рынках.
Вторым значимым моментом, который
может помешать экспорту США в больших
объемах сжижженного природного газа на
европейские и азиатские рынки, является
рост использования трубопроводов в продаже
природного газа. Последние события показывают,
что торговля с использованием трубопроводов
может играть ещё большую роль
как в Европе, так и в Азии. Разработанные
при лидерстве Азербайджана и Турции проекты
TANAP и TAP делают осязаемой идею
Южного Газового Коридора, находящейся на
повестке дня Европы с 1990-х годов. С другой
стороны, Китай, являющийся крупнейшим
потребителем газа в Азии, подписал соглашение
с Россией о крупных поставках природного
газа. Указанные факторы препятствуют
экспорту США СПГ в больших количествах.
HAZAR WORLD
57

КРАТКОЕ ИЗЛОЖЕНИЕ
ВОЗРОСШАЯ УГРОЗА ДЛЯ
ВАЖНЕЙШИХ ОБЪЕКТОВ
ЭНЕРГЕТИЧЕСКОЙ
ИНФРАСТРУКТУРЫ:
КИБЕРАТАКИ
Сегодня, когда невозможно даже представить
себе жизнь без Интернета, содержание
понятий безопасности и угрозы меняется как в
гражданской, так и в военной сферах. На смену
войн с использованием танков и винтовок пришли
кибератаки. Кибер оружие, приобретаемое за
гораздо более низкие цены, по сравнению со
стоимостью конвенционального вооружения,
наносит существенные материальные потери.
АЙХАН ГЮДЖЮЙЕНЕР
С
каждым днем растет гонка кибервооружений,
а также - материальные
потери частного сектора из-за кибератак.
Также растет кибер-угроза
энергетической отрасли, одной из инфраструктур,
имеющей большое значение с
точки зрения национальной безопасности и
экономики.
В Турции также растет угроза, вызванная
кибератаками. В отчете исследований
Trend Micro за второй квартал 2014-го года
показано, что в списке стран, подвергающихся
кибератакам, Турция находится на
6-ом месте.
ПРОРЫВ В ВОСПРИЯТИИ
КИБЕРБЕЗОПАСНОСТИ:
ОПЕРАЦИЯ STUXNET
Первое в мире кибероружие - вирус
“Stuxnet”, вызвавший в 2010 году перебои
в работе устройств атомной промышленности
в Иране, произвел крупный прорыв в
восприятии киберзащиты во всем мире.
Операция Stuxnet, если принять во внимание
причиненный ущерб, указывает на
гораздо большее, чем кибератака.
Очевидно, что вирус, имеющий весьма
сложную структуру, был разработан в
результате многолетней работы большой
группы профессионалов при поддержке
правительств и спецслужб.
КИБЕР-АТАКИ НА SAUDI ARAMCO
И KHARG
Кибератаки, которым подверглись нефтяная
компании Saudi Aramco, обеспечивающая
10% мировых поставок нефти, и НПЗ
Kharg, главный объект нефтяной промышленности
Ирана, показывают незащищенность
газовой и нефтяной промышленности
от кибератак.
Saudi Aramco, являющаяся наиболее значимой
компанией из-за её мощности по добыче
нефти, в 2012-ом году подверглась
58 ЯНВАРЬ 2015 ВЫПУСК 26

www.hazarworld.com
атаке вируса “Shamoon”. Это, с точки зрения
ущерба, который могут нанести кибератаки
мировой экономике, рассматривается,
как крайне опасное развитие событий.
Кибератака на НПЗ Kharg в 2012 году,
который с мощностью производства в 2,2
млн. баррелей в сутки обеспечивает 80%
экспорта нефти Ирана, показывает
насколько разрушительными могут быть
результаты кибератаки в случае ее успешности.
УЯЗВИМОСТЬ БЕЗОПАСНОСТИ
ВАЖНЕЙШИХ ИНФРАСТРУКТУР
ЭНЕРГЕТИКИ И СИСТЕМЫ SCADA
Незнакомые для нас системы промышленнего
контроля или, другими словами
SCADA (Дистанционное управление и
наблюдение), на самом деле являются
основными элементами технических
устройств, которые необходимы в нашей
повседневной жизни. Производство электроэнергии,
функционирование нефтегазовых
предприятий, транспортировка энергоносителей
по трубопроводам и многое другое
осуществляется при помощи систем
SCADA.
ЗАЩИЩЕНЫ ЛИ ВАЖНЕЙШИЕ
ЭНЕРГЕТИЧЕСКИЕ
ИНФРАСТРУКТУРЫ ТУРЦИИ ОТ
КИБЕР-АТАК
В последнее время работы в области
кибербезопасности в Турции интенсифицировались.
В этом смысле, создание Совета
по кибербезопасности в 2012 году является
важным событием. Кроме того, подготовленная
под эгидой Министерства транспорта,
морских дел и коммуникаций
“Стратегия кибербезопасности и план действий
на 2013-2014-ые годы” рассматривается,
как главная дорожная карта Турции
для мероприятий в сфере кибербезопасности.
В связи со всеми этими событиями возникает
важный вопрос: в какой степени энергетическая
инфраструктура Турции, стремящейся
стать энергетическим центром,
защищена от кибератак
Заинтересованным лицам для системного
анализа этой проблемы следует в первую
очередь ответить на следующие вопросы:
• Из каких источников могут быть осуществлены
кибератаки на жизненно важную
энергетическую инфраструктуру
Турции
• Какие организации могут стать мишенью
кибератак и в какой степени
• С помощью какого кибероружия могут
быть произведены указанные кибератаки
• Какими могут быть экономические,
коммерческие и социальные потери от
этих кибератак
ДОРОЖНАЯ КАРТА ДЛЯ
ВАЖНЕЙШЕЙ ЭНЕРГЕТИЧЕСКОЙ
ИНФРАСТРУКТУРЫ:
ИЗВЛЕЧЕННЫЕ УРОКИ И САМЫЕ
ЛУЧШИЕ ПРИМЕРЫ ИЗ
ПРАКТИЧЕСКОГО ОПЫТА
Уроки, извлеченные из ранее осуществленных
кибератак и самые лучшие примеры
из практического опыта в области
кибербезопасности, предоставляют важную
дорожную карту для учреждений. В
этом контексте, специалистам по безопасности
энергетической инфраструктуры
в Турции могут быть предложены
некоторые из возможных рекомендаций:
• Культура кибербезопасности: Внутри
компании должны быть разработаны конкретные
стандарты для “правильных
кодов поведения” сотрудников. Должны
быть исключены даже такие небольшие
риски, которые возникают от неосознанного
обмена паролями между сотрудниками
и от чтения злонамеренных электронных
писем.
• Изоляция: Системы SCADA и критические
базы данных должны быть изолированы
в максимально возможной степени
от другого сетевого подключения.
• Обучение: Должна быть обеспечена
кибербезопасность, подготовлены специалисты
и компания должна развивать
свои собственные ресурсы.
• Обмен информацией: Если учесть «взаимозависимость»
важных инфраструктур,
в том числе в энергетическом секторе,
то регулярный обмен информацией и
опытом как внутри, так и между секторами
промышленности значительно уменьшит
риск.
Приведенные выше рекомендации были
составлены на основании уроков, извлеченных
из ранее осуществленных кибератак
и самых лучших примеров из мирового
практического опыта в области
кибербезопасности. Необходимым условием
для их осуществления является:
правильное информирование ответственных
лиц учреждений об угрозе кибератак,
выделение необходимого бюджета
и, самое главное, осознание важности
вопроса руководителями.
HAZAR WORLD
59

КРАТКОЕ ИЗЛОЖЕНИЕ
ВИЗИТ ПУТИНА
В ТУРЦИЮ И
ДВУСТОРОННИЕ
ОТНОШЕНИЯ
В отношениях между Турцией
и Россией в последние годы
обращают на себя внимание
частые визиты на высоком
уровне и непрерывность
политического диалога.
ФАТИХ ОЗБАЙ
Официальный визит Президента
России Владимира Путина, в сопровождении
10-ти министров в
Анкару 1 декабря 2014 года, как
обычно, снова привлек внимание международного
сообщества. Несмотря на то,
что Путин прибыл в Турцию для участия
в заседании функционирующего с 2010-
го года Совета сотрудничества высшего
уровня между Россией и Турцией, он, по
инициативе Анкары, был встречен по
протоколу государственного визита высшего
уровня.
Запоминающимися моментами этого
визита стали: особое внимание, уделенное
обоими странами этому визиту, а
также объявление на совместной прессконференции
Путина и Эрдогана об
изменении маршрута газопровода
“Южный поток”. Из-за проблем транзита
газа через Украину Россия придавала
большое значение реализации этого проекта.
Для реализации этого проекта было
потрачено около 5 млрд. долларов из
государственной казны. Однако, проект
“Южный поток” застопорился из-за
шагов, предпринятых ЕС в рамках энергетической
безопасности – “Третьего
энергетического пакета”.
После объявления данного решения в
СМИ, как в России, так и в Турции,
начались оживленные дискуссии. По
мнению большинства, принятое решение
показывает уровень, которого достигли
отношения между Турцией и Россией.
Турция станет важным центром распределения
газопроводов, и растущие энергетические
потребности Турции могут
быть удовлетворены из надежного источника.
В отличие от этого, некоторые
круги отметили, что этот шаг приведет к
дальнейшему увеличению зависимости
Турции от российского природного газа,
достигающего в настоящее время 59-ти
процентов, что Турция станет не центральной,
а только транзитной страной,
и пока в правовом и техническом отношениях
не сделан ни один шаг, рано
давать положительные заключения, и что
оценка событиям должна быть дана с
учетом проекта TANAP.
Турция не только получает из России
углеводородные ресурсы, такие, как
нефть и природный газ, но и заключила с
Россией соглашение о строительстве первой
атомной электростанции в стране. В
связи с этим не было ничего удивительного
в том, что энергия явилась одним из
основных тем, затронутых во время визита.
Удивительным было обсуждение
такого важного вопроса в неожиданное
время и неожиданным образом. Эрдоган
и Путин говорили не только об энергии.
Одной из основных тем переговоров
между двумя странами стали экономические
отношения. В частности, Москва
позитивно отнеслась к неучастию Турции
в санкциях, объявленных против России.
60 ЯНВАРЬ 2015 ВЫПУСК 26

www.hazarworld.com
По состоянию на 2013-й год, объем торговли
между двумя странами составил
около 33-х млрд. долларов. Несколько
лет назад обе страны договорились увеличить
объем взаимной торговли до 100
млрд. долларов. Во время визита Путина
обе страны подтвердили свою решительность
для достижении этой цели.
В ответ на санкции Запада по отношению
к России, Москва объявила эмбарго на
импорт продуктов питания, фруктов и
овощей из стран, принимающих участие
в этих санкциях. Эта мера вызвала оживление
среди производителей в Турции.
Турецкие производители, для заполнения
образовавшейся пустоты на российском
рынке, немедленно приступили к действиям.
Однако, вскоре выяснилось, что
здесь существуют некоторые проблемы.
В 2014-м году экспорт Турции в Россию
снизился на 13 процентов. Очевидно, что
в этой сфере есть определенные неразрешенные
структурные проблемы.
Одним из основных составляющих отношений
между двумя странами является
туризм. В прошлом году 4,3 миллиона
граждан России приехали для отдыха в
Турцию. В связи с девальвацией рубля и
с экономическими трудностями в России,
трудно ожидать приезда такого же количества
туристов в летнем сезоне 2015-го
года.
Ориентация Москвы на Восток, после
Украинского кризиса, привлекает внимание
всего мира. Москва недавно провела
переговоры с Китаем, Индией,
Пакистаном и Ираном. Москва, на действия
Запада, обновляет отношения со
старыми знакомыми на Востоке, а с
новыми партнерами хочет построить
многосторонние отношения.
Турция и Россия, развили очень тесные и
плодотворные отношения в таких областях,
как экономика и энергетика, чего
нельзя сказать относительно политических
отношений. Если бы не серьезные
разногласия между двумя странами в
некоторых региональных вопросах, по
сравнению с противодействием в 1990-х
годах, сегодня, двусторонние политические
отношения, поддерживаемые при
помощи диалога на высшем уровне,
можно было бы даже рассматривать как
“очень успешные”. Однако, уровень,
достигнутый между двумя странами в
области экономики, ни коим образом не
отразился на политических отношениях.
В таких важных вопросах, как Сирия,
Египет, Нагорный Карабах, Крым, Кипр,
противоракетный щит и РЛС, каждая
страна осталась при своем мнении.
Политический диалог на высшем уровне
не был поднят до уровня проявления
общей политической воли для решения
этих и подобных проблем. Во время
визита Путина в Турцию также отмечено,
что по этим вопросам обе страны
остались при своем мнении. Эти две
страны все ещё не смогли достичь уровня
совместного решения проблем. Но этот
визит продемонстрировал, что Россия и
Турция, несмотря на существование
такого вида разногласий, достигли уровня
зрелости, чтобы совместно работать.
HAZAR WORLD
61

КРАТКОЕ ИЗЛОЖЕНИЕ
КАЗАХСТАН И ТУРЦИЯ:
ОБРАЗЦОВЫЙ ПРИМЕР
СТРАТЕГИЧЕСКОГО
СОТРУДНИЧЕСТВА
Казахстан, получивший
Независимость 23 года назад, сегодня
стал одной из самых динамично
развивающихся стран мира.
ЖАНСЕИТ ТУЙМЕБАЕВ
Под руководством Президента
Нурсултана Назарбаева в Казахстане
осуществлены крупномасштабные
реформы в социально-экономической
модернизации и политической демократизации,
достигнуты большие успехи в
сфере политики, экономики и промышленности.
В стране создана новая политическая
система, основанная на демократических
принципах, законе и правах человека.
Разработана долгосрочная стратегия развития
Республики Казахстан.
Казахстан в течение 23 лет после получения
Независимости ставил перед собой
серьезные цели. Эти цели были объявлены
в программах развития: в долгосрочной
перспективе - Стратегия “Казахстан-2050”
и в краткосрочной перспективе - “Нұрлы
Жол – путь в будущее”. Руководство
нашей страны, для представления миру
нашей внешней политики и определения
стратегии, в этом году разработало
“Концепцию внешней политики
Казахстана на 2014-2020 годы”.
Создание благоприятных условий для иностранных
инвестиций в годы
Независимости позволило привлечь в экономику
страны более 180 млрд. долларов
прямых иностранных инвестиций. Валовой
национальный продукт в конце 2013 года
составил 120,5 млрд. долларов. Казахстан
в рейтинге национального благосостояния,
улучшив свои позиции на 26 пунктов,
занял 45-ое место.
Большие успехи достигнуты в системе
образования нашей страны: по данным
ЮНЕСКО Казахстан в области образования
занимает 4-ое место среди 129-ти стран.
В Астане уже давно ведутся подготовительные
работы для успешного проведения
Всемирной выставки ЭКСПО-2017.
Для характеристики уровня наших двусторонних
отношений достаточно отметить,
что со дня обретения Казахстаном
Независимости, Турция всегда была рядом с
нами. Подписание Соглашения о стратегическом
партнерстве между Турцией и
Казахстаном является историческим событием.
Только в 2014 году президент
Казахстана Нурсултан Назарбаев два раза
посетил Турцию с рабочим визитом. Это
очевидным образом показывает важность
Турции для Казахстана.
Во время официального визита Президента
Республики Казахстан Нурсултана
Назарбаева в Турцию в октябре 2012 года в
первый раз в нашей истории в Анкаре
состоялось заседание Совета стратегического
сотрудничества высокого уровня.
Турция и Казахстан в важных глобальных и
региональных вопросах имеют общие цели,
в рамках международных учреждений придерживаются
одинакового подхода, их двусторонние
политические и экономические
отношения быстро развиваются, и они
являются братскими государствами, показывающими
пример образцового сотрудничества
в Евразии. Теперь Казахстан и
Турция не только дружественные и братские
страны, а государства, являющиеся
стратегическими партнерами.
Следовательно, мы должны продолжать разработку
конкретных совместных проектов
и реализовывать их в жизнь.
62 ЯНВАРЬ 2015 ВЫПУСК 26

www.hazarworld.com
МУЗЫКА — НАШЕ САМОЕ БОЛЬШОЕ БОГАТСТВО
В этом месяце гостями Hazar World стали два выдающихся народных артиста
Узбекистана — страны Средней Азии, которая является средоточием истории и
культуры. Мы обсудили музыкальные пристрастия, новые проекты и культурные
связи между Турцией и Узбекистаном с Зулейхой Байхановой, получившей в
2003 году звание народной артистки, и объехавшим 76 стран мира музыкантом
Абдулхошимом Исмаиловым.
МЕРВЕ ДАМДЖЫ – РУФАТ АГАЕВ
Проследить за Вами на сцене это
огромное удовольствие. Когда Вы
начали заниматься с музыкой Мы
хотели бы ознокомить наших читателей
ближе с Вами.
Зулайхо Бойхонова: Я, Бойхонова
Зулайхо, родилaс в Наманганской области
Узбекистана. Я с детсва любила искусство
и после окончания средней школы поступила
на факультет музыкальной драмы
Ташкентского театрально –художественного
института имени Маннона Уйгура. В
1986 году, окончив институт, поступила на
работу в Узбекский театр музыкальной
драмы имени Мукими. В театре, как солист
– вокалист, сыграла много главных ролей в
спектаклях. Мои концерты прошли во многих
странах мира: США, Франции, Бельгии,
Испании, Индонезии, Малайзии, Индии и
Саудовской Аравии. По рассказам моей
мамы, в грудном возрасте я повторяла своим
голосом мелодию колыбельной песни, которую
она пела для меня. Я родилась в обычной
семье, но мой отец очень любил искусство,
поэтому он не возражал моему выбору.
Я с детства любила слушать таких
исполнителей, как Хабиба Охунова и незаметно
для себя оказалась в мире музыки. Я
не представляю себя другую профессию.
Абдухошим Исмоилов: Я родился в местности
Гува области Фергана.С раннего детства
был знаком с музыкой благодаря своему
деду.Мой дед жил 103 года и он умел
сыграть на всех музыкальных инструментах.Когда
мне было 9 лет, мы собирали
хлопок на полях.Вдруг я услышал звук
скрипки.До этого я умел играть на сазе.Но
услышав эти неповторымые звуки, меня как
бы гипнозировали. Я перестал собирать
хлопок.И впервые я плакал от всей души.
Звуки скрипки доходили до меня издалеко.Я
шел в сторону этих звуков и увидел своего
деда.Однажды ночью пошел втайне к
дедушке и взял у него скрипку без разрешения.Через
3 дня дедушка пришел к нам и
сказал метери: - Дочка, видимо в нашем
махалле есть вор и он украл у меня моего
скрипку.Я буду молить Аллаха , чтобы этот
человек стал великим музыкантом.так, до
сегодняшнего дня я побывал в 76 стране
мира, и имел шанс выступать в них собственными
концертами. Одновременно я
занимаюсь преподавательской деятельностью.несмотря
на моего возраста моя
жизнь, богатсво и хобби является музыка и
скрипка.
HAZAR WORLD
63

КРАТКОЕ ИЗЛОЖЕНИЕ
Какие самые любимые композиторы и
песни из мировой и узбекской музыки
Вы предпочитаете слушать
Зулайхо Бойхонова: Я люблю песни в
исполнении известных во всем мире
Муножаат Йулчиевой, Хабибы Охуновой,
Камолиддина Рахимова, Орифхона
Хотамова, Комилжона Отаниёзова,
Журахона Султонова, Мамуржона Узокова.
Моё музыкальный слух обострился слушая
их песни. Когда я была во Франции, мне
подарили диск Эдит Пиаф и попросили в
следующий приезд исполнить одну из песен.
Я выбрала песню «Бадам-бадам», и её
исполнение очень обрадовало французских
слушателей. Такая же история была и в
Испании с песней «Унамор». Но моё сердце
«узбекское и я люблю петь узбекские
песни.
Абдухошим Исмоилов: Очень люблю русского
композитора, скрипача , учителя
музыки Владимира Теодоровича Спивакова.
Люблю и слушаю Ванесса Май.Мы с ней
вместе выступали на концерте. Мне приходилось
выступать на различных сценах со
множеством музыкантами, о которых я
даже не мечтал и не думал. Например меня
приглашали бесперерывно в течении 6 лет
в Японию, я никак не хотел ездить в эту
страну.Но в конце-концов уехал.В Японии
имеется известная во всем мире музыкальная
грппа , состояшееся исключительно из
струнных инструментов. Вместе с ними
выступал с концертом.Во время выступления
случилось невероятное. После испольнения
собственной японской музыки, я
повторил их ; но они после моего испольнения
не смогли повторить меня.
Получилось необыкновенное и весьма приятное
события. Среди прослушанных мною
композиторов Моцарт является фаворитом.Величайшим
композитором является
Чайковский. Он неповторимый.
занимается с искусством, государство создает
для них все условия .Студенты не имеющиеся
материальные возможности и , но
получающие образование в консерватории
учатся бесплатно.
Вы побывали в Турции до этого
Зулайхо Бойхонова: Я семь раз приезжала
в Турцию. В первый раз я приехала по приглашению
турецкой стороны в 1990 году и
участвовала в концерте, состоявшимся в
Культурном центре Ататюрка.
Еще что можете сказать по вопросам
социальных и культурных ценностях
между Турцией и Узбекистаном
Абдухошим Исмоилов: Я очень люблю
тюркское искусство и культуру. Потому
что туркская музыка это смесь . В корне
этой сеси лежить как мировая , так и собственная,
национальная музыка. Имеется «
тюркская личность», тюркская собственность
в этой музыке. При испольнении
какой либо музыки , каждый человек в
мире понимает принадлежность этой
музыки к тюркам. Естественно, мы также
воспринирмаем эту музыку как собственную,
потому что наши народы имеют единые
корни, значит наша культура, в том
числе и музыка очень близка, даже не
отличестся.Например я могу сыграть Вам
любую тюркскую музыку.( смеется).
Зулайхо Бойхонова: Вы, наверное, и сами
ощутили гостеприимство нашей страны. Я
нигде в мире не видела такой гостеприимной
страны, как наша. Вы приезжайте в
наши города и села и посмотрите, какие они
красивые. Когда Вы поближе узнаете
наших людей, то увидите, насколько они
дружелюбные, искренние и гостеприимные.
Вы не захотите уезжать из нашей страны.
Были ли другие композиторы, с которыми
Вы поделили сцену
Зулайхо Бойхонова: Мне поступало много
предложений совместного исполнения песен
как от женщин, так и от мужчин. Но я
только один раз спела мою песню «Хайхай»
с молодым коллективом «Элдидо».
Как вы себя чувствуете будучи композитором
в Узбекистане
Абдухошим Исмоилов: Жизнь композиторов
в Уззбекистане прекрасна. Имеется все
условия для артистов, музыкантов, и людей
искусства .Если у кого- то есть талант и он
64 ЯНВАРЬ 2015 ВЫПУСК 26